Sectorupdate – voeding- & drankenindustrie
Economisch Bureau Nederland Frank Rijkers | +31 (0) 20 628 64 37
november 2015
Gezonde voedingsbodem voor de toekomst van de levensmiddelenindustrie
Meer uitgaven aan voedsel
Het gaat de goede kant uit met de Nederlandse economie. Het herstel wordt breder gedragen en consumenten geven weer meer uit aan voedingsmiddelen. Als gevolg hiervan verbeteren de omzetten van bedrijven actief in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie. Maar om de winstmarges bestendig te verbeteren zal de branche haar ogen moeten blijven richten op nieuwe ontwikkelingen. Vertrouwen, transparantie en flexibiliteit zijn hierbij belangrijke aspecten.
De Nederlandse economie doet het goed en groeit gestaag door (lees hier meer). Dit is mede te danken aan het feit dat de groei breder wordt gedragen. Naast de uitvoer, die in de voorbije magere jaren is blijven toenemen, dragen al enige tijd de investeringen en sinds kort ook de consumptie bij aan de groei. De Nederlandse consument is alweer ruim acht maanden op rij positief gestemd over de economische ontwikkeling en de financiële situatie van het eigen huishouden. Het consumentenvertrouwen in oktober was met +8 zelfs het hoogst sinds het najaar van 2007 (zie figuur 1). Naast het toenemende consumentenvertrouwen zit ook de koopbereidheid van consumenten alweer enige tijd in een stijgende trend. Ook hier werd tijdens de laatste publicatie de meest positieve stand sinds eind 2007 bereikt.
Figuur 1: Consumentenvertrouwen en koopbereidheid Bron: CBS
Figuur 2: Uitgaven aan voeding 20 saldo pos./neg. antwoorden (%)
Consumentenvertrouwen hersteld
Het herstel in vertrouwen onder consumenten leidt ook tot meer uitgaven aan voeding en dranken. Nadat begin 2014 de bodem bereikt werd wat betreft uitgaven aan voedingsmiddelen, is sindsdien de weg omhoog weer gevonden (zie figuur 2). In augustus werd 2,9% meer uitgegeven aan voedsel dan een jaar eerder. Gemiddeld wordt in 2015 tot en met augustus 1,7% meer uitgegeven aan voedsel. Ten opzichte van 0,5% groei in heel 2014 is dit een versnelling van het groeitempo.
Bron: CBS
10 0
4
110
3
109
2
108
1
-10
107
0 -20
106
-1
105
-2 -30 -40
-3
104
-4
103
-5 2008
-50 07
08
09
10
11
12
Consumentenvertrouwen Koopbereidheid
13
14
15
102 2009
2011
2012
2014
2015
Bestedingen mutatie j-o-j (%) (l.as) Bestedingen indexcijfers (2000 = 100) (r.as)
Ook de producenten hebben meer vertrouwen… Naast het toenemende vertrouwen onder consumenten zijn ook producenten al enige tijd positief gestemd over productie, orders en voorraden. Al sinds het dal in 2012 zit het vertrouwen in de lift en sinds oktober 2014 is het vertrouwen niet meer negatief geweest (zie figuur 3).
bezettingsgraad weer boven de 80%. De niveaus van voor de crisis zijn echter nog niet bereikt.
laatste maandcijfers lijken de opmaat voor verder herstel. Figuur 5: Omzetontwikkeling per kwartaal (j-o-j)
Figuur 4: Bezettingsgraad voedingsmiddelenen drankenindustrie
Bron: CBS
14
Bron: CBS
9
90
%4
Figuur 3: Producentenvertrouwen
-1
Bron: CBS
% 80 -6 2012
4 2
70
0
08
-4
10
11
12
13
14
-8 2013
2014
2015
…mede ingegeven door hogere bezettingsgraden… Het toenemend vertrouwen onder producenten van voedingsmiddelen wordt gevoed door meer vraag vanuit consumenten. Doordat consumenten meer uitgeven aan voedsel, neemt de bedrijvigheid weer toe. Dit komt tot uiting in toenemende bezettingsgraden in zowel de dranken- als de voedingsmiddelenindustrie (zie figuur 4). In beiden gevallen ligt de
2014
2015
15
…en ook omzet vindt al schommelend de weg omhoog
-6
-10 2012
09
Voedingsmiddelenindustrie Drankenindustrie
-2
2013
Voedingsmiddelenindustrie Drankenindustrie
De economische crisis in Europa heeft in 2012 ook de omzetten in de voedingsmiddelenindustrie onder druk gezet. Vanaf 2013 is de groei weer ingezet, maar mede door de plotselinge importboycot van Rusland op voedsel eind 2014 is de omzetgroei opnieuw onder druk komen te staan. Inmiddels is de weg omhoog weer gevonden en is sinds halverwege 2015 in zowel de dranken- als de voedingsmiddelindustrie weer omzetgroei te zien (zie figuur 5). De omzet zit weliswaar nog onder het gemiddelde groeipercentage van 1,4% over de afgelopen 5 jaar, maar de
Ondanks het feit dat de omzetgroei wat onder druk heeft gestaan in het afgelopen jaar hebben relatief lage grondstofkosten geleid tot behoud van marge. De grondstofkosten zullen voorlopig stabiel blijven, waardoor de voedingsmiddelenindustrie nog kan profiteren van de relatief lagere inkoopprijzen. Figuur 6: Voedselprijsindex Bron: FAO
225 Index (2002-2004 = 100)
saldo pos./neg. antwoorden (%)
6
200 175 150 2013
2014
2015
Toenemend aantal fusies en overnames in de voedingsmiddelenindustrie Het realiseren van schaalvoordelen om daarmee de ketenkosten laag te houden blijft een belangrijk aandachtspunt in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie. Sinds 2009 neemt het aantal fusies en overnames in deze branches dan ook weer gestaag toe. Afgelopen jaar waren er volgens CBS cijfers 45 fusies en overnames te melden in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie. Net zoveel als in het recordjaar 2013 en ongeveer 50% boven het gemiddelde van de afgelopen acht jaar. Fusies en overnames blijven belangrijk in deze branche, om zo efficiënt mogelijk te kunnen produceren. Meest recente aansprekende voorbeeld van een op handen zijnde fusie in de drankenindustrie betreft die van bierproducenten SABMiller en AB InBev. Figuur 7: Aantal fusies en overnames in de voedings- en drankenindustrie Bron: CBS
50
Aantal
40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Waarop moet de producent zich richten? Zoals hierboven beschreven staan de seinen op groen voor verdere groei van de voedingsmiddelen- en drankenindustrie. Toch gaat deze groei er niet zomaar komen. Om als bedrijf actief in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie een gezonde toekomst tegemoet te treden, zullen de producenten met de volgende trends en ontwikkelingen rekening dienen te houden: Inspelen op consumententrends De wereld om ons heen verandert steeds sneller. Ook de wensen van de consument veranderen in rap tempo mee. Hiermee veranderen ook de wensen ten aanzien van voeding. Dit biedt kansen voor de levensmiddelenindustrie. Een aantal trends versterken zich de komende jaren, zoals vergrijzing, de toename van het aantal eenpersoonshuishoudens en de behoefte aan een meer verantwoord eetpatroon. Hier kan de industrie op inspelen door bijvoorbeeld kleinere porties aan te bieden in grote variëteit. Daarbij blijft de consument onverminderd gevoelig voor gemak. De voedingsmiddelen- en drankenindustrie kan op dit thema inspelen door rekening te houden met verpakkingstrends, zoals eenvoud, eetgemak, draagbaarheid, afgemeten porties. Maar ook zaken als
kwaliteitsconsistentie en leveringszekerheid (jaarrond) spelen hierbij een belangrijke rol. Opkomst van het online foodkanaal Het online retailkanaal is al een aantal jaren het snelst groeiende segment binnen de afzet voor consumentenproducten. Het gemak waarmee producten afgenomen kunnen worden is voor veel consumenten een uitkomst. Ook op het gebied van voedingsmiddelen wint het online kanaal in toenemende mate aan populariteit. De afgelopen jaren vertoont dit kanaal de grootste groei binnen het food-complex. Vorig jaar was de groei 14%. En ook de komende jaren zal de grootste groei uit deze hoek blijven komen. Belangrijke oorzaken zijn de doorontwikkeling van bezorgconcepten qua logistiek en gemak en de toegenomen “online-kwaliteit” van versproducten. Voor de voedingsmiddelenindustrie biedt dit kansen. Aanbieden aan onlineleveranciers vergt een ijzeren discipline en stelt hoge eisen aan producenten ten aanzien van logistiek, houdbaarheid en verpakking. Een voorbeeld hiervan is het zogeheten fixed weight, het principe van produceren in vooraf exact vast staande gewichten. Dit is nodig, omdat de consument die via het online kanaal koopt
ook vooraf betaalt, voor wat hij/zij besteld heeft.
eerste dienen bedrijven rekening te houden met hun omgeving.
Vertrouwen van de consument vergroten Het consumentenvertrouwen ten aanzien van het economisch herstel is positief en zit in een opgaande lijn, zoals aangegeven. Het vertrouwen van consumenten ten aanzien van voedsel heeft de laatste jaren de nodige deuken opgelopen vanwege een aantal schandalen, tot stand gekomen in de voedingsmiddelenindustrie. Voor producenten van voedsel is het daarom van cruciaal belang om het vertrouwen van consumenten te vergroten. Ten aanzien van de kwaliteit van de producten kan er nog een slag gemaakt worden op het gebied van bijvoorbeeld traceerbaarheid, procesverbetering en ketenverkorting. Transparantie is hierbij het sleutelwoord. Door exact te weten waar en wanneer iets met een product gebeurt en dit ook als dusdanig naar de consument te communiceren wordt de transparantie en daarmee het vertrouwen onder consumenten vergroot.
De consument heeft in toenemende mate interesse voor duurzaam geproduceerd voedsel. Uit de onlangs door de rijksoverheid gepubliceerde “monitor duurzaam voedsel” valt op te maken dat consumenten voor het vijfde jaar op rij meer dier- en milieuvriendelijk geproduceerd voedsel hebben gekocht (+18%). Het marktaandeel is hiermee inmiddels gegroeid naar 7%. Consumenten en retailers verwachten in toenemende mate producten die voldoen aan de hoogste standaarden voor mens, dier en milieu.
Duurzaamheid De voedingsmiddelen- en drankenindustrie kan het vertrouwen niet enkel verstevigen door kwalitatief goede producten te leveren. Naast de productie moet er ook oog zijn voor de omgeving. Een belangrijk onderdeel hiervan is het inzetten op duurzaamheid. Dit kan op meerdere manieren uitgelegd worden. Als
Voedselverspilling Een ander aspect van duurzaamheid betreft het tegen gaan van voedselverspilling. Ook hier liggen uitdagingen voor de industrie om dit te beperken. Kansen en mogelijkheden op dit gebied zijn er ten aanzien van het minimaliseren van reststromen. Dit kan enerzijds door productietechnieken aan te passen, waardoor minder reststromen uit een proces overblijven. Vaak zijn deze oplossingen veelal technologisch van aard en vind langdurige ontwikkeling op dit gebied plaats. Onderzoek op dit gebied zou derhalve ook sectorbreed gevoerd kunnen worden. Naast het minimaliseren van reststromen kan er ook gekeken worden naar het verwaarden van
reststromen. Dit kan door ze te hergebruiken, combineren of een alternatieve manier van afzet te creëren. Verder kan verspilling worden tegengegaan door voedselverlies in de gehele keten te beperken. Hiervoor is samenwerking nodig, maar ook ontwikkeling op gebied van recyclebare verpakkingen. Daarnaast kan er worden gedacht aan het verlengen van de houdbaarheid (door bijvoorbeeld het aanpassen van houdbaarheidsdatum naar “best before” datum) en de verkoop van afgekeurde maar nog goede producten in bijvoorbeeld outletstores. Aanpassing van wet- en regelgeving speelt hierbij een cruciale rol. Conclusie Het economisch herstel zet ook door in de levensmiddelenindustrie. Hoewel deze branche traditioneel gezien minder conjunctuurgevoelig is, profiteert zij ook van het herstel. Consumenten besteden meer aan voeding, maar zijn in toenemende mate kritischer ten aanzien van hun eetwensen. Om ook toekomstbestendig te kunnen blijven produceren zal de branche de wensen van de consument minimaal moeten omarmen. Ook oog hebben voor mens en milieu is hierbij in toenemende mate van belang. Drie belangrijke aspecten die mede het succes voor de toekomst lijken te bepalen zijn: vertrouwen, transparantie en flexibiliteit.
Economisch Bureau | Nederland Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Jacques van de Wal (hoofd)
Algemeen
020 628 0499
[email protected]
Eric Huliselan
Zakelijke Dienstverlening
020 628 2138
[email protected]
Casper Burgering
Industrie (w.o. industriële materialen)
020 383 2693
[email protected]
Nadia Menkveld
Transport & Logistiek
020 628 6441
[email protected]
Frank Rijkers
Agrarisch, Food, Agrarische grondstoffen
020 628 6437
[email protected]
Sonny Duijn
Retail, TMT
020 343 6535
[email protected]
Hans van Cleef
Olie & Gas
020 343 4679
[email protected]
Madeline Buijs
Bouw, Real Estate
020-383 8201
[email protected]
Nico Klene
Macro-economie
020-625 4204
[email protected]
Philip Bokeloh
Woningmarkt, Macro-economie
020-383 2657
[email protected]
Theo de Kort
Informatieanalist, Autoretail
020 628 0489
[email protected]
Volg ons ook op Twitter: @ABNAMROeconomen Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the agricultural market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product –considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material.
© ABN AMRO, 2015
