SECUNDAIR ONDERWIJS
Onderwijsvorm:
TSO
Graad:
tweede graad
Jaar:
eerste en tweede leerjaar
Studierichting:
Lichamelijke opvoeding en sport
Studiegebied:
Sport Specifiek gedeelte
Vak(ken):
AV Economie
Leerplannummer:
2006/160
2/2 lt/w
(vervangt: 2005/048) Nummer inspectie:
2006 / 77 // 1 / J / SG / 1 / II / / D/ (vervangt: 2005 / 40 // 1 / T / SG / 1 / II / / D/)
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
1
INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................3 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5 Pedagogisch-didactische wenken ......................................................................................................... 19 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 26 Evaluatie ................................................................................................................................................ 27 Bibliografie ............................................................................................................................................. 28
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
2
VISIE De studierichting Lichamelijke opvoeding en sport is in de eerste plaats een voorbereiding op een loopbaan die zich voornamelijk richt op de sport- en vrijetijdssector. Veel leerlingen zullen hierbij, in hun latere beroepsuitoefening, in contact komen met elementen uit de wetgeving zoals contracten, verzekeringen ... Een aantal leerlingen zullen na hun studies ook opteren om in deze sector een eigen onderneming op te richten. Het vak economie past in de visie om de leerlingen hierop voor te bereiden. In de tweede graad wordt de nadruk gelegd op een aantal typische aspecten uit de wereld van het ondernemen, maar geschetst in een ruimer economisch geheel, waarin ook de gezinnen hun plaats hebben. In de derde graad worden de handelsaspecten verder uitgewerkt en aangevuld met een juridische omkadering. Indien de leerlingen het volledig leerplan AV Economie uit de tweede graad én het volledige leerplan Toegepaste economie uit de derde graad Lichamelijke opvoeding en sport hebben doorlopen, komen ze in aanmerking voor het attest Bedrijfsbeheer. Alle items uit de omzendbrief “Leerstof bedrijfsbeheer in het secundair onderwijs” (SO 44 van 20/09/2005) komen in deze leerplannen aan bod. Voor het uitreiken van het attest dient eerst aangetoond te worden dat alle items en doelstellingen uit de meest recente omzendbrief SO 44 gerealiseerd werden (voor de meest recente versie: zie www.ond.vlaanderen.be/edulex). Als leidraad of voor een eventuele checklist kan ook het leerplan bedrijfsbeheer (Toegepaste economie) gehanteerd worden.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
3
BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis voor dit vak is niet vereist. De leerlingen van de 1e graad, basisoptie ‘Moderne wetenschappen’ of basisoptie ‘Handel’ beschikken reeds over een initiërend inzicht in de basisbeginselen van de economie. Leerlingen die uit een andere basisoptie komen, hebben nog geen voorkennis van handelseconomie.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
4
ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het vak economie betekent voor de leerlingen een kennismaking met het boeiende economische leven. De klemtoon ligt op de praktijkgerichte kennisverwerving, op het opzoeken, ordenen en toepassen van die kennis en dit als voorbereiding op de instap in het professionele leven. In dit vak dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven: analytisch en kritisch vermogen; hanteren van de documenten; reken- en cijfervaardigheid; sociale en communicatieve vaardigheden; vaardigheid in het zien van details. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar het einddoel van de activiteit toewerken; zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken; zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken; zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen. Het is essentieel dat het leerplan als een geheel geïnterpreteerd wordt, m.a.w. naast de leerinhouden en leerplandoelstellingen zijn de pedagogisch-didactische wenken duidende en waardevolle aanvullingen.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
5
LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN HANDELSECONOMIE 1e jaar: 2 lestijden/week, 2e jaar: 2 lestijden/week
DECR. NR.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 1
1
Inleiding en situering
1.1
Basisbegrippen
•
het begrip behoefte omschrijven en concretiseren via voorbeelden;
1.1.1.
Behoeften
•
de begrippen goederen en diensten omschrijven en concretiseren via voorbeelden;
1.1.2.
Goederen en diensten
•
de begrippen produceren (productie) en consumeren (consumptie) omschrijven en concretiseren via voorbeelden;
1.1.3.
Produceren en consumeren
•
de productiefactoren (natuurlijke hulpbronnen, arbeid en kapitaal) opsommen en omschrijven aan de hand van zelf verzamelde informatie;
1.1.4.
Productiefactoren
•
het begrip economie omschrijven;
1.1.5.
Economie
•
het onderscheid tussen welvaart en welzijn toelichten en illustreren;
1.1.6.
Welvaart en welzijn
•
het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens aantonen;
1.1.7.
Vrijetijdsbesteding
•
een eenvoudige economische kringloop opbouwen (gezinnen en 1.2 bedrijven) en toelichten via voorbeelden.
Economische kringloop
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
6
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 2
•
het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven via voorbeelden illustreren;
2
Ondernemingen en bedrijven
2.1
Onderscheid tussen onderneming en bedrijf
2.2
Bedrijfskolom
•
de verschillende stappen beschrijven en schematisch voorstellen 2.1.1. hoe een product bij de consument terecht komt;
Begrip bedrijfskolom
•
het begrip toegevoegde waarde omschrijven en uit de bedrijfsko- 2.1.2. lom de toegevoegde waarde voor elke stap bepalen;
Toegevoegde waarde
•
het begrip BTW omschrijven;
2.1.3.
BTW
•
aan de hand van de bedrijfskolom het principe van de BTW verklaren en aantonen dat BTW een verbruiksbelasting is;
2.1.4.
Principe van de BTW
•
de verschillende sectoren opsommen en op basis van hun output in de juiste sector onderbrengen;
2.3
Sectoren
•
de verschillende ontstaansreden van bedrijven uit de profit en de 2.4 non-profit sector verklaren en toelichten met voorbeelden;
Profit en non-profit sector
2.5
Bedrijven: indeling volgens grootte
2.1.5.
Grootbedrijf – kleinbedrijf
•
de begrippen grootbedrijf en kleinbedrijf omschrijven en toelichten via herkenbare voorbeelden;
•
enkele voor- en nadelen beschrijven van een grootbedrijf en een 2.1.6. kleinbedrijf;
Voor- en nadelen
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
7
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 2.6
Indeling van de ondernemingen naar juridische maatstaven
•
de begrippen eenmanszaak en vennootschap omschrijven, con- 2.1.7. cretiseren via voorbeelden, enkele kenmerken opzoeken (formaliteiten, aansprakelijkheid, continuïteit, winstverdeling …) en voor- en nadelen van beide ondernemingsvormen toelichten;
Eenmanszaak versus vennootschappen
•
de voornaamste handelsvennootschappen {NV, (E)BVBA} vergelijken op basis van enkele criteria (aansprakelijkheid, kapitaal, vennoten …) en met behulp van opgezocht materiaal;
2.1.8.
Indeling van de handelsvennootschappen
2.7
Ondernemingsplan
•
de rol van het ondernemingsplan bij het beperken van het onder- 2.1.9. nemingsrisico beschrijven;
Rol
•
aan de hand van een (zeer eenvoudig) voorbeeld de voornaamste onderdelen van het ondernemingsplan onderscheiden;
2.1.10.
Voornaamste onderdelen
•
de noodzaak van organisatie aantonen via voorbeelden;
2.8
Onderneming en bedrijf als organisatie (eenvoudig)
•
een aantal organisatiestructuren (hiërarchische organisatie, functionele organisatie, departementale organisatie, staforganisatie) omschrijven en herkennen;
2.1.11.
Noodzaak van organisatie
2.1.12.
De organisatiestructuren (eenvoudig)
• • •
2.9 het begrip organogram omschrijven en op basis van beschikbare informatie een (eenvoudig) organogram opstellen; 2.1.13.
Begrip
de verschillende afdelingen binnen een onderneming in het organogram situeren en de belangrijkste taken beschrijven;
2.1.14.
De afdelingen van een onderneming
2.1.15.
Profielen van de werknemers
uitgaande van personeelsadvertenties een aantal (essentiële) vereisten op het gebied van kennis, vaardigheden en attitudes afleiden voor werknemers in de verschillende afdelingen;
Organogram
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
8
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen •
het begrip stakeholders toelichten en concretiseren;
2.10
Stakeholders
•
het begrip duurzaam ondernemen toelichten en concretiseren.
2.11
Duurzaam ondernemen
3
Handel en handelaar
3 •
de begrippen handel en handelaar omschrijven;
3.1
Begrippen
•
de voornaamste functies van de handel schetsen;
3.2
Functies van de handel
3.3
Indeling van de handel
•
de begrippen groothandel en kleinhandel omschrijven en toelich- 3.1.1. ten met voorbeelden;
Groothandel en kleinhandel
•
de begrippen collecterende en distribuerende handel omschrijven en toelichten met voorbeelden;
3.1.2.
Collecterende en distribuerende handel
•
de begrippen binnenlandse en buitenlandse handel omschrijven en toelichten met voorbeelden;
3.1.3.
Binnenlandse en buitenlandse handel
•
de begrippen intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer omschrijven en toelichten met voorbeelden;
3.1.4.
Intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer
•
de begrippen doorvoerhandel en veredelingsverkeer omschrijven en toelichten met voorbeelden;
3.1.5.
Doorvoerhandel en veredelingsverkeer
3.4
Verplichtingen en rechten van de handelaar
3.1.6.
Verplichtingen van de handelaar
•
de verplichtingen van de handelaar (o.a. ondernemingsloket, ondernemingsnummer, kruispuntbank, zichtrekening, boekhouding, aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds en een ziekenfonds, vestigingswet, vergunningen, geijkte maten en gewichten, huwelijksstelsel) opzoeken en bondig toelichten;
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
9
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen •
de rechten van de handelaar (o.a. Rechtbank van Koophandel, bescherming tegen oneerlijke concurrentie) opzoeken en bondig toelichten.
4 •
de stappen in het verkoopproces (prijsaanvraag, prijsofferte, bestelling, levering, betaling) ordenen en omschrijven;
3.1.7.
Rechten van de handelaar
4
Kopen en verkopen
4.1
Het verkoopproces
4.2
Documenten in het verkoopproces
•
de functie van de prijsaanvraag aantonen, het document herken- 4.1.1. nen en rangschikken binnen het koopproces;
•
de functie van de prijsofferte (bestek) aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;
•
de functie van de bestelbon aantonen, het document herkennen 4.1.3. en rangschikken binnen het koopproces en de bestelbon invullen uitgaande van een prijsofferte;
Bestelbon
•
de functie van de leveringsbon aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;
4.1.4.
Leveringsbon
•
de functie van de factuur aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;
4.1.5.
Factuur
•
de functie van de creditnota aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;
4.1.6.
Creditnota
•
een klachtenbrief opstellen;
4.1.7.
Klacht
•
de verkoopsvoorwaarden (hoeveelheid, kwaliteit, prijs, levering, betaling) opzoeken en toelichten.
4.3
Verkoopsvoorwaarden
4.1.2.
Prijsaanvraag Prijsofferte (bestek)
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
10
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 5
5
Betaling
5.1
Rechtstreekse betaling
5.1.1.
Kwijting
•
het begrip kwijting omschrijven, de kwijting herkennen en hanteren;
•
het begrip kwitantie (kwijtschrift) omschrijven, de kwitantie (kwijt- 5.1.2. schrift) herkennen en hanteren;
Kwitantie (kwijtschrift)
•
het begrip ontvangstbewijs omschrijven, het ontvangstbewijs herkennen en hanteren;
5.1.3.
Ontvangstbewijs
5.2
Onrechtstreekse betaling
5.1.4.
Tussenkomst van de financiële instellingen
5.1.5.
Betalingstechnieken
•
de rol van de financiële instellingen bij onrechtstreekse betaling toelichten;
•
het begrip storting omschrijven, de storting herkennen en het document hanteren;
5.1.5.1. Storting
•
het begrip overschrijving omschrijven, de overschrijving herkennen en het document hanteren;
5.1.5.2. Overschrijving
•
het begrip bankcheque omschrijven en de bankcheque herkennen;
5.1.5.3. Bankcheque
•
het begrip domiciliëring omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;
5.1.5.4. Domiciliëring
•
het begrip permanente opdracht omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;
5.1.5.5. Permanente opdracht
•
het begrip protonkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;
5.1.5.6. Elektronische betaling: protonkaart
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
11
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen •
het begrip debetkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;
5.1.5.7. Elektronische betaling: debetkaart
•
het begrip kredietkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten, voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen en de gevaren van het gebruik toelichten;
5.1.5.8. Elektronische betaling: kredietkaart
•
actuele software hanteren voor financiële toepassingen;
5.3
PC-banking
•
het gebruik van andere betaalvormen (zoals maaltijdcheque) toelichten;
5.4
Andere betaalvormen
•
de nieuwe tendensen inzake betalingen (zoals opleidingscheque, cultuurcheque …) schetsen;
5.5
Tendensen
•
uit een rekeninguittreksel relevante informatie afleiden.
5.6
Het rekeninguittreksel
6
Krediet
6.1
Begrip en belang
6.2
Krediet op korte termijn
6.1.1.
Kredietopening
6 •
het begrip krediet omschrijven en het belang ervan aantonen;
•
het begrip kredietopening omschrijven en het gebruik van de kredietopening toelichten;
•
het begrip kaskrediet omschrijven en het gebruik van het kaskre- 6.1.2. diet toelichten;
Kaskrediet
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
12
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 6.3
Krediet op lange termijn
•
het begrip lening op afbetaling omschrijven en het gebruik van de lening op afbetaling toelichten;
6.1.3.
Lening op afbetaling
•
het begrip verkoop op termijn omschrijven, het gebruik van de verkoop op termijn toelichten en concrete toepassingen opzoeken;
6.1.4.
Verkoop op termijn
•
het begrip verkoop op afbetaling omschrijven, het gebruik van de 6.1.5. verkoop op afbetaling toelichten en concrete toepassingen opzoeken;
Verkoop op afbetaling
•
het begrip persoonlijke lening omschrijven en het gebruik van de 6.1.6. persoonlijke lening toelichten;
Persoonlijke lening
•
het begrip hypothecaire lening omschrijven en het gebruik van de hypothecaire lening toelichten;
6.1.7.
Hypothecaire lening
•
het begrip leasing omschrijven, het gebruik van leasing toelichten en uit een leasingcontract vijf elementen analyseren;
6.1.8.
Leasing
•
een eenvoudige intrestberekening toepassen (bijvoorbeeld voor een kaskrediet – zie ook boekhouden);
6.4
Intrestberekening
•
de (reële) intrestlasten van een aantal kredietvormen vergelijken en de voor- en nadelen van de verschillende financieringsvormen afwegen;
6.5
Intrestvergelijking
•
6.6 de mogelijke gevaren voor de kredietnemer toelichten (terugbetalingsplicht, financiële draagkracht, risico’s en waarborgen);
Valkuilen voor de kredietnemer
•
de wet op het consumentenkrediet opzoeken en het doel ervan verduidelijken;
6.7
Bescherming van de kredietnemer: wet op het consumentenkrediet
•
de steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen opzoeken.
6.8
Steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
13
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 7
7
Verzekeringen
•
verzekeringen begripsmatig omschrijven en het belang van (verplichte en wenselijke) verzekeringen voor de verzekeringsnemer aantonen;
7.1
Begrip en belang
•
de basisterminologie met betrekking tot verzekeringen hanteren op basis van een contract uit de leefwereld van de leerling (bijvoorbeeld bromfietsverzekering) en met voorbeelden illustreren;
7.2
Verzekeringscontracten en verzekeringspartijen
•
de belangrijkste verzekeringen (burgerlijke aansprakelijkheid, autoverzekering, brandverzekering …) schematisch ordenen en bondig toelichten.
7.3
Soorten van verzekeringen
8
Gezinnen
8.1
Inkomensvorming
8.1.1.
Inkomen uit arbeid
8
•
de verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen;
8.1.1.1. Vergoeding van arbeid
•
de inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige;
8.1.1.2. Dienstverband versus zelfstandige ondernemer
•
de begrippen nominaal en reëel loon verwoorden;
8.1.1.3. Nominaal en reëel loon
•
de verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten;
8.1.2.
Inkomen uit kapitaal
•
de elementen van de inkomensbesteding (consumptie, sparen en belastingen) omschrijven en onderling vergelijken;
8.2
Inkomensbesteding
8.3
Belastingen
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
14
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen
•
de noodzaak van belastingen met voorbeelden aantonen;
•
het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen en verduidelijken met voorbeelden;
8.1.3.
Noodzaak
8.1.4.
Directe en indirecte belastingen
8.4
Sparen en beleggen
8.1.5.
Begrippen
8.1.6.
Motieven voor beleggen
•
de begrippen sparen en beleggen omschrijven;
•
enkele bepalende factoren bij de keuze van beleggingen toelichten (inclusief ethisch beleggen); 8.1.7.
•
Spaar- en beleggingsvormen
een beperkt aantal spaar- en beleggingsvormen (spaarrekening, termijnrekening, aandelen …) opzoeken, toelichten en onderling vergelijken.
9
9
Actualiteitsmap
•
een actualiteitsmap aansluitend bij leerplanitems over bedrijven / 9.1 ondernemingen en / of over een bedrijfseconomisch thema (voorbeeld een bedrijfssector, bedrijven uit de regio …) aanleggen en erover communiceren;
Het bedrijfsleven
•
een actualiteitsmap over een algemeen economisch onderwerp (voorbeeld de arbeidsmarkt, sparen en beleggen, belastingen, buitenlandse handel …) aanleggen en erover communiceren.
Algemeen economisch
9.2
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
DECR. NR.
15
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 10
10
Didactische uitstappen (minimaal 1)
•
de doelstellingen van de didactische uitstap formuleren;
10.1
Formulering van doelstellingen
•
in samenwerking met de leerkracht de didactische uitstap voorbereiden;
10.2
Voorbereiding
•
verslag over de didactische uitstap uitbrengen;
10.3
Rapportering
•
de didactische uitstap evalueren in functie van de doelstellingen. 10.4
Evaluatie
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
16
UITBREIDINGSDOELSTELLINGEN Decr. nr.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen zijn gerealiseerd of wanneer de school economie aanbiedt in het complementair gedeelte.
(U)
1
1
Uitdieping van de leerstof handelseconomie en / of boekhouden
(U)
2
2
De economische dynamiek: de markten
2.1
Markt en marktprijs
2.1.1
Begrippen markt en marktprijs
•
de begrippen markt en prijs omschrijven;
•
de drie marktsoorten (goederen- en dienstenmarkt, arbeidsmarkt 2.1.2 en vermogensmarkt) omschrijven;
Marktsoorten
•
de marktsoorten situeren in de economische kringloop;
2.1.3
Situering in de economische kringloop
•
het begrip vraagcurve omschrijven en grafisch voorstellen;
2.1.4
Vraagcurve
•
het begrip aanbodcurve omschrijven en grafisch voorstellen;
2.1.5
Aanbodcurve
•
met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen van de marktprijs verklaren (marktmechanisme);
2.1.6
Marktmechanisme
•
2.1.7 de meest courante marktvormen (volkomen concurrentie, monopolie, oligopolie en monopolistische concurrentie) omschrijven door gebruik te maken van de belangrijkste kenmerken (aantal vragers en aanbieders, homogeen of heterogeen product, open of gesloten, doorzichtig);
Marktvormen
2.2
De goederen- en dienstenmarkt
•
de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt aan de marktvorm relateren en verklaren;
2.2.1
Prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt
•
de rol van de overheid in de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt schetsen en motieven aangeven voor overheidsingrijpen in onvolkomen marktsituaties;
2.2.2
Rol van de overheid in de prijsvorming bij onvolkomen marktsituaties
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
Decr. nr.
17
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 2.3
Arbeidsmarkt
•
de prijsvorming op de arbeidsmarkt verklaren;
2.3.1
Prijsvorming op de arbeidsmarkt
•
het overlegmodel in België schetsen;
2.3.2
Het overlegmodel
•
de structuur van de sociale zekerheid schetsen en aangeven wanneer men een beroep kan doen op de sociale zekerheid (grote lijnen);
2.3.3
Sociale zekerheid
2.4
Meting van prijzen
•
het begrip indexcijfer omschrijven;
2.4.1
Begrip indexcijfer
•
indexcijfers (algemeen) berekenen in concrete situaties;
2.4.2
Berekening van indexcijfers
2.4.3
Index van de consumptieprijzen
•
de procedure van de prijsopnamen schetsen;
2.4.3.1
Procedure van prijsopnamen
•
het belang van de wegingcoëfficiënten toelichten;
2.4.3.2
Wegingcoëfficiënten
•
de betekenis van het indexcijfer van de consumptieprijzen toelichten (inclusief de invloed op de loonvorming);
2.4.3.3
Betekenis van de index van de consumptieprijzen
•
de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt beschrijven;
2.5
Geld- en kapitaalmarkt
2.5.1
Prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt
2.5.2
Financiële instellingen
•
de rol van financiële instellingen omschrijven en hun bestaansre- 2.5.2.1 denen verantwoorden;
Bestaansredenen
•
de begrippen debetrente en creditrente toelichten;
2.5.2.2
Debetrente en creditrente
•
uitgaande van de deposito-opneming en kredietverstrekking het ontstaan van de intrestmarge verklaren;
2.5.2.3
Deposito-opneming, kredietverstrekking en intrestmarge
•
de dienstverlening van financiële instellingen omschrijven en illustreren (beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies, ...);
2.5.2.4
Bankdiensten
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
Decr. nr.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen •
(U)
18
enkele essentiële opdrachten van de NBB - ECB (waaronder de tussenkomst in de prijsvorming) omschrijven.
3
2.5.2.5
Opdrachten van de NBB / ECB
3
Projecten
3.1
Het bedrijf
•
de doelstellingen van het project formuleren;
3.1.1
Formuleren van doelstellingen
•
contacten leggen met een bedrijf (individueel of in groep) om er relevante informatie (bijvoorbeeld geschiedenis van de onderneming, juridische vorm van de onderneming, beschrijving van de producten, afzetmarkten, samenstelling van het personeelsbestand, het organogram van het bedrijf, de vereiste competenties van enkele medewerkers, …) te verzamelen;
3.1.2
Verzamelen van gegevens
•
een schriftelijk verslag opstellen (gebruik makend van een tekst- 3.1.3 verwerkingsprogramma en een rekenblad) van hun bevindingen;
•
hun bevindingen presenteren;
•
de doelstellingen van het project formuleren;
•
in samenwerking met de leerkracht het project voorbereiden en uitvoeren;
•
verslag over het project uitbrengen;
•
het project evalueren in functie van de doelstellingen.
Verslaggeving (gebruik maken van tekstverwerking en rekenblad)
3.1.4
Presentatie
3.2
Bedrijfssimulatie of simulatie van een bedrijfsactiviteit
3.2.1
Formulering van doelstellingen
3.2.2
Voorbereiding en uitvoering
3.2.3
Rapportering
3.2.4
Evaluatie
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
19
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1
ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN
ICT Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, enz. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie ... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: −
het leerproces in eigen handen nemen;
−
zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;
−
op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).
Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen “spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo ... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie ...) toevoegen alsook de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, ELO, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT op die manier niet alleen de mogelijkheid biedt om interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen ...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal …) te bevorderen. Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
20
BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: −
de opdrachten meer open worden;
−
er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;
−
de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden;
−
de leerlingen zelf leren plannen;
−
er feedback wordt voorzien op proces en product;
−
er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.
De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. −
leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken;
−
leerlingen voorbereiden op levenslang leren;
−
het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen.
Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten als: −
keuzebekwaamheid;
−
regulering van het leerproces;
−
attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.
In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: −
de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en “leer”kracht;
−
de leraar krijgt de rol van coach, begeleider;
−
de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.
De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is “klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat −
doelen voorop stellen;
−
strategieën kiezen en ontwikkelen;
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) −
oplossingen voorstellen en uitwerken;
−
stappenplannen of tijdsplannen uitzetten;
−
resultaten bespreken en beoordelen;
−
reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen;
−
verantwoorde conclusies trekken;
−
keuzes maken en verantwoorden;
21
is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.
VOET Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die – in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen – niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
2
22
SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN
HANDELSECONOMIE Nr.
Pedagogisch-didactische wenken
1
Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis.
2
Gezien de grote overeenkomst met de leerstof handelseconomie in het vak toegepaste economie in de tweede graad Handel en Handel – talen zijn samenzettingen van de beide studierichtingen mogelijk. De leerkracht stelt zijn jaarplanning zodanig op dat de gelijklopende hoofdstukken in de gezamenlijke uren (twee per leerjaar) worden gegeven. De supplementaire hoofdstukken in de studierichtingen Handel en Handel – talen (9, 10, 11 en 14 uit het leerplan van Handel en Handel – talen) worden in het derde lesuur dat deze studierichtingen ter beschikking hebben, gegeven.
3
De leerstofitems worden zoveel mogelijk ondersteund met voorbeelden uit de sport- en vrijetijdssector.
4
Bij het aanbrengen van de leerstof wordt steeds vertrokken vanuit concrete situaties uit de leefwereld van de leerlingen en via cijfermateriaal, krantenartikels, nieuwsberichten, folders …
5
De leraar dient in toenemende mate, maar op een nuttige en efficiënte wijze gebruik te maken van ICT (inoefenen van leerstof, aanvragen van informatie, opsporen van documentatie ...). Het streefdoel is om 10 à 15 % van de beschikbare tijd te besteden aan ICT-toepassingen. Het bevorderen van het probleemoplossend denken dient te worden nagestreefd. De leerlingen worden geregeld gestimuleerd om informatie te verzamelen, te verwerken en te beoordelen.
6
Er dient rekening gehouden te worden met een verschuiving naar zelfstandige kennisverwerving en leren leren, hoewel kennisoverdracht een basisconcept blijft om de economische realiteit te verklaren. Dit om de terugkoppeling naar de realiteit te realiseren en te beantwoorden aan de verwachtingen van het levenslang leren. Ook de maatschappelijke vraag naar het versterken van de attitude- en waardevorming wordt uitdrukkelijker geïmplementeerd. De overdracht van leerfuncties van de leraar naar de leerlingen dient geleidelijk te gebeuren. Wanneer de leerkracht in het eerste leerjaar opteert voor het zelfstandig werken, dient deze werkvorm verder gezet te worden in het tweede leerjaar.
7
Belangrijk is dat de leerlingen een uitgebreid economisch begrippenarsenaal leren hanteren. Het gebruik van het juiste begrip in een bepaalde context en het kunnen toelichten en concretiseren van economische begrippen primeert op de definiëring. De leraar waakt erover dat de leerlingen steeds de geijkte vakterminologie aanwenden.
8
Om te kunnen garanderen dat de programmavereisten van het bedrijfsbeheer volledig worden behandeld en om overheidscontrole hierop mogelijk te maken, zal de onderwijsinstelling een zogenaamde "checklist" opstellen. Deze checklist, waarvan de vorm vrij wordt gelaten (maar waarvoor de omzendbrief SO 44 of het leerplan Toegepaste economie/bedrijfsbeheer inspirerend kunnen werken), moet aantonen enerzijds waar de diverse leerinhouden worden gegeven en anderzijds dat de leerstof evenwichtig is verdeeld (jaarplanning). De leraar en de vakgroep waken er over dat voor het uitreiken van het attest van bedrijfsbeheer de meest recente omzendbrief SO 44 in aanmerking wordt genomen. De omzendbrief is te raadplegen op www.ond.vlaanderen.be/edulex. Nuttige informatie kan bekomen worden op de websites en/of in de tijdschriften van de beroepsverenigingen, de Kamers van Koophandel en van Ambachten en Neringen, economisch georiënteerde ministeries … Eventueel kan leerstof aangebracht worden via een gevallenstudie, via gerichte studieuitstappen of via gastsprekers (bijvoorbeeld voor oprichting, inrichting van bedrijfslokalen, specifieke wetgeving, notarisaangelegenheden, sociaal secretariaat, financiële instellingen …).
Timing
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Nr.
23
Pedagogisch-didactische wenken
Timing
Er dient vooral veel aandacht besteed te worden aan het kunnen opzoeken of terugvinden van informatie betreffende een zelfstandige beroepsactiviteit in de vrijetijdssector of de sportwereld. 9
Handelseconomie leent zich, zonder afbreuk te doen aan de traditionele didactische werkvormen zoals het onderwijsleergesprek, uitstekend tot het gebruik van activerende werkvormen zoals groepswerk, zelfstudie of begeleid zelfgestuurd leren, opdrachten … Voor welke werkvorm de leraar ook kiest, de leerling wordt steeds actief bij het onderwijsgebeuren betrokken.
10
In het hoofdstuk Ondernemingen en bedrijven wordt uitgegaan van de bedrijfskolom. Deze leent er zich toe om de werking van de BTW te verklaren. Het achterliggend principe van de BTW is van groter belang dan de wetgeving. Het toenemend belang van de vermaatschappelijking van de onderneming (stakeholders en duurzaam ondernemen) verdient de nodige aandacht. Deze items kunnen via een actualiteitsmap verder aangevuld worden.
11
De handel en de handelaar zijn klassieke items, waar vooral begrippen verduidelijkt worden. Bij de rechten en plichten van de handelaar staat het “kunnen opzoeken” centraal. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen de rechten en plichten opsommen, maar wel dat ze de rechten en plichten aan de hand van brochures, het internet … kunnen opzoeken en toelichten.
12
Kopen en verkopen laat de leerlingen uitgebreid kennismaken met handelsdocumenten. Centraal staat het aantonen van het nut van het document; het correct plaatsen in de documentenstroom en het opzoeken van relevante informatie met betrekking tot dit document. Van leerlingen TSO mag verwacht worden dat ze de aangehaalde documenten ordelijk en correct invullen en correct situeren binnen de handelsactiviteiten. De nodige documenten vindt men onder twee.be/bedrijfsdocs/documenten/default.asp
13
meer
terug
op
http://www.o-
Bij de betaling ligt de klemtoon op de moderne betaaltechnieken en –middelen. Het aangeven en herkennen van een correct betaalmiddel in een bepaalde situatie is van groot belang. Van leerlingen in TSO mag verwacht worden dat ze de aangehaalde documenten ordelijk en correct invullen. Een uitstap naar een plaatselijke self-banking-terminal is wenselijk. Voor het hanteren van software voor PC-banking kan men gebruik maken van de demo’s zoals deze terug te vinden zijn op de websites van de meeste banken.
14
Bij kredieten gaat de aandacht naar de maatschappelijke gevolgen van krediet, zoals de valkuilen voor de kredietnemer. De leraar bespreekt hierbij ook de achtergronden bij de wet op het consumentenkrediet.
15
De tendens dat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit het privé-leven betekent dat het individu steeds meer onderhevig wordt aan het nemen van persoonlijke beslissingen. Hierbij speelt het inschatten van mogelijke risico’s en het anticiperen daarop via verzekeringen een belangrijke rol. Dit hoofdstuk wordt dan ook vanuit dit standpunt benaderd. Het praktisch omgaan met verzekeringen (leren hanteren van een verzekeringscontract en het aanduiden in welke situatie een verzekering aangewezen is) staat hierbij centraal.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Nr.
Pedagogisch-didactische wenken
16
In het hoofdstuk Gezinnen wordt aandacht besteed aan de inkomensvorming en de bestedingen van de gezinnen. In dit hoofdstuk moet de band met de realiteit maximaal uitgespeeld worden door de link te leggen met het dagelijkse leven van de leerlingen. Dit kan gebeuren door het afnemen van enquêtes, gebruik van krantenartikels, het bezoeken van een financiële instelling …
17
Het bijhouden van een actualiteitsmap is meer dan het verzamelen van een aantal artikels. De leerlingen gaan op een actieve wijze met deze map om door van de teksten bijvoorbeeld samenvattingen te maken, begrippen op te zoeken en in hun juiste context te plaatsen, verslag uit te brengen, standpunten in te nemen en argumenten te formuleren …
18
De bedoeling van de didactische uitstappen is de leerlingen in contact brengen met de economische realiteit. Om de didactische uitstappen een meerwaarde te geven, leunt het onderwerp van de uitstap aan bij de leerstof die in deze periode wordt behandeld. De leerlingen worden nauw betrokken bij de organisatie en het uitwerken van de doelstellingen.
19
Indien de volgorde van het leerplan wordt nageleefd, is het aangewezen in het eerste jaar de leerstofitems 1 tot en met 4 te behandelen. De leerstofitems 5 tot en met 8 komen aan bod in het tweede jaar. Het leerstofitem 9 wordt zowel in het 1e leerjaar als in het 2e leerjaar behandeld. Het biedt pedagogisch een meerwaarde als dezelfde leraar voor dit vak aangeduid wordt in het eerste jaar en in het tweede jaar. Indien verschillende leraars optreden, is samenspraak binnen de vakgroep noodzakelijk.
24
Timing
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
25
UITBREIDINGSDOELSTELLINGEN Nr.
Pedagogisch-didactische wenken
1
Indien de school kiest voor economie in het complementair gedeelte of wanneer de overige leerplandoelstellingen zijn gerealiseerd, kan de leraar kiezen voor of inspiratie halen uit de aangeboden leerstofitems. Andere items en / of projecten zijn steeds mogelijk.
2
Indien economie in het complementair gedeelte wordt aangeboden ligt de nadruk op een actieve inbreng van de leerlingen en activerende werkvormen. De bedoeling hiervan is niet op de eerste plaats kennisoverdracht dan wel het ontwikkelen van vaardigheden en attitudes die de economische bewustwording stimuleren.
Timing
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
26
MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN1 Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord of magneetbord, kast (voor en met documentatie en tijdschriften, documenten, naslagwerken en boeken) en overheadprojector. Het lokaal wordt zodanig "aangekleed" dat het geheel het uitzicht heeft van een "economische leeromgeving". Daarnaast is er een leerboek, werkschrift of cursus. De leerlingen leggen een documentatiemap aan voor aanvullende informatie en voor de opdrachten. Er wordt gestreefd naar de aanwezigheid van computermateriaal in het vaklokaal. De leerlingen hebben alleszins toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting.
1
Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -
Codex ARAB AREI Vlarem.
Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -
de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.
Zij schrijven voor dat: -
duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;
-
de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
27
EVALUATIE De evaluatie dient te passen binnen het eigen evaluatiebeleid dat de school heeft uitgewerkt. Het staat de school vrij om te kiezen voor om het even welke vormen van evaluatie, zoals permanente evaluatie. Daarnaast zal de vakgroep afspraken maken en nakomen binnen de krijtlijnen van dit coherent evaluatiebeleid. Een goede evaluatie vertrekt vanuit de leerplandoelstellingen. De evaluatie zal vooral dienen om de leerlingen een spiegel voor te houden m.b.t. de mate waarin ze in staat zijn de leerplandoelstellingen te realiseren. Problemen met betrekking tot de leerinhouden en doelstellingen worden gedurende het schooljaar deskundig opgevolgd en geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven. De beoordeling rond het al dan niet geslaagd zijn voor het programma bedrijfsbeheer is totaal losgekoppeld van de beslechting over het al dan niet met vrucht doorlopen hebben van het desbetreffend leerjaar/opleiding. Bijgevolg kan aan een regelmatige leerling een getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer worden verleend, zonder het leerjaar of de opleiding met succes te hebben doorlopen; het omgekeerde geldt evenzeer. Indien het programma bedrijfsbeheer effectief wordt gespreid over meer dan één jaar, dan steunt de delibererende klassenraad van het jaar waarin uiteindelijk over de toekenning van het aanvullend getuigschrift wordt beslist, op schriftelijke bevindingen die zijn aangebracht door de delibererende klassenraad, fungerend in het voorafgaand jaar of jaren, eventueel over de onderwijsinstellingen heen bij schoolverandering door de leerling.
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
28
BIBLIOGRAFIE De onderstaande bronnen zijn in hoofdzaak bedoeld als achtergrondinformatie voor de leerkracht. Bij gebruik in de klas dient de leraar er over te waken dat de informatie op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden. Uitgeverijen www.pelckmans.be
Pelckmans
www.deboeck.com
Deboeck
www.woltersplantyn.be
Wolters Plantyn
www.novum.be
Novum
www.kluwer.nl
Kluwer
www.denarend.be
Den Arend
Onderwijs www.ond.vlaanderen.be
Departement onderwijs
www.gemeenschapsonderwijs.be
Gemeenschapsonderwijs
www.ond.vlaanderen.be/edulex
Wetten, decreten en omzendbrieven voor het Vlaamse onderwijs
www.ond.vlaanderen.be/dbo
Dienst beroepsopleiding van het departement onderwijs
www.ond.vlaanderen.be/adiovwww
Automatisch documentatie- en informatiesysteem voor onderwijs in Vlaanderen
www.onderwijsinspectie.be
Onderwijsinspectie
www.vlor.be
Vlaamse Onderwijsraad
www.vl-leonardo.be
Europese projecten
www.viabo.be
Vlaams Instituut voor Advies in Bedrijfsbeheer en Opleiding
www.klasse.be
Tijdschrift klasse
Federale -, Europese - en Vlaamse overheid www.fgov.be
Portaalsite van de federale overheid
www.vlaanderen.be
Portaalsite van de Vlaamse overheid
www.fed-parl.be
Federaal parlement
www.vlaamsparlement.be
Vlaams parlement
www.staatsblad.be
Het Belgisch staatsblad
www.europa.eu.int
Europese Unie
www.europarl.eu.int
Europees parlement
Internationaal www.imf.org
IMF
www.worldbank.org
Wereldbank
www.oecd.org
OESO
www.ryckevelde.be
Internationaal vormings- en informatiecentrum
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Kranten en tijdschriften www.krantenkoppen.be
Artikels uit de belangrijkste kranten
www.destandaard.be
De Standaard
www.tijd.be
De Tijd
www.hbvl.be
Het Belang van Limburg
www.hln.be
Het Laatste Nieuws
www.gva.be
Gazet van Antwerpen
www.demorgen.be
De Morgen
www.hetvolk.be
Het Volk
www.nieuwsblad.be
Het Nieuwsblad
www.knack.be
Knack
www.freemetro.be
Metro
www.trends.be
Trends
www.trends.be/trendsopschool
Trends op school
www.test-aankoop.be
Testaankoop
www.vacature.com
Vacature
www.jobat.be
Jobat
www.econict.be
Didactisch tijdschrift
Bedrijfsleven, bedrijfseconomie en bedrijfsbeheer www.mineco.fgov.be
Ministerie van economische zaken
www.banvlaanderen.be
Business angels netwerk
www.ondernemen.vlaanderen.be
Ondernemend Vlaanderen
www.startersservice.be
Startersservice van UNIZO
www.unizo.be
UNIZO
www.vbo.be
VBO
www.lvz.be
Liberaal verbond voor zelfstandigen
www.voka.be
Vlaams netwerk van ondernemingen
www.kmobizz.be/
Portaalsite voor de ondernemer
www.dvo.be
De Vlaamse ondernemer
www.europages.com
Gids voor bedrijven
www.acv-csc.be
ACV
www.abvv.be
ABVV
www.aclvb.be
ACLVB
www.marketing.pagina.nl
Portaalsite over marketing
http://marketing.startkabel.nl/
Portaalsite over marketing
www.stichtingmarketing.be
Stichting marketing
www.marketing-online.nl
Website over marketing
www.pouseele.be
Actuele bedrijfsinformatie
29
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) http://www.o-twee.be/o2/illusmat.asp
Handelsdocumenten
Verzekering, bank en beurs www.abb-bvb.be
Belgische Vereniging van Banken
www.assuralia.be
Beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen
www.febelfin.be
Belgische federatie van financiewezen
www.bnb.be
Belgische Nationale Bank
www.ecb.int
Europese Centrale Bank
www.ethias.be
Ethias
www.kbc.be
KBC
www.fortis.be
Fortis
www.dexia.be
Dexia
www.ing.be
ING
www.axa.be
Axa
www.euronext.com
Euronext
Economie en ethiek www.dirkbarrez.be
Economie en ethiek
www.menscentraal.nl
Economie en ethiek
Sociaal recht www.inami.fgov.be
RIZIV
www.onprvp.fgov.be
Rijksdienst voor pensioenen
www.svmb.be
Sociaal zekerheidsfonds voor zelfstandigen
Economie www.meta.fgov.be
Ministerie van tewerkstelling en arbeid
www.mineco.fgov.be
Ministerie van economische zaken
http://ecodata.mineco.fgov.be/
Ecodata
www.statbel.fgov.be/
Nationaal instituut voor de statistiek
www.plan.be
Federaal planbureau
www.begroting.be
Ministerie van begroting
www.serv.be
SERV
www.vdab.be
VDAB
http://economie.pagina.nl
Portaalsite economie
http://www.xs4all.nl/~mkalk/economie.htm
Portaalsite economie
http://economie.2link.be/
Portaalsite economie
http://nu.nl/rubriek.jsp?n=99&c=30
Economische artikels
http://home.wanadoo.nl/econworld/index.ht Economische artikels m www.mesotten.be
Portaalsite voor economie
30
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
Burgerlijk – en handelsrecht http://www.cass.be/
Portaalsite van de rechtbanken
www.notaris.be
Belgisch notariaat
www.advocaat.be/
Orde van Vlaamse balies
www.just.fgov.be
Federale overheidsdienst justitie
www.notaris-moyson.be/
Juridische sites
www.gerechtsdeurwaarders.be
Nationale kamer van gerechtsdeurwaarders
Fiscaal recht www.fiscalcedities.be
Actuele bedrijfseconomische en fiscale informatie
www.fiscalnet.be
Actuele informatie over fiscaliteit
www.taxtoday.be
Actuele informatie over fiscaliteit
www.hamburg-mannheimer.be
Actuele informatie over fiscaliteit
www.dvv.be/taxweb
belastingprogramma
www.finform.fgov.be
Ministerie van financiën
www.taxup.com
Actuele informatie over fiscaliteit
Toerisme http://www.ping.be/~tori0060/Toerisme_Ve Portaalsite voor toerisme rkeer.htm www.toervl.be
Toerisme Vlaanderen
www.belgie-toerisme.net
Tourisme Wallonie-Bruxelles
Kantoor www.managementsupport.nl
Secretariaat
http://kantoor.startkabel.nl/
Portaalsite voor kantoorbenodigdheden
http://users.online.be/~sk002697/
Het virtuele kantoor
Virtuele leeromgevingen www.openleerhuis.be
Digitale toepassingen voor economie
www.digikids.be
E-learning
www.smartbit.be
E-learning
www.digitaledidactiek.nl
E-learning
www.leerhof.be
Centrum voor levenslang leren
http://web.uvic.ca/hrd/hotpot/
Hot patatoes
Lerarenverenigingen www.vlew.be
VLEW
www.vecon.nl
VECON
31
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) www.vvl-onderwijs.be
VVL
Didactiek www.cito.nl
Instituut voor toetsontwikkeling
www.lweo.nl
Werkgroep economie-onderwijs
http://leerkrachten.start.be
Portaalsite voor leraren
http://www.docentenplein.nl/
Portaalsite voor leraren
http://klascement.net
Onderwijssite voor leraren
www.pienternet.be
Onderwijssite voor leraren
www.bin.be
Belgisch Instituut voor Normalisatie
http://www.o-twee.be/o2/attitude.asp
Sam-schaal
http://www.spelinfo.be/
Educatieve spelen
http://www.motherearth.org/bulletin/01_10/ gec.htm
Educatieve spelen
http://www.vecon.nl/software/lijst_software. Educatieve spelen html
Projecten www.vlaamse-jongeondernemingen.be
Vlaamse jonge ondernemingen
www.rys.be
Responsible young starters
www.vives-comito.be
Onderwijs en ondernemen
Sport http://www.steunpuntsbg.be/new/links.php
Steunpunt beleidsrelevant onderzoek - Sport, beweging en gezondheid
http://www.sportdienstprovant.be/home.as p
Sportdienst provincie Antwerpen
http://www.limburg.be/sport/
Sportdienst provincie Limburg
http://www.bloso.be
Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie (sportadministratie van de Vlaamse gemeenschap)
http://www.schoolsport.be/new_site/index. htm
Stichting Vlaamse schoolsport
32
TSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Lichamelijke opvoeding en sport AV Economie (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Boeken Coppieters, André, e.a., "Economie on Line – 1e jaar van de 2e graad", Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Goedgebeur, Jacques, e.a., "Economie on Line – 2e jaar van de 2e graad", Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.1”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.2”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Debels, Jan, e.a., "Economix 3", Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Debels, Jan, e.a., "Economix 4", Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Claus, Danielle, e.a., “Economische Topper 3", Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Claus, Danielle, e.a., “Economische Topper 4", Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Geuens, Patrick, e.a., “Optimum 2.1 – handelseconomie en boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Massy, Maurits, “Optimum 2.2 - boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Huybrechts, Nadine, “Optimum 2.2 - handelseconomie”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Brawers, Dirk, e.a., “Fundamenten van het boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2004 Barroo, Mia, e.a., “Handelwijs 3”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Van Caer, Francis, “Handelswijs 3 – FVISEM”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Brawers, Dirk, “Handelwijs 4”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005
Tijdschriften Macro-Micro, Tijdschrift van de vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Trends Op School Budget en Recht Test Aankoop
Bedrijfssimulaties Actief ondernemen, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Jieha!, VLAJO, Kapeldreef 60, 3001 Heverlee, www.vlajo.org Bizzkidz, http://bkinschr.bitpresseducatie.nl/be/ Bizzgames, http://www.bizzgames.be/ Top Team Starters, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Teddytronic, http://www.kuleuven.ac.be/alo-etew/ttartikel.htm FuturisBiz, www.futuris.be
33
