SCHIP EN WERF PARATOR, Mi II i ;; ir:i ; i i : ^ TIJDSCHRIFT VOOR. H F A i n ' r i 53STE JAARGANG NR OKTO BER 1986

TIJDSCHRIFT VOOR

Mi II i

;;

ir:i

;i i : ^

SCHIP EN WERF

53STE JA A R G A N G N R 22

31 O K TO B E R 1986

Pijttersen B V Postbus 192 8600 AD SNEEK T e le fo o n 05150-18615 T elex 46016 4 P ijttersen R otterda m B.V. S ch ie d a m s e d ijk 80a 3011 EM R O T TE R D A M T e le fo o n 010-123221 f w e x 2 2 5 lu

.

H

F A i n' r i

PARATOR,

m e ta a lb e s c h e rm in g s - en

W . H IL L E R S ’

o n d erh o u d sb e d rijv en b.v.

b o ile r cle a n in g fu rn a c e b ric k w o rk s lu d g e rem oval ta n k c le a n in g g a s fre e in g s lo p and b u n k e r oil re ce p tio n h igh p re s s u re h o sin g a b ra s iv e b la s tin g ta n k lin in g s c a lin g and p a in tin g c le a n in g h o ld s, e tc. flo a tin g and m o b ile air-, b la s tin g -, v a c u u m - and p u m p fa c ilitie s s e a -g o in g m a in te n a n ce s e rv ic e ro und the c lo c k w o rk in g c a p a c ity

Tweeschalig VO

3087 AG

ROTTERDAM

Sluisjesdijk 141 - Telefoon 429 28 33 Een m ijlpaal in de o n tw ikk elin g van gas- en o liegestookte laagtem pera tuurketels. T w e e s c h a lig V O m e t ged o se e rd e w a rm te o v e rg a n g , m aken een g lijd e n d ve rla a g ­ de s to o k w ijz e m o g e lijk . H et v o o rk o m t k o n d e n s a tie van de ro o k ­ gassen, d o o rd a t de ro o k g a s v o e re n d e b in n e n s te schaal een hog e re te m p e ra ­ tu u r a a n n e e m t dan de d o o r k e te lw a te r o m s p o e ld e b u ite n s te schaal. T w e e s c h a lig VO is de v o o rw a a rd e v o o r een m axim aal k e te lja a rre n d e m e n t, o p ti­ m ale b ra n d s to fb e s p a rin g , h oge b e d rijfs ­ zekerheid en een la n g e le ve n sd u u r. O ok leverbaar m e t ro e s tv rijs ta le n ro o k g a sk o n d e n s o r als HR ke te l. V ie ssm a n n b o u w t de m id d e lg ro te en g ro te ke te ls P a ro m a t-D u p le x en T u rb o m a t-D u p le x k o n s e k w e n t m e t een tw e e s c h a lig V O .

Viessm ann ketels besparen energie en bescherm en het milieu.

Een komplete H Y D R A U L IS C H E

S T U U R IN STA LLA TIE

voor elk schip ■ Aandrijving d .m .v . hydrom otor of cylinders ■ Bedieningskast m et electrische bediening en noodbediening ■ Eenvoudige m ontage, voor de wal of elders ■ ■ ■ ■ ■

Geruisarme installatie Goedkeuring klassificatiebureaus Snelle inbouw Scherp geprijsd Traploos regelbare roersnelheid

W i/t U meer weten betreffende de FRA VABO stuurinstallatie? E ven een berichtje en w ij komen gaarne het één en ander toelichten.

MACHINEFABRIEK

UI V ie ssm a n n N e d e rla n d B .V . P ostb u s 322 2900 A H C apelle a / d IJssel Tel.: 0 1 0 -4 5 8 4 4 4 4 , Telex: 23125

Ir N ijv e rh e id s s tra a t 124,2901 A R C A P E L L E A / D IJ S S E L , T e l. 0 1 0 -5 0 7 9 5 5 '.T e le x 21603

Lnv

Schip en W erf - Officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Technici op Scheepvaartgebied De Centrale Bond van Scheepsbouwmees­ ters in Nederland CEBOSINE H e t Maritiem Research Instituut Nederland MARIN. Verschijnt vrijdags om de 14 dagen

TIJDSCHRIFT VOOR

MARmHIHNOffSHORHECHNIBt SCHIP EN WERF

Redactie Ir. J. N . Joustra, P. A. Luikenaar. Dr. ir. K. J. Saurwalt en Ing. C. Dam

Redactie-adres

CEBOSINE, EUROGEUL EN OFFSHORE

Heemraadssingel 193, 3023 CB Rotterdam telefoon 010-4762333

Voor advertenties, abonnementen en losse nummers Uitgevers W y t & Zonen b.v. Pieter de Hoochweg I 11 3024 BG Rotterdam Postbus 268, 3000 AG Rotterdam telefoon 010-4762566*. aangesloten op telecopier telex 21403 postgiro 58458

Abonnementen jaarabonnement 1986 ƒ 76,— buiten Nederland ƒ 122,— losse nummers ƒ 5,40 {alle prijzen incl. BTW ) Bij correspondentie inzake abonnementen s.v.p. het 8-cijferige abonnementsnummer vermelden. {Zie adreswikkel.)

Vormgeving en druk D rukkerij W y t & Zonen b.v.

ISSN 0036 - 6099

Redactionele bijdragen Cebosine, Eurogulf en offshore

389

Ms. Arlene

392

Ms. St. Antonius

394

Mississippi Queen

397

De verbeelding aan de macht

399

Een geïntegreerd beleid voo r de Belgische scheepsbouwindustrie

402

Nieuwsberichten

405

Verenigingsnieuws

408

Jaarboek Cebosine H e t Jaarboek van de Cebosine is zo onge­ veer het jaarlijkse klachtenboek van de Nederlandse scheepsbouwwereld, maar v o o r hen die om w a t v o o r reden dan o o k in de scheepsbouw geïnteresseerd zijn to ch altijd w e e r interessante lectuur. H e t legt de vinger op heel w a t zere plekken, analy­ seert de situatie van de bedrijfstak, tr e k t conclusies en k o m t m et prognoses en sug­ gesties. Z o n d e r nu d ire c t van een klaaglied te spreken mag toch w el gesteld w o rd e n dat het ons binnenleidt in een w e re ld waar­ in veel misére heerst die aanleiding t o t even zovele klachten geeft, maar waar toch weinig o f niets aan te doen valt. De samenvatting van de algemene situatie is - en dat viel overigens w el te verw achten en is dus bepaald geen nieuws - ro n d u it teleurstellend, en m ogelijk is dat w el te eufemistisch gezegd: ’A l m e t al heeft de Nederlandse scheepsbouwindustrie w e ­ derom een m o e ilijk jaar achter de rug en w e e t zij dat e r nog m eer zullen volgen’. Maar: 'Er w o rd t e ch te r hard g e w e rk t aan het ve rd e r opvoeren van de p ro d u k tiv ite it en het zoeken naar een nieuwe m arktp rodukt-com binatie’. H e t Jaarboek legt e r de nadruk op, dat de felle co n cu rre ntie strijd tussen Japan en Z uid-K orea - de g ro o ts te scheepsbouw­ enden van de w e re ld - oo k een g ro te invloed u ito e fe n t op de gang van zaken in de internationale scheepsbouwwereld. Deze invloed zou m et het adjectief ’ongun­ stig’ b e te r gekw alificeerd zijn. Beide lan­ den beschikken samen o ve r nagenoeg 60 pet van de w ereldscheepsbouw en over comparatieve voordelen die het hun m o­ gelijk maken goedkoper te produceren dan Europese landen. Z u id -K o re a is e r op u it zijn marktaandeel ve rd e r te vergroten en d oet d it oo k ten koste van Japan. De consequentie van deze gedragslijn lig t dui­ delijk v o o r de hand: de p rijze n o o rlo g die er u it v o o rtv lo e it heeft e rto e geleid dat beide landen nu geregeld en bovendien ve r o n ­ SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

der hun kostprijs nieuw bouw contracten afsluiten. Er is e ch te r nog een andere consequentie: de d ruk op de prijzen in het V e rre O osten is er de oorzaak van dat de bouw van g ro te schepen grotendeels u it W est-Europa ve r­ dwenen is en het V e rre O osten inmiddels v rijw e l het m onopolie heeft verw orve n v o o r de constructie van g ro te en relatie f eenvoudige schepen. De afhankelijke posi­ tie die hiervan v o o r W est-E uropa het ge­ volg is geeft, aldus het Jaarboek, reden to t bezorgdheid. Een en ander is er de oorzaak van dat de Europese scheepsbouwlanden zijn ve r­ zeild in posities variërend tussen m oeilijk en hachelijk. H e t Jaarboek w ijst erop, dat thans veelal de keus gaat tussen het d o o r­ gaan van het verlenen van steun aan de scheepswerven ó f het stopzetten van de bouw van g ro te re schepen. H e t Is nage­ noeg een keus tussen de stro p en de kogel. D at hier echter w èl een doelbew ust beleid vereist is staat als een paal boven w ater. N ederland neemt binnen de Europese scheepsbouwlanden een w a t bijzondere plaats in. D o o rd a t tijd ig w e rd overgescha­ keld op de bouw van kleinere o f sterk gespecialiseerde schepen kon in 1985 het marktaandeel in de W esteuropese scheepsbouw zelfs v e rg ro o t w orden. W ij wezen in d it verband reeds e erder op het feit, dat de Europese Commissie e r recent op heeft gewezen, dat de scheepsbouw in de EG zich maar eens m oest gaan toeleg­ gen op deze gespecialiseerde scheeps­ bouw. W ij kw alificeerden dat als het in­ trappen van een open deur; dat b lijk t nu dus geen w o o rd te veel te zijn gezegd. H e t gaat hier bepaald niet om een trouvaille van de Europese Commissie. D it ro e p t de vraag op o f men bij de Europese Commissie wel voldoende deskundig is op scheepsbouwgebied, w ant in deze zaak lo o p t de deskun­ digheid bepaald achter. O o k in het V e rre O osten is e chte r reeds een flinke greep gedaan naar de gespeciali­ 389

seerde scheepsbouw, De feite co ncurren­ tiestrijd tussen Japan en Z uid -K o re a heeft Japan e rtoe gebracht zich m eer dan v o o r­ heen het geval was te richten op de bouw van gespecialiseerde schepen. De W esteuropese landen, reeds e e rd e r uitgew eken naar deze m arkten, zagen in 1985 de p rij­ zen v o o r d it s o o rt opdrachten ste rk dalen w aardoor o o k hun regionaal verbonden m arkt in gevaar is gekomen. H e t dwaze geval d oet zich dus vo o r, dat de Europese Commissie gespecialiseerde scheepsbouw als een s o o rt van panacee aan de EGscheepswerven to e w e rp t, te rw ijl het in de praktijk al zó is dat deze m a rkt gevaar lo o p t van de co ncurrentie in het V e rre Oosten! Er is één bepaalde zaak w aarover de N e ­ derlandse scheepsbouwers zich w e rk e lijk ernstig ongerust maken, namelijk het s tre ­ ven van de Nederlandse overheid om de afzetsteun in Europa van de tafel te vegen. Enerzijds leefde de hoop dat de v o o rtre k ­ kersrol die Nederland op zich heeft geno­ men m et succes zou w o rd e n bekroond, hetgeen onder m eer zou leiden to t gelijke concurrentieverhoudingen binnen de EG, te rw ijl anderzijds de tw ijfe l aan de moge­ lijkheid bestond d it binnen afzienbare tijd te kunnen realiseren. Hoe d it alles oo k zijn moge: er is één zekerheid, maar dan wel een dramatische, namelijk dat de in verge­ lijking t o t andere Europese scheepsbouwlanden zeer geringe steun in Nederland eind 1986 geheel zal verdw ijnen, waar­ d o o r de situatie vo o r onze nationale séneepiüouwmbustrre u ite rst precair z ii w orden. Analoog hieraan is het afnemen van de bereidheid van overheden in W est-Europa om de scheepsbouwindustrie financieel te blijven steunen, w aa rd o o r de positie van vele Europese w erven inmiddels al precair gew orden is. H e t is, aldus het Jaarboek, in W est-Europa kennelijk nie t langer moge­ lijk om op zuiver bedrijfseconomische grondslagen een scheepsbouwindustrie in stand te houden. H e t lijk t daarom dan ook onafwendbaar, dat getracht w o rd t een m i­ nimum capaciteit op economische en te ch ­ nologisch strategische gronden vast te stellen en deze, mede m et gecoördineerde subsidies, in stand te houden. Helaas is e r nog maar weinig overeenstem m ing tussen W esteuropese landen om to t w e rk e lijk doeltreffende maatregelen te komen. En dan zitte n w e daarnaast o o k nog m et een Europese Commissie die het wel w e e r bé te r zal w eten. H e t is allemaal even o n t­ moedigend en de vraag die op enig m o­ m ent in de to e ko m st levensgroot rijs t is mogel ijk, o f in bijzonder de b o u w van g ro te en eenvoudige schepen in W est-Europa inderdaad op weg is een aflopende zaak te w orden. H e t w il ons voorkom en dat de Europese scheepsbouw toch, en hoe dan óók overeind m o e t blijven, al was het al­ leen maar te rw ille van de w erkgelegenheid in de toekom st. A ls de bouw van g ro te en eenvoudige schepen geheel v e rd w ijn t zal 390

in ieder geval alles in het w e rk moeten w orden gesteld datgene w a t er dan nog over is t o t iedere prijs te behouden. D ire c te u r H. Boer van de w erfcom binatie IJssel-Vfiet heeft het kortgeleden ’recht vo o r zijn raap gezegd' t.g.v. van de doop van de 'Calluna'. H ij p le itte v o o r gerichte steun van de overheid, en v e rw ijt haar dat deze niets doet. Hij is van mening dat e r op zeer k o rte te rm ijn een besluit m o e t w o r ­ den genomen inzake v o o rtz e ttin g van de financiële steun aan de scheepsbouw, daar er anders gegarandeerd faillissementen komen. Hij vin d t het prima dat de steun van de overheid m et ingang van 1987 afge­ schaft w o rd t, maar hij zie t het nog niet zitte n dat d it dan óók in alle andere EGlanden zal gebeuren. H e t is duidelijk dat de Nederlandse overheid zich bij de afschaf­ fing van de steun e r niet op kan beroepen dat d it overal in de EG ó ó k het geval is als d it niet zonneklaar kan w o rd e n aange­ toond. H e t is nog altijd zo dat één vlieg de kostelijkste zalf kan bederven, zoals reeds in de Bijbel te lezen valt, en dat zou hier zeker het geval kunnen zijn. M et andere w oorden, als niet élk land besluit de steun aan de scheepsbouw te annuleren is e r al bij voorbaat sprake van een mislukking en w o rd t een plan bedorven dat iets goeds to t stand had kunnen brengen.

Eurogeul O p het in septem ber gehouden In te rn a tio ­ nal Bulk Congress ’86 is duidelijk naar v o ­ ren géKomen, bat be'Düicse staiiinbuscrie gebrand is op een verdere uitdieping van de in de N oo rd ze e uitgebaggerde Eurogeul naar de monding van de N ieuw e W a te r­ w eg van 72 t o t 74 ft. Van Duitse zijde w e rd e r flink de nadruk op gelegd, dat de beteke­ nis van de Rotterdamse haven v o o r de Duitse hoogoven- en staalindustrie in de komende jaren zal blijven toenemen. Waarom? W el, om dat R otterdam op w ijz i­ gingen in de eisen van zijn klanten altijd a lert reageert m et technische en logistieke aanpassingen. M et deze zekerheid v o o r ogen dringen de D uitsers daarom thans aan op een verdere uitdieping van de toegangsgeul to t de haven, zodat deze straks v o o r de g ro o ts te bulkcarriers bereikbaar zal zijn. H e t G em eentelijk H avenbedrijf is bereid aan deze wens te voldoen, maar w il begrijpelijk - éérst een onderzoek doen naar de economische haalbaarheid ervan. De felle concurrentie ro e p t hier als het w are om een gezamenlijke inspanning van bedrijfsleven, havenbeheerder en o v e r­ heid, vooral waar het hier gaat om de internationale concurrentiepositie van ’s w erelds g ro o tste haven. Z o w o rd t thans van rijkswege reeds o n d e rzo ch t in hoever­ re de 72 ft Eurogeul m et beperkte aanpas­ singen ó ó k g e b ru ikt zou kunnen w orden v o o r schepen m et een draagvermogen van 350.000 ton, en daarmee komen w e dan te re c h t bij de wensen die d o o r de Duitse

staalindustrie gekoesterd w orden. Hoe lig t die zaak nu eigenlijk precies? In feite is het zo, dat de Duitse staalindustrie zich min o f m eer v o o r het b lo k geplaatst ziet. T o t v o o r k o rt dreigde zij nog om - als duidelij­ ke consequentie van stakingen in de bulkoverslagsector in R otterdam - steeds m éér lading via andere havens te zullen gaan ontvangen. Van een dergelijke hou­ ding is thans echter geens sprake meer. De Duitse staalindustrie heeft vandaag de dag kennelijk nog maar één belang op het oog: de uitdieping van de Eurogeul v o o r haar transporten. De Duitsers maken e r geen geheim van dat e r haast bij is om dat - en daarmee k o m t dan de eigenlijke aap u it de m ouw tevoorschijn - zij de 'Berge Stahl’ van 365.000 to n draagvermogen en tevens de g ro otste droge bulkcarrier te r w e re ld - gecharterd hebben v o o r het ve rvo e r van Braziliaans ijzererts naar Europa, en R otterdam de enige haven is waar d it schip volgeladen binnen kan lopen, als althans de Eurogeul de daarvoor gewenste diepte krijg t. De ’B er­ ge Stahl’ is thans nog in aanbouw in Z uidKorea, maar zal in decem ber a.s. opgele­ verd w orden. In deze m astodont heeft de im portorganisatie van de D uitse staalin­ dustrie een belang van 35 pet. De m eerder­ heid is in handen van de N oorse rederij Bergesen. Daarmee is echter nog nie t alles gezegd. De Duitsers hebben v o o r d it schip tw ee jaar geleden een ch a rte r afgesloten m et de ongew oon'lange'ioopti|b van tien jaar.TJe vrachten die to e n te rtijd v o o r het vervoer van erts bedongen konden w o rd e n waren echter nog redelijk. Als gevolg van de blijvende en nog steeds groeiende over capaciteit aan bulkscheepsruimte is het vrachtenniveau sindsdien ingezakt en kun­ nen thans schepen tegen aanzienlijk lagere vrachtcijfers w o rd e n gecharterd. Z o d re i­ gen e r dus v o o r de Duitse staalindustrie enorm e verliezen op het overzeese v e r­ voer van erts. H e t punt is dat een verdere uitdieping van de Eurogeul hier soelaas zou kunnen bieden, o m dat het schip dan per reis zo'n 35.000 to n erts m éér zou kunnen vervoeren. Een ander en zeker niet m inder belangrijk punt is, dat de Deutsche Bundesbahn besloten heeft straks geen subsidie m eer te verstrekken op het ve rvo e r van erts via de Duitse Noordzeehavens naarde hoogovens in het Ruhrgebied. D it bete­ kent dat een kunstm atig geschapen con­ curre n tie voo rd e e l v o o r de Duitse N o o rd ­ zeehavens w egvalt ten gunste van R ot­ terdam ! H e t is een duidelijke zaak dat de Duitse staalindustrie dus aan alle kanten min o f m eer in de klem z it en straks praktisch op R otterdam zal zijn aangewezen v o o r de overlading en het tra n sito ve rvo e r van erts. Aan de andere kant schijnt het zo te zijn, dat e r v o o r een verdere uitdieping van de Eurogeul v rijw e l van geen enkele zijde belangstelling bestaat. H e t m inisterie van SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

AIRFLEX MAAKT OOK WATERGEKOELDE REMMEN EN KOPPELINGEN. MET ZO’N KOMPAKTE UNIT VERWERKT U GROTE THERMISCHE BELASTINGEN. Zware omstandigheden stellen hoge eisen aan het materieel. Hiervoor maakt Airflex watergekoelde remmen en koppelingen. Voor koppels van ruim ESSSSBH Nm en thermische 6CB200 14509 belastingen tot 1500 kW. De units zijn uitgerust R-t *n met friktiemateriaal dat

200.000

O O N O T IN F L A T E W IT H O U T H A V I' ""A K i M U M R E C O M M E N D E D A IR

Airflex koppelingen en remmen V O O r K o n t i n U ' S l i p O n t w i k k e l d

is. De dynamische wrijvingskoëfficiënt hiervan is belangrijk groter dan de statische; dit voor­ komt "het stick-slip effekt”. De friktieplaten zijn vervaardigd van een geharde koperlegering.

Dit garandeert een lange levensduur. Daarbij zijn de koppelingen en remmen zelfnastellend. Dat zijn overtuigende voordelen voor elke gebruiker. Behalve watergekoelde units levert Airflex ook "normale” pneumatische remmen en koppelingen, schijfremmen, veiligheidsremmen, roterende afdichtingen etc. Geveke geeft u zekerheid in advies en service. Wilt u meer weten? Schrijf of bel Geveke Motoren: Antwoordnr. 6271, geV G kG 1000 PA Amsterdam, (0 2 0 )5 8 2 2 1 2 2 .

G

motoren

60 JAAR CATERPILLAR DEAIER. VOORZEKERHEID DIE HOSTEN SMART. A1

Staalkaart van onze activiteiten

Verkoop en verhuur von UDI Sector Scan Sonars

Kustleidingen, zinkers en boringen

Uitvoering van projecten als aanlandingen, outfalls, kruisingen, boringen, spoelboringen, zeeleidingen en SBM's. Mechanische installaties

Nieuwbouw, revamps en stops in petro-chemische en chemi­ sche industrie. Nieuwbouw en onderhoud offshore. Leidingen en stadsverwarming

Aanleg van alle mogelijke leidingen en distributienetten voor gas, drinkwater, stads- en wijkverwarming, afvalwater.

DATA SON IC5 Sub-botTom profilers

EG 6 G - Geometries M agnetom eters

MDL Seahowk Gyrocompasses Underwater Gyros G olf 2 Loser Ranger

SUD-SEA SYSTEMS Kabelwerken

Underworer TV Systems

Aanleg van hoogspannings-, laagspannings-, besturings-, telecommunicatie- en centraalentennesysteemkabels.

ERICSSON RADIO SYSTEMS Radar Beacons

Visser & Smit Hanab

RMS

&

Micro rangers V id eo Scalers

H oofdkantoor: Industrieweg 4, Postbus 305 , 3 3 5 0 AH Papendrecht. Tel : 0 7 8 -1 5 8 8 5 5 Telex: 2 9 4 1 5 vspl

LIEBNITZ-LANN

SLINGSDY

V id eo Multiplexers V id eo O verlay units

Hovercrafts

Regionale kantoren: P hoen ixw eg 14, Postbus 5,

M olenstraat 4b,

B oonrak 4 5 , Postbus 5,

4 0 3 3 A V Lienden,

2 2 3 5 Z G Valkenbu rg Z H

9640 AA Veendam .

Teleloon: 0 3 4 4 3 -2 6 2 4 ,

T elefoo n: 0 1 7 1 0 -7 1 9 1 4 ,

Teleloon: 0 5 9 8 7 -1 7 8 0 0 ,

Telex? 7 0 7 5 7 vshl.

T elex: 3 9 0 6 4 vshva,

T elex: 5 3 3 8 9 vshve.

technische, handelnÿ.

Internationaal opererend onder de naam Volker Stevin Pipelfnes.

Schevemngseweg IS. 2ST7 KS Dug H u g

v o o r

Tel. 070 924421 l i t » : 3)630 «am nl

h u lp - e r i h o o f c f lm o t o r

Voor iedere specifieke behoefte de juiste motor. Van aggregaat en hulpmotor tot een komplete hoofdmotor, van 150 tons Spits tot 15.000 tons 6-Baksduweenheid. Motoren die jarenlang zonder problemen hun sterke, zuinige en betrouwbare dienst bewijzen met zeer lage onderhoudskosten. Kortom een merk motor die een hoge kwaliteit kombineert met een zeer laag brandstofverbruik. Mitsubishi...een scheepsdiesel om op te vertrouwen.

Zuinig en betrouw baar 5-4800 pk.

M IT SU B ISH I DIESELMOTOREN A 2

M H l S A M O F A D IESE L B V.

Europese hoofdvestiging van Mitsubishi Heavy Industries-Engine Division-lapan Postbus 20. 3840 A A Harderwijk Telefoon 03410-1304! Telex 47330

V erke er en W aterstaat neem t ten aanzien van de uitdieping een p ositief standpunt in en zou bereid zijn in de kosten daarvan bij te dragen. H oe ve r deze bijdrage zal gaan, daarover zijn geen mededelingen gedaan. Als het echter zo gaat als de laatste ke e r dat de geul uitgediept w erd, dan zal R o tte r­ dam er waarschijnlijk w e e r alleen v o o r opdraaien, tenzij de Duitse staalindustrie eventueel bereid zou zijn een deel van de kosten v o o r haar rekening te nemen. H e t gaat hier te n slo tte om een zuiver Duits belang, en nu de zaak zó staat te dringen lijk t het wenselijk dat R otterdam e r reke­ ning mee houdt, dat de Duitse staalindus­ trie de enige belanghebbende is bij een uitdieping van de Eurogeul, zodat het lo­ gisch lijk t dat deze zich financieel in het p ro je ct interesseert.

O ffshore Tegen de achtergrond van de v o o ru itzich ­ ten v o o r de langere te rm ijn —te w eten een

w e e r stijgende invloed van de OPEC op de m arkt, gepaard gaande m et prijsstijgingen - zou een verslapping van de inspanningen op het gebied van de besparing, diversifica­ tie en de opsporing van eigen olie- en gasvoorraden zeer ongewenst zijn. Daar­ om m oeten de mondiale inspanningen op d it gebied, alleen v o o rz o v e r economisch ve ra n tw o o rd , zoveel m ogelijk op peil b lij­ ven, aldus het m inisterie van EZ in een toelichting op haar begroting v o o r het jaar 1987. Immers het lig t v o o r de hand dat een inkrim ping van de opsporingsinspanning een lagere p ro d u ktie t o t gevolg zal heb­ ben, en daardoor de afhankelijkheid van de olie -im p o rte re n d e landen van de OPEC in de jaren negentig zal vergroten. Tengevolge van de lange te rm ijn , waarop in het algemeen gesproken veranderingen in de energiestructuur t o t stand komen, is het volgens EZ noodzakelijk om tijd ig op deze situatie vo o rb e re id te zijn, en de kwetsbaarheid van de nationale economie

v o o r aanvoerstoringen en prijsstijgingen van energie verkleinen. Misschien mag de offshore-industrie w a t hoop en optim ism e putten u it het feit, dat de overheid het noodzakelijk acht dat de opsporingsactivi­ te ite n op een v o o r de nationale economie ve ra n tw o o rd peil m oeten blijven. In het jaarverslag van de Scheepvaart V e re ­ niging N o o rd w o rd t gezegd, dat er op het m om ent zorgen bestaan o ver de econom i­ sche to e ko m st van de offshore-industrie, die zich in de afgelopen jaren zeer v o o r­ spoedig o ntw ikkelde. W anneer e chte r de huidige stagnatie in deze sector v o o rt­ d uurt, en m et m ogelijk als gevolg daarvan inkrim ping van de activiteiten, zal de gehe­ le Noordzeekanaalregio daarvan de conse­ quenties ondervinden. In de to e lich ting op de begroting van V & W w o rd t geconsta­ teerd, dat de lage olieprijzen geleid hebben t o t een forse terugval van de activite ite n in de offshore-sector. vH k

Tewaterlating in delen O p I o k to b e r j.l. vond de te w a te rla tin g plaats van bouw num m er 40, een coaster die gebouwd w o rd t v o o r Rederij ’Alblas' te Papendrecht. M et behulp van 4 drijvende bokken w e rd het schip in delen te w a te r gezet t.w . het achterschip bij G ebr. Buijs B.V. te Krim pen a.d. IJssel en het voorschip, dat gebouwd w e rd d o o r Scheepscon B.V., te O u d e rk e rk a.d. IJssel. A l m et al een gebeurtenis om even bij stil te staan.

D ire c t na de te w a te rla tin g w e rd het v o o r­ schip naar Krim pen aan den IJssel versleept en op 3 o k to b e r j.l vond het gezamenlijke transport, achter elkaar gekoppeld als één schip, plaats naar S cheepsw erf’G rave' B.V. waar de tw e e scheepshelften aan elkaar w erden gelast. Eind o k to b e r kwam het schip w e e r aan de w e rf in Krim pen terug v o o r de afbouw, zodat de oplevering nog in decem ber a.s. kan plaatsvinden. H e t schip heeft de volgende afmetingen:

T ew aterlating van h e t voorschip in O u d e rk e rk a.d. IJssel.

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Lengte tussen de loodlijnen 74,99 m; leng­ te over alles 78,75 m; breedte 12,00 m; holte 7,30 m. H e t schip w o rd t gebouwd onder to e zich t van Lloyd’s Register o f Shipping Hh 100 A I , ’Strengthened fo r heavy Cargoes' en 'Ice Class I D ’. H e t eigen g e w ich t van de te w a te r gelaten coaster bedroeg ongeveer 800 ton; het laadvermogen van deze coas­ te r is berekend op ruim 2.800 ton. Tew aterlating van het achterschip in K rim ­ pen a.d. IJssel.

391

m.s. :

ARLE

Binnenvaartpassagiersschip voor de Rhône Algem een O p 12 mei 1986 vond te Lyon de feestelijke in gebruik name plaats van de ’A rlè n e ’, een binnenvaartpassagiersschip m et hutaccom m odatie. H e t schip is bestemd v o o r luxe vakantievaarten op de Rhône en Saô­ ne gedurende het zomerseizoen; daar­ naast zal het in de w in te r dienst gaan doen

392

als hotelschip bij evenementen die dan plaatsvinden in de steden in d it gebied. Reder van de ’A rlè n e ’ is de SA. ’A Q U A V IV A ' te Lyon, een gezamenlijke d o c h te r­ maatschappij van Sogestran en Sanara, die het schip e x p lo ite e rt in opdracht van A H IInternational. De bouw w e rd uitgevoerd d o o r Scheepswerf en Machinefabriek 'D e

Biesbosch-D ordrecht' te D o rd re ch t, in een b o u w tijd van 8 maanden, van contracttekening op 5 augustus 1985 to t de opleve­ ring op 5 april 1986. Na de proefvaart en o verdracht in Holland w e rd het schip d o o r het transportschip 'D o e k Express 2' ver­ voerd naar de monding van de Rhöne. H e t o n tw e rp van de 'A rlè n e ' is gebaseerd op de tra d itie die v o o r d it s o o rt schepen bestaat op de Rijn. Daarnaast m oest de w e rf rekening houden m et enige bijzonde­ re kenmerken van deze w aterw egen, te w eten: de plaatselijk veel g ro te re stroomsnelheden, een g rillig e r bochten­ verloop dan op de Rijn en de zeer lage d oorvaart van enkele bruggen en sluizen. H e t schip is daarom m et een u ite rst krach­ tig en effectief s tu u rw e rk uitgerust; de s trijk lijn is b e p e rkt d o o r de stuurhut en masten hydraulisch te laten zakken en klap­ pen, waarbij o o k een zeer k o rte reactietijd nodig was v o o r een zo g ro o t m ogelijke veiligheid. H e t schip en zijn installaties zijn gebouwd onder to e zich t van Bureau Veritas v o o r de klasse NI I en voldoen daarmee aan de eisen v o o r de vaart op estuaire w ateren. De veiligheid vo ld o et aan de algemene

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Europese eisen, maar daarenboven is v o l­ daan aan de zwaardere stabiliteitseisen die d o o r de Franse w e t w o rd e n gesteld.

H oofdafm etingen en indeling De voornaamste gegevens van de ’A rlè ne’ zijn: lengte o ve r alles 91,34 m. breedte op de rom p 10,00 m. breedte over alles 10,45 m. diepgang, vol uitgerust 1,40 m. strijklijn daarbij 5,60 m. aantal passagiershutten 56 aantal passagiers 109 bemanning 21 (Z ie algemeen plan) De rom p is d o o r w ate rd ich te dwarsschotten ingedeeld in: voorpie k, v o o rm o to rk a ­ mer, passagiersgedeelte m et dubbele bo­ dem en zijtanks, a chterm otorkam er, bemanningsgedeelte en achterpiek. O p het benedendek zijn aan de vo o rzijd e keuken en restaurant geplaatst; daarboven op het tw eede dek de salon en bar. De passagiers­ hutten zijn over de tw e e dekken verdeeld. De bemanningshutten liggen op het bene­ dendek, v o o r en achter de m otorkam er. H e t to p d e k is, achter de stuurhut, uitge­ voerd als zonnedek v o o r de passagiers. Aan de inrichting en uitrusting van de pas­ sagiersruimten w erden hoge kw a lite itse i­ sen gesteld d o o r de to u r-o p e ra to r die zich v o o r d it schip een cliëntèle v o o r ogen stelt van welvarende, n ie t m eer zo jonge men­ sen, op cultuurgerichte vakantie in een bezienswaardig land en zich daarbij v e r­ plaatsend in een varend hotel van hun smaak. Bijzondere zorg w e rd besteed aan de ge­ luidsisolatie om in alle hutte n en openbare ruim ten een geluidsniveau beneden 60 dBa Kombuis

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Restaurant te bereiken. D o o r toepassing van zw even­ de vloeren, elastische ophanging, sandwichisolaties en lokale verzwaringen kon in het algemeen m e t ruim e marge aan deze eis w o rd e n voldaan. Bij het o n tw e rp van de ontvangsthal, salons, bar en inrichting van de hutten w e rd advies gegeven d o o r A m e ­ rikaanse en Franse binnenhuisarchitecten die d o o r goed gekozen combinaties van houtsoorten, wandbekleding, tapijten en decoratieve accessoires een geheel eigen atm osfeer w isten te creëren. De gehele accommodatie is voorzien van verw arm ing en airconditioning. A lle hutten beschikken over eigen T V /video aansluiting, boordradio en telefoon en een afzonderlijke to ile tcabine. De keuken van d e 'A rlè n e ’ bevat, binnen de nu eenmaal beperkte beschikbare ruim te, ingericht naar advies van Franse experts, alle apparatuur die nodig is om de culinaire

faam van Frankrijk, en van Lyon in ’t bijzon­ der, hoog te houden. V o o r gekoelde en ingevroren levensmid­ delen zijn ruim e voorraadcellen inge­ bouwd.

Voo rtstu w in g , besturing en energie voorziening V o o r de v o o rtstu w in g zijn geïnstalleerd tw e e dieselm otoren van het fabrikaat Deutz type S B A I2 M 8 I6 , opgesteld op trillingdem pers aandrijvend via P ont-etMousson keerkoppelingen op bronzen vijfblads-schroeven. A c h te r elke schroef Is een Biesbosch balansroer van visstaartprofiel opgehangen. De ro e re n w o rd e n aange­ dreven d o o r een hydraulische stuurmachlne, gevoed d o o r pompen op de hoofdm o­ to re n en elektrische noodpom pen. In het voorschip is een 2-kanaalsboegbesturing aangebracht, aangedreven d o o r een 3traps geregelde 150 k W draaistroom m o to r. De voeding van het elektrische net ge­ schiedt d o o r 2 parallel schakelbare dieselaggregaten van elk 250 kV A, die in de vo o rm o to rk a m e r zijn opgesteld. Een der­ de aggregaat, dienstdoend als haven- en noodaggregaat is in een geluiddichte om kasting opgesteld in de a ch te rm o to rkamer. De gehele besturing en bewaking van de vo o rtstu w in g , roeren, kopschroef en energievoorziening v in d t plaats vanaf de stuurhutlessenaar, opgesteld in de hydrau­ lisch inzinkbare stuurhut. Bovendien is de com plete besturing van het schip m ogelijk vanaf tw e e brugvieugeilessenaars aan stuurboord en aan bakboord, bij ingezon­ ken stuurhut. M et de bouw van de ’A rlè n e ’ heeft de w e rf ’De B iesbosch-D ordrecht’ een geslaagde creatie toegevoegd aan de rij van binnenvaartpassagiersschepen die v o o r de Rijn, Donau en N ijl de laatste jaren zijn gebouwd. 393

m.s. 'ST. ANTONIUS’

door D. van der W erf

w e rd gebouwd. H e t vaartuig is binnen 5 maanden gebouwd.

A lgem een O p 30 augustus 1986 vond onder g ro te belangstelling de doop en overdracht plaats van het binnenvaart containerschip m.s. 'St. A N T O N IU S ’ aan de eigenaar de heer A. A. Bosman. De doopplechtigheid w erd ve rric h t d o o r m e vrouw G roeneveld-Bosman. De eigenaar heeft het vaartuig opgedragen via Scheepsmakelaardij Hendriks, het cas­ co w e rd gebouwd bij Scheepsbouw A LBLAS' bv te H e ndrik Ido Ambacht, te rw ijl de firm a Dolderm an te D o rd re c h t de v e r­ dere afbouw heeft verzorgd. De ‘St A N T O N IU S ’ is het eerste vaartuig dat op de voorm alige w e rf van Jonker & Stans na overnam e d o o r 'ALBLAS’ b.v.

394

H oofdafm etingen en indeling (zie algemeen plan) Lengte o.a, 110.00 m. Breedte o.a. I i .40 m. H o lte t o t hoofddek 3.70 m. Diepgang 3.50 m. Laadvermogen 3.450 ton. Aantal containers 208 TEU. Snelheid 22 km/h. H e t casco is uitgevoerd m et een enkelschroef achterschip en een d o o rg e tro kke n tunnel, ingebouwd in de rom pconstructie m et een straalbuis om de schroef. D e 'St. A n to n iu s’ is van v o o r naar achteren onderverdeeld in een vo o rp ie k, hulpmachinekamer, boven de hulpmachinekamer

is een w o o n verb lijf, vervolgens het containerruim m et daaronder een dubbele bo­ dem. A c h te r het con ta in e rru im is de ma­ chinekamer gelegen, daarboven een w o o n v e rb lijf m et een hydraulisch op en neer beweegbaar stuurhuis. A c h te r de ma­ chinekamer lig t de stuurmachine ruim te. In de voorm achinekam er zijn 2 dieselgedreven generatoren, een dieselgedreven boegschroef, de hydraulische bedienning v o o r het b o e g ro e r en de anker-verhaallier opgesteld. D e boegschroef en het b oegroer zijn bedienbaar vanuit het stuurhuis. H e t boeg­ ro e r o n tw o rp e n en gemaakt d o o r de firm a Veth, kan hydraulisch op en neer en heen en w e e r bewogen w orden. H e t ro e r steekt als het in gebruik is onder het scheepsvlak uit, een echolood zo rg t er v o o r dat het ro e r automatisch in de nuistand ko m t en w o rd t o pgetrokken wan­ neer e r nie t voldoende w a te r on der de kiel is. D it is h e t eerste vaartuig dat op de Rijn m et d it type besturing w o rd t ingezet.

M achine-installatie In de achtermachinekam er zijn de volgen­ de w erktuigen geplaatst: 1. Een vo o rts tu w in g s m o to r fabrikaat Ca­ te rp illa r type 5 3 16 D IT A m et een m axi­ mum verm ogen van 1200 k W ( 1630 pk) bij I 300 o m w /m in (fig. I .). De m o to r d rijft een schroef aan m e t een diam eter van 1.700 mm. via een om keerbare reductiekoppeling van het fabrikaat Reintjes type W A -4 4 0 , vertraging 3.1 : I (Fig. 2.). 2. De vo o rts tu w in g s m o to r d rijft via een traploze toerenregelaar fabrikaat P.I.V. een generator aan m e t een verm ogen van 65 kV A bij 1500 om w /m in. Van 1300 om w entelingen van de m o to r to t 500 om w /m in. b lijft het gene ra tortoe-

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Fig. 4. G e n e ra to r aangedreven d o o r de h o o fd m o to r - 220 V.50 Hz net v o o r verlichting. - 24 V. g e lijkstro o m v o o r navigatie. De e le c tric ite it w o rd t o p g e w ekt d o o r drie generatoren: I aangedreven d o o r de h o o fd m o to r (fig. 4) m et een capaciteit van 65 kV A 380 V.50 Hz. fabrikaat Standford via de P.I.V. traploze constant to e re n rege­ laar. De andere tw e e zijn d ire c t aangedre­ ven d o o r een dieselm otor: één generator heeft een verm ogen van 45 k V A en de andere 25 kV A, 380 V - 50 Hz. De electrische installatie en de machineinstallatie zijn verzorgd d o o r de firm a D O L D E R M A N te D o rd re ch t.

Fig. I. H o o fd m o to r rental 1500 om w /m in. (Fig. 3.). 3. V o o rts staan opgesteld een lens/alge­ menedienst pomp, een dekwas/brandbluspomp, 2 luchtcom pressor units, een d rin k w a te rh y d ro fo o r installatie en de hydraulische unit v o o r de anker/ver­ haallier. De hydrauliek pomp v o o r de stuurinrichting w o rd t aangedreven via de vertragingskast van de v o o rts tu w ingsm otor.

D ekw erktu ig en O p het vo o rd e k is een hydraulisch aange­ dreven anker/verhaallier geïnstalleerd v o o r tw e e ankers (Fig. 5).

Fig. 3. P.I.V. Toerenregelaar m e t ge n e ra to r

Electrische installatie De volgende electrische systemen zijn geïnstalleerd: - 380 V,50 Hz. 3 fase net v o o r kracht­ stroom .

A c h te r de achteraccom m odatie is een zelf­ de lier geplaatst v o o r I anker. D e ankerlier op het achterschip kan o o k vanuit het stuurhuis bedient w orden. De lieren zijn van het fabrikaat Kraayeveld. O p de achteraccommodatie is een kraan ge­ plaatst om o.a. een auto aan b o ord te hijsen. H e t stuurhuis kan hydraulisch in hoogte versteld w orden (Fig. 6).

Fig. 5. Anker/verhaallier. Fig. 2. Keerkoppeiing. In de machinekamer v ó ó r zijn de volgende w erktuigen geplaatst: 1. Een dieselm otor v o o r het aandrijven van de boegschroef m et een verm ogen van 3 12 k W (425 pk) bij 1850 om w /m in. fabrikaat C a terpillar typ e 3408. De boegschroef is van het fabrikaat Veth. 2. Een dieselm otor v o o r het aandrijven van een generator m et een verm ogen van 36 k W (50 pk) bij 1500 om w /m in. fabrikaat Ford, 3. Een dieselm otor v o o r het aandrijven van een generato r m et een verm ogen van 22 k W (30 pk) bij 1500 om w /m in. fabrikaat Hatz type 4240 C. 4. Een lens/algemenedienst pomp, 2 hydrauliek units, één v o o r het aandrijven van de anker/verhaallier en één v o o r het bedienen van het boegroer, en voorts een d rin k w a te r h y d ro fo o r in­ stallatie. SenW 53STE jA A R G A N G N R 22

395

A ccom m odatie De accommodatie is als v o lg t ingedeeld: O p het voorschip is een dekhuis w aarin zijn ondergebracht, een w oonkam er, een slaapkamer, een keuken en een badcel m et to ile t. O p het achterschip zijn in het dek­ huis ondergebracht, een w oonkam er, een woon-slaapkamer, 2 slaapkamers en een badcel m et to ile t. De accomm odatie is

Fig. 7. Besturingsconsole. voorzien van airconditioning- en C V -installatie. De betim m ering z ie t e r zeer verzorgd u it en is uitgevoerd d o o r de firm a Johan de Leeuw.

Nautische installaties

Fig. 6. Stuurhuis in hoogste stand.

In het stuurhuis is aan de voorzijde een ’U ’ vorm ige console (Fig 7) geplaatst v o o r navigatie en besturing. Deze console bevat o.a. de bediening van de voortstuw ingsm o-

DE EERSTE BROW VERMOGENSTURBINES IN BEDRIJF

•> Ju.

396

to r, de stuurmachine en het boegroer. De nautische installatie bestaat u it een echo­ lood, een w indsnelheidsm eter en een marifooninstallatie. Tussen het SB en BB pa­ neel zijn de 2 radars verlaagd opgesteld vo o r goede afleesbaarheid bij daglicht. H e t eindresultaat van d it goed afgew erkte schip en de k o rte b o u w tijd was alleen m ogelijk d o o r een goede samenwerking tussen eigenaar, de b o u w w e rf ’Alblas’ en de firm a ’D olderm an’.

Eind mei 1986 w e rd h e t m.s. ’ Norasia Pearl’, gebouw d bij H D W Kiel, in dienst gesteld. Een p rim e u r op d it schip was het feit, dat de h o o fd m o to r v o o r de v o o rts tu ­ wing, eenS ulzeró RTA 62gesupercharged m et een BBC b lo w e r VTR 454A, was voorzien van een zogenaamde verm ogensturbine. Deze turbine, aangedreven d o o r h e t overschot van uitlaatgassen van de die­ se lm o to r, le ve rt via een tandwielstelsel, verm ogen te ru g aan de krukas. Daar d it overschot aan uitlaatgassen anders onge­ b ru ik t de schoorsteen zou verlaten, b e te ­ ke n t het bovenstaande een aanmerkelijke ve rb e te ring van het brandstofverbruik. Een V L C C -ta n ke r in aanbouw op de Nassco w e rf te San D iego w o rd t eveneens m et een BBC verm ogensturbine uitgerust. O o k hier w e rk t deze V -tu rb in e samen m et een Sulzer dieselm otor, w elke d o o r IHI gebouwd is. Een derde installatie m et een dergelijke brandstofbesparende u n it is bestemd v o o r het m.s. V ille de Jupiter (b o u w w e rf Brem er-Vulkan). H e t b e tre ft hier een v o o rtstuwingsdiesel V B -M A N /B & W 6L 60 MC. De verm ogensturbine, w elke hier aan de schroefas gekoppeld is, draagt het d o o r BBC gegeven type van N T C 254. Dankzij het tu rb o com pound systeem w o rd t ook hier een e x tre e m laag brandstofverbruik verw acht. SenW 53STE IA A R G A N G NR 22

COOPER

I T

_ _ _ _ _ _ _ ■|J E ^ E D l/ U V iX h H

O I I i n n i l l l

Industnepark 27b, P.O.Box 89 2420 AB Nieuwkoop. The Netherlands Phone:(01725)9217.Tekw:844<39530k*iecknl

INDUSTRIES

ELECTRONIC CRANE LOAD MOMENT INDICATORS Now the mobile or pedestal crane operator can get all the information needed for most efficient crane operation. Martin-Decker s C L M System uses rugged, reliable, boomm ounted sensors and accurate, advanced electronics to acquire, compute and display hook load, percent ot rated load, boom angle and hook radius. A continuously operating micro-computer calculates these m any factors and quickly shows them to the operator with no guesswork Analog and/or fast-reading digital m eters combine with warning lights and audible alarm s to call attention w hen approaching crane's rated load.

• S o lid -sta te p o w e r su p p ly ca n ru n o ff a v a rie ty o f voltag es — 11-1 3 V D C @ 6 A ; 2 2 -2 6 V @ 3 A ; 8 5 -1 3 0 V A C , 5 0 /6 0 H z @ 1A; 1 7 0 -2 7 0 V A C , 5 0 /6 0 H z @ 1A.

•

Analog and fast-reading digital meters, plus a senes of warning lights and audible alarm s, call attention when crane's rated load is approached and exceeded.

•

Simple to operate. O perator selects appropriate program with a thum bwheel switch. S ystem automatically ac­ quires, computes and displays data. O perator s hands never leave crane controls to use system or adjust it.

•

S ta n d a rd u n it m e a su re s u p to 9 9 9 .0 0 0 tbs. S c a lin g in tons o r m e tric w eig hts a lso a v a ila b le

MOORING AND POSITIONING INSTRUMENTATION

DYNA-LINE TENSIOMETER, SERIES UD •

m

s

Measures and monitors tension in moving or static wirelines.

•

Ideal for monitoring anchor tension in mooring and positioning applications.

•

Easily attachable to a wireline or buitt into wireline machinery.

•

Applicable for all offshore construction projects to monitor tension on lifting cables and/or piling strength,

•

Can be used in various tug related functions, i.e., engine thrust tests, structural wharf tests, towing cable tension and ship docking lines. t

•

Can be equipped with recorder to provide perm anent records.

PATTJE SHIPYARDS D esigners and builders of any type of specialized ship, such as offshore supply and anchor handling vessels, diving support ships, chem ical and LPG carriers, reefer ships, container and ro-ro vessels.

WATERHUIZEN (HOLLAND) - TELEX: 53316 - TEL. (05904) 1541 - TELEFAX (05904) 2434

A3

ADVISEURS EN VERKOPERS VAN VERF G E SP E C IA LIS E E R D IN:

Epoxy tarcoatings Constructiecoatings Offshorecoatings Ook in de OFFSHORE geven wij onze bekende KWALITEIT en SNELLE SERVICE! Industrieweg 14 Postbus 37 2995 ZG Heerjansdam Tel. 01857-1188

gassen lastechniek NIJVERHEIDSW EG 11 9601 LX HOOGEZAND POSTBUS 153 9600 AD HOOGEZAND TELEFOON (05980) 9 88 44 TELEX 53782

• Electrische en mechanische reparaties aan gelijk- en draaistroommachines. • Reparatie van hoogspanningsmotoren en -generatoren. • Reparaties en onderhoud ter plaatse. • Dynamisch balanceren/trillingsanalyse ook op locatie. • Spoelenfabrikage, hoog- en laagspanning. • Wikkelen, standaard klasse F. Draaistroom tot 10.000 V. • Assen vernieuwen, metaalspuiten. • Transformator-reparaties. • Collector- en sieepringreparaties. • Impregneren en ingieten. • MIG-, TIG- en Argon lassen. • Meten, testen en beproeven.

g m 8MKER MëREPRIR Bruningsstraat 11, Postbus 212, 3360 AE Sliedrecht Telefoon 01840-10555, Telefax 01840-11188, Telex 26354 elinb ni

A 4

Stator van een draaistroom generator 1250 kVA klaar voor aflevering.

'

’MISSISSIPPI

verkrijgen de op het Main D eck verblijven­ de gasten een uniek uitzich t op het kolossa­ le schoepenrad dat het schip d o o r het w a te r v o o rts tu w t. Een boven het Paddlewheel Theatre opengehouden vide v e r­ ru im t de blik t o t de hoger gelegen dekken. TW E E N D EC K Een fraaie tra p p a rtij leidt naar h e t laagst gelegen T w een Deck m et de engine room , galley en crew -quarters. O p d it dek bevin­ den zich o o k de to ile tru im te n en de m ulti­ functionele zaal ’Baton Rouge’, m e t pod i­ um en artist-suite, de kleedruim te v o o r de artiesten,

A lgem een

Indeling van h et schip

O p 10 sept. j.l. vond bij de BV Scheepswerf De H oop te Lobith de kiellegging plaats van de ’ Mississippi Q ueen’. De Mississippi Queen is een authentieke z.g. 'Stern paddle wheel boat’, zoals die in de jaren rond de eeuwwisseling de breedste en bijna langste riv ie r te r w ereld - de Mississippi in de Verenigde Staten - bevoeren. H e t schip w o rd t aan de achterzijde aangedreven d o o r een houten rad m et een diam eter van zeven en een breedte van acht m eter, het zogenoemde 'paddle w heel’. De Mississip­ pi Queen is dan o o k een originele 'Paddlew heeler’, een unieke verschijning in Eu­ ropa. D it u ite rst luxueus en stijlvol inge­ richte schip kan ondanks de aanzienlijke afmetingen v rijw e l alle v o o r de scheep­ vaart opengestelde Nederlandse g ro te vaarwateren bevaren. Rederij Mississippi Queen B.V. heeft t o t de bouw van d it schip het in itia tie f genomen om de zakelijke m a rkt totaal nieuwe m o ­ gelijkheden te kunnen bieden: een varend centrum van topniveau geschikt v o o r ve­ lerlei doeleinden dat haar w eerga in Euro­ pa niet kent. M et v ijf dekken biedt de Mississippi Queen een com plete en u ite rst luxueuze accom­ modatie vo o r pa rty’s, festivals en alle denk­ bare feesten, maar o o k congressen, sym­ posia, vergaderingen, beurzen, te n to o n ­ stellingen, meetings, bedrijfs- en p ro d u k tpresentaties, dealerdagen en modeshows. De capaciteit varieert, afhankelijk van de aard van het gebruik, van 500 t o t 1000 personen.

De Mississippi Q ueen is een u ite rs t com ­ fortabel schip, gebouwd v o o r onvergete­ lijke tochten over de binnenw ateren van Nederland. De lengte is 62 m e te r en de breedte I 1,4 m eter. De hoogte bedraagt 17,5 m eter, gemeten vanaf de w a te rlijn to t het puntje van de schoorstenen. O o k aan de vo o rtstu w in g zijn geen concessies ge­ daan. H e t g ro te rad w a a rd o o r het schip w o rd t vo o rtg e stu w d illu s tre e rt de o rig i­ naliteit van de Mississippi Queen. H e t schip is uitgerust m et een boegschroef om nauwkeurig te kunnen manoeuvreren. De diepgang bedraagt 1,6 m eter. De stuurhut is voorzien van de m odernste navigatie- en com m unicatieapparatuur. H e t schip is trim baan dat w il zeggen dat zelfs bij een ongelijke belasting de juiste trim behouden b lijft. De vo o rts tu w in g is diesel-hydraulisch d.w.z. dat het z.g. 'paddle w h e e l’ hy­ draulisch w o rd t aangedreven. De o p b o u w van de Mississippi Queen is geheel identiek aan de schepen zoals die o o rsp ro nke lijk op de Mississippi hebben gevaren, dat w il zeggen v ie r hoofddekken: Tween Deck, Main Deck, B oiler D eck en Hurricane Deck, m e t als e x tra vijfde dek het verhoogde Texas Deck, genoemd naar de staat die destijds als laatste bij de V.S. w e rd gevoegd. O p m e rk e lijk detail is dat alle dekken ’b u ite n o m ’ bereikbaar zijn.

De Mississippi Q ueen zal in de zomermaan­ den juli en augustus o ve r de W aal en de Rijn een lijndienst onderhouden tussen N ijm e ­ gen en Arnhem . Deze dienst sluit aan op diverse toeristische attracties. Als thuisha­ ven van het schip is gekozen v o o r N ijm e ­ gen, alwaar o o k de nieuw opgerichte ven­ nootschap, Rederij Mississippi Queen B.V., gevestigd is. SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

M A IN D E C K Via de loopplank, die tijdens de vaartoch­ ten op de boeg van het schip w o rd t meege­ nomen, komen de passagiers in de stijlvolle ontvangsthal (Main Hall) van de Mississippi Queen, waar zich tevens de receptie, als­ mede de toegang t o t de to ile tte n en garde­ robe bevinden. Aansluitend k o m t men in de Chattanooga Lounge m et tw e e bars, podium en dansvloer en via een opstapje betreden de passagiers het Paddelwheel Theatre m et een g ro o t podium, alles u ite rs t stijlvol en bijzonder com fortabel gemeubileerd. Van achter de raampartijen

BOILER D E C K O p het B oiler D eck bevindt zich aanslui­ tend aan de U pper Hall de Queens Lounge m et podium, tw e e bars en een dansvloer. O o k deze stijlvolle lounge is ingericht m et u ite rst com fortabel zittende stoelen. Via het Royal Balcony kom en de passagiers op het Paddlewheel Deck m et zitbanken in authentieke stijl. O p het B oiler D eck zijn eveneens to ile tg ro e p e n ondergebracht. H U R R IC A N E D E C K H e t open Hurricane D eck leidt tevens naar het e x tra en verhoogd gelegen Texas Deck m et gift-shop. D o o r een op het zon­ nedek geplaatste glazen koepel k ijk t men in het Royal Balcony. N o g w e e r hoger bevindt zich het P ilot D eck m et P ilot House, ofw el de stuurhut, het dom ein van de pilot-captain van de Mississippi Queen. NEERKLAPBARE S C H O O R S TE N E N Ondanks een hoogte van ruim 17,5 m eter, kan de Mississippi Queen v rijw e l elk vo o r de scheepvaart opengesteld vaarw ater (vaargebied-A) bereiken en bevaren, te w eten de g ro te rivieren, kanalen en het IJsselmeer. De tw e e schoorstenen zijn neerklapbaar en de stuurhut kan in haar geheel hydraulisch in een lagere stand w o r­ den geplaatst, w a a rdoor de hoogte van de Mississippi Q ueen to t 8,9 m e te r w o rd t teruggebracht als een brug o f viaduct de doorvaart o n v e rh o o p t zou belemmeren. De Mississippi Queen verenigt op unieke w ijze de stijl van toen m et de moderne technieken van nu. Z o is het schip volledig air-conditioned.

V E IL IG H E ID De Mississippi Q ueen is - alvorens m et de bouw w erd begonnen - u itvo e rig op schaal getest d o o r het M aritiem Research Insti­ tu u t Nederland ’M A R IN ’ in Wageningen. De plannen w erden goedgekeurd d o o r alle officiële instanties, w aaronder vanzelf­ sprekend de Scheepvaart Inspectie. H ie r­ mee v o ld o e t het schip aan de hoogste bouwtechnische en veiligheidseisen.

397

MISSISSIPPI WZIH

..

iy o ,

£ - 6 è 'ti*

-

-ni -I ■

a

r r r

Algem een Plan

398

+ i ^ r i r ia r

i il 1 iï t t ï h 1 if 1 ]f »r

T echnische gegevens M ississippi Queen Lengte 6 2 .0 0 m eter Breedte 1 1 .4 0 m eter H oogte 17.5 0 m eter S trijk h o o g te m axim aal 8 .9 0 m eter Diepgang 1 .65 m eter V o o rts tu w in g 2 x 5 0 0 Pk E le ktrisch e in sta lla tie 2 2 0 / 3 8 0 v o lt 2 3 0 Kva

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

DE VERBEELDING AAN DE MACHT * Methoden, wensen en knelpunten bij de software-ontwikkeling op microcomputers ten behoeve van het scheepsontwerp.

Door: Ir. H. J. Koelman** Inleiding D it stuk behandelt de m ethoden, wensen en knelpunten bij de o ntw ikke lin g van ma­ ritiem e o ntw e rp so ftw a re op m icro co m ­ puters. V oorda t ik ech ter aan de beschrijving van het ontw erpsysteem toekom w il ik eerst enkele algemene opm erkingen maken over de m ethodologie van het opzetten van zulke systemen. D it inleidend betoog is gebaseerd op de tegenstelling ’M arket pulled' versus T e chno lo g y pushed'. H et valt mij op dat men bij de functiespecificatie van een m aritiem softw arepakket veelal in eerste instantie uitgaat van m ooie wensdromen, waarbij pas later naar de realisatie gekeken w o rd t. S te rke r nog, de realisatie w o rd t als vanzelfsprekend aange­ nomen omdat de com p u te r hierbij als een duveltje u it een doosje fungeert. Er w o rd t als het w are in de ve rte een doel gepostu­ leerd, zonder dat men enige no tie heeft hoe d it doel b e re ikt kan w orden. Een treffende illustratie van deze houding, (het is geen voorbeeld u it de m aritiem e w ereld, hoew el ze o o k daar niet m oeilijk te vinden zijn) vindt men in de aandacht die er m om enteel is v o o r de toepassing van kunstmatige intelligentie. H oe men com ­ puters intelligent gedrag kan laten v e rto ­ nen w e e t eigenlijk niemand, en bij gebrek aan een adequate th e o rie w e n d t men zich maar t o t het opvoeren van de co m putersnelheid, in de vage hoop dat d it o o it vruch­ ten zal afwerpen. D it alles overziend zeg ik: De verbeelding is aan de macht gekomen. D o o r p rim air naar de vraagkant te kijken volg t men een m arket pulled benadering. In deze fase van de ontw ikkeling, let wel, in deze fase waarbij de softw areprodukten, de num erieke wiskunde en de com puters nog zo in de kinderschoenen staan, kan deze benadering leiden t o t het aanpakken van problem en die w e llic h t n o o it bevredi­ gend opgelost kunnen w orden. In deze fase van de o ntw ikke lin g is het m.i. beter om: 1. Eerst te kijken w a t de m a rkt w il, de m arket pulled com ponent. 2. U it d it enorm e scala van mogelijkheden die onderw erpen kiezen die de te ch ­ niek aanbiedt, de technology pushed component. SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

H ierbij gaan w e dus prim air u it van de beschikbare technische bouwstenen. Een van de belangrijkste bouwstenen vo o r het scheepsontwerp op de com puter, om w e e r to t de M aritiem e Techniek te ru g te keren, is de spline. In het hierna volgende zal ik een scheepsontwerpsysteem be­ schrijven dat op m icrocom puters geïm ple­ m enteerd kan w o rd e n en dat in hoge mate leunt op het splineconcept. Een beschrij­ ving van de mogelijkheden van de spline en van de opzet van een scheepsvormgeneratiesysteem is reeds gepubliceerd in 'Schip & W e r f nr. 20, van 4 o k to b e r 1985 onder de tite l 'Een com puterprogram m a v o o r scheepsvormgeneratie’.

Schets van h et ontw erpsysteem M et de spline als uitgangspunt kunnen de volgende deelprogram m a’s gerealiseerd w orden: 1. V o rm d e fin itie a. Scheepsvormgeneratie b. Scheepsvormvariatie c. D ig itize rin vo e r van een bestaande vorm (wegens c o m p a tib ilite it m et de handmethode) d. Toevoegen appendages 2. Hydrostatische berekeningen a. Carene-en D w arskrom m enberekeningen b. Stabiliteitsberekeningen c. W in d m o m e n t berekeningen d. Berekeningen van maximaal toelaatba­ re K G ' e. Berekeningen van toelaatbaar en o p ­ tredend graanm om ent f. Tankinhoudsberekeningen g. Lekberekeningen h. Berekeningen van langsscheepse sterkte 3. Algem ene ontw erpberekeningen a. W eerstand en vo o rtstu w in g b. Staalgewichtsberekeningen 4. a. b. c. d.

P roduktievoorbereiding Scheepsvorm nastroken C onstructietekeningen Huidplaatuitslagen Indelingstekeningen

In de volgende hoofdstukken w o rd e n de meest interessante punten van het o n t­

werpsysteem behandeld, waarna afgeslo­ ten w o rd t m et een lijst m et losse o p m e r­ kingen, wensen en grieven.

Staalgewichtsberekeningen Van oudsher zijn de staalgewichtsbereke­ ningen gebaseerd op statistische benade­ ringsmethoden, m e t alle nadelen van dien zoals beperkte nauwkeurigheid, snelle veroudering van de statistiek en een be­ p e rk t toepassingsgebied. Als echter de scheepsvorm in een vroeg stadium in de com puter aanwezig is, zoals na scheeps­ vorm generatie, dan ho e ft het staalgewicht niet m eer geschat te w o rd e n maar kan het berekend w orden. Als additionele inform atie w o rd t opgege­ ven w elke plaatdikte(n) de huid heeft, waar de schotten en dekken gesitueerd zijn, w a t de spantafstand en het gebruikte p ro fie ls o o rt zijn etc. H e t programma kan dan het dek-, schot- en huidoppervlak uitrekenen, benevens de o n tw ikke ld e profiellengte per spant en kan aldus t o t een nauwkeurige berekening van het staalgewicht komen. Uitsparingen en kleine constructieonderdelen w orden in laatste instantie als stel­ post meegenomen.

Stroken H e t stroken is een netelig probleem , waar al velen het hoofd o ve r gebroken hebben. H oew el het nastroken erg to t de verbeel­ ding spreekt is het de vraag o f het per se noodzakelijk is om een zuiver strokende vorm te hebben vo o rd a t w e verd er kun­ nen gaan in de produktiesfeer. H e t is heel goed denkbaar dat constructietekeningen w orden vervaardigd waarbij afwijkingen van I 4 2 cm in w e rk e lijk e maten g e to le ­ reerd w orden. Er zijn al vele pogingen gedaan om een automatisch strookprogram m a te o n tw ik ­ kelen, maar t o t op heden zijn al (?) deze pogingen mislukt. H e t lijk t dan o o k be te r om de co m p u te r te gebruiken als snelle doorsnedegenerator en het eigenlijke strookproces d o o r het mensenbrein te laten uitvoeren.

* Voordracht gehouden op de dagbijeenkomst 'Automatisering in de Scheepsbouw’ bij de T H. D elft 5-3-'86. ** SARC, Naarden

399

H et beoordelen van de mate van stroken kan plaatsvinden m et de krom m ing als strookparam eter zoals reeds besproken is in het a rtike l ’Scheepsvormgeneratie'. In essentie heeft het strookprogram m a dan wel iets w eg van het scheepsvormgeneratieprogram m a, waarbij e r echter een veel ruim ere keus van hulpmiddelen voorhan­ den m oet zijn zoals uitgebreide zoom faciliteiten, de weergave van elke gewenste doorsnede en een bibliotheek van stan­ daardvormen zoals afrondingen etc. H e t is overigens nog een open vraag o f de rekencapaciteit van een m icrocom puter g ro o t genoeg is om de noodzakelijke bere­ keningen zo snel u it te voeren dat de responsetijd voldoende klein is.

C onstructie- en indelingstekeningen T o t nu to e heb ik mij voornam elijk beperkt to t de buitenkant van het schip. Na het stroken en opzuiveren van de scheepsvorm kunnen w e een voorzichtige poging wagen in de richting van het inrich­ ten van het schip. De problem en komen hierbij in to e n e ­ mende mate te liggen bij de bestandsorga­ nisaties van de diverse scheepsonderdelen en de samenstellende delen. Elk gereedschap dat hierbij g e b ru ikt kan w orden heeft zijn eigen v o o r- en nadelen: - Programmeertaal, zoals FO R TR A N o f Pascal: Veel vrijheid in de toepassingen, maar een omslachtige manier van bestandsopbouw, - Database, zoals Dbase o f Dataflex: Z e e r krachtige bestandsbehandeling, maar ongeschikt vo o r veel re ke n w e rk o f u it­ breiding m et een grafisch gedeelte. - Tekensysteem, zoals Autocad: Krachtig grafisch gedeelte en bestandsbehande­ ling, echter niet flexibel genoeg om vo o r elke m aritiem e toepassing g e b ru ikt te w orden. Soms is er geen weergave van w illekeurig gekrom de lijnen mogelijk. Ideaal zou een situatie zijn waarbij diverse onderdelen u it verschillende gereedschap­ pen t o t een geheel gekoppeld zouden zijn, d it is echter onm ogelijk. Zelfs het uitw isse­ len van eenvoudige gegevens tussen de verschillende gereedschappen d o o r m id­ del van files kan op d it m om ent nog op onoverkom enlijke m oeilijkheden stuiten. Zolang een koppeling nog niet m ogelijk is zullen de specifiek m aritiem e applicaties toch in een program m eertaal ve rric h t m oeten w orden, waarna de ingevulde doorsneden aan een bestaand tekensys­ teem kunnen w o rde n aangeboden. H et lijk t me verstandig om niet d ire ct te veel van het goede te w illen. Men zou in eerste instantie kunnen volstaan m e t een systeem waarbij bv. 70% van het hand­ w erk, maar w e l het m eer eenvoudige en geestdodende handwerk, d o o r de com pu­ te r gedaan kan w orden. Dan denk ik in de eerste plaats aan het bepalen van de dwarsen langsdoorsneden u it het lijnenplan en 400

het invullen van de prim aire constructiedelen zoals spanten, webfram es en langsdragers. De detaillering kan dan m et een be­ staand tekensysteem plaatsvinden o f even­ tueel nog m et de hand. Een constructieprogram m a dat als invoer een lijnenplan van een schip accepteert, aangevuld m et een concept van de con­ structie is denkbaar, zodat het invullen van de scheepsvorm m et de constructiedelen niet eens in te ra ctie f en grafisch hoeft plaats te vinden. Als concept van de constructie m o e t u dan denken aan de afstanden tussen en het type van de constructiedelen. De systematiek van de secundaire con­ structiedelen, als functie van de prim aire constructiedelen, kan in een database w o r­ den opgeslagen, zodat alleen de lokale m oeilijke hoeken in het schip overblijven vo o r het tekensysteem. Als secundaire constructiedelen heb ik dan bv. knieën in gedachten, die op een vaste, systematische manier aansluiten op de dra­ gers en spanten.

Losse op m erkin g en, wensen en grieven Hardware — Rekenprocessoren. M aritiem e toepassingen kunnen meestal niet geform uleerd w o rd e n in een gesloten zuiver mathematisch model, zodat de p ro ­ gramma's gebaseerd m oeten zijn op nume­ rieke wiskunde en iteraties. D it maakt de m aritiem e applicaties vaak enorm rekenin­ tensief. Als de program m a’s daarbij ook nog interactief m oeten zijn, m et de daarbij behorende k o rte responsietijden, dan w o rd t e r een zware wissel g e trokken op de rekencapaciteit van de gebruikte com ­ puter. N u w orden de com puters steeds krachti­ ger (elke 1.5 a 2 jaar een verdubbeling van verwerkingssnelheid), maar dat is nauwe­ lijks genoeg om aan de oo k steeds stijgende vraag te voldoen. D e program m a’s w o r­ den nauwkeuriger, gebruikersvriendelij­ ker en krijgen steeds m eer mogelijkheden, zodat de benodigde rekencapaciteit nave­ nant stijgt. Daarbij k o m t nog dat het o v e r­ g ro te deel van de com puters in het alge­ meen g ebruikt w o rd e n v o o r niet-rekenintensieve taken zoals te kstve rw e rkin g, da­ tabases en eenvoudige spreadsheets. De com puterfabrikanten hebben dan o o k de neiging om hun aandacht volledig op deze toepassingen te richten, zodat de reken­ mogelijkheden e r bekaaid af komen. Speciale flo a tin g -p o in t hardware, zoals nu­ m erieke chips o f vectorprocessoren zo u ­ den d it knelpunt op kunnen lossen, maar deze zijn niet com m ercieel beschikbaar o f er is te weinig aandacht aan besteed. Een schrijnend voorbeeld hiervan is te vin­ den bij de IB M -A T (Ik noem d it m erk om dat het zich als m a rktle id e r o p w e rp t. H e t euvel ge ld t v o o r de compatibles na­

tu u rlijk in dezelfde mate), waar iedereen te g e nw oordig de mond van vol heeft. De oude IBM PC, uitgerust m et een 8088 o f 8086 processor, kan w orden voorzien van een 8087 num erieke processor. Deze chip v e rg ro o t de snelheid van de rekenkundige bewerkingen ongeveer m et een fa cto r tien. De IB M -A T (m e t 80286 processor) kan w orden uitgebreid m et de 80287 num e­ rieke processor. U itgebreide tests hebben uitgewezen dat deze chip nauwelijks een versnelling, en soms zelfs een vertraging betekent ten opzichte van de oude 8087. De zo gewenste ve rg ro tin g van de reken­ snelheid is hiermee dus niet to t stand gekomen. De laatste tijd kom en e r echter steeds m eer speciale C A D personal com puters op de m a rkt (zo als de IBM-RT), zodat ik d e toe ko m st w e e r m et ve rtro u w e n tege­ m oet zie. Software - O n tw ikke lso ftw a re Zoals reeds aangestipt rich t de aandacht van de com puterleveranciers zich volledig op de standaardtaken en standaardpakket­ ten. Software v o o r systeem ontwikkelaars (zoals krachtige com pilers) is nauwelijks voorradig. D it probleem gaat zich o o k w e e r bij de IBM -AT-achtigen voordoen. De A T on­ dersteunt een werkgeheugen t o t 16 mega­ byte, maar alleen maar als gebruik w o rd t gemaakt van het X E N IX operating system. N u w il het geval dat v o o r X E N IX (nog) nauwelijks com m erciële softw are te v e r­ krijgen is zodat X E N IX praktisch gespro­ ken waardeloos is. D o o r de softw are b o t­ tleneck w o rd t de A T g e b ru ikt on d e r de PC-emulatiem ode, waarbij haar g ro te p o ­ tentieel onbenut blijft. - Grafische softw are Elk grafisch randapparaat, zoals een d ig itizer, p lo tte r o f beeldscherm, heeft een ei­ gen besturingstaal. O m te voorkom en dat e r te veel ontw ikke lin g stijd besteed w o rd t aan het aansturen van de randapparatuur (vaak zelfs op b it en byte niveau) kan het gebruik van grafische interfacesoftw are u itko m st bieden. H ie rb ij w o rd t vanuit het programma niet d ire c t m et het randappa­ raat gecommuniceerd, maar via een zoge­ naamd virtueel randapparaat. De com m u­ nicatie m et dat v irtu e le randapparaat is gestandaardiseerd, zodat bij de aansluiting van een ander fysiek randapparaat het p ro ­ gramma ongewijzigd kan blijven. V o o r de vertaling van het virtuele naar het fysieke randapparaat z o rg t een zg. 'deviced riv e r’, het enige stukje randapparaat afhankelijke software. Deze devicedriver, die soms m et het randapparaat meegele­ verd kan w orden, w o rd t als losse module aan h e t hoofdprogram m a gekoppeld. Deze grafische softw are is m om enteel ve r­ krijgbaar (GKS en GSX) maar helaas is niet SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Lieren voor Rijnvaart, Kustvaart, Baggerbedrijf, Visserij, zowel voor hand-, electr.-, dieselals hydr. aandrijving en pneum atische besturing, speciaal:

• ankerlieren tot 65 mm damketting • • • •

kaapstanders hijs- en verhaallieren offshore winches losinstallaties

RIDDERINKHOF B.V. W E R K T U I G

E N F A B R I E K

HASSELT (Ov.) - Telefoon 05209 - 2021 VRAAGT OFFERTE I

1

WE ARETHERE WHEREVER YOU NEED US NON-DESTRUCTIVE TESTING Ultrasonic thickness m easurem ents Ultrasonic testing Radiography M agnetic particle inspection Liquid penetrant inspection Eddy current testing C rack depth analyses Hardness testing Fiberscopy Helium leak detection W riting N.D.T. procedures C orrosion inspection surveys (visual/ultrasonic) Visual inspection R eporting and evaluation Heat T reatm ent

CATHODIC PROTECTION Design + supply of cathodic protection systems

Please contact us lo r docum entation

NON-DESTRUCTIVE TESTING AND CORROSION ENGINEERS

BV MATERIAAL METINGEN U W I L S O N

W A L T O N

3336 LL Zwijndrecht Kilweg 1 0 - 1 2 Tel. 078 - 102722 - Telex 62382

Velsen Orca-base Tel. 02510

I N T E R N A T I O N A L 11297 - Telex 35454

U.K. Representatives: Marine Inspections London Tel. 01-834 0 2 7 0 .- Telex 8953753

A5

LEVERANCIER VAN ALLE SOORTEN BALLAST 40-50-60-73-80-105-125 mm vierkant. Gezaagd of gesneden in elke gewenste lengte. Gestapeld of gebundeld. Tevens loodblokken en pons/stans-materiaal. N iu & e t a B.V.

R ietgo rsw eg 5, 3 3 56 LJ P ap en dre cht. Tel. (078) 157222. Tlx. 20 51 3

M EM ARCO W e p ro v id e : D ra ftin g D e s ig n E n g in e e rin g S u p e rv is io n P ro je c tm a n a g e m e n t S u rv e y

MECHANICAL AND MARINE CONSULTANTS B.V. For: S h ip b u ild e rs C o n s tru c tio n c o m p a n ie s O il & Gas in d u s trie

on site or in our offices

VAN M ALSENSTRAAT 66 3074 PX ROTTERDAM TELEPHONE: 010-4326789

VIERALLEE 7 8011 AA ZWOLLE TELEPHONE: 038-225358

TELEX: 20010 PMS NL

C A R L O GAVi

CONTROL SYSTEMS FOR MARINE AUTOMATION CARLO GAVAZZI is a company with more than 50 years experience in marine automation. Our activities in the field of marine automation are as follows: - Engineering and supply of complete automation systems for main engines both sleam turbine and diesel - Automatic propulsion control systems - Electrical power plant automation - Supply of centralized alarm and measurement systems - Steam generator automation - Instruments for level measurement - Assistance in installation and start-up - Maintenance and repair

Alarm & Monitoring System

We can offer you:

i Engineering and design

Procurement

C A R L O G A V A ZZI Willem Barentszstraat 1-5 2315 TZ Leiden - The Netherlands

A6

Shop Fabrication

Calibrationtesting and start-up

PARTNERS IN KNOWHOW Telephone (0)71 - 21 70 14 Telex 3 92 3 9 cgprx nl

v o o r ieder randapparaat een devicedriver verkrijgbaar. Goede en standaard grafische software zou de o n tw ikke lin g van m aritiem e com ­ puterprogram m a’s aanm erkelijk vereen­ voudigen. - V ierde generatie program m eertalen. V ierde generatie program m eertalen zijn speciaal bedoeld v o o r administratieve to e ­ passingen op de g ro te re computers. De vierde generatie program m eertalen ma­

ken het gebruik van bv. FO R TR A N o f C O B O L v o o r veel toepassingen ve ro u ­ derd, maar v o o r specifiek technisch o n tw e rp w e rk zijn vierde-generatie program ­ meertalen niet flexibel genoeg. D e vierde generatie program m eertalen w o rd e n omgeven d o o r een waas van te r ­ minologie, waarbij men w e l m o e t beden­ ken dat ze op m icrocom puters eigenlijk al jaren bestaan, maar dan gew oon onder de naam 'database’.

SMOOTH TOWOUT OF THE GULLFAKS 'A' PLATFORM Sm it International Marine Services B.V. (SIMS) have com pleted in May 1986, one o f the largest N o rth Sea to w contracts to date, th e to w o u t o f the giant 723,000 tonnes Gullfaks ’A ' oil pro d u ctio n platform to its location in the N orw egian sector o f the N o rth Sea. SIMS w o rke d in close co operation w ith Heerem a Marine C o n tra c to rs and C ro w n A/S. A ll thre e w e re brought in by N o rw e ­ gian C o n tra cto rs w h o have been closely involved w ith the Gullfaks p ro je c t fo r the o p e ra to r Statoil. A fle e t o f eight vessels, providing an im ­ pressive 145,000 ihp, was assembled fo r the to w . Five tugs - the ’Sm it Singapore, ’Husky’, ’Salvageman', ’Randfonn’ and 'R e trie v e r'handled the to w , w hile th e ’S m it-Lloyd 90’, 'Sm it-Lloyd 9 1' and the ’Laga’ w e re sta­ tioned astern in o rd e r to steer the massive concrete structure.

SenW 53STE jA A R G A N G N R 22

The to w o u t began on May 5th and was com pleted on schedule fo u r days later. Final positioning on location was w ith in 1.5 m o f the centre o f the ta rg e t area - a convincing dem onstration both o f the dow el system o f the condeep stru ctu re , the skillful co -ordination o f the activities o f all units in the to w fleet, and th e degree o f precision offered by th e latest positionfixing technology. The tow m asters, based in the platform c o n tro l room , w e re aided by onboard co m p u te r m o n ito rin g and position-fixing systems w hich provided constant m o n ito r­ ing o f relative speeds, to w forces and voyage progress. O n board te le m e try p ro ­ vided a constant stream o f data to the centralised co m p u te r c o n tro l system. N avigation during the inshore phase o f the to w o u t relied on ’M ic ro fix ’ a m icrow avebased positioning system feeding con­ tinuously up-dated status re p o rts to V D U

- Kunstmatige intelligentie, vijfde genera­ tie program m eertalen en com puters die in 'natuurlijk taal' aanspreekbaar zijn. H ierm ee is de verbeelding pas echt aan de macht gekomen. D it o n d e rw e rp kan het beste w o rd e n afgedaan m e t een citaat van W ittg e n ste in u it zijn Tractatus (1922): ’Waarvan men niet kan spreken, daarover d ient men te zw ijgen.'

screens located in the p la tform con trol room . The tow m asters responded to the flo w o f on-screen and hard-copy inform a­ tio n by providing the to w fle e t w ith appro p ria te changes to p o w e r settings. W hen the fle e t passed beyond ’ M ic ro fix ’ range, navigation was handled via Decca mainchain and satellite positioning systems. O n arrival at location, the to w fle e t form ed a star configuration around 'Gullfaks ’A ", The ’M ic ro fix ’ system was reactivated, fed by surface positioning base stations located on fo u r platform s in the area - S tatfjord A, B and C and B re n t D. Checks on the accuracy o f final positioning w e re made by means o f acoustic reference transponders located on nearby subsea pipelines. This was the second co n tra c t carried o u t by SIMS fo r N o rw egian C o n tra cto rs in the Gullfaks ’A ’-p ro je c t. The firs t called fo r the to w o f the p latform 's G ra vity Base Struc­ tu re (GBS) fro m the N o rw e g ia n C o n tra c­ to rs construction site at Gandsfjorden, Stavanger, t o a m ooring facility a t S tord 140 miles away. This o p e ra tion was also carried o u t in close co o p e ration w ith H eerem a and C row n. A fu rth e r th re e condeep type platform s Gullfaks ’B', Gullfaks ’C ’ and Oseberg ’A ’ are scheduled fo r to w o u t in th e period 1987-89. Ing. C. Dam

401

EEN GEÏNTEGREERD BELEID VOOR DE BELGISCHE SCHEEPSBOUWINDUSTRIE door: Drs. Chris Peeters* I. S T A A T S S T E U N EN D E B E LG IS C H E SCHEEPSBOUW SECTO R W anneer w o rd t geopteerd v o o r het voortbestaan van de Belgische scheeps­ bouw sector, bestaande u it g rote, m iddel­ grote en kleine w erven, is staatsteun o n ­ ontbeerlijk. O orzaken hiervan zijn de crisis in het m aritiem e tra n sp o rt en de subsi­ dieverstrekking in de concurrerende scheepsbouwlanden. Staatssteun aan de Belgische scheepsbouw bestaat. M eer bepaald onder de vo rm van directe en indirecte subsidiëring: - W e t van 1948 - scheepskredieten; - C op ro m ex - e xp o rtkre d ie te n ; - Staat to t staat - kredieten; - Shipinvest - scheepsfinanciering; - Midship - steun; - Midship - com m ercialisatiepremies; - N M N S en FNSV - schuldenovernamen.

king van de financiële stru ctu u r (kapitaals­ verhogingen). De overheid heeft via de N ationale Maat­ schappij v o o r de H e rstru ctu re rin g van de Nationale Sectoren (N M N S ) en het Fonds v o o r de N ationale Sectoren in Vlaanderen (FNSV) schulden overgenom en van de m iddelgrote en g ro te w erven (cf. tevens bijlage I). De inzet van deze instrum enten gebeurt op een niet gecoördineerde w ijze; zo­ doende konden geen o f in sommige geval­ len enkel k o rte te rm ijn resultaten w orden geboekt. Eind 1985 dreigen e r dan o o k te ru g m oei­ lijkheden in de g ro te scheepsbouw; de m iddelgrote en kleine w erven, goed v o o r 1/3 van de te w e rkste llin g in de sector en v o o r quasi 100% van de scheepsbouwexp o rt, verkeren reeds in financiële p ro ­ blemen. Gemeenschapsgelden zouden e ffectief w orden besteed indien de aangehaalde be­ leidsinstrum enten w erden geïntegreerd in een coherent scheepsbouwbeleid.

W e t van 19 4 8 - scheepskredieten w o rd e n In opdracht van het M inisterie van V e r­ keerswezen tegen lage interest (b.v. 4% ) ve rstre kt aan de Belgische reders die een schip in België bestellen o f een tw e e d e ­ hands schip in het buitenland aankopen. C oprom e x - e x p o rtkre d ie te n (algemeen steunsysteem) w orden in opdracht van het M inisterie van Buitenlandse Handel tegen O E C D understanding-voorwaarden (n o r­ m aliter 8 % interest) v e rs tre k t aan buiten­ landse reders die een schip in België be­ stellen. Staat to t staat - kredieten (algemeen steunsysteem) w orden in opdracht van het M inisterie van Buitenlandse Handel to e g e ­ kend aan ontw ikkelingslanden tegen u ite rst voordelige voorw aarden (b.v. geen interest); reders u it deze landen kunnen binnen deze kredieten schepen bestellen op Belgische werven.

Volgende objectieven w orden vo o ro p g e ­ steld: - behoud van de tw e e g ro te scheepswer­ ven en van m iddelgrote en kleine scheepswerven; - versterking van de internationale con­ cu rrentiepositie van de Belgische werven; - verkrijgen van financieel rendabele werven; - c o m p a tib ilite it m et een te voeren ko o p ­ vaardij- en binnenvaartbeleid. Daartoe is het noodzakelijk staatssteun te verstrekken en bepaalde stru ctu re n te creëren (o f om te vorm en).

De N .V. Shipinvest heeft m e t de g ro te scheepswerven als aanvulling bij de W e t van 1948 - scheepskredieten, mede sche­ pen gefinancierd. De N.V. Midship heeft reeds steun v e rs tre k t aan de m iddelgrote scheepswerven, in hoofdzaak te r ve rste r­

H ierbij w o rd t ervan uitgegaan: - dat d o o r de staatssteunverstrekking een levensvatbare en com petitieve scheepsbouwsector w o rd t bekomen; - dat daartoe c o n tro le op de aanwending van de staatssteun noodzakelijk is;

402

2. EEN G E ÏN T E G R E E R D B ELEID V O O R D E B E L G IS C H E SCHEEPSBOUW SECTOR.

- dat staatssteunverstrekking een tijd e lij­ ke actie b e tre ft, degressiviteit w o rd t ingebouwd; - dat de scheepsbouwsector w o rd t opge­ deeld in d rie w erfgroepen (cf. 2.3.); - dat de staatssteun vo o ra f w o rd t gediffe­ rentieerd naargelang de w erfg ro e p en het scheepstype (cf. 2.4.); - dat de w erven binnen een w erfgroep zich specialiseren in vo o ra f bepaalde scheepstypes (cf. 2.3.). C o n tro le op het gebruik van de staatssteun is het eenvoudigst bij directe subsidiëring (b.v. directe o rd e r per o rd e r steun). De Europese Gemeenschap laat directe staatssteun toe; cf. de praktijken in het buitenland en cf. a rtike l 6 van de vijfde, verlengde, EEG-Richtlijn. In België w orden desalniettemin conserva­ tieve reflexen, te m erken in de meest uiteenlopende milieus, vaak veran tw oord (ten onrechte dus) op basis van EEG-Richtlijn-argumenten. G elet op de hoogdringendheid w erken we hier een oplossing u it waarbij de invoering van directe o rd e r per o rd e r steun v o o r de w erven niet s trik t noodzakelijk is.

2.1. In teg ra tie en controle 2.1.1. O p rich tin g van een In te rm iniste rieel Scheepsbouw C o m ité (ISC) H e t C o m ité is samengesteld u it vertegen­ w o o rd ig e rs van het: - M inisterie van Economische Zaken (be­ voegdheid o ve r scheepsbouwsector); - M inisterie van Verkeerswezen; - M inisterie van Buitenlandse Handel; - Vlaamse Executieve (bevoegd v o o r steunverstrekking aan de binnenvaartsector); - Waalse Executieve (bevoegd v o o r steunverstrekking aan de binnenvaartsector); - M inisterie van Financiën. D it C o m ité heeft als hoofdopdracht: - de o prichting realiseren van een Scheepsfinancieringsmaatschappij (SFM); * Dienst Transporteconomie Rijks Universi­ tair Centrum Antwerpen.

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

- interm inisteriële verbintenissen nego­ tië ren gericht op de (in itië le ) financie­ ring van de SFM (m eer-jaren-budget, vastleggingskrediet); - in bepaalde gevallen (cf. 2 .1.2.) adviezen van de SFM bekrachtigen. H e t ISC zal zich niet inlaten m et beslissin­ gen inzake de toekenning van steun v o o r individuele projecten. 2.1.2. Scheepsfinancieringsmaatschappij (SFM) H e t Statuut m oe t optim ale onafhankelijk­ heid garanderen (N .V . van openbaar nut); samenstelling van de Raad van Bestuur op basis van deskundigheid. Taak: De SFM heeft een drievoudige taak: a) een bankiersfunctie; b) een beleidsstudie-functie. c) een co n tro le functie. a) De bankiersfunctie De SFM w o rd t beheerder van het m eerjaren-budget (cf. supra) en van het ’Fonds v o o r U ittre d e n en Aanbouwen van Z eeschepen’(W e t van 1948). D e SFM kan ook zelf (onder staatswaarborg) beroep doen op de kapitaalmarkt. Binnen het uiteenge­ ze tte beleidskader beslist de SFM, op basis van een kredietonderzoek, over de to e ­ kenning van scheepskredieten. Zoals ve r­ der zal blijken b e tre ft het hier de tra d itio ­ nele kredieten v e rs tre k t in het kader van de W e t van 1948 en de steun v e rs tre k t op basis van een nieuw systeem. Naast deze beheers- en beslissingsbe­ voegdheid v o e rt de SFM o o k de kre d ie tonderzoeken u it (economische d o o rlich ­ ting van het project, waarborgen). Scheepsbouwdossiers w o rd e n tevens geëvalueerd inzake de aangerekende bouw prijs, de aard van het te bouwen scheepstype en de toelevering. Als bankier adviseert de SFM zonodig de w erven inzake de technische v o o rb e re i­ ding van scheepsfinancieringsdossiers (cf. kleinere w erven). b) De beleidsstudie-functie H e t subsidie-element vervat in de to e g e ­ kende scheepskredieten w o rd t gediffe­ rentieerd naargelang de w e rfg ro e p en het scheepstype. H e t minim um subsidie-aandeel is vo o ra f per w e rfg ro e p en per scheepstype bepaald. Binnen een v o o ro p ­ gestelde marge kan d o o r de SFM e x tra steun w orden verleend (naargelang het project). H e t minim um subsidie-aandeel en de ge­ hanteerde marge zal na ve rlo o p van jaren aangepast m oeten w o rd e n aan de dan heersende m arkttoestand (dynamisch proces). O p basis van uitgevoerde studies zal de SFM h ie ro m tre n t voorstellen fo r ­ muleren. W anneer de SFM e rom v e r­ zoekt, kan op grond van de geform uleerde voorstellen, het ISC beslissen het minim um subsidie-aandeel en de marges te wijzigen. SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

De beleidsstudie-functie van de SFM be­ tr e ft verder: - onderzoeken in w elke mate het v o o r­ opgestelde degressiviteitsschema inza­ ke steunverlening kan w o rd e n aange­ houden (cf. buitenland); - periodiek economische d o o rlich tin g van de Belgische w e rve n en van de N V Belgian Shipyards (cf. 2.2.); - economische evaluatie van de w erfprestaties inzake de bouw van de toegeken­ de scheepstypes. c) De co n tro le functie De onderzoeken verm eld o n der sub b) laten de SFM to e de besteding van de gemeenschapsmiddelen te c o n tro le n als­ o o k om (indien nodig) herstructureringsadviezen aan de w erven o v e r te maken.

2.2. O prichting van een Scheeps­ bouwkundig Studie- en C o m m ercia lisatiebureau: de N V Belgian Ship­ yards Financiering: deels d o o r de scheepsbouw­ sector, deels d o o r de overheid (b.v. 5050). Structuur: tw e e afdelingen: - studiebureau v o o r scheepsbouwkundig onderzoek (lo u te r technisch, b.v. inzake verbetering van bepaalde scheeps­ types); - prospectiebureau v o o r m a rkto n d e r­ zoek en marktbenadering. Sub-afdelingen w orden opgericht per w erfgroep. De N V Belgian Shipyards w o rd t periodiek (financieel) ge co n tro le e rd d o o r de SFM.

2.3. D rie scheepsbouwgroepen Een soepele marktafbakening per groep. G roep I: G ro te scheepsbouw (’B o e lw e rf, die tw e e w erven om vat): • bouw van zeeschepen type A. G roep 2: M iddelgrote werven: • bouw van zeeschepen typ e B. • bouw van niet-zeeschepen type A. G roep 3: Kleine w erven: • bouw van niet-zeeschepen typ e B. • bouw van binnenvaartschepen. Binnen de w e rfg ro e p zijn de w erven ge­ specialiseerd in (d o o r de SFM) vo o ra f be­ paalde scheepstypes.

2.4. T e verstrekken staatssteun Van de m om enteel bestaande steunsystemen(cf. sub. I ) b lijft enkel de W e t van 1948 van kracht. Bovendien w o rd t een nieuw systeem van scheepkredieten gecreëerd; deze kre d ie ­ ten (verder genoemd: 'K re d ie ten II') w e r­ den (ook d o o r SFM) aan de buitenlandse klanten van de w erven v e rstre kt. V o o r de niet-zeeschepen en binnenvaartschepen w orden zow el v o o r de binnenlandse als de buitenlandse klanten K redieten II v e r­ strekt.

H e t subsidie-element van deze kredieten va rie e rt naargelang de w e rfg ro e p en het scheepstype. De volgende s tru ctu u r zou gelden: G roep I: • België: W e t ’48 • Buitenland: scheepskrediet II. G roep 2: • België, zeeschepen: W e t '48 • België, niet-zeeschepen: Scheepskre­ d ie t II • Buitenland: Scheepskrediet II. G roep 3: • België: Scheepskrediet II • Buitenland: Scheepskrediet II. Tevens kan w o rd e n overw ogen om aan­ vullend o rd e r-p e r-o rd e r directe steun te verstrekken aan de Belgische w erven. D e­ ze steun, die steeds projectgebonden zou zijn, zou tevens w o rd e n v e rs tre k t d o o r de SFM. D iffe re n tia tie naargelang w erfgroe p en scheepstype is een vereiste.

2.5 V o o rw a a rd en Staatssteun w o rd t uitsluitend voorb eho u­ den aan de w erven die to e tre d e n t o t het Scheepsbouwkundig Studie- en C o m m e rcialisatiebureau-NV Belgian Shipyards en die volledige m edew erking verlenen aan de SFM. Scheepswerven kunnen deze con­ tractuele verbintenis eenzijdig verbreken doch verliezen dan de m ogelijkheid steun te verkrijgen.

3. EEN P A C T T U S S E N DE O V E R H E ID E N D E B E L G IS C H E REDERS Belgische reders, de relevante openbare besturen en het M inisterie van Landsver­ dediging dienen p e rio d ie k (b.v. jaarlijks) v o o r een bepaalde datum pro jecten in v o o r nieuw bouw in België en het buiten­ land en v o o r de aankoop van tweedehands schepen. O n d e r de v o rm van een contract kan de overheid (het ISC) zich verbinden de nodige fondsen te voorzien en deze (e xtra ) te r beschikking te stellen aan de SFM. D e SFM neem t de uiteindelijke beslis­ sing op basis van de economische d o o rlich ­ ting van het project.

C o m p a tib ilite it m e t een te voeren binnenvaartbeleid H e t geschetste beleidsinstrum entarium is tevens noodzakelijk v o o r het voeren van een saneringsbeleid in de binnenvaartsector. H e t ve rw e ze n lijkt een essentiële v o o r­ waarde om de vereiste vlo o tvernieuw in g t o t stand te brengen.

4. C O N C L U S IE S De scheepsbouwsector w o rd t m om en­ teel d ire c t en in d ire c t gesteund, doch posi­ tieve resultaten kunnen niet w o rde n geboekt. 403

Daaraan kan w orden verholpen d o o r de staatssteun op een effectieve en g e co ö rd i­ neerde w ijze te besteden. C oncreet verg t dit: 1) geïnstitutionaliseerd overleg tussen de b etrokke n ministeries (cf. ISC); 2) de oprichting van een Scheepsfinancieringsmaatschappij (SFM) die op snelle w ijze beslist o ve r het toekennen van scheepskredieten aan Belgische en bui­ tenlandse reders en tevens de he rstru c­ tu re rin g van de scheepsbouwsector begeleidt en c o n tro le e rt; 3) de o prich tin g van een Scheepsbouw­ kundig Studie- en Com m ercialisatiebureau: de N V Be/gian Shipyards.

BIJLAGE I Instru m en ten van overheidsbeleid in de Belgische scheepsbouwsector

beslist 2,5 m iljard BF te r beschikking te stellen van de scheepsbouw. Zoals ee rd e r gesteld w e rd hiervan 525,35 m iljoen BF d o o r de N M N S te r beschikking gesteld van de overheid om de kapitaals­ verhoging bij de N.V. B o e lw e rf te o n d e r­ schrijven (cf. MCESC 3 juni 1982). De Ministerraad van I april 1983 besloot om het saldo, in casu 2,5 m iljard BF - 525,35 m iljoen BF — 1,975 m iljard te verdelen als volgt: 1,5 m iljard BF waarvan: • 1,2 m iljard bestemd v o o r Shipinvest (g ro te scheepsbouw); • 300 m iljoen bestemd v o o r Midship (m id d e lg ro te w erven); 474,65 m iljoen BF v o o r kapitaalsverhogin­ gen in geïnteresseerde m iddelgrote w erven. In de M inisterraad van 13 juni 1984 w e rd beslist dat de overheid de lange te rm ijn kredieten m e t staatswaarborg zou o v e r­ nemen van de N .V. B o e lw e rf en de N.V. Mercantile-Beliard. Respectievelijk goed v o o r 728,8 m iljoen BF en 690 m iljoen BF. Deze schulden zullen w o rd e n om gezet in be vo o rrech te aandelen zonder stem recht. Dd. 31 mei 1985 beslist het M CNS b ijko ­ mende, regionaal im puteerbare middelen (Fonds v o o r de N ationale Sectoren Vlaan­ deren, FNSV) te r beschikking te stellen: • 700 m iljoen BF v o o r Shipinvest; • 100 m iljoen BF v o o r Midship (com m ercialisatiepremies); • 107 m iljoen BF v o o r o m ze ttin g L.T. schulden m id d e lg ro te w erven.

O p het MCESC van 23 novem ber 1978 w erd besloten de scheepsbouwsector te behandelen zoals de staalsector. O p 24 juni 1982, na het faillissement van C o c k e rill Yards H oboken, w e rd d o o r het MCESC

D e N. V. Shipinvest w e rd o p g e rich t op 29 juni 1983, d o o r de N IM (50% ) en N.V. B oelw erf, N .V. Esdam, N .V . Alm abo (50% ); kapitaal 20 m iljoen BF.

Deze structuren, die in sommige gevallen kunnen ontstaan u it hervorm ing van be­ staande maatschappijen (cf. Midship en Shipinvest), zijn noodzakelijk om op te r ­ mijn een levensvatbare scheepsbouwsec­ to r te bekomen. Een sector bestaande u it grote, m iddelgrote en kleine w erven, ge­ specialiseerd in welbepaalde scheepstypes. Deze structuren zijn o o k noodzakelijk v o o r het voeren van een binnenvaartbeleid en komen tevens ten goede aan de uitb o u w van de Belgische koopvaardijvloot. Bovendien garanderen ze een g e co ö rd i­ neerd en e ffectief gebruik van gemeen­ schapsgelden.

Doelstelling: H e t maatschappelijk doel b e tre ft (k o rt sa­ mengevat) het uitbaten van scheepsbouwwerven, het bouwen, uitbaten, verhuren en verkopen van alle soorten vaartuigen. Middelen w o rd e n te r beschikking gesteld van Shipinvest teneinde concrete p ro je c­ ten te financieren. D it alles kadert in de ’h e rstructurering van de zeescheepsb o u w ’. Aanwending van de middelen: Toekenning van kredieten d o o r Shipinvest aan de N .V. Boelw erf: - v o o r de herfinanciering van een gedeel­ te lijke financiering (toegekend d o or B o e lw e rf aan de opdrachtgevers) van 4 producttankers, goed v o o r 729,36 m il­ joen BF; - v o o r de medefinanciering van een LPGcarrier, een O B O -c a rrie r en de o m ­ bouw van RMT-schepen, respectievelijk v o o r 90 miljoen BF (dd. 26-9-85 v e r­ hoogd m et 359 m iljoen BF), 270 m iljoen BF en 70 m iljoen BF. De N.V. Midship w e rd op 20 mei 1984 opgericht d o o r Shipinvest, kapitaal 6 m il­ joen BF. Doelstelling: Deze is conform aan w a t verm eld vo o r Shipinvest. Aanwending der middelen: De (nationaal) beschikbare 300 m iljoen BF w e rd gelijk verdeeld tussen enerzijds de ’B SC -w erven’ en anderzijds de ’N ieuw e Scheepswerven Sint-Barbara’, ’Scheeps­ w erven van Rupelmonde’ en ’Chantiers Navals de N am êche’. Een verdeling van de (regionale) 100 m il­ joen BF is nog n ie t bekend.

Marinier De coaster ’M arinier’, gebouwd in o p ­ dracht van Rederij Master Lem m er B.V. te Lemm er, w e rd op I o k to b e r bij de scheepswerf Bijlsma B.V. te W artena m et goed gevolg te w a te r gelaten. H e t schip heeft een lengte van 87,90 m eter, een breedte van 11,10 m e te r en een holte van 5,35 m eter. Bij een diepgang van 4,06 me­ te r is het draagvermogen ruim 2500 ton. V o o r de vo o rtstu w in g is een D e u tz scheepsdieselmotor geplaatst, typ e SBV 6M 628, m et een verm ogen van 1470 pk. De oplevering van de ’M a rin ie r’ vond eind o k to b e r plaats. H e t schip heeft een onbe­ p e rk t vaargebied en Lem m er als thuis­ haven.

F o to Jaap Knigge 404

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

NIEUWSBERICHTEN M arinier

Tewaterlatingen ’N o rth e rn Express’ O p 22 augustus 1986 w e rd bij B.V. v.h. Scheepswerven Gebr. van D iepen te W a ­ terhuizen m et goed gevolg bouw num m er 1026 ’N o rth e rn Express' te w a te r gelaten. H e t b e tre ft een koelschip in aanbouw vo o r Rederij V ro o n B.V. te Breskens, speciaal ingericht v o o r het ve rv o e r van bananen, m et een to ta le ruim inhoud van ca. 258000 cu ft, te rw ijl nog 20 TEU containers aan dek kunnen w o rd e n vervoerd. De hoofdafm e­ tingen bedragen: Loa = 108,76 m UI. = 99,72 m Bmld = 15,85 m B e x tr = 16,33 m D m ld = 9,30 m (bovendek) D m ld = 6,97 m ( to t Ie tussendek) dsumm = 7,336 m G.T. = 3955 (1969) N .T. =2717 De vo o rtstu w in g geschiedt d o o r een D eutz m o to r van het type SBV 12M 640, m et een verm ogen van 4045 k W bij 550 om w , die een verstelbare schroef type Escher W yss d rijft, bedrijfsnelheid onge­ veer 17,5 knopen. V e rd e r zijn 2 D eutz huipm otoren (1500 en 465 pk) en een Jastram 330 k W boegschroef geïnstal­ leerd. V e rd e r is d it schip v rijw e l gelijk aan v ijf voorafgaande koelschepen, bouw num mers 1021 t o t (025, gebouw d v o o r Seatrade B.V. te G roningen en is het net als de hele serie geklasseerd d o o r Lloyd’s Regis­ te r o f Shipping, m et de volgende klasse notaties: 100A1, 4*LM C, UMS., ►E'RMC.

M ijnenbestrijdingsvaartuigen ’U r k ’ en ’Z ie rik z e e ’ Bij de scheepswerf Van d e r Giessen-de N o o rd in Alblasserdam w erden op 4 o k to ­ ber tw e e m ijnenbestrijdingsvaartuigen van de Alkmaarklasse gedoopt. M e vro u w T. M. Bos-Romkes doo p te de 'U rk ' en m e vrouw M. A. Bij de Vaate-Rozendaal de ’Z ie ­ rikzee’. D e ’U rk ’ en de ’Z ie rik z e e ’ zijn resp. het tiende en elfde m ijnenbestrijdingsvaartuig van een serie van vijftien die de w e r f v o o r de K oninklijke Marine b o u w t. D e schepen zijn gebouwd van m e t glasvezel v e rs te rk te polyester en zijn o n tw ik k e ld in nauwe sa­ m enw erking m e t Frankrijk en België. SenW 53STE IA A R G A N G N R 2 2

Bij Scheepswerf Bijlsma B.V. te W a rte n a is op I o k to b e r 1986 m e t goed gevolg te w a te r gelaten de coaster 'M a rin ie r’. H e t schip heeft een lengte van 87,90 m, een breedte van 11, 10 m en een ho lte van 5,35 m. Bij een diepgang van 4,06 m is het draagvermogen ruim 2500 ton. H e t schip is geschikt v o o r het ve rv o e r van stukgoed, bulk en containers. O p de stalen pontonluiken kunnen eveneens containers w orden geplaatst. O m voldoende uitzich t te blijven houden, is het stuurhuis in hoogte verstelbaar. O p het achterdek is tevens plaats v o o r containers. O m to ch ook nog bepaalde vaste bruggen in het binnenland te kunnen passeren, zijn de masten klap­ baar gemaakt en kan de bovenbouw van de stuurhut over de onderbouw zakken. V o o r de vo o rtstu w in g is een D eutz scheepsdieselmotor geplaatst, type SBV 6M 628, verm ogen 1470 pk. De schroef is geplaatst in een H odi straalbuis. H e t Van der Velden ro e r z o rg t v o o r een goede manoeuvreerbaarheid. Tevens is een V e th je t boegschroef aangebracht. Twee D eutz/Stam ford generatorsets van elk 70 k V A zorgen v o o r de s tro o m v o o r­ ziening aan boord. V o o r de n o o d vo o rzie ­ ning is een H atz generatorset van 17 kV A geplaatst. De accommodatie is geheel volgens de eisen van deze tijd ingericht en geschikt v o o r het huisvesten van 8 bemannings­ leden. H et schip w o rd t gebouwd o n d e r to e zich t van Bureau Veritas, v o o rd e klasse I 3/3E, + cargoship, deep sea, ice III, heavy cargo, en de Nederlandse Scheepvaart Inspectie, on ­ beperkt vaargebied. De opdracht v o o r de bouw is v e rs tre k t d o o r Rederij M aster Lem m er B.V. te Lem­ mer. Thuishaven van het schip is Lemmer. De w e rf hoo p t het schip eind o k to b e r aan de re d e rij te kunnen overdragen.

Proeftochten Calluna O p 30 septem ber 1986 vond aan de W ilhelminakade te R otterdam de doopplech­ tigheid plaats van de tChem icaliëntanker 'Calluna’. D o o p s te r was de M inister van V e rke e r en W aterstaat M e vro u w Drs. N . Smit-Kroes. De chemicaliëntanker w e rd gebouw d op de IJsselwerf d o o r de scheepsbouwgroep

IJssel-Vliet C om binatie in opdracht van W in te rp o rt Tankers te Spijkenisse. D e ’Calluna’ is een zeer moderne chemica­ liëntanker. Hoofdafm etingen: Lengte o.a.; 136,60 m, breedte; 20,60 m, diepgang; 8,40 m, draagvermogen; 12.000 ton, tankinhoud totaal; 15.340 m 3. Klasse: Lloyd’s Register o f Shipping + 100 A l + A N S -LM C . De v o o rtstu w in g geschiedt d o o r een S to rk-W e rk s p o o r D ie s e lm o to r type 8 T M 4 I0 waarmee een snelheid van 14 knopen w o rd t behaald. Na de geslaagde p ro e fto c h t w e rd het schip d o o r de w e rf aan de eigenaar overgedragen.

m.s. ’P lu to ’ Na een geslaagde p ro e fto c h t w e rd op 20 septem ber 1986 het m.s. ’P lu to ’ d o o r de bouwers, E. j. Smit & Z o o n ’s Scheepswer­ ven B.V. te W e ste rb ro e k, overgedragen aan de eigenaren, K ustvaartbedrijf M o e r­ man B.V. te Schiedam. H et b e tre ft een droge lading schip van 2000 G T dat w e rd gebouwd o n d e r to e ­ zicht van Lloyd’s Register o f Shipping v o o r de klasse + 100AI Strengthened fo r heavy cargoes, B o tto m strengthened fo r loading and unloading aground, Ice Class I D, *1* LMC. V o o r verdere bijzonderheden v e r­ wijzen w ij u naar Schip & W e rf N o . 16 van 8 aug. 1986, pag. 296.

H opp erzu ig er ’Lelystad’ O p 9 o k to b e r 1986 is de sleephopperzui­ ger ’Lelystad' d o o r B.V. Scheepswerf en Machinefabriek ’De M e rw e d e ' overgedra­ gen aan de Ballast Nedam G ro e p N .V. De nieuwe hopperzuiger m e t zijn capaci­ te it van ruim 10.000 m 3 is een van de g ro o tste - en zeker de m odernste - te r w ereld. D e zuiger is bijna 137 m e te r lang, 26 m e te r breed en de holte in de zijden is 8,8 m eter. K enm erkend v o o r d it schip is zijn geringe diepgang, slechts acht m eter, gecom bi­ neerd m et een laadvermogen van 13.200 ton. De ’Lelystad’ is voorzien van de meest geavanceerde technische installaties, w aardoor het schip in alle grond soo rte n en overal te r w ereld kan w erken. De nieuwe hopper heeft de proefvaarten in de afgelopen weken, waarbij zow el slib als zand w e rd gebaggerd, m e t succes d o o r­ staan. De eerste pro je cte n waarbij de ’ Lelystad’ zal w orden ingezet zijn de w inning van zeezand in Ijmuiden en een onderhoudsbaggerwerk in de riv ie r de H um ber in Engeland. 405

Offshore Phillips to launch em ergency plan for Ekofisk field In a few weeks tim e the Phillips petroleum company w ill present its em ergency plan, commissioned by th e N orw egian Pet­ roleum D ire cto ra te , t o co u n te r an 11.5 metres subsidence o f the Ekofisk field on N orw ay's continental shelf. The 350 m illion cubic feet o f gas w hich has been daily injected in to the seabed since last summer appears to have had no effect as yet. Ekofisk continues to sink - at a rate o f m ore than 40 cm a year, and stands now 3.5 m under its original level. Phillip’s technical d ire c to r says, how ever, that the company is expecting the subsidence curve to flatten o u t shortly, but he cannot indi­ cate when this w ill happen. Tests on m od­ els indicate th a t the seabed w ill sink 5 to 7.5 metres m ore w ith in 2 0 11 as the 300 m th ick reservoir, w hich lies beneath a 3 km layer o f rock, is fu rth e r compressed. Phillip’s $ 2.000 m illion w a te r injection p ro je ct w ill increase the oil recovery per­ centage from 19 to 22% , leading to 170 to 190 m illion m ore barrels o f oil. It w ill also co n trib u te tow a rds maintaining the press­ ure. A new injection platform has been installed, and 20 new injection wells w ill be sunk n e xt spring. Phillips maintains th a t the planned mea­ sures w ill n o t necessarily in te rfe re w ith production on Ekofisk, and that the heart o f the e n tire com plex, the Ekofisk tank itself, can be preserved through plans in­ volving extra ballast and the construction o f a wave shield at the end o f 1987. (n o rin fo rm )

Statoil plans gigantic gas storage facilities on continent N o rw a y ’s state oil company Statoil plans to store huge quantities o f N orw egian gas in w estern Europe, and is now assessing potential locations such as disused salt mines and existing gas fields on the C o n ti­ nent. The maximum amount t o t be stored w il be close to one thousand m illion m 3, to a value o f many m illion dollars. Statoil stated that the establishment o f such a gas store is p a rt o f the T ro ll and Sleipner deal signed this summer. Statoil has promised the purchasers that gas s to r­ age facilities w ould be available w e ll before deliveries start in the early 1990s and has agreed to provide storage facilities w ith capacity fo r tw o weeks delivery fro m T ro ll and Sleipner. The purchasers wish fo r s to r­ age capacity as a buffer against unexpected disruptions in delivery. There are storage possibilities in all the countries that are to purchase T ro ll and Sleipner gas and Statoil is considering loca­ 406

tions in W e st Germany, France, Belgium and the Netherlands. In the la tte r country the huge G roningen gas field, w hich is expected to have been em ptied around the tu rn o f the century is a possibility, in th a t it is technically quite feasible to pipe the gas to the field and pump it dow n in to the reservoir. W h o is to pay fo r the storage facilities has n o t y e t been established, but the N orw egian sellers may w ell have to pay the bill. (n o rin fo rm )

T ro ll/S le ip n er gas deal w o rth tw ice as much? The gas deliveries fro m the T ro ll and Sleip­ ner fields o f N o rw a y ’s continental shelf can be tw ice as great as originally estimated. The purchasing companies on the C o n ti­ nent, spearheaded by W e s t German Ruhrgas, have a rig h t to have annual deliveries increased by up to 80% , and th e delivery period extended by at least 10 years. Should they e x p lo it this right, the value o f the gas deal can ro c k e t to a value o f a p p ro x­ imately 137 thousand m illion USD. A t present it is not know n to w hat e x te n t the purchasers w ill exercise th e ir p re ­ em ption rights. The basis has been laid and the potential is enorm ous. The agreem ent gives both seller and buyer considerable and valuable fle xib ility. The oil companies have re p o rte d ly guaranteed N o rw a y the rig h t to tr y to adjust the T ro ll and Sleipner deal to all eventual price and supply offers that may come fro m o th e r sources. (n o rin fo rm )

Im p o rta n t Gullfaks contract to A k e r Stord The state oil company, Statoil, has now decided th a t the im p o rta n t c o n tra ct fo r building the steel deck o f the th ird produc­ tio n platform fo r th e N o rth Sea Gullfaks field shall go to the fabricators, A k e r Stord, ra th e r than to Rosenberg V e rft w hich was the only o th e r contender fo r this task. Valued at 135 m illion USD, this contract w ill provide w o rk fo r A k e r Stord. w hich is situated in w est N o rw a y, until w e ll into 1989 in a period w hich is expected to be a difficu lt one fo r this industry. A t present, N o rw egian C o n tra c to rs are installing equipm ent in the concrete base o f the Gullfaks C pla tfo rm and at end 1988 the base w ill be to w e d to Stord w here the deck w ill be fused to the base. A ll the modules fo r Gullfaks C are due to be delivered to Stord by A p ril 1988. A fte r installation w o rk is com pleted, th e plat­ fo rm w ill be to w e d o u t to th e Gullfaks field in February 1989 w h e re it w ill be posi­ tioned at a w a te r depth o f 220 metres. A k e r S tord, w hich has a labour force o f 1800 persons, is at present engaged in w o rk on the O seberg A p latform and the Gullfaks task comes at the rig h t tim e to secure em ploym ent u n til 1989. (n o rin fo rm )

A g re e m e n t on d evelopm ent o f T ro ll Field The oil companies have now come to agreem ent on a field developm ent plan fo r N o rw a y ’s huge T ro ll field in the N o rth Sea. The o p e ra to r company, Shell, recently made know n the final decision to invest in a developm ent o f the field. The firs t phase o f the developm ent plan w ill now be e x­ amined by the N orw egian M inistry o f Pe­ tro le u m and Energy. The plan w ill, afte r 15 O cto b e r, be p u t before the S torting fo r approval w here it is likely to be w elcom ed fro m all sides o f the house. In May, the N orw egian companies w ho ow n th e field entered in to a frame agree­ m ent w ith the purchasers on the C o n ti­ nent regarding the sale o f large quantities o f gas from T ro ll as w ell as fro m th e Sleip­ ner field and o th e r gas fields. In the mean­ tim e, several representatives fo r a num ber o f these companies have complained about the tax burden and said th a t developm ent o f the T ro ll field w ould n o t be profitable follow ing the oil price fall. This caused the governm ent to change the tax rules. Shell calculates on a p ro fit o f 8-10% on T ro ll investm ent w ith an old price o f 15 USD per barrel. If the o il ta x rules had applied, the p ro fit w ould have been zero. The gas fro m T ro ll should begin to go on stream to the C o n tin e n t in 1993. Before this, a gigantic concrete platform must be installed in the eastern part o f th e field. The firs t phase o f developm ent is calculated to cost 3 400 m illion USD. The gas purchasers have one m onth in w hich to confirm th e ir continued interest. T h e ir co u n trie s’ governm ents must also approve the purchase w ith in this tim e lim it. The N orw egian sellers expect that no difficulties w ill be encountered.

Technische informatie Een nieuw EP -sm eervet Bij veel industrieën waar EP-vetten w o r­ den toegepast, w o rd t nogal w at w a te r gebruikt. D at w a te r kan het lager binnen­ dringen en dat heeft d rie nadelige effecten t o t gevolg: a. het v e t verliest zijn s tru c tu u r en lo opt u it het lager; b. het v e t verliest zijn hechtend karakter; c. de EP-eigenschappen lopen drastisch achteruit, om dat o o k w a te r een goede hechting heeft op metaal en daardoor kunnen die EP-toevoegingen hun w e rk nie t m eer goed doen. De research-afdeling van Beverol nu heeft al deze problem en stap v o o r stap opgelost. Simpel gezegd is dat ais vo lg t gebeurd. Ten eerste heeft men bepaalde EP-toevoegingen niet in de smeeroliefase opgelost, maar SenW 53STE jA A R G A N G N R 22

CENTRALE SMEERSYSTEMEN

BEKA EEN INTERESSANT PROGRAMMA MET VELE NIEUWE ONTW IKKELINGEN VOOR AL UW SMEERPROBLEMEN, OLIE- EN VETSMEER APPARATEN, VERDELERSYSTEMEN EN SMEERGEREEDSCHAPPEN ONZE UITGEBREIDE SERVICE OMVAT: - LEVERING - MONTAGE - REPERATIE - ONDERHOUD

Vraag s.v.p. vrijblijvend nadere informatie St. Janstraat 18, 4901 LT postbus 45, 4900 AA O osterhout Tel. (01620) 5 49 25.

1000 - V ibration m easurem ents

2000

4000

6000

— Freq c p *

- M easurem ents o f sh aft torque,

G . v o n O osterhout

H o ld e r e n

b .v .

pow er and to rsio n a l vibrations

G oes

MET VOLLE KRACHT - MET MEER LADING - MET MINDER BRANDSTOF MOGELIJK DOOR VERLENGING VAN UW SCHIP. TEVENS VERMINDEREN UW OVERIGE KOSTEN PER TON WIJ ADVISEREN U GAARNE MACHINEFABRIEK EN SCHEEPSWERF VAN

P. Smit Jr. BV Stadionweg 85 - 3077 AT ROTTERDAM Postbus 5045 - 3008 AA ROTTERDAM Tel.: 0 1 0 -4 1 9 33 00 - Telex: 28776

VOOR AL UW REPARATIES, l VERLENGINGEN, OMBOUW ETC 7 dagen per week 24 uur per dag • Dwarshellingen tot 130 meter voor binnenvaartschepen, rijnschepen, sleepboten, coasters en duwbak­ ken • Reparaties, verlengingen, verbouwing woonruimte in- en uitbouwen, classificeren • Motoren reparaties, inclusief grote scheepsdieselmotoren • Alle soorten staalbouw en constructiewerk • Alle soorten machinale bewerkingen groot en klein o.a. kotteren, carrousellen, frezen, boren, draaien, slijpen enz.

A7

ingebouwd in het k rista lro o s te r van het zeepskelet. D aardoor w e rd de zeepvezel veel m inder kwetsbaar v o o r aantasting. Ten tw eede heeft men calcium- 12-hydroxystearaat ingebouw d in de zeepvezel, w aardoor een ingew ikkelde mengkristalstructuur is ontstaan die veel b e te r bestand is tegen de invloed van w a te r dan lithium 12-hydroxystearaat alleen. Ten derde heeft men de buitenkant van de zeepvezels voorzien van een w ater-afstotende coating (beschermlaag). V ooral naar deze laat­ ste, ingenieuze stap heeft men v rij lang gezocht. Deze Beverol techniek heeft gezorgd dat de levensduur van de com binatie lager + sm eervet aanzienlijk is toegenom en. De hogedruk-eigenschappen zijn gemiddeld m et vijftig pro ce n t toegenom en. D e w e e r­ stand tegen de invloed van w a te r op de sm eervetstructuur is belangrijk g ro te r en de invloed van w a te r o p de anti-slijtagew erking van het sm eervet is veel geringer. V o o r nadere inform atie: B everol-N ederland B.V., Postbus 250, 1940 A G B everw ijk, tel. 02510-29025

Diversen O n d e rw a te r inspectieen w e rk voertuig ’P ortunus’ De Portunus, het o n d e rw a te r inspectie voertuig, dat tijdens de bo u w van de storm vloedkering is g e b ru ik t o m de plaat­ sing van de onderdelen o n d e r w a te r te con troleren , is overgenom en d o o r de D i­ rectie N oordzee van Rijkswaterstaat. De ruim e toepassingsmogelijkheden van d it so o rt techniek op zee hebben R ijksw ater­ staat doen besluiten om het systeem aan te passen v o o r w e rk buitengaats. H e t kan dan w orden ge b ru ikt bij het zoeken naar v e rlo ­ ren gevaarlijke lading op de zeebodem. Gevallen als de M o n t Louis, de chloorgasvaten van de Sindbad en het gifschip O la f liggen nog goed in het geheugen, De P o r­ tunus is een rupsvoertuig dat op afstand w o r t bediend: het heeft een liersysteem v o o r het hijsen en behandelen van de verbindingskabel en een bedieningscontainer. H e t rupsvoertuig w eegt 6,5 to n , is 5,2 m lang, 2,8 m breed en 1,4 m hoog. H e t gehele systeem kan zow el vanaf een schip als vanaf de wal w o rd e n gebruikt. H e t is daartoe uitgerust m e t geavanceerde video, sonar en magnetische technieken. De apparatuur is bevestigd o p mechani­ sche robotarm en. De toepassingsmogelijkheden zijn e ch te r ru im e r dan uitsluitend zoeken en inspec­ teren. De Portunus kan o o k v o o r allerlei w e rk ­ zaamheden onder w a te r w o rd e n ingezet zoals het verplaatsen van materiaal, b e r­ gingswerkzaamheden en w e rk t,b.v. de offshore industrie. 408

Er zijn besprekingen gaande m e t een con­ sortium van bedrijven om te komen to t een com m erciële e x p lo ita tie van het sys­ teem. De m inister van V e rk e e r en W a te r­ staat heeft de Portunus op 17 septem ber 1986 in gebruik gesteld.

ste jaren in Breda had, w e e r samenge­ voegd. De biusvoertuigen zullen onveran­ derd in de Hedelse vestiging van het bedrijf w o rd e n vervaardigd. H e t nieuwe adres is W e s trik 1 7 - Postbus 100, 4840 A C Prin­ senbeek - tel. 076-487000 - te le x 54369 en 74118.

W est-D uitsland steunt scheepsbouw De W estduitse regering heeft de scheeps­ bouw in vier deelstaten steun aangeboden te r waarde van 300 m iljoen mark. De w e r­ ven in Bremen, Hamburg, Neder-Saksen en Sleesw ijk-H olstein verkeren in een c ri­ sis d o o r de geringe vraag naar nieuwe schepen en de hevige concurrentie u it A z i­ atische landen. De deelstaten hebben om 850 m iljoen m ark gevraagd en vinden het aanbod van de regering onvoldoende. ED 29-9-'86

A ctieplan van de Scheepswerven Zoals bekend, is de Europese Commissie m om enteel bezig m et het fo rm uleren van een nieuwe scheepsbouwrichtlijn, die de huidige 5e ric h tlijn begin 1987 zal gaan vervangen. De verw achting is dat o n d e r deze nieuwe ric h tlijn naast herstructureringssteun w e ­ derom het verstrekken van p ro d u ktie steun binnen een nog te bepalen plafond zal w o rd e n toegestaan. D a t t o t v o o rtz e ttin g van steunverlening aan de scheepsbouw m o e t w o rd e n beslo­ ten is het gevolg van de aanhoudende o v e r­ capaciteit in de zeescheepvaart en de daar­ van afgeleide problem en in alle geledingen van de scheepsbouw en scheepsreparatie. V o o rts beoogt de Commissie m et de nieu­ w e rich tlijn binnen de EG to t een g ro te re doorzichtigheid en t o t gelijkschakeling van de nationale steunregelingen te komen om de m om enteel heersende 'schatkisteno o rlo g ' te beteugelen. Ten einde de Nederlandse regering vanuit de bedrijfstak bij het innemen van een standpunt in Brussel voldoende aankno­ pingspunten te geven, hebben de N e d e r­ landse w erven aangesloten bij CEBOSINE en de Scheepsbouwvereniging ’H oogezand’ besloten in eigen kring een plan van actie op te stellen dat g e rich t is op aanpas­ sing van de s tru ctu u r van de se cto r aan de ste rk gewijzigde omstandigheden, verbe­ te rin g van de p ro d u k tiv ite it en versterking van de m arktpositie. D it plan van actie zal eveneens van belang zijn v o o r het d o o r de Nederlandse rege­ ring te o n tw ikke le n nieuw industriebeleid inzake de scheepsbouw en scheepsrepa­ ratie.

Saval-K ronenburg verhuisd Saval-Kronenburg, specialist in brandbe­ veiliging, heeft in septem ber een veel g ro ­ te r fabriekscom plex in Prinsenbeek be­ tro kke n , gelegen op slechts enkele kilom e­ ters w e ste lijk van Breda. H ierm ee w o rd e n de verschillende vestigingen, die het be­ d rijf in verband m et ru im te g e bre k de laat­

O pgelegde vlo o t t o t 20,4 m ln d w t gedaald De omvang van de v lo o t van opgelegde koopvaardijschepen is in augustus m et 1,34 mln to n draagvermogen afgenomen, hoe­ w el het aantal toenam van 1061 t o t 1075 schepen. De daling w e rd gedragen d o o r de tankers, 1,47 mln d w t omlaag naar 20,4 mln dw t. DS. ! 9 -8 -’86.

G ew ijzigde V isserijw et kan eisen stellen aan capaciteit vissersvloot De Ministerraad heeft ingestemd m e t een voorstel van m inister Braks t o t wijziging van de V isserijw et 1963. M et de voorge ­ stelde wijziging w o rd t het m ogelijk rege­ len te stellen te n aanzien van de capaciteit van de Nederlandse Vissersvloot. Z o kan zow el een beperking van het m o to rv e r­ mogen w o rd e n vastgesteld, maar o o k kun­ nen beperkende eisen aan het vistuig w o r ­ den gesteld. H ie rd o o r kan een betere af­ stemming van de vangstcapaciteit van de Nederlandse visserijvloot op de vangstmo­ gelijkheden plaatsvinden. Reeds jaren is sprake van een groeiende discrepantie tussen de vangstcapaciteit van de vissersvloot in de zee- en de kustvisserij en de beschikbare hoeveelheid vis in de Europese w ateren. Deze problem atiek is de laatste jaren zeer duidelijk gew orden tegen de achtergrond van het in 1983 t o t stand gebrachte Europese visserijbeleid. De EEG-regelingen die zijn gericht op het beheer en de instandhouding van de visbe­ standen, zijn ten u itv o e r gelegd op grond van de V isserijw et 1963. Niettegenstaande de structuurm aatregelen, die m et name financiële stimulansen bieden om de vangstcapaciteit van de v io o t m eer in overeenstem m ing te brengen m et de beschikbare hoeveelheid vis, is nog steeds sprake van een aanzienlijke overca­ paciteit van de vissersvloot. M inister Braks zal in eerste instantie op basis van de w ijziging van de w e t bevorde­ ren dat beperkende eisen aan het vistuig w o rd e n gesteld en m e t name aan de afme­ tingen van de boom kor. Een dergelijke maatregel kan een effectief middel zijn bij het terugdringen van de overcapaciteit van de K o tte rv lo o t, v o o r zover het de visserij op platvis betreft. Indien deze maatregel niet voldoende ef­ fe c t s o rte e rt, zal de bewindsman alsnog overw egen de capaciteitsverm indering van de vissersvloot d o o r middel van een beperking van het m o to rve rm og en te rea­ liseren. Staatscrt. 2 9 -9 -’86 SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

A NEDERLANDSE VERENIGING I VAN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED (Netherlands Society of Marine Technologists) V o orlopig p ro g ram m a van lezingen en evenem enten in het seizoen 1986/1987 Een bebakeningsysteem voor d u w va a rt op de O rinoco riv ie r

de

do o r ing. D. E. d'Arnaud, Partner M a ritie ­ me Systemen Technology B.V., H oek van Holland. w o. 12 nov. 1986 Am sterdam

De ondergang van de ’M ünchen’* * door di. wo. do.

D r. Ir. G. van O ortm erssen, M A R IN 16 dec. 1986 Groningen 17 dec. 1986 Am sterdam 18 dec. 1986 R otterdam

N ieuw jaarsbijeenkom sten De hopperzuiger ’Lelystad’ * * d o o r Ir. J. C. Tjebbes en F. Baks van ’De M erw ede’ do. 13 nov. 1986 R otterdam di. 18 nov. 1986 Groningen do. 11 dec. 1986 Vlissingen w o. ! 8 f e b . 1987 Am sterdam

ma. 5 jan. 1987 Groningen di. 6 jan. 1987 Rotterdam do. 8 jan. 1987 Vlissingen.

Jaardiner Za.

14 m rt. 1987 R otterdam

N.B.: Technische en O p eratio n ele aspecten van m oderne conventionele onderzeeboten d o o r Kapt Luit. t/zee F. O . Laks en Kapt. Luit. t/zee (T) J. C. Heijning. do. 20 nov. 1986 Vlissingen

W E M T Congres ’Advances in O ffshore Technology’ 25-27 nov. 1986 RAI C ongrescentrum A m sterdam

D it programma zal in de komende maan­ den w o rd e n aangevuld en eventueel g e w ij­ zigd. * Lezingen in samenwerking m et de N etherlands Branch van het Institute o f Marine Engineers. * * Lezingen in samenwerking m et de afd. M aritiem e Techniek van het Klvl en het Scheepsbouwkundige Gezelschap ’W illiam Froude’. I. De lezingen in Groningen w o rd e n ge-

houden in Café-Restaurant ’Boschhuis’, H erew eg 95 te Groningen, aanvang 20.00 uur. 2. De lezingen te A m sterdam w orden ge­ houden in het In stitu u t v o o r H oger Technisch en Nautisch O nderw ijs, Schipluidenlaan 20, Am sterdam , aan­ vang 19.00 uur. V o o ra f gezamenlijk a peritief en broodm aaltijd om 17.30 uur. 3. De lezingen in R otterdam w o rd en ge­ houden in de Kriterionzaal van het G roothandelsgebouw, Stationsplein 45, aanvang 20.00 uur. V o oraf geza­ m enlijk ap e ritie f en broodm aaltijd, aan­ vang 18.00 uur. 4. De lezingen in Vlissingen w orden ge­ houden in het M aritiem H otel ’B ritan­ nia’, Boul. Evertsen 244, Vlissingen, aan­ vang 19.30 uur.

VERENIGINGSNIEUWS

A fdeling ’R o tte rd a m ’ De lezing van 18 septem ber 1986 De eerste lezing van het seizoen 1986/87 die w erd georganiseerd in samenwerking m et de N etherlands Branch van het I. Mar. E., de afdeling M aritiem e Techniek van het Klvl en 'W illiam Froude' o ve r het o n der­ w e rp 'De Berging van de M o u n t Louis' kan een g ro o t succes w o rd e n genoemd. N ie t m inder dan 200 leden en introducés waren naar de K riterionzaal gekomen. Z ij w erden w elkom geheten d o o r de vicev o o rz itte r van de Afd. R otterdam , Ir. M.J.J. van der W al. A lle re e rst w erden 11 leden herdacht die in de afgelopen maanden waren overleden. Daarna kreeg de spreker, de heer H. J. G. W alenkamp, H oofd Nautische Dienst van SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

Smit-Tak Internationaal Zeesleep- en B e r­ gingsbedrijf het w o o rd . In zijn inleiding gaf hij een duidelijk beeld van het moderne bergingswerk, dat na een grondige e xp e r­ tise d o o r een aantal specialisten m et g ro te ervaring w o rd t uitgevoerd. H ierbij w o rd t gebruik gemaakt van speciale vaartuigen, w erktuigen en apparatuur. Speciale aandacht w e rd besteed aan de huidige berging van tankers in de Perzische Golf. H e t eerste deel van de lezing w erd besloten m et de ve rtoning van de bergingsfilm ’A ll hands to th e pumps’. Na de pauze gaf de spreker een k o rte inleiding o ve r de veel besproken berging van het Ro-Ro schip 'M o n t Louis’, dat gela­ den m et radioactieve stoffen zonk na een aanvaring v o o r de Belgische kust nabij

O ostende. De lezing w e rd besloten m et de verto n in g van de film 'M o n t Louis’ van Pim K orver. Na een k o rte discussie o.l.v. de heer P. van Staalduinen, v o o rz itte r van de N e th e r­ lands Branch van het Institute o f Marine Engineers, w e rd deze interessante avond m et een w o o rd van dank aan de spreker te 22.30 uur besloten. P.A.L.

In memoriam J. G. Schoo O p 9 o k to b e r 1986 overleed te R o tte r­ dam op 92-jarige leeftijd de heer J. G. Schoo, oud-Scheeps- en W e rk tu ig b o u w ­ kundige e xp e rt. 409

In 1940 was hij de o p ric h te r van het E xp e r­ tisebureau J. G. Schoo en Co. te R o tte r­ dam, waaraan hij t o t 1969 als firm a n t was verbonden. H ij w e rd in februari 1926 lid van onze Vereniging en eind vorig jaar bedankte hij v o o r het lidmaatschap i.v.m. zijn hoge ou­ derdom en sterk afgenomen gezichtsver­ mogen, w aardoor hij ’Schip en W e rf' niet m eer kon lezen. Hij was dus bijna 60 jaar lid van onze V e re ­ niging, hetgeen een uniek fe it mag w orden genoemd.!

EERSTE V E R O L M E -L E Z IN G IN M A R IT IE M M U S E U M PR IN S H E N D R IK Een positieve visie op onze m a ritie m e toekom st De positieve aspecten van de to e k o m s t­ mogelijkheden v o o r N ederland op m ari­ tiem gebied zijn h e t them a v o o r de eerste Verolm e-lezing, die op 10 novem ber in het dan zojuist geopende M a ritie m Museum Prins H endrik te R otterdam zal w o rd e n gehouden. De tw ee-jaarlijkse V erolm e-lezing is een in itia tie f van de faculteit der M aritiem e Techniek van de T U te D e lft en w o rd t m ogelijk gemaakt d o o r de Stichting V e ro lme Trust. H e t thema v o o r de eerste lezing is ’H eeft M aritiem N ederland een kansrij­ ke to e ko m st achter de ru g !’. De heer ir. W . J. te r H a rt zal - in zijn functie als v o o rz itte r van de C entrale bond van Scheepsbouw­ meesters in N ederland (CEBO SINE) zijn visie geven op de stand van zaken in de internationale scheepsbouw en de to e ­ kom stm ogelijkheden v o o r de N ederland­ se bedrijven in de internationale m aritiem e markten. De V erolm e-lezing ke n m e rk t zich d o o r een verkennende houding te n aanzien van de nieuwe m ogelijkheden van ons m ari­ tiem bedrijfsleven. De naamgeving re la te e rt aan een van N e ­ derlands internationaal bekende scheeps­ bouwers, C ornelis V erolm e, die zijn on­ dernemingslust en internationale visie w ist te com bineren m et revolutionaire en soms controversiële opvattingen. De Stichting V erotm e T ru s t legt zich to e op bemiddeling en ondersteuning van p ro ­ jecten van algemeen maatschappelijk be­ lang, m et de nadruk op handel en industrie vooral m e t betrekking t o t scheepvaart en scheepsbouw. D e tw ee-jaarlijkse V erolm e-lezingen zijn geplaatst in de huidige tijd tegen de achter­ grond van onze veelzijdige m aritiem e his­ to rie . De lezingen w ille n een bijdrage leve­ ren aan het vinden van nieuwe m ogelijkhe­ den v o o r de vaderlandse m aritiem e indus­ trie m e t name de vernieuwende aspecten en de betekenis van deze bedrijfstak in de w ereld. W a t de inhoud b e tre ft richten de lezingen zich op p olitici, bestuurders, onderne­ 410

mers, wetenschappers en alle w erkenden en belangstellenden op het gebied van be­ staande en nieuwe m aritiem e o n tw ik k e lin ­ gen. M et name w o rd t de nieuwe generatie aangesproken. Als kenner bij uitstek van de zw are indus­ trie zal Ir. W . j. te r H a rt tijdens de eerste Verolm e-lezing op 10 novem ber de na­ druk leggen op het belang van een aantal karakteristieke industrieën zoals scheeps­ bouw, off-shore, baggersector, havenbe­ drijven, laboratoria, etc. O n d e r het m o tto 'lf you d o n ’t use it, you loose it' zal T e r H a rt o n d erm eer duidelijk maken dat de thans aanwezige m aritiem e georiënteerde k n o w -h o w in ons land niet alleen zeer g ro o t maar o o k uniek is en dat w ij - m et het oog op onze industriële to e ko m st - n ie t te lang m eer kunnen en mogen wachten om deze kennis en erva­ ring op een innoverende manier te gebrui­ ken en te onderhouden. Nu is dat immers nog mogelijk. D e faam van Nederland op m a ritie m gebied is g ro o t. V oorbeelden als de D eltaw erken, de ge­ avanceerde kennis op het gebied van ge­ specialiseerde vaartuigen en marinesche­ pen en het fe it dat men v o o r bijvoorbeeld adviezen v o o r het o n tw e rp e n van to p ­ schepen bestemd v o o r de A m e rica ’s Cup juist naar ons land ko m t, vervullen locom otieffuncties op w eg naar een renderende en gezonde m aritiem e toekom st. Nederland kan op m aritiem gebied een uitstekende to e ko m st v o o r de boeg heb­ ben, w anneer tijd ig —en dat b e te ke n t thans - het ro e r in de juiste richting w o rd t gezet.

'Lasrobotisering; H o e te kom en to t In d it voorlichtingsblad zal w o rd e n inge­ gaan op alle factoren die van belang zijn vóórdat een beslissing w o rd t genomen dat een investering in een lasrobot (o f andere mechanisering) een ve ra n tw oorde zaak is v o o r een bedrijf. De o p ze t van de vo orlich­ tingsdag (-dagen) en van het voorlichtings­ blad is zodanig, dat een leidraad w o rd t gegeven hoe men een dergelijk probleem in eigen b e d rijf dient aan te pakken. In het voorlichtingsblad zullen achtereenvolgens de volgende onderw erpen aan de orde komen: Lasrobotisering zelf, consequen­ ties hiervan v o o r het p ro d u kt, de produktiem ethode en de organisatie, de w ijze waarop het besluitvormingsproces kan w orden opgezet en de invoering van de nieuwe techniek. Bij de presentatie van het voorlichtingsblad op de eerste dag van de ’driedaagse’, zal het geheel w orden om lijst m et enkele lezingen over: - Inleiding waarin naast de resultaten van het N IL p ro je c t kostenbew ust lassen een visie zal w o rd e n gegeven op de te verw achten ontw ikkelingen in de a uto­ matisering. - Presentatie van het voorlichtingsblad, - Een drietal u itg e w e rk te p ra k tijk v o o r­ beelden waarin duidelijk de problem a­ tie k rond de invoering van autom atise­ ring in een b e d rijf zal w o rd e n behandeld. Vele bedrijven zullen naar de organisatie hoopt, een herkenbaar beeld vinden in een van deze praktijksituaties. V o o r inlichtingen kunt u zich wenden to t het Nederlands Instituut v o o r Lastechniek, tel. 070-600937.

N .I.L . voorlichtingsdag en tentoonstelling: lasrobotisering O p 9, 10 en I I decem ber a.s. organiseert het N.I.L. in de aula van de T H te D e lft een uitgebreide v o o rlich tin g o ve r h e t o n der­ w e rp ’Lasrobotisering’. Deze v o o rlich ­ tingsactiviteit bestaat u it tw e e delen; een voorlichtingsdag en een tentoonstelling, die tezamen een goed beeld zullen vorm en van de mogelijkheden en de onm ogelijkhe­ den binnen de huidige stand der techniek in de lasrobotisering. H e t idee is ontstaan binnen de N .I.L.-Stuurgroep 'Lasrobotise­ ring', teneinde o o k in ons land een duidelijk overzicht aan de industrie te kunnen ge­ ven. O p deze dagen zal op de benedenver­ dieping van de Aula van de T H te D e lft een expositie w orden gehouden, waaraan d o o r alle leveranciers van lasrobots in ons land w o rd t m edegew erkt. O o k aan manipulatieapparatuur zal de nodige aandacht w o rd e n gegeven. H e t geheel zal w o rd e n gedragen d o o r de in tro d u ctie van een nieuw V oorlichtings­ blad v o o r de M etaalindustrie, g etiteld:

Nieuwe uitgaven Gas and chemical ships safety H andbook The H andbook provides details o f the latest amendments to M ARPO L, A nnex II, as w e ll as BCH and IBC Codes. Being a jo in t venture betw een Bureau Veritas, Lloyd’s List and Lloyd’s o f London Press, it w ill be useful t o Shipowners and O p e ra to rs alike in th e ir management o f Gas and Chemical ship safety surveys, re­ gardless o f the issuing a u th o rity involved. Copies are available at John Hudig, W illemskade 23, R otterdam (tel. 010 4143322) and/or O bservator, Steenhovenstraat 15, R otterdam (tel. 010 4382122).

SenW 53STE IA A R G A N G N R 22

I.PF International Projects B.V Rijndijk 130A, Postbus 135 2394 ZG HazerswoudeRijndijk, Telefoon 01714-9112* Telex 30779

f

' lil

UNION betrouwbaar!

J a tr a l j * »

Sinds 1885

HOLLAND ROERPROPELLEB voor optimale manoeuvreerbaarheid

B0DEWES’ SCHEEPSWERVEN B.V. te Hoogezand

Wordt succesvol toegepast voor o.a

veerponten passagierschepen binnenschepen kraanschepen drijvende bokken sleep- en duwboten reinigingsvaartuigen patrouillevaartuigen

een scheepswerf, welke zich bezig houdt met het ontwerpen en bouwen van diverse typen zeeschepen tot 6000 ton draagvermogen, binnenschepen, sleepboten enz., zoekt een

H.T.S. INGENIEUR SCHEEPSBOUW of gelijkwaardig. De kandidaat dient naast het maken van ontwerpberekeningen ook bereid te zijn mede de nodige werktekeningen te produceren. Leeftijd ca. 25 - 30 jaar.

Standaard leverbaar tot 1600 pk. Speciale uitvoeringen en grotere vermogens, aangepast aan uw wensen en bedrijfsomstandigheden, kunnen geleverd worden. Vraag prijs en uitvoerige dokumentatie bij

Johan Dane bv

machinefabriek en handelsondememing Postbus 3044, 2935 ZG Ouderkerk a/d IJssel, lel 01808 - 2844, telex 24157 JDA N E. telefax 01808 - 2808

Belangstellenden worden verzocht hun schriftelijke sollicitatie met uitvoerige inlichtingen en referen­ ties te richten aan: Bodewes' Scheepswerven B.V., Postbus 32 9600 AA Hoogezand

pneum atic electronic pneum atic/ electronic • hydrostatic

TÄNKLEVEL GAUGING= OBSERVATOR

instrument engineers

P .O . B ox 7155 3 0 0 0 H D R o tte rd am T el.: 0 1 0 (4)38 21 22 T e le x : 2877 5

im

wir

soma a murin ta smmspaa r^ÊÊÊÊÈÈ

/ SA F w o r ld - w id e

m u iJo iE in ms-t SAF NEDERLAND bv Postbus 6902, 4802 HX Breda, tel. 076-410080 i — I— I— I— I— I— I— I— r— I— I— I— I-

N