SECULAIRE STAGNATIE. Koen De Leus Senior

SECULAIRE STAGNATIE

Koen De Leus Senior Economist @koendeleus www.kbceconomics.be

Seculaire stagnatie

 Seculaire stagnatie

 Verklaring aanhoudende trage groei  Macro-implicaties … wat nu?

2

Seculaire stagnatie VS: Reële ec.groei vs. LT-gemiddelde

INDICATIES VAN SECULAIRE STAGNATIE

4.0% 3.0%

1. Groei voorbij 2 decennia

2.0%

 Teleurstellend en minder krachtig

1.0%

 Enkel volledige tewerkstelling door zeepbellen

0.0% -1.0%

2. Reële rentevoeten alsmaar lager, maar toch niet laag genoeg

-2.0% -3.0%

3. Bbp haalt groeipotentieel niet langer

3

-4.0% -5.0%

(10Q mav gemiddeld reëel bbp – LT-gemiddelde)

Seculaire stagnatie Herstelcycli Duitsland, Frankrijk, Italië

SECULAIRE STAGNATIE 1. Groei voorbij 2 decennia  Teleurstellend en minder krachtig

(gemiddelde groei pos.kwartalen)

7.0%

6.0% 5.0%

 Enkel volledige tewerkstelling door zeepbellen 4.0%

2. Reële rentevoeten alsmaar lager, maar toch niet laag genoeg

3.0% 2.0%

3. Bbp haalt groeipotentieel niet langer

1.0% 0.0% 1960s

4

1970s

1980s

Duitsland

1990s

Frankrijk

2000s Italië

2010s

Seculaire stagnatie

SECULAIRE STAGNATIE 1. Groei voorbij 2 decennia  Teleurstellend en minder krachtig  Enkel volledige tewerkstelling door zeepbellen

2. Reële rentevoeten alsmaar lager, maar toch niet laag genoeg 3. Bbp haalt groeipotentieel niet langer

5

Seculaire stagnatie Output gap VS en EMU (15) (onderprestatie tov potentiëlegroei)

SECULAIRE STAGNATIE

4 3

1. Groei voorbij 2 decennia

2

 Teleurstellend en minder krachtig

1

 Enkel volledige tewerkstelling door zeepbellen

0

2. Reële rentevoeten alsmaar lager, maar toch niet laag genoeg

-1 -2 -3 -4

3. Bbp haalt groeipotentieel niet langer

6

-5 -6

Output gap

Output gap Eurozone

Seculaire stagnatie

 Seculaire stagnatie

 Verklaring aanhoudende trage groei  Macro-implicaties … wat nu?

7

Seculaire stagnatie

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

Evolutie populatie EMU (18) % groei, 10 jaar

10.0% 8.5%

8.0%

1. Demografie

2. Ongelijkheid

6.0%

3. Gewijzigde structuur economie 4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen

5.0%

2.9%

2.0%

1.6%

1.1% 1.0%

7. Piek schuldgraad gezinnen 0.0%

-2.0% 8

3.7%

4.0%

5. Lagere potentiële groei 6. Globaal spaaroverschot

4.9%

0.1% -1.0% -0.8% -0.1%

Seculaire stagnatie

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

Sparende families per leeftijdscategorie (in %) 60% 50%

1. Demografie

2. Ongelijkheid

40% Senioren sparen veel minder

3. Gewijzigde structuur economie 4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen 5. Lagere potentiële groei

30% 20%

6. Globaal spaaroverschot 7. Piek schuldgraad gezinnen

10% 0% -35

34-44

Bron: Federal Reserve 9

45-54

55-64

65-74

+75

Seculaire stagnatie

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

1.8

Spaarders (40-60) / ontspaarders (60+) (VS en EU)

1.6

1. Demografie

1.4

2. Ongelijkheid

1.2

3. Gewijzigde structuur economie 4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen

1

5. Lagere potentiële groei

0.8

6. Globaal spaaroverschot

0.6

7. Piek schuldgraad gezinnen 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

0.4

VS spaarders (40-59)/ontspaarder(60+)

spaarders (40-59)/ontspaarder(60+) EU 10

Seculaire stagnatie

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT 1. Demografie

2. Ongelijkheid

Trend inkomensongelijkheid VS en Frankrijk Aandeel inkomens top 0,1% / 1%

25 20 15

3. Gewijzigde structuur economie 4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen

10

9,25% (Fr., 2007)

5. Lagere potentiële groei 6. Globaal spaaroverschot

7% (Fr., 1983)

5

7. Piek schuldgraad gezinnen

2,65% (Fr.)

1,63% (Fr., 1983)

0

11

France-Top 1% income share

France-Top 0.1% income share

United States-Top 1% income share

United States-Top 0.1% income share

Seculaire stagnatie Relatieve prijsevolutie investeringsgoederen

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

(PPI investeringsgoederen / deflator bbp, VS)

2

1.9

1. Demografie

1.8

2. Ongelijkheid 3. Gewijzigde structuur economie

1.7

4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen

1.6

5. Lagere potentiële groei 6. Globaal spaaroverschot 7. Piek schuldgraad gezinnen

1.5 1.4

Uitrustingsgoederen 12

Seculaire stagnatie Buitenlandse reserves China

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

25.0%

20.0%

1. Demografie

2. Ongelijkheid

15.0%

3. Gewijzigde structuur economie 4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen

10.0%

5. Lagere potentiële groei 6. Globaal spaaroverschot

5.0%

7. Piek schuldgraad gezinnen 0.0%

13

(in % uitstaande Amerikaanse schatkistcertificaten)

Seculaire stagnatie VS: schulden huishoudens (in % bbp)

MOGELIJKE OORZAKEN CHRONISCH VRAAGTEKORT / SPAAROVERSCHOT

120

100

1. Demografie

2. Ongelijkheid 3. Gewijzigde structuur economie

80

60

4. Gedaalde prijs kapitaalgoederen 5. Lagere potentiële groei

40

6. Globaal spaaroverschot 7. Piek schuldgraad gezinnen … leidt tot onvoldoende vraag en overschot aan sparen wat groei & evenwichtrente laag houdt! 14

20

0

Alternatieve verklaringen zwakke groei

1. Zware kater volgend op financiële crisissen (Reinhart & Rogoff) Maar • Financiële stress verdwenen

3. Structureel groeitekort niet gevolg van zwakke vraag, wel ‘supply’ problemen (R. Gordon) 

Zwakke productiviteitsgroei door beperkte innovatie na 3de industriële revolutie.



Demografie, ongelijkheid, opleiding

• 3 decennia van underperformance 2. Seculaire stagnatie was fout in 1938 (Alvain Hansen). Nu ook?

Maar • Herhaling defensie-uitgaven? • Herhaling babyboom na WOII? • Liberalisering

15

Maar  Geen oververhitting arbeidsmarkt noch stijgende inflatie

Seculaire stagnatie

 Seculaire stagnatie

 Verklaring aanhoudende trage groei  Macro-implicaties … wat nu?

16

Seculaire stagnatie: gevolgen

Twee belangrijke economische implicatie: 1. Lagere groei, lagere inflatie en lagere rente … 2. zijn niet éénmalig 3. Geen obligatiezeepbel!

17

Seculaire stagnatie: data voorbije decennium (gemiddelde voorbije 10 jaar)

VS Eurozone Japan Gemiddeld

Reëel bbp (QoQ, geannualiseerd) 1,55 0,71 0,68 0,98

Kerninflatie (JoJ)

Beleidsrente

1,74 1,45 -0,41 0,93

1,75 1,84 0,1 1,23

Seculaire stagnatie: hoe vermijden?

1. Supply-side hervormingen 2. Aanhoudend agressief monetair beleid 

Verlaging reële rente (inflatiedoelstelling van 2% naar 4%)



Verzwakking van de munt

MAAR: creëert zeepbellen en financiële instabiliteit. 3. Toename overheidsuitgaven en – investeringen, idealiter ondersteund door soepel monetair beleid

18

“An increasingly more expansionary monetary policy has been accompanied by an ever-weaker economic recovery. One might conclude that the medicine against hangovers has become less effective after so many wild parties.” (Mayer, Oostenrijkse school)

Seculaire stagnatie: hoe vermijden?

1. Supply-side hervormingen 2. Aanhoudend agressief monetair beleid 

Verlaging reële rente (inflatiedoelstelling van 2% naar 4%)



Verzwakking van de munt

MAAR: creëert zeepbellen en financiële instabiliteit. 3. Toename overheidsuitgaven en –investeringen, idealiter ondersteund door soepel monetair beleid

19

Een combinatie van 1, 2 & 3 is ideaal maar ligt politiek zeer moeilijk, zeker in Europa!

Aanhoudende periode lage groei, lage inflatie en lage rentevoeten … • Op korte termijn geen obligatiezeepbel • Op lange termijn is een lage groei en inflatie in combinatie met hoge overheidsschulden = wanbetalingen

Seculaire stagnatie en ECB  Draghinomics  Verlagen beleidsrente (refi naar 0,05%, depositorente naar -20 bps)  Start aankoopprogramma ABS en gedekte obligaties (herstel kredietkanaal) + TLTRO  Quantitave easing: 60 mrd euro per maand!  Met aandrang vragen om beperkte begrotingsmanoeuvreerruimte aan te wenden (+ nieuwe initiatieven Europese Commissie)  Aandringen op structurele arbeids- en producthervormingen (Jackson Hole)

20 

3/03/2015 

1.55 1.5 1.45 1.4

1.35 1.3 1.25 1.2 1.15 1.1



20

Wisselkoers euro/US$

GCE Economic forecasts (versus Bloomberg consensus in red)

21

SECULAIRE STAGNATIE

Koen De Leus Senior Economist @koendeleus www.kbceconomics.be