SECUNDAIR ONDERWIJS
Onderwijsvorm:
TSO
Graad:
tweede graad
Jaar:
eerste en tweede leerjaar
Studiegebied:
Mechanica-elektriciteit Specifiek gedeelte
Optie(s)
Elektromechanica
Vak(ken):
PV Praktijk mechanica
Vakkencode:
IT-n
Leerplannummer:
2005/065
2/2 lt/w
(vervangt 2004/021) Nummer inspectie:
2004 / 21 // 1 / N / SG / 2H / II / /D (vervangt 2004 / 21 // 1 / N / SG / 1 / II / / V/06)
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
Inhoud
Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5 Plannen – Voorbereiden - Veiligheid/gezondheid/hygiëne .......................................................5 Praktijk mechanica ....................................................................................................................6 Pedagogisch-didactische wenken en timing ............................................................................................8 Timing......................................................................................................................................10 Begeleid zelfgestuurd leren ....................................................................................................11 ICT...........................................................................................................................................13 Voet .........................................................................................................................................15 Technisch tekenen en schetsen als communicatiemiddel......................................................16 Projecten .................................................................................................................................17 Minimale materiële vereisten..................................................................................................................18 Evaluatie .................................................................................................................................................20 Algemene wenken ..................................................................................................................................23 Toelichting bij gebruik van het leerplan...................................................................................23 Jaarplan...................................................................................................................................23 Bibliografie ..............................................................................................................................................25 Links naar enkele interessante sites:......................................................................................27
1
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
2
VISIE • • • • •
In het praktisch mechanica worden de nodige inzichten en vaardigheid bijgebracht om de leerlingen in staat te stellen de basis handelingen uit te voeren zowel voor een eenvoudige machinale bewerking als voor een plaatbewerking. De leerlingen kunnen tekeningen lezen, begrijpen en beoordelen als vorm van technische communicatie. Waar mogelijk, zullen de domeinen elektriciteit en mechanica geïntegreerd aangebracht worden. De basis begrippen CNC komen aan de bod. Bij alle activiteiten zal steeds de nodige aandacht gaan naar: het plannen en voorbereiden, de veiligheid / gezondheid / hygiëne.
De centrale elementen zijn: • technisch verantwoord leren bezig zijn met techniek, dit betekent: • technisch leren ontwerpen, uitvoeren en evalueren, • in een geëigende taal leren communiceren over techniek, • techniek leren herkennen en aanwenden in het courante leven; • de eigenheid van techniek en van technische beroepen waarderend leren ervaren.
BEGINSITUATIE De leerlingen zijn afkomstig van de A-stroom van de eerste graad. Als voorkennis moeten de eindtermen van Technologische Opvoeding genomen worden.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
3
ALGEMENE DOELSTELLINGEN • • • • • • • •
het kunnen toepassen van normen, normschrift en toleranties; het vlot kunnen lezen van technische tekeningen; het kunnen raadplegen van diverse tabellen; aan de attitudes : nauwkeurigheid, orde, zorg en netheid zal de nodige aandacht besteed worden; om de leerlingen te motiveren zal daar waar het enigszins mogelijk is, men de theoretische begrippen zo concreet mogelijk in verband brengen met toepassingen uit de praktijk en de ervaringswereld van de leerling; vermijd het geven van wiskundige bewerkingen die de leerlingen nog niet hebben geleerd in de lessen wiskunde (vb. goniometrische verhoudingen bij het analytisch oplossen van samenstellen en ontbinden van krachten); afspraken met de leraar wiskunde zijn in hoge mate aangewezen; het verband tussen techniek en andere wetenschappen (wiskunde, fysica) doen inzien.
Daarnaast zullen de leerlingen volgende vaardigheden ontwikkelen tijdens de opleiding: VEILIGHEIDS- EN MILIEUBEWUSTZIJN • In staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden; • Maatregelen treffen ter voorkoming van situaties die personen en omgeving kunnen schaden • Gevaarssymbolen interpreteren. FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING • Onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken; • Informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken. ORGANISATIEBEKWAAMHEID • Individuele opdrachten van beperkte omvang onder zelfstandig organiseren, uitvoeren en evalueren; • Bij groepsopdrachten onder begeleiding: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren; • •
Omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; Hulp inroepen.
ACCURATESSE In staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien.
•
RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID MOEDERTAAL • In staat zijn om als luisteraar en/ of lezer in de moedertaal op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken; • De instructies begrijpen en opvolgen. FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID • Informatief luisteren en lezen; • Hanteren gepaste taal en omgangsvormen; KRITISCHE EN CREATIEVE INGESTELDHEID • In staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen • In staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) BESLISSINGSVERMOGEN • In staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen. ZIN VOOR SAMENWERKING • In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken • Bereid zijn om het werk te bespreken. LEERBEKWAAMHEID • Via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen • De nieuwe ontwikkelingen op gebied van de mechanica en aanverwante takken bij te houden • In staat zijn om, ondanks moeilijkheden, op een doel gericht te blijven
4
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
5
LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PLANNEN – VOORBEREIDEN - VEILIGHEID/GEZONDHEID/HYGIËNE Integreren in de verder geformuleerde leerinhouden Decr. nr.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 1
• • • •
op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen; 1 de stappen voor het opzetten van een werkplan toepassen; hun werk voortdurend evalueren; gereedschappen onderhouden en toepassen.
Plannen
2
• • •
informatie omtrent de werkopdracht inwinnen en notuleren; terminologie eigen aan het vak toepassen; technische documentatie raadplegen.
2
Informatie
3
•
de voor de opdracht geschikte materialen, producten, en het gereedschap herkennen en bepalen; een werkmethode opmaken in functie van hun opdracht.
3
Werkvoorbereiding
•
Materialen en producten herkennen
• 4
•
de werkplek zo inrichten dat de werkopdracht veilig en vlot kan uitgevoerd worden.
4
De werkplek inrichten
5
• •
het gereedschap en de apparatuur werkklaar houden; het gereedschap controleren.
5
Gereedschappen
6
•
de werkplek ordelijk en proper houden.
6
Orde en netheid (werkplek)
7
•
afval volgens instructies sorteren.
7
Afval en recyclage
8
• •
de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken; risico’s aangeven en veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van materiaal, gereedschap, machines en producten toepassen; veiligheidssymbolen toelichten.
8
Veiligheid, hygiëne, gezondheid
• • •
Persoonlijke beschermingsmiddelen Risico’s Veiligheidsmaatregelen
•
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) PRAKTIJK MECHANICA 1ste jaar: 2 lestijden/week Decr. nr.
6
2de jaar: 2 lestijden/week LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 9
• • • •
plaatmateriaal aftekenen, opspannen, plooien en snijden; eenvoudige vijlbewerkingen handbewerkingen relaiseren; verbindingstechnieken toepassen eigen aan de opgave; de specifieke veiligheidsregels toepassen.
9
Handmatige bewerking
10
•
de gebruikelijke materialen herkennen en benoemen; • kunststoffen • non- ferro metalen • ferro metalen de diverse materialen bewerken; werkstukken en boren oordeelkundig opspannen; een boortabellen toepassen om het toerental te bepalen en in te stellen; de specifieke veiligheidsvoorschriften toepassen.
10 • • • •
Boren (Integreren tijdens de opleiding) Instellen van het toerental; Opspannen van boren; Opspannen van werkstukken; Boren van doorlopende en blinde gaten.
• • • • •
de machine gebruiksklaar maken; onderdelen van de draaibank herkennen; de centers visueel uitlijnen; het snijgereedschappen juist opstellen ; een snijsnelheidsdiagram toepassen; de nonius gebruiken, aflezen en instellen, rekening houdende met de omkeerspeling van het mechanisme; spantechniek veilig toepassen bij een klauwplaat; de draaitechnieken toepassen in een logische volgorde; de werkmethode opvolgen; de specifieke veiligheidsvoorschriften toepassen; volgens een project de basisvaardigheden uitvoeren.
11 • • • • • • • • • •
Draaien Onderdelen; Instellen van de draaibank; Aflezen van diagrammen; Opstellen van beitels; Opstellen van boren; Cylindrisch draaien; Conisch draaien; (U) Naar lengte draaien; Groeven steken; (U) Keuze van de beitel;
• • • • •
de machine gebruisklaar maken; de snijgereedschappen bepalen en opspannen; de werkstukken oordeelkundig opspannen; een eenvoudige uitlijning toepassen van een werkstuk; de freestechnieken toepassen in een logische volgorde;
12 • • •
Frezen Instellen van de machine; Opspannen van werkstukken; Vlak frezen;
• • • • 11
12
• • • • • •
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Decr. nr.
7
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen
13
• • •
de werkmethode opvolgen; de specifieke veiligheidsvoorschriften toepassen. volgens een project de basisvaardigheden uitvoeren
• •
Haaks frezen; (U) Evenwijdig frezen. (U)
•
de opstart- en werkprocedure bij een CNC machine opvolgen; de werkvolgorde bepalen van een eenvoudige werkopdracht; de werkstuknulpunten aanduiden; de procedure om gereedschappen te nullen opvolgen; een eenvoudig programma schrijven.
13 • • • •
CNC Procedures; Werkmethode; Nulpunten en referentievlakken; CNC programmering.
de aflees- en instelmethode toepassen. een eenvoudig werkstuk opmeten en vergelijken met een de werktekening; de grensmaten bij een eenvoudige maattoleranties bepalen; meetgereedschappen toepassen: schuifmaat (analoog en/of digitaal), schroefmaat (analoog en/of digitaal), hoekmeter, pen– vorkkalibers een eenvoudige controle uitvoeren op evenwijdigheid, haaksheid, vlakheid. een rapport opmaken van de metingen in functie van de opdracht
14 • •
Metingen Aflezen en instellen; IJken en controleren van gereedschappen. (U)
• • • • 14
• • • •
• •
15
• • • • •
de werkvolgorde bepalen; (U) 15 gereedschappen kiezen en toepassen; (U) montagetechnieken toepassen; (U) dichtingen, veren, borgingen monteren en demonteren; (U) een bondig verslag maken van de vaststellingen uit de proeven. (U)
Monteren en demonteren (U)
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
8
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Het leerplan is opgesteld op basis van 25 lesweken per schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht gebruikt worden voor uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie de specifieke klassituatie. Algemeen: Het toepassen van 3D- CAD voorstellingen is een noodzaak en zal permanent aan bod komen tijdens de uitvoering. Het is de kunst een oefening spitsvondig te maken. Dit vergt veel creativiteit en overleg. Ook tijdens de ontwikkelingsfase zal je hiermee de mogelijke impact op het geheel inschatten. Zorg voor haalbare projecten en oefeningen (ook financieel). Het werk vooraf grondig voorbereiden is een noodzaak bij elke les. De projecten die voorzien worden houden rekening in de eerste plaats met de leerplandoelstellingen en minder met de leerinhouden. Ben je bewust dat oefeningen die 5 of 10 jaar geleden interessant waren kunnen nu als oubollig kunnen overkomen. Hoewel groepswerk en differentiatie sterk aanbevolen wordt, moeten alle leerlingen bij elke fase van de uitwerking van het project betrokken worden. De leerlingen de gereedschappen met zorg laten behandelen. De vijlbewerkingen dienen beperkt te blijven. Het onderhouden van machines en gereedschappen beperkt zich tot het dagelijks onderhoud. Geef de leerlingen de kans om zoveel mogelijk met uitvoeren bezig te zijn. Gebruik tijdens het produceren van meerdere werkstukken verschillende materiaalsoorten. Hierdoor kunnen de specifieke eigenschappen beter aan bod komen. De praktijk blijft gericht op de kennismaking met de diverse aspecten en mogelijkheden van een beroep. In de werkplaats kan men de leerlingen laten schetsen maken van bestaande werkstukken. Metingen uitvoeren op werkstukken in reële omstandigheden. Laat de gereedschappen correct toepassing.
Evaluatie: Gebruik diverse evaluatietechnieken. Oberveer permanente en distilleer hieruit doelgerichte commentaren. Gebruik zelfevaluatie instrumenten om de leerlingen hun werkzaamheden te beoordelen. Evalueer regelmatig en formuleer doelgerichte commentaar en remediering. Bespreek de toetsen samen met de leerlingen. Noteer de evaluatieresultaten in het agenda.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
9
Communicatie: Gebruik het agenda als communicatie middel en noteer er ook positieve commentaren in. Overleg met andere leerkrachten over inhoudelijke aspecten en samenhangen. Informeer ouders, klassenraad,… over de vorderingen van de leerlingen.
Organisatie De bezetting van het machinepark moet optimaal georganiseerd zijn, zodat alle leerlingen de kans krijgen bezig te zijn met hun vak. Het is wenselijk dat de uren praktijk, labo en technisch tekenen een blok vormen in het lessenrooster. Integratie van de theorielessen in de praktische vakken is aan te bevelen. Bij demonstraties steeds de juiste handelingen uitvoeren.
Gebruik van ICT: Maak gebruik van de CAD programma’s om werkstukken aanschouwelijk te maken. Gebruik de computer om een verslag te maken van een praktische toepassing.
Het welzijn: Aandacht besteden aan de gevaren welke verbonden zijn aan het niet correct gebruiken van gereedschappen en materialen (bv. Het gebruik van lijmen). Verwijs naar de impact op het milieu bij de productie en verwerking van materialen. Laat de preventieverantwoordelijke van de school een les geven over de school en het welzijn. Om op pedagogisch verantwoorde en technisch veilige manier het vak te kunnen geven moet de leerlingengroep beperkt blijven (voor de praktische vakken kan men als richtlijn, maximaal 12 leerlingen voor ogen houden) Geef voldoende informatie over de inhouden van het VCA attest. Het belang van de persoonlijke verzorging beklemtonen Laat de leerlingen het belang aanvoelen van een goed ingerichte werkplek, de netheid in de wekruimte en het opruimen na de werktijd.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
10
TIMING •
Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling. De opgemaakte timing is dan ook een advies. De timing wordt best gepland in een vakgroepvergadering in het begin van het schooljaar
•
Praktijk mechanica Nr.
Pedagogisch-didactische wenken
Timing
9
Mechanische bewerking
20 lt
10
Boren integreren in de oefeningen
11
Draaien
40 lt
12
Frezen
30 lt
13
Digitaal afleesapparaat (integreren in de diverse oefeningen)
14
CNC (Grondbeginselen van CNC)
15
Metingen (integreren in de diverse oefeningen)
16
Monteren en dementeren (U)
10 lt
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
11
BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN
Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: −
de opdrachten meer open worden;
−
er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;
−
de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden;
−
de leerlingen zelf leren plannen;
−
er feedback is op proces en product;
−
er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.
De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter.
Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. −
leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken;
−
leerlingen voorbereiden op levenslang leren;
−
het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen.
Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk.
Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook.
Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten als: −
keuzebekwaamheid;
−
regulering van het leerproces;
−
attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.
In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang.
Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: −
de leraar als coach, begeleider;
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) −
de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn “leer”kracht;
−
de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.
De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is “klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat −
doelen voorop stellen; strategieën kiezen en ontwikkelen; − oplossingen voorstellen en uitwerken; − stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; − resultaten bespreken en beoordelen; − reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; − verantwoorde conclusies trekken; − keuzes maken en die verantwoorden; is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig. −
12
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
13
ICT
Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen.
Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie, ... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: −
het leerproces zelf in eigen handen nemen;
−
zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;
−
op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).
Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen “spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo, ... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie, ...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Het programma “Powerpoint” kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora, ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cur-
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) susmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen, ...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen. Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).
14
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
15
VOET
Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting).
Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd.
VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken.
De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen.
Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
16
TECHNISCH TEKENEN EN SCHETSEN ALS COMMUNICATIEMIDDEL Tekenen is "de taal van de techniek" Tekeningen lezen en tekeningen interpreteren zijn begrippen die permanent aan bod komen tijdens een technische opleiding. De opbouw van een tekening blijft hierin een essentieel begrip en is een belangrijke meerwaarde voor de leerlingen. De voornaamste algemene doelen zijn hierbij: •
het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen;
•
het begrijpen (het lezen en interpreteren) van een tekening/schets/schema om het volgens de voorschriften te kunnen realiseren;
•
een driedimensionale voorstelling kunnen indenken van het te construeren onderdeel;
•
de maatvoering lezen en interpreteren;
•
de genormaliseerde en symbolische voorstellingen verklaren;
•
de tekeningen met eigen woorden toelichten in functie van de realisatie;
•
de opgemeten bestaande toestand voorstellen;
•
ploftekeningen lezen en interpreteren.
Het maken van technische tekeningen en schetsen kan als een pedagogisch-dictactische methode worden aangewend, om inzichten en vaardigheden te verwerven bij het tekening lezen. Het 3D- CAD tekenen zal een belangrijke rol vervullen bij de ontwikkelen van het ruimtelijke voorstellingsvermogen. Het tekenen moet een middel blijven, maar kan niet als een doel op zich nagestreefd worden.
Toelichting: Bij het schetsen worden de voorstellingen weergegeven in hoofdlijnen. Technische tekeningen bevatten de voorstelling van een uit te voeren of uitgevoerde constructie waarop alle afmetingen, materiaalaanduidingen, uitvoeringsvoorschriften, … éénduidig en/of op schaal worden weergegeven.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
17
PROJECTEN Succes beleven is voor elke leerlingen belangrijk, het is een middel tot waardering. Het gebruiken van vele werkvormen tijdens het leerproces is essentieel. Het vormingsconcept zoals het projectmatig werken streeft naar een strategie, waarbij leerlingen eerst moeten denken en nadien realiseren. Door het inschakelen van terugkoppelingen en meerdere herhalingen zal het rendement opgedreven worden. Met een project wil men een concrete, realiteitsgebonden, taken (oefeningen) uitvoeren, met een progressieve moeilijkheidsgraad. Deze taken kaderen in een bepaald thema. De realisatie kan individueel en/of in team gebeuren onder een professionele begeleiding. De leerling zal zijn verantwoordelijkheid moeten opnemen in het project. De evaluatie krijgt een centrale plaats, waarbij aandacht is voor zowel het proces, het product, de vaardigheden en de attituden. Door het geven van de juiste bijsturingen op het passende moment streeft men naar een permanente kwaliteitsverbetering (proces - product). Door creatief om te gaan met oefeningen en inspraak van de leerlingen, zal het onderwijskundig rendement gunstig beïnvloed worden. Om het proces goed te kunnen opvolgen binnen een project kunnen de leerlingen een logboek bijhouden.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
18
MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: •
Codex, ARAB, AREI, Vlarem
Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: •
de uitrusting en inrichting van de lokalen;
•
de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.
Zij schrijven voor dat: •
duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;
•
alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;
•
de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;
•
de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.
Om het leerproces, gericht op de na te streven doelstellingen en beheersing van de leerinhouden lassen - constructie te realiseren is het noodzakelijk dat de praktijklessen steeds gegeven worden in een daartoe bestemd lokaal. Door zijn organisatie moeten de werkplaatsen de leerlingen inspireren tot een algemene attitude van netheid, zorg en veiligheid. Daarom zullen deze zo goed mogelijk ingericht moeten zijn. Uitrusting: •
zaagmachine;
•
slijpmolen;
•
werkbank + bankschroeven;
•
plaatschaar;
•
plooibank;
•
montage en demontage apparatuur om het leerplan te realiseren;
•
snijgereedschap om het leerplan te realiseren zoals vijlen, boren, beitels, knabbelschaar;
•
draaibanken met aangepaste gereedschappen en snijmateriaal (minimaal per 3 leerlingen 1 draaibank);
•
freesmachine met aangepaste gereedschappen en snijmateriaal (minimaal per 5 leerlingen 1 freesmachine);
•
individuele bescherming;
•
wettelijke voorzieningen en veiligheidsuitrusting.
•
meet-, afteken- en handgereedschappen zoals bijvoorbeeld: meetlat schuifmaat winkelhaken hoekmeter schroefmaat: binnen - buiten vlakplaat meetklok pen – vorkkaliber
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) krasnaald steekpasser rechte lat puntslag vijlen handzaag tappen snijkussens hamers set sleutels set tangen software: CNC-programma en CAD-programma. CNC-machine: CNC-dienstencentrum van de SG of eigen apparatuur in de school.
19
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
20
EVALUATIE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt •
welke de verschillende stappen zijn;
•
welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;
•
welke fouten kunnen gemaakt worden.
Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: • • • •
de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …). de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, …). de praktijk-attitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …). de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.
Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: • • •
registreren (door middel van een evaluatieschema), interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), rapporteren.
Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
21
Zo’n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd. Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een twee-puntenschaal: • •
+ : doelstelling bereikt - : doelstelling niet bereikt
Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: • • •
+ : doelstelling bereikt ± : doelstelling niet helemaal bereikt - : doelstelling niet bereikt
Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: +
±
-
(doel bereikt)
(doel niet helemaal bereikt)
(doel niet bereikt)
niveau is voldoende
voldoende maar leemten
niveau onvoldoende
voor verbetering vatbaar
onaanvaardbaar niveau
nagenoeg foutloos
aanvaardbare tekorten
schadelijke fouten
nagenoeg correct
aanvaardbaar aantal lichte of onvergeeflijke fouten detailfouten of leerproces fouten zware inbreuken
volledig
kleine tekorten
onvolledig zware tekorten
behoorlijk, zinvol
storingen, fragmentarisch
onlogische uitvoering
kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen
kan het en doet het af en toe, kan het niet, doet het niet of zonder overtuiging, wisselvalling nooit, afwijzend en met tegenzin
Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
22
Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal.
Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring. De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden. Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren. Heel goed • • • • •
meer dan 80% van de sub-vaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt (nagenoeg) foutloos, uitstekend enkel + codes volledig zelfstandig uitgevoerd vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …
Goed • • • • • •
60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel + en weinig ± codes aanvaardbare kwaliteitsverschillen aanvaardbare proces-leerfouten geen schadelijke fouten zichtbare vorderingen
Zwak • • • • • •
50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt weinig + en veel ± codes veel onnodige leerfouten soms zware schadelijke fouten geen zichtbare vorderingen
Niet goed • • •
minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel ± codes of alleen maar ± codes en - codes veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen
Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal – resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep. Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema’s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemene opmerkingen).
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
23
ALGEMENE WENKEN TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid door een (U) na de doelstelling. Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat. Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementaire activiteiten besteed worden aan de vakspecialiteiten van deze studierichting.
JAARPLAN Van elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor de verschillende collega's. De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er - waar mogelijk - per week een coördinatie is tussen de verschillende vakken. Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijnTijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatig geëvalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen. De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrij gebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier eventueel aan bod komen. De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit in overleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten – indien nodig – de andere jaarplannen eveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennis aanwezig is.
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
Jaarplan
24
Optie: ........................................................................................
Leerkracht: ...........................................................
Onderwijsvorm: .............. Graad: ....................
Schooljaar: ………… / …………..
Vorderingsplan Jaar: .........................
Vak: ..........................................................................................
Leerplannummer: ...........................
Handboek/cursus: ...........................................................................
Lestijden/week: ...........
JAARPLAN Week nummer
Nr. in leerplan
Leerinhouden/doelstellingen
VORDERINGSPLAN VOET
Gegeven op (datum)
Opmerkingen
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week)
BIBLIOGRAFIE Alonso M., Energiewerktuigen deel 1 en deel 2, Nijgh & Ditmar Educatief Belmans J., Eenvoudige mechanica, Wolters Plantyn, 90 301 6069 9 Belmans J., Mechanica leerboek, Wolters Plantyn, 90 301 5893 Belmans J., Mechanica werkboek en oplossingen, Wolters Plantyn, 90 301 58921 Belmans J., Pneumatische en elektropneumatische technieken, Standaard De Clippeleer W., Theoretische mechanica, Wolters Plantyn, 90 301 65561 De Clippeleir, Tabellenboek voor metaaltechniek, Plantyn De Lepeire e.a., Theoretische mechanica deel 1 en deel 2, Standaard Dreezen M., Lemmens M., Rutten, Werkboek 1, 90 301 67629 Dreezen M., Lemmens M., Rutten, Werkboek 2, 90 301 67637 Festo Didactic, Opleidingscursussen, Festo Belgium Heidenhain, Digitale uitlezingen Janssen W. e.a., Materialenkennis, Standaard M.B., Tijdschriften M.B. productietechniek, De Vey Mestdagh Drost A. e.a. Mechanica BSO, De Sikkel, 90 260 3473 3 Mechanica, Elsevier Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Educatieve software Philips, Handboek voor fijnmechanische tehnieken, Philips technische bibliotheek Ros F., Materialenkennis, Standaard SBM, Selectie van de Belgische normen Telemecanique, Handboeken vermogens- en besturingspneumatiek Van den Driessche, Fysische metaalkunde, Standaard Vercaigne W., Pneumatische automatisering, Vermeulen Roeselare
Aanvullen met leerboeken derde graad of andere Budinski, Kenneth, G., Materialenkunde technici, Academic Service, 90 395 0150 5 Cremers F., Verspanende technieken, Wolters Plantyn, 90 301 6815 3 Evens, Janssens, Milis, Roels, Van Der Steen, Werkboek BSO & oplossingen, 90 301 7268 1 Evens, Janssens, Milis, Roels, Van Der Steen, Werkboek TSO & oplossingen, 90 301 7266 5 Gijbels J., Vermeiren C., Meettechniek en materialenleer, Wolters Plantyn, 90 301 6730 0 Heling A., Vakleer voor plaat- en constructiebankwerken, STAM, 90 11 41305 9 Kluiver H.R., Lassen, STAM, 90 11 114213 Tschätsch, Heinz, Verspaningstechniek, Academic Service, 90 395 0465 2
25
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) Technieken en machines Heeren, Leenders, Gereedschapsleer, STAM, 90 11 11306 3 Ingels H., Materialenleer, Standaard, 90 02 16735 0 Leenders J., Janssen H.J.F., Mechanische metaalbewerking, STAM, 90 11 41450 0 Matek Roloff, Machine-onderdelen, Academic Service, 90 395 0482 2 Quak A., Materialenleer/eigenschappen, Educaboek
Toepassingen materialen Boonen, Stroobants, Mechanische meettechniek, Van In Claerbout J., Kunststoffen vandaag en morgen Declerck, Thoen, Technologie van het lassen, Standaard Duverger J.M., Metaal – elektriciteit, De Sikkel, 90 260 3369 9 Ingels H., Verspaning, Standaard, 90 02 17550 7
Aanvullen met leerboeken over: Pneumatica – hydraulica – autotechniek-vaktechnieken praktijk, Catalogi
cd-rom’s: Coro Guide Sandvik CREMMET, Frezen (Hugo Byl) S K F, Lagertechnieken WALTER, Snijgereedschap Andere Organisaties ter informatie: Agoria( Fabrimetal ) regels van goed vakmanschap Documentatie en leerboeken over C N C Instituut voor Normalisatie Veiligheidsinstituut Antwerpen Videofilms
26
TSO – 2e graad – optie Elektromechanica PV Praktijk mechanica (1e leerjaar: 2 lestijden/week, 2e leerjaar: 2 lestijden/week) LINKS NAAR ENKELE INTERESSANTE SITES: http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - tools http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit ga naar home http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html http://www.toyota.nl/technology/engines/ths.html http://www.toyota.nl/technology/engines/dcat.html http://www.psa-peugeot-citroen.com/en/psa_group/visite/ http://www.psa-peugeot-citroen.com/en/psa_group/technological_filesb3.php http://jaguar-racing.com/frame.cgi http://webhome.direct.com/~jadams/electronics/resist_calc.htm http://user.pandora.be/Soulwaxke/honda-ad.html Elecytonic Brake System (MAN) http://home.hetnet.nl/~bisonweide/ns000044.htm http://www.ford.nl http://www.ajv.nl http://www.innerauto.com/main.html http://www.velofilie.nl http://www.springer-3.myweb.nl/tech/versnellingsbak.html http://home.wanadoo.nl/hoewerkthet/tech/batterijaccu.html http://www.beka.cistron.nl http://www.intermediair.nl/Weekblad/kvragen/kvrijden.html
27
