Ondernemingsmodule deel 1 Management en ondernemerschap – de context van ondernemerschap Donna Dubinsky is ondernemer. Ze was medeoprichter van Palm (de handheldgigant). Vervolgens vertrok ze bij dat bedrijf om een van de grootste concurrenten van Palm mede op te richten: Handspring. Ze was net veertig of ze had al twee bedrijven opgericht met een gezamenlijke marktwaarde van een kleine veertig miljard euro. In deze module over ondernemerschap bekijken we de activiteiten van ondernemers zoals Donna Dubinsky. We beginnen met het beschrijven van ondernemerschap en waarom ondernemerschap zo belangrijk is. Vervolgens behandelen we het ondernemersproces, wat ondernemers zoal doen en welke sociale verantwoordelijkheden ondernemers hebben. Wat is ondernemerschap? Zoals we al in hoofdstuk 2 hebben behandeld, is ondernemerschap het proces waarbij individuen of groepen tijd en geld investeren in mogelijkheden voor het realiseren van winst en groei, ongeacht de bronnen die ze op dat moment hebben, en met behulp van innovatie. De drie belangrijke begrippen in deze definitie zijn: (1) mogelijkheden, (2) innovatie en (3) groei. Ondernemers scheppen mogelijkheden door producten te veranderen, aan te passen, te transformeren of te introduceren. Zo heeft PixStream uit Waterloo, Ontario (Canada) de mogelijkheden van de concurrentiestrijd tussen telecommunicatie‐ en kabeltelevisiebedrijven aangegrepen om bepaalde videodiensten te gaan leveren. De netwerkapparatuur van PixStream, die door telefoonbedrijven wordt gebruikt om op tot 96 verschillende kanalen tegelijkertijd uit te zenden, heeft de conventionele kennis over de vereisten voor videodiensten, grondig veranderd. De videoserver van PixStream heeft de grootte van een forse magnetron in plaats van 27 rekken in een groot vertrek. Door deze innovatieve producten heeft PixStream veel problemen van klanten weten op te lossen. Veel mensen denken dat ondernemingen en kleine bedrijven synoniem zijn, maar dat is niet zo. Er zijn twee belangrijke verschillen. Ondernemers beginnen met ondernemingen; organisaties die marktmogelijkheden proberen te creëren, door innovatie worden gekenmerkt en groei en winst als belangrijkste doelstellingen hebben. Een klein bedrijf is een bedrijf dat onafhankelijk wordt geleid en gefinancierd, minder dan honderd werknemers heeft, niet noodzakelijk innovatief is en relatief weinig invloed op de marktsector heeft.2 Een klein bedrijf is niet noodzakelijk ondernemend. Ondernemend zijn betekent innovatief zijn; altijd op zoek naar nieuwe mogelijkheden. Hoewel ondernemingen klein kunnen beginnen, willen ze in de eerste plaats groot worden. Kleine bedrijven kunnen ook groeien, maar vele blijven (bewust of niet) klein. Waarom is ondernemerschap belangrijk? Ondernemerschap is en blijft belangrijk in elke bedrijfstak, hier en in het buitenland.3 Het belang van ondernemerschap in de Verenigde Staten kan op drie gebieden worden aangetoond: innovatie, het aantal nieuwe start‐ups en het scheppen van werk. Innovatie
Innovatie is het proces van veranderen, experimenteren, transformeren en omgooien. Het is een belangrijk aspect van ondernemingsactiviteiten. Het ‘creatieve vernietigingsproces’ dat zo kenmerkend is voor innovatie leidt tot technologische verandering en groei van de arbeidsmarkt. Ondernemingen fungeren als de aanjagers van verandering door een essentiële bron van nieuwe en unieke ideeën aan te boren, ideeën die anders verloren zouden gaan.4 Dit wordt door statistieken gestaafd. Nieuwe, kleine bedrijven genereren 24 keer zo veel innovatie per onderzoeksdollar dan Fortune 500‐bedrijven. Ook zijn ze verantwoordelijk voor meer dan 95 procent van nieuwe en innovatieve producten.5 Nieuwe start‐ups Omdat alle bedrijven, of ze nu in de categorie onderneming vallen of niet, op een gegeven moment ergens zijn begonnen, kunnen we de bijdrage van ondernemerschap aan het aantal start‐ ups het best vaststellen door te kijken naar het aantal nieuw opgerichte bedrijven gedurende een bepaalde tijdsperiode. Uit gegevens van de U.S. Small Business Administration blijkt dat het aantal start‐ups sinds 2002 elk jaar gegroeid is, in 2005 bedroeg het aantal zo’n 671.0000. Als we aannemen dat enkele van deze nieuwe bedrijven innovatie, winst en groei nastreven, kunnen we concluderen dat ondernemerschap heeft bijgedragen aan de op richting van nieuwe bedrijven in het algemeen. Het scheppen van werk We weten dat het scheppen van werk belangrijk is voor de economische welvarendheid op de lange termijn van gemeenschappen, regioʹs en landen. Recente cijfers geven aan dat bijna alle nieuwe arbeidsplaatsen worden gecreëerd door bedrijven met minder dan vijfhonderd werknemers. Zeer kleine bedrijven (met minder dan twintig werknemers) waren goed voor tussen de 60 en 80 procent van deze groei.6 Nieuwe bedrijven creëren net zoveel werk als er door grote en bekende bedrijven door inkrimping wordt afgestoten. Deze cijfers benadrukken het belang van ondernemerschap voor het scheppen van werk. Wereldwijde trends En wat kunnen we zeggen over ondernemerschap wereldwijd? Wat voor invloed heeft dit? Een jaarlijks rapport over wereldwijd ondernemerschap, genaamd de Global Entrepreneurship Monitor (GEM) onderzoekt de invloed van ondernemerschap op de economische groei in diverse landen. Het GEM‐rapport voor 2005 behandelt 35 landen, verdeeld in twee niveaus , gebaseerd op het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking en de bbp groeicijfers over 2205. (Zie figuur OM.1.) Figuur OM.1 Niveaus van ondernemerschap
Middeninkomens, grote groei Hoge inkomsten, grote groei Argentinië Brazilië Chili
Australië België Canada
China Hongarije Jamaica Kroatië Letland Mexico Slovenië Thailand Venezuela Zuid‐Afrika
Denemarken Finland Frankrijk Duitsland Griekenland Groot‐Brittannië Ierland IJsland Italië Japan Nederland Nieuw‐Zeeland Noorwegen Oostenrijk Singapore Spanje Zweden Zwitserland Verenigde Staten
Wat zijn de conclusies van de onderzoekers? De hoogste niveaus van ondernemingsactiviteiten werden gezien bij de landen met de middeninkomens: Venezuela (25%), Thailand (20,7%), Jamaica (17%) en China (13,7%). In landen met hoge inkomsten starten doorgaans minder ondernemingen. Vanuit een mondiaal perspectief kunnen we concluderen dat ondernemerschap een belangrijke rol speelt in de economische groei van een land. Testvragen Leg het verschil tussen ondernemingen en kleine bedrijven uit. Waarom is ondernemerschap overal ter wereld zo belangrijk? Het ondernemersproces Waaruit bestaat het ondernemersproces? Er zijn vier stappen die ondernemers doorlopen bij het starten en beheren van hun ondernemingen. De eerste stap is het verkennen van de ondernemingsomgeving. Deze omgeving omvat de realiteit van de nieuwe economie, de wetten en regels in een samenleving (de juridische omgeving) en de realiteit van een veranderende werkomgeving. Het is belangrijk om al deze aspecten van de ondernemingsomgeving te bekijken, omdat ze de ‘regels’ bepalen, alsook datgene wat voor het behalen van succes moet worden besloten en gedaan. Door het verkennen van de omgeving kunnen ondernemers ook die tweede belangrijke stap in het ondernemingsproces nemen: het identificeren van mogelijkheden en mogelijke concurrentievoordelen. We weten van onze definitie van ondernemerschap dat het creëren van mogelijkheden een belangrijk aspect is. Zodra ondernemers de ondernemingsomgeving hebben verkend en mogelijkheden en concurrentievoordelen hebben
waargenomen, moeten ze zich gaan bezighouden met het van de grond krijgen van de onderneming. De volgende stap is derhalve het oprichten van de onderneming. In deze fase wordt de haalbaarheid van de onderneming onderzocht, de planning uitgevoerd, de structuur georganiseerd en de onderneming gestart. Hierna komt de laatste stap: het beheer van de onderneming. Dit doet de ondernemer door het management van processen, mensen en groei. Deze stappen in het ondernemingsproces worden verderop uitvoeriger behandeld. Wat doen ondernemers? Uitleggen wat ondernemers doen, is niet zo eenvoudig! Geen twee ondernemers doen exact hetzelfde werk. Over het algemeen creëren ondernemers iets nieuws, iets anders. Ze zoeken naar verandering, reageren op kansen of benutten mogelijkheden.8 In het begin moet een ondernemer het potentieel van de onderneming beoordelen en zich bezighouden met de oprichting. Bij het verkennen van de ondernemingsomgeving verzamelen ondernemers informatie, identificeren ze potentiële mogelijkheden en brengen ze eventuele concurrentievoordelen in kaart. Gewapend met deze informatie begint de ondernemer vervolgens met het onderzoeken van de haalbaarheid van de onderneming: het bedenken van nieuwe ideeën, het analyseren van de concurrentie en het verkennen van de financiële situatie. Nadat de ondernemer dit heeft gedaan, kan hij of zijn verdergaan met de planning. Dit omvat activiteiten zoals de ontwikkeling van een mission statement, de bedrijfscultuur en een goed doorwrocht bedrijfsplan. Hierna moet hij of zij aandacht schenken aan de organisatie van de onderneming. Dit omvat het kiezen van een juridische bedrijfsvorm en het afwikkelen van andere juridische zaken zoals patenten of copyrights en de ontwikkeling van een geschikt ontwerp voor de manier waarop een en ander ten uitvoer wordt gebracht. Nadat deze eerste activiteiten zijn afgerond, kan de onderneming daadwerkelijk worden gestart. Dit omvat het formuleren van doelstellingen en strategieën en het opzetten van de technologische methoden, marketingplannen, informatiesystemen, accountingsystemen en beheersystemen voor de cashflow. Zodra de onderneming is gestart, moet de ondernemer deze gaan beheren. Wat komt hier allemaal bij kijken? Een belangrijke taak is om de verschillende, ‘gebruikelijke’ bedrijfsprocessen te beheren: het nemen van beslissingen, het ontwikkelen van actieplannen, het analyseren van de externe en interne omgeving, het meten en evalueren van prestaties en zo nodig het doorvoeren van veranderingen. De ondernemer moet ook de HRM‐activiteiten uitvoeren, zoals het selecteren, aannemen, beoordelen, trainen en motiveren van personeel, conflictbemiddeling, taken delegeren en effectief leidinggeven. Tot slot moet de ondernemer ervoor zorgen dat het bedrijf groeit: groeistrategieën ontwikkelen en formuleren, crises oplossen, de financiering van de groei regelen, de onderneming een bepaalde waarde geven en eventueel uit de onderneming stappen. De maatschappelijke verantwoordelijkheden van de ondernemer Na het starten van de onderneming krijgen ondernemers vaak te maken met ethische vraagstukken. Hoe belangrijk zijn deze vraagstukken? Een overweldigende meerderheid van respondenten (95 procent) in een onderzoek onder kleine bedrijven vond dat de ontwikkeling van een positief imago en goede relaties met de gemeenschap belangrijk zijn voor het bereiken
van de bedrijfsdoelstellingen.9 Desondanks beschikte minder dan de helft van respondenten over formele programmaʹs hiervoor. Zoʹn 70 procent gaf toe dat ze in hun bedrijfsplannen geen rekening met de gemeenschap hielden. Er zijn echter ondernemers die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. Zo leidt Josie Ippolito, president‐directeur van La Canasta Mexican Food Products, een fabriek die een miljoen tortillaʹs per dag produceert en die in het midden van een stad is gevestigd. 10 Het bedrijf zet zich in voor het economisch welzijn van de gemeenschap en heeft ongeveer honderd mensen uit de gemeenschap in dienst genomen. La Canasta groeit nog steeds, maar denkt er niet over zich ergens anders te vestigen: Josie heeft de fabriek zelfs flink uitgebreid. Volgens Josie een logische keuze: “Waar kunnen deze mensen anders aan de slag?” Andere ondernemers hebben milieuvriendelijke producten en diensten ontwikkeld. Univenture uit Columbus, Ohio, maakt recyclebare hoesjes en doosjes voor cdʹs. Deze producten zijn vergeleken met de conventionele doosjes beter voor het milieu. Ross Youngs, president en CEO, zegt hierover het volgende: “Onze producten gaan niet stuk. Als iemand ze weggooit, doet ʹie dat omdat hij ze niet meer wil hebben. Hopelijk komt het doosje dan terecht in een recyclebak, zodat we het opnieuw kunnen recyclen.”11 Ethische overwegingen spelen ook een rol in de beslissingen en acties van de ondernemer. Ondernemers moeten zich bewust worden van de consequenties van hun acties. De genomen beslissingen kunnen veel invloed hebben op het gedrag van werknemers. Zo heeft Charlie Wilson, oprichter van SeaRail International uit Houston, ethisch gedrag laten meewegen bij de ontwikkeling van richtlijnen voor zijn verkoopvertegenwoordigers. “Ethiek is inherent aan onze groei. Het creëert vertrouwen, bekendheid en voorspelbaarheid in onze bedrijfstak … Je krijgt geen goede reputatie als je onethisch bezig bent. Als je dat toch doet, zullen klanten je uiteindelijk in de steek laten.”12 Het belang van ethiek in ondernemerschap is te zien in de resultaten van een onderzoek onder driehonderd ondernemers en bedrijfsmanagers. Het bleek dat ondernemers over het algemeen hogere ethische standaards hebben dan managers en ook meer op basis van hun overtuiging handelen, waarschijnlijk omdat ze meer beheer over hun beslissingen en acties hebben. Slechts de helft van de ondervraagde ondernemers zou persoonlijke ethische gedragsregels opofferen voor het bereiken van bedrijfsdoelstellingen; dit vergeleken met 71 procent van de bedrijfsmanagers.13 Testvragen Beschrijf de vier stappen in het ondernemingsproces. Wat doen ondernemers? Waarom zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethiek belangrijk voor ondernemers?
