Evaluatie (januari 2011 - maart 2012)
Sector Burgers en Middelen Afdeling Welzijn en Burgerzaken Maart 2012
Inhoud 1. Voorwoord 2. Waarom ook al weer een Centrum voor Jeugd en Gezin 3. Het basismodel en het Lingewaals maatwerk 4. Doorontwikkeling in 2012 5. Het vizier op de komst van de jeugdzorg 6. De eerste cijfers 7. Conclusies en aanbevelingen
Bijlagen I. Het basismodel II. Rivierenlandse cijfers III. Format inhoudelijk regionaal verantwoordingsmodel
Evaluatie CJG Lingewaal
3
Voorwoord
In de programmabegroting 2012 hebben wij u een evaluatienota toegezegd over het Centrum voor Jeugd en Gezin, of kortweg het CJG. In deze notitie geven wij de eerste bevindingen en cijfers weer. De periode die wij kunnen evalueren is kort. De inrichting van de verschillende contactmogelijkheden zoals de websites, het telefonisch loket en de fysieke toegang zijn in 2011 gerealiseerd en opengesteld. Sinds oktober 2011 is er een fysieke CJG vestiging in het consultatiebureau in Asperen actief. Uit eigen ervaringen en berichten van elders weten we dat mensen niet vanzelf naar een CJG (gebouw) toekomen. We zijn in 2011 daarom ook gestart met inloopspreekuren in de peuterspeelzalen. De spreekuren van de GGD op de basisscholen krijgen vanaf 2012 het CJG karakter, waardoor het voor ouders gemakkelijk wordt om dicht bij huis opvoedvragen te stellen op een plek waar zij toch al gewend zijn te komen. Instellingen werken steeds beter samen. Lingewaal kent al sinds 2002 een Jeugd Preventie Netwerk, waar meervoudige zorgen en problemen rondom jongeren gecoördineerd en afgestemd worden. Tevens is er achter het fysieke CJG een team ontstaan dat naast jeugdverpleegkundigen bestaat uit de schoolmaatschappelijk werker en een consulent van MEE. De teamleden vormen letterlijk en figuurlijk het gezicht van het CJG en stemmen praktisch gezien het werk af, hiermee is de eerste stap gezet op weg naar een gebiedsgerichte integrale aanpak. De schotten tussen de instellingen vallen hiermee deels weg. We zetten in op preventieve ondersteuning, dus voordat er grotere problemen ontstaan. Vooral de signaleringsfunctie in het basisonderwijs vinden wij zo belangrijk dat we de signaleringscompetenties deskundigheid van groepsleerkrachten verder gaan bevorderen door het aanbieden van scholingspakket. Op verschillende manieren is in 2011 uiting gegeven aan het bestaan van het CJG. Er is huis-aan-huis een brochure bezorgd met specifieke Lingewaalse informatie. Er is een speciale krant verspreid en ook via andere media is bekendheid gegeven aan het CJG. Alle scholen zijn bezocht en geïnformeerd en tijdens werkbezoeken, zoals nu aan de kerkenraden, komt dit onderwerp regelmatig aanbod. We blijven het CJG daarom promoten door gerichte berichtgeving aan scholen en verwijzende instellingen zoals huisartsen. Na een periode van voorbereiding en beleidsontwikkeling is het nu zaak om de uitvoering te borgen en het CJG door te ontwikkelen. Gemeenten worden in 2015 ook verantwoordelijk voor de zwaardere jeugdzorg. Om de druk op de duurdere en ingrijpende jeugdzorg te beteugelen is het van het grootste belang om de preventieve zorg goed geregeld te hebben. In deze nota besteden we ook aandacht aan de komst van de jeugdzorg.
Govert van Bezooijen, Wethouder jeugd en gezin
Evaluatie CJG Lingewaal
4
2. Waarom ook al weer een Centrum voor Jeugd en Gezin? Met de Nederlandse jeugd en gezinnen gaat het over het algemeen goed. Er zijn goede basisvoorzieningen aanwezig om jongeren in hun gezondheid en ontwikkeling te stimuleren, om ouders te ondersteunen bij de opvoeding en om problemen te voorkomen, signaleren en aan te pakken. Toch lopen jongeren soms vast in de hulpverlening, kan meer worden gedaan om vroegtijdig problemen te signaleren en werken instanties nog onvoldoende samen. We staan daarom een ontwikkeling voor waarin snel, goed en gecoördineerd advies en hulp op maat vanzelfsprekend wordt. Het CJG moest aanvankelijk bovenal een laagdrempelige fysiek inlooppunt zijn waar (aanstaande) ouders, kinderen en jongeren voor alles aangaande opgroeien en opvoeden terecht kunnen. Later zijn daar andere contactmogelijkheden aan toegevoegd. Er zijn veel vragen over opgroeien en opvoeden en er zijn op vrijwel al die vragen antwoorden te geven of te organiseren. Het probleem is dat die vragen en die antwoorden om allerlei redenen niet altijd bij elkaar komen. Die redenen variëren van schroom om de vraag te stellen tot niet weten bij welke organisatie je moet zijn met deze specifieke vraag. Het Centrum voor Jeugd en Gezin vormt de spil in het bij elkaar brengen van de vraag en het antwoord.
3. Het basismodel en het Lingewaals maatwerk Het Basismodel. Het Rijk heeft samen met de VNG en de brancheorganisaties in 2007 het basismodel CJG vastgesteld. In de bijlage is het basismodel weergeven. Het basispakket van de jeugdgezondheidszorg wordt uit gevoerd in de consultatiebureaus in Asperen en Herwijnen en de GGD is voor wat betreft de gezondheidszorg actief in de scholen. De wmo functies zoals in het basismodel zijn opgenomen zijn geborgd en worden doorontwikkeld, denkt u in dit verband aan de signaleringsfunctie, waarover later meer. De scholen zijn rechtstreeks of via het schoolmaatschappelijk werk vertegenwoordigd in het Jeugd Preventie Netwerk. Op die manier is de verbinding tussen de school interne zorg en het netwerk gelegd. Het Bureau Jeugdzorg is eveneens vertegenwoordigd in het netwerk. De verwijsindex is ingevoerd alsmede de digitalisering van de kinddossiers in de jeugdgezondheidszorg. Hiermee is invulling gegeven aan het basismodel.
Maatwerk Wij zijn verder vrij om lokaal invulling te geven aan een ondersteuningsaanbod dat passend is en waaraan behoefte bestaat. De belangrijkste maatwerkonderdelen zetten wij hieronder op een rij.
Inzet van MEE Een consulent van MEE bemenst mede het spreekuur van het CJG en maakt deel uit van het CJG team. MEE is vanaf 2011 ook een vaste partner in het Jeugd Preventie Netwerk. MEE ondersteunt mensen met een beperking en helpt mensen bij vragen over opvoeding & ontwikkeling, leren & werken, samenleven & wonen en regelgeving & geldzaken. MEE valt nu nog onder de financiering van de AWBZ.
Schoolmaatschappelijk werk Het schoolmaatschappelijk werk verzorgt de eerste opvang van leerlingen met psychosociale problemen en/of probleemgedrag in de scholen. Zij biedt kortdurende hulp en is in veel gevallen de schakel tussen de scholen en het Jeugd Preventie Netwerk en hulpverleningsinstellingen.
Inloop spreekuur peuterspeelzalen Een andere laagdrempelige manier om met het CJG in contact te komen vormen de inloopspreekuren van medewerkers van het consultatiebureau in de peuterspeelzalen. Vragen over de ontwikkeling van kinderen worden zo eerder en vaker door leidsters en ouders gesteld. Ouders zijn volgens de medewerkers erg tevreden over deze mogelijkheid.
Het achttien maanden huisbezoek Naast de wettelijk geregelde contactmomenten in de consultatiebureaus hebben wij er in Lingewaal voor gekozen om ook bij de leeftijd van 18 maanden, een huisbezoek af te laten leggen. Deze leeftijd is gekozen omdat er dan een andere ontwikkelingsfase start (van baby naar peuter). Ouders ontvangen dan tijdens het huisbezoek informatie over die nieuwe periode en het stelt de jeugdverpleegkundige in staat Evaluatie CJG Lingewaal
5
om een goed beeld te krijgen van de peuter en het gezin. Een onderzoek onder de ouders heeft aangetoond dat 89% van hen het huisbezoek als zinvol ervaart.
Gezinsondersteuning, Reset Reset is een vorm van hulpverlening, uitgevoerd door de thuisbegeleiding van Rivas. Deze vorm wordt ingezet als alleen gesprekken onvoldoende werken en er meerdere risicofactoren en problemen in een gezin zijn. Het kan hier gaan om verslaving, depressie, problemen in de relatie, schulden of een combinatie hiervan. Een medewerker van de thuisbegeleiding ondersteunt praktisch en direct in huishouding. Deze ondersteunende begeleiding is intensief en kortdurend en gericht op het weer zelfstandig functioneren van het gezin.
Ac hoc inzet. Incidenteel worden wij als gemeente geconfronteerd met jongeren en ouders die om de een of andere reden vast dreigen te lopen de hulpverlening. Het gaat dan om gevallen die het preventieve- en lichte hulpaanbod van de gemeente overstijgt en onder de verantwoordelijk van het Bureau Jeugdzorg vallen of een andere instantie. Binnen de mogelijkheden die we nu hebben kunnen we niet meer dan betrokken instellingen om de tafel vragen met als doel een doorbraak te bewerkstellingen. Anderen vormen van invloed hebben we (nog) niet.
4. Door ontwikkeling 2012. CJG op locatie Wij zien het CJG als een samenwerkende netwerkorganisatie en niet als een instituut in een gebouw. De ambitie is daarom vanaf aanvang geweest om het CJG ‘naar de mensen toe te brengen’. Daarom zullen alle spreekuren van de CJG partnerorganisaties (bijv. jeugdgezondheidszorg op scholen, in het consultatiebureau en op peuterspeelzalen) worden omgedoopt tot CJG-op-locatie. Dit als manier om het CJG vaker tegen te komen en het daarmee bekender en herkenbaarder te maken en ook om in alle kernen met enige regelmaat aanwezig te zijn. Dit zijn overigens geen nieuwe spreekuren; ze krijgen alleen een nieuwe naam. De bezoekersaantallen van deze spreekuren zijn tot nu toe niet meegeteld als CJG-bezoekers. Dat zal in de loop van 2012 wel gaan gebeuren. De GGD gaat themabijeenkomsten met thematafels op de basisscholen organiseren om zo opgroei- en opvoedinformatie naar de ouders toe te brengen. De School met de Bijbel in Herwijnen organiseert koffieochtenden voor ouders. Bij enkele daarvan levert het CJG een inhoudelijke bijdrage.
Signalering De gemeente heeft op alle basisscholen gesproken met de directeur en de Interne Begeleider over de vraag hoe samen van het CJG een succes te maken. Het resultaat van die interviews is voorgelegd aan de geïnterviewden en het Lingewaalse CJG-team. Een van de vervolgacties is dat er vanaf dit jaar per school de mogelijkheid wordt geboden om een training vroegsignalering voor teams van leerkrachten te organiseren. Dit in de volgende rolverdeling: de school organiseert de training, de GGD geeft de training en de gemeente bekostigt de training.
Coördinatie van zorg In 2011 is een nieuw convenant opgesteld als onderlegger voor de samenwerking in het Jeugd Preventie Netwerk Lingewaal. Dit convenant is CJG-proof. Het zal in het eerste kwartaal van 2012 worden ondertekend.
Coördinatie van het CJG De coördinatie van het Lingewaalse CJG-team, van het Jeugd Preventie Netwerk en de afstemming op de ontwikkelingen in regionaal verband moet nu verder geborgd worden. Dat vergt iemand die hiervoor speciaal verantwoordelijk is en de schakel van beleid naar uitvoering vormt. We leggen deze coördinatie neer bij een van de uitvoerende partners binnen op basis van subsidieafspraken.
Evaluatie CJG Lingewaal
6
De bekendheid van het CJG In 2011 is als openingsactie aan alle huishoudens met kinderen tot 23 jaar een CJG-folder gestuurd in de vorm van een enveloppe (“Open uw eigen CJG”) met daarin informatie en een koelkastmagneet met gegevens over hoe het CJG te bereiken. In 2012 is een budget voor promotieactiviteiten en publiciteit gereserveerd om meer en regelmatig bekendheid te geven aan het CJG.
Het vervolg van de verantwoording In de regio hebben wij afgesproken dat we met de belangrijkste partners tot een uniforme integrale verslaglegging willen komen. Nu is het nog zo dat elke instelling aparte inhoudelijke jaarverslagen maakt met wisselende inhoud. Deze verslagen van de jeugdgezondheidszorg en het (school) maatschappelijk werk over 2011 zijn nu nog niet beschikbaar. In de bijlage vindt u het format waarmee wij gaan werken.
5. Het vizier op de komst van de jeugdzorg In het regeerakkoord van september 2010 is afgesproken dat verschillende taken zo dicht mogelijk bij de burgers wordt neergelegd en dat er per terrein hoogstens nog twee bestuurslagen betrokken zijn. Voor de jeugdzorg betekent dit dat de provinciale taken overgaan naar de gemeenten, naar verwachting in 2015. De wetgeving komt eind 2012 in de Tweede Kamer aan de orde. Het gaat hierbij om indicatiestelling, jeugdhulpverlening, jeugdbescherming, jeugdreclassering, spoedeisende zorg, Kindertelefoon, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (de huidige provinciale taken jeugdzorg die vallen onder Bureau Jeugdzorg); geïndiceerde jeugdzorg zoals dagbehandeling, pleegzorg en residentiële zorg; jeugd-GGZ (geestelijke gezondheids zorg); jeugd-LGV (licht verstandelijke gehandicapten zorg); en persoongebonden budgetten in dit kader. Het betreft hier een mega operatie die wij als Lingewaal in samenhang met andere decentralisatie zoals de begeleiding uit de AWBZ en de Wet Werken naar Vermogen in en met de regio oppakken. Nu wij verantwoordelijk worden voor een geheel scala aan begeleiding en ondersteuning ontstaat de kans om op lokaal niveau een sluitende toegang te regelen. Immers, veel inwoners hebben eens of meerdere malen in hun leven ondersteuning nodig. Het kan hierbij gaan om opvoedondersteuning, hulp bij het zoeken naar werk, schuldhulpverlening of ondersteuning in het huishouden. Niet zelden is ondersteuning nodig op meerdere gebieden tegelijk. Deze ondersteuningstaken lagen de afgelopen jaren bij verschillende overheden en organisaties. Deze verdeling heeft geleid tot verregaande specialisaties, maar ook tot verkokering en versnippering. Op meerdere plaatsen in Nederland zien wij een ontwikkeling waarbij de zorg rondom de inwoners wordt georganiseerd in gebiedsgerichte teams. In het Lingewaals CJG is op kleine schaal al z’n team gevormd met hulpverleners uit de jeugdzorg, MEE en het maatschappelijk werk. Binnen de komende jeugdzorg krijgen wij de wettelijke opdracht om een herkenbare en laagdrempelige plek te organiseren. Bijna overal is die plek nu al aanwezig in de vorm van het Centrum voor Jeugd en Gezin. Hier krijgen ouders antwoorden op hun opvoedvragen. Als er hulp of ondersteuning nodig is, helpt het Centrum voor Jeugd en Gezin met een snelle diagnose, advies, ondersteuning en het voorkomen dat problemen verergeren. Gemeenten behouden de vrijheid om hun Centrum voor Jeugd en Gezin precies te laten aansluiten op de lokale situatie en organisaties. Als kinderen en ouders meer gespecialiseerde hulp nodig hebben, wordt deze ingeschakeld door het CJG. Het is dus van groot belang dat het CJG daarop voorbereid is. 6. De eerste cijfers. Het Contactpunt Jeugd en Gezin is gevestigd in het consultatiebureau in Asperen. Het is geopend op 13 oktober. Er zijn in 2011 acht bezoekers geweest. Allen ouders van kinderen tot 10 jaar. Het telefonische loket is regionaal georganiseerd en was het hele jaar 2011 vier dagdelen verspreid over de week geopend. In het vierde kwartaal hebben drie mensen gebeld.
Evaluatie CJG Lingewaal
7
De website www.cjglingewaal.nl heeft over het hele jaar 2011 1014 bezoekers getrokken, waarvan een duidelijk piek in het vierde kwartaal (407 bezoekers), wat goed zou kunnen samenhangen met de publiciteit over het CJG rond en na de opening in Asperen. De jongerensite www.zolosjehetop.nl heeft over het hele jaar 213 bezoekers getrokken. Hier is geen sprake van een piek in het vierde kwartaal. Deze Lingewaalse cijfers liggen in lijn met de aantallen bezoekers die de CJG’s in de andere regiogemeenten trekken. Naast de laagdrempelige contactpunten van het CJG waar informatie en advies en opgroei- en opvoedondersteuning te vinden is, is het CJG ook bedoeld om beter te signaleren en om zorg te coördineren. Voor signalering is de Verwijsindex Risicojongeren Rivierenland (VIRR) beschikbaar. Hierin kunnen professionals die zich zorgen maken om een kind, melden dat ze zich zorgen maken. Als meer professionals dat doen, is sprake van een match. Dan nemen de professionals contact met elkaar op en bepalen samen welke vervolgstappen ze zullen zetten. In 2010 zijn in de VIRR is in Lingewaal 24 signalen afgegeven waarvan 5 een match opleverde. In 2011 waren er in Lingewaal 19 signalen, waarvan 7 tot een match geleid hebben. Deze daling in Lingewaal wijkt af van de trend in de rest van 1 Rivierenland: het aantal signalen steeg regiobreed van 388 naar 630. Een deel van de zorgcoördinatie vindt plaats in het Jeugd Preventie Netwerk Lingewaal. In 2010 vonden er drie bijeenkomsten van dit netwerk plaats waarin 13 casussen voorlagen. In 2011 waren er vijf bijeenkomsten en lagen er 19 casussen voor. Hiervan zijn er 13 aangebracht door het maatschappelijk werk, dat onderdeel uitmaakt van het Lingewaals CJG team. Er zijn 36 inloopmomenten in de peuterspeelzalen geweest. Het ingestelde huisbezoek van de jeugdverpleegkundige bij peuters van 18 maanden en het inloopmoment in de peuterspeelzalen vormen een belangrijk onderdeel van het CJG. Het biedt een laagdrempelige mogelijkheid voor ouders en peuterleidster om vragen te stellen over de ontwikkelingen van kinderen. De eerste berichten geven aan dat ouders over deze extra mogelijkheden tevreden zijn.
De cijfers samengevat: Bezoek aan CJG Asperen
8
De gestelde hulpvragen waren zeer divers. Soms werd een vraag gesteld in combinatie met een regulier spreekuurbezoek.
Bellers naar het telefonisch loket Bezoekers website www.cjglingewaal.nl Bezoekers website www.zolosjehetop.nl Signalen in de verwijsindex Matches in de verwijsindex Aantal besproken kinderen/jongeren in het Jeugd Preventie Netwerk Gerealiseerde 18 maanden huisbezoeken
3 1014 213 19 7 33 30
Nog geen inhoudelijke informatie beschikbaar
Gerealiseerde Inloopmomenten peuterspeelzalen
36
Nog geen inhoudelijke informatie beschikbaar
Aantal hulpverleningen school maatschappelijk werk
9
Betreft: 2x gedragsproblemen op school 2x problemen thuis 2x pestgedrag 1x leerprobleem 1x eenzaamheid 1 lichte psychiatrie
Aantal gerealiseerde Reset trajecten
3
Het betreft 3 trajecten met een combinatie van de volgende problemen Echtscheiding/relatie (2) eenzaamheid (2) financieel (1) huisvesting(1) opvoeding (3) psychisch (2) en structuur huishouden (1)
1
Een deel van de verklaring zou kunnen zitten in het feit dat de Rivas (waarvan Lingewaal Maatschappelijk werk afneemt) niet is aangesloten op de Verwijsindex Rivierenland, maar op een ander verwijssysteem genaamd: Zorg voor Jeugd. We hebben geen informatie kunnen krijgen over signalen over Lingewalers die in dat systeem zijn gezet. De systemen communiceren wel met elkaar, waardoor eventuele matches wel zichtbaar zouden zijn geworden.
Evaluatie CJG Lingewaal
8
Jeugd Preventie Netwerk Lingewaal 2011 In 2011 zijn 33 kinderen uit 22 gezinnen besproken: 23 kinderen zijn aangemeld door het schoolmaatschappelijk werk; 3 door de leerplichtambtenaar; 6 door het consultatiebureau en 1 door derden (in dit geval peuterwerk). 11 kinderen zijn geregistreerd in de verwijsindex. Plaats van herkomst Asperen: 7 Herwijnen: 7 Heukelum: 7 Spijk: 4 Vuren: 8 Een kind kan te maken hebben met verschillende problemen. In totaal is 11 x de gezinssituatie onderdeel van het probleem. Vandaar waarschijnlijk het grote aantal gezinnen dat is aangemeld. • • • •
5 x was alleen de gezinssituatie het probleem 3 x de gezinsituatie & het gedrag op school 1 x de gezinsituatie & het gedrag van het kind in het algemeen 2 x de gezinsituatie als gevolg van echtscheiding
Gerelateerd aan echtscheiding. • 2 x was alleen echtscheiding het probleem • 3 x echtscheiding & huiselijk geweld. • 2 x echtscheiding & gedrag van moeder 4 x heeft het kind te lijden gehad onder de schulden van ouder(s) • 1 x alleen schulden • 1 x schulden en verstandelijke beperking van kind • 2 x schulden en echtscheiding Verder: 2 x gedrag op school en huiselijk geweld 1 x verstandelijke beperking van het kind. 3 x het gedrag van kind in het algemeen 2 x schoolverzuim 3 x psychische problemen van een ouder Rode draad: meeste kinderen zijn niet specifiek besproken op grond van kindgerelateerde problemen, maar was de gezinssituatie (11 keer) de oorzaak. 9 kinderen hebben te maken gehad met een echtscheiding (vermeend) huiselijk geweld is bij 5 kinderen (3 gezinnen) genoemd. Ouders van 4 kinderen hebben te maken met schulden. Een verstandelijke beperking of het gedrag van het kind is 4 keer als aanmeldreden gebruikt.
Evaluatie CJG Lingewaal
9
7. Conclusies en aanbevelingen. De evaluatieperiode is (te) kort om al heldere conclusies te kunnen trekken. Vanuit ons Jeugd Preventie Netwerk en het CJG team weten we dat er behoefte is aan hulp en ondersteuning bij het opgroeien en opvoeden. Het aantal aanmeldingen in het Netwerk neemt toe ten opzichte van voorgaande jaren en onderzoeken wijzen uit dat er in Rivierenland en Lingewaal een fors aantal jongeren kampt met psychosociale problematiek. Deze eerste cijfers die binnenkomen over het gebruik van de jeugdzorg, vooral bij de geestelijke gezondheidszorg, bevestigen dat beeld. Wij horen ook dat er behoefte is aan de “één loketgedachte” in de jeugdhulp. Een plek waar je gewoon je de vragen kunt stellen of waarnaar mensen uit het onderwijs of uit andere maatschappelijke instellingen jongeren en ouders kunnen verwijzen. In plaats van aanbevelingen hebben we in deze nota een aantal ontwikkelpunten voor 2012 op een rij gezet die we nu uitvoeren. Aan de hand van een verantwoordingsmodel zoals bijgevoegd, vragen we alle instellingen die onder de paraplu van het CJG opereren om cijfers, trends en ontwikkelingen in beeld te brengen. Deze jaarverslagen komen vanaf het uitvoeringsjaar 2012 ook voor u beschikbaar.
Evaluatie CJG Lingewaal
10
Bijlagen
A- Basispakket jeugdgezondheidszorg: 1. monitoring en signalering 2. inschatten zorgbehoefte 3. screeningen en vaccinaties 4. voorlichting, advies, instructie en begeleiding 5. beïnvloeden van gezondheidsbedreigingen 6. zorgsysteem, netwerken, overleg en samenwerking BWMO-functies (prestatieveld 2): Op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen en ouders rond opgroeien en opvoeden: 1. informatie en advies 2. signalering 3. toeleiding naar het hulpaanbod 4. licht pedagogische hulp 5. coördinatie van zorg C- Schakel met Bureau Jeugdzorg D- Schakel met zorgadviesteams
Evaluatie CJG Lingewaal
11
