Schaderegistratie na een ramp Deze brochure bevat informatie voor gemeenten over schaderegistratie na een ramp. De brochure beschrijft welke partijen een rol spelen in de schadeafhandeling, welke activiteiten worden verwacht van de gemeente en geeft informatie over de Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) en de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (WTS).
Inhoudsopgave 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 6 6.1 6.2 6.3 7 7.1 7.2
Inleiding Waarom schaderegistratie na een ramp Voorbereiding en opdracht tot schaderegistratie Opdracht tot schaderegistratie Inrichten bureau CRAS Aanwijzen personeel Informeren burgers Verzamelen informatie over rampgebied Uitvoeren schaderegistratie Uitvoeren Schaderegistratie Betreden rampgebied Uitgeven, in ontvangst nemen, controleren en archiveren van schade-inventarisatieformulieren Coördineren inzet schade-experts Schade aan gemeentelijke eigendommen registreren en taxeren Schatten aard en omvang van de schade Wat te doen nadat het proces schaderegistratie is afgerond Schadeafhandeling en de betrokken partijen Schade-experts Verzekeraars Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) Dienst Regelingen Gemeenten Relevante wetgeving De Wrzo De WTS Overige wetgeving Informatiebronnen Websites Overige informatiebronnen
4 5 8 8 10 11 11 12 12 13 13 14 15 16 16 16 17 17 19 19 20 20 21 21 22 24 25 25 26
1
Inleiding Het waarborgen van veiligheid in de samenleving is één van de kerntaken van de overheid. Rampen uit het recente verleden, zoals de Bijlmerramp, de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam, laten zien hoe kwetsbaar de samenleving is. Gemeenten hebben een belangrijke taak bij de rampenbestrijding. Een belangrijk en wettelijk verplicht onderdeel bij rampenbestrijding is schaderegistratie. Deze brochure is gemaakt voor gemeenteambtenaren die belast zijn met de schaderegistratie na een ramp of zwaar ongeval (ook wel CRAS-ambtenaren genoemd). Met deze informatie kan de CRAS-ambtenaar direct aan de slag na een ramp of zwaar ongeval. Aan de orde komen: • De taken van de CRAS-ambtenaar • Schadeafhandeling en de betrokken partijen • Toelichting WTS en andere relevante wetgeving • Informatiebronnen De informatie in deze brochure kan worden gebruikt als leidraad bij het schrijven van een draaiboek voor schaderegistratie.
4
2
Waarom schaderegistratie na een ramp De toename van risico’s die voortkomen uit bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen, schaalvergroting, terrorisme en industrialisatie betekent dat ook in de toekomst rekening moet worden gehouden met gebeurtenissen waar een groot aantal mensen slachtoffer van kan worden. De Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo)1 regelt de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden bij de bestrijding van rampen. Volgens de Wrzo is een gemeente verplicht te beschikken over een rampenplan2. Dit plan moet ook een hoofdstuk over schaderegistratie bevatten. Een goede schaderegistratie is belangrijk voor het stellen van prioriteiten voor herstelen opruimingsactiviteiten, het vaststellen van de aansprakelijkheid en eventueel voor strafrechtelijk onderzoek. Uiteindelijk krijgt de gemeente hierdoor een zo volledig mogelijk beeld over de aard en omvang van de schade. Om schaderegistratie mogelijk te maken stelt de gemeente na een ramp het bureau Centrale Registratie Afhandeling Schade (CRAS) in. Schaderegistratie kan ook van belang zijn voor een eventuele tegemoetkoming in de schade. Zo kan bijvoorbeeld in bijzondere gevallen de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (WTS) van toepassing wordt verklaard. De Minister van
1 Ten tijde van de publicatie van deze brochure is er een Wet veiligheidsregio's in voorbereiding, hierin worden de Wet rampen en zware ongevallen, de Brandweerwet 1985 en de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen geïntegreerd. 2 In het voorstel van de Wet veiligheidsregio's is sprake van een regionaal crisisplan dat in de plaats komt van het gemeentelijke rampenplan. Bij AMvB kunnen nadere regels worden gesteld over de inhoud van het crisisplan.
5
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) stelt dit vast, of er komt een Algemene Maatregel van Bestuur (AmvB) waarbij de WTS van toepassing wordt verklaard. De beslissing zal mede gebaseerd zijn op de resultaten van de Quick Scan. De Quick Scan is een onderzoek dat in de eerste drie dagen na een ramp wordt gedaan om de aard en omvang van de schade te achterhalen. De Quick Scan wordt uitgevoerd door Dienst Regelingen (DR)3 in opdracht van BZK. De WTS voorziet in een tegemoetkoming in de schade en kosten bij onverzekerbare schade4, die niet op een andere manier verhaalbaar is. DR voert in opdracht van BZK de WTS-regeling uit en draagt zorg voor de uitbetaling van de schadetegemoetkoming, die voortvloeit uit deze regeling. Om de WTS-regeling goed uit te kunnen voeren, heeft DR de gegevens van de schaderegistratie van de gemeenten nodig. Daarom heeft DR een schade-inventarisatieformulier ontworpen.
6
3 Dienst Regelingen is een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, die ook in opdracht van andere ministeries werkt. 4 Voor de meeste risico’s op schade kunnen burgers en bedrijven zich verzekeren (bijv. brand en inbraak), echter voor risico’s op schade als gevolg van rampen kan men zich niet altijd verzekeren (bijv. schade als gevolg van een aardbeving, overstroming, terroristische aanslag of uitval nutsvoorziening). Dit noemen we onverzekerbare schade.
Schade-inventarisatieformulier: De gemeente kan het schade-inventarisatieformulier ter beschikking stellen aan gedupeerden, zodat zij schade kunnen melden. Daarna registreert de gemeente de schade aan de hand van de ingevulde formulieren. Vervolgens kan deze informatie worden gebruikt bij het schatten van de aard en omvang van de schade. Ook kunnen de gegevens van het formulier worden gebruikt bij een eventuele regeling om de gedupeerden van de ramp tegemoet te komen in de schade. DR heeft voor de naam ‘schade-inventarisatieformulier’ gekozen om de verwachtingen bij gedupeerden op een gehele of volledige schadevergoeding te temperen. DR biedt de schade-inventarisatieformulieren (inclusief uitgebreide handleiding voor de CRAS-ambtenaren) digitaal aan op de BZK-website www.risicoencrisis.nl. Schaderegistratie: Schaderegistratie is van belang om de aard en omvang van de ramp te kunnen inschatten. Volgens de Wrzo dient het gemeentelijke rampenplan een hoofdstuk schaderegistratie te bevatten. Gemeenten kunnen ervoor kiezen om binnen het proces schaderegistratie ook de schade aan gemeentelijke eigendommen te laten taxeren. De gemeente hoeft ten behoeve van schaderegistratie echter geen opdracht te geven tot taxatie van schade aan particuliere eigendommen. Taxatie kan op een later tijdstip worden uitgevoerd in het kader van een schade tegemoetkomingregeling. Wanneer een WTS-regeling van toepassing wordt verklaard dient de gemeente de Naam, Adres en Woonplaats (NAW) gegevens van gedupeerden door te geven aan DR om een snelle afhandeling te garanderen.
7
3
Voorbereiding en opdracht tot schaderegistratie Bij rampen en zware ongevallen waarbij sprake is van aanzienlijke schade geeft de burgemeester opdracht tot het registreren van schade. De opdracht wordt gegeven aan de CRAS-ambtenaar, die de leiding heeft over het proces. Nadat de CRAS-ambtenaar de opdracht tot schaderegistratie heeft gekregen, start hij met het inrichten en bemannen van het bureau-CRAS. Vervolgens zorgt de CRAS-ambtenaar ervoor dat de burgers worden geïnformeerd, dat de schade wordt geregistreerd en de informatie over het schadegebied en gemeentelijke schadeobjecten wordt verzameld. Voor de gemeente is het belangrijk om snel een volledig beeld van de omvang van de schade te krijgen. Daarom heeft DR het standaard schade-inventarisatieformulier ontworpen. De gegevens van het schade-inventarisatieformulier kunnen bij een eventuele schaderegeling worden gebruikt. Het moment van schaderegistratie is niet wettelijk voorgeschreven, maar BZK adviseert om schaderegistratie binnen 6 weken na het beschikbaar stellen van de formulieren af te ronden. In figuur 1 is schematisch het gehele proces van uitvoering van de opdracht van de burgemeester tot schaderegistratie weergegeven.
3.1
Opdracht tot schaderegistratie Nadat een ramp heeft plaatsgevonden geeft de verantwoordelijk ambtenaar (namens de burgemeester) opdracht tot schaderegistratie. Het is belangrijk dat voordat de
8
Figuur 1: Het uitvoeren van de opdracht tot schaderegistratie
Burgemeester geeft opdracht tot schaderegistratie
Inrichting bureau CRAS
Bemannen bureau CRAS
Informeren burgers (en andere belanghebbenden)
Uitvoering schaderegistratie
Verzamelen informatie over rampgebied
Schaderapport naar Burgemeester
opdracht tot schaderegistratie wordt gegeven er duidelijkheid is of de ramp past binnen de definitie zoals die in de Wrzo staat vermeld (zie hoofdstuk 5). Wanneer het niet om een “Wrzo ramp” gaat, worden de bestrijdingskosten niet door de centrale overheid vergoed. Verder is het belangrijk dat bij een “Wrzo ramp” schaderegistratie voor de gemeente verplicht is, maar schadetaxatie niet.
9
3.2
Inrichten bureau CRAS Nadat de burgemeester opdracht heeft gegeven tot schaderegistratie wordt het bureau CRAS ingericht. Het bureau CRAS bestaat uit meerdere werkplekken en de basisbehoeften voor een goed functionerend kantoor moeten aanwezig zijn. Er moet een aantal werkplekken voor gemeentelijk personeel en een aantal werkplekken voor medewerkers van externe partijen zoals schade-experts en verzekeraars beschikbaar zijn. Basisbenodigdheden voor een goed functionerend kantoor zijn: • Telefoon en faxverbindingen, in- en extern • Computers, radio en tv • Kopieermachine, kantoor- en schrijfbehoeften • Foto-, film- en videoapparatuur • Voldoende schade-inventarisatieformulieren
10
DR biedt de schade-inventarisatieformulieren digitaal aan op de BZK-website www.risicoencrisis.nl. De CRAS-ambtenaar kan deze formulieren downloaden. Deze formulieren zijn zo opgesteld dat een aantal velden gemeentespecifiek ingevuld kunnen worden. Hierdoor wordt het een formulier van de gemeente. Omdat er altijd een papieren versie beschikbaar moet zijn – een ramp kan de verbinding met intra- of internet onmogelijk maken – is het raadzaam dit formulier direct te downloaden, aan te passen en ook een papieren versie beschikbaar te hebben. 3.3
Aanwijzen personeel De CRAS-ambtenaar zorgt dat de uitvoerende taken worden toebedeeld aan gemeentelijk personeel (onder andere van bouw- en woningtoezicht), zoals dit in het gemeentelijk rampenplan staat beschreven. Het personeel wordt ingelicht over tijd en locatie waar ze worden verwacht. De CRAS-ambtenaar instrueert na aankomst het gemeentelijk personeel over de uit te voeren werkzaamheden. Er is personeel nodig voor de uitvoering van de schaderegistratie, het informeren van de burgers en het verzamelen van informatie over het rampgebied. Taken van het personeel zijn: • het begeleiden van schade-experts naar het rampgebied • het uitgeven, aannemen en archiveren van schade-inventarisatieformulieren • het maken van een logboek • registratie schade aan gemeentelijke eigendommen
3.4
Informeren burgers De CRAS-ambtenaar heeft de verantwoordelijkheid om de burgers in te lichten over schaderegistratie. Het is belangrijk zoveel mogelijk burgers te informeren. Daarbij is het van belang te vermelden dat de registratie de gemeente niet verplicht tot het vergoeden van de schade en dat de burger aan de registratie geen enkel recht kan ontlenen. De burger kan o.a. geïnformeerd worden via: brief, megafoon, omroepbericht geluidswagen, de rampenzender (de regionale omroep), internetsite en of voorlichtingscentrum van de gemeente, www.crisis.nl of teletekst. 11
Gedupeerden moeten op de hoogte zijn waar ze een schade-inventarisatieformulier kunnen afhalen. Dit moet onder andere mogelijk zijn bij het bureau CRAS, maar ook via de website van de gemeente. De CRAS-ambtenaar kan er voor kiezen om – na overleg met BZK en de eigen voorlichtingsafdeling – gebruik te maken van de website www.crisis.nl van het Expertisecentrum Risico- en Crisiscommunicatie (ERC). 3.5
Verzamelen informatie over rampgebied Om uiteindelijk een schatting van de totale schade te kunnen maken, zal informatie verzameld worden over het rampgebied. Van belang is dat de CRAS-ambtenaar samen met DR (in het kader van de Quick Scan) de grenzen van het schadegebied achterhaalt bij de procesverantwoordelijke van de brandweer en politie.
3.6
Uitvoeren schaderegistratie De daadwerkelijke schaderegistratie is een uitgebreid proces, daarom wordt dit apart besproken in het volgende hoofdstuk. Het is belangrijk om zich bewust te zijn dat uitvoering van de schaderegistratie helpt bij het schatten van de aard en omvang van de schade.
12
4
Uitvoeren Schaderegistratie Nadat het bureau CRAS is ingericht, daar voldoende personeel werkzaam is en de burgers zijn geïnformeerd kan gestart worden met de schaderegistratie. In figuur 2 zijn de activiteiten schematisch weergegeven. Globaal bestaat het proces schaderegistratie uit vier onderdelen: (1) overleg met politie en brandweer over betreden rampgebied, (2) schaderegistratie particulieren en bedrijven, (3) registreren schade aan gemeentelijke eigendommen en (4) schatten aard en omvang van de schade. Schaderegistratie vereist geen taxatie. Toch kan het voor gemeenten wenselijk zijn om de schade aan de gemeentelijke eigendommen wel direct te laten taxeren (zie gestippelde processen in figuur 2). Dit kan namelijk helpen bij het stellen van prioriteiten voor herstelwerkzaamheden.
4.1
Betreden rampgebied Voorafgaand aan de daadwerkelijke uitvoering moet er overleg plaatsvinden met de procesverantwoordelijke van de politie en de brandweer. Omdat niet iedereen het rampgebied mag betreden na een ramp, is het van belang dat afspraken met de politie en brandweer worden gemaakt met betrekking tot de betreding van het schadegebied door schade-experts.
13
Figuur 2: Het proces schaderegistratie CRAS ambtenaar coördineert proces
Uitgifte en ontvangst schadeinventarisatieformulieren
Overleg politie en brandweer over betreden van rampgebied
Registreren schade aan gemeentelijke eigendommen
Controleren schadeinventarisatieformulieren
Coördineren inzet schade-experts
Inhuren schade-experts voor de gemeente
Archiveren schade particulieren
Taxeren schade gemeentelijke eigendommen
Schatten aard en omvang van de schade
4.2
Uitgeven, in ontvangst nemen, controleren en archiveren van schadeinventarisatieformulieren Uitgifte en ontvangst van schade-inventarisatieformulieren De CRAS-ambtenaar heeft de leiding over het uitvoeren van schaderegistratie. Dat bestaat uit het uitdelen, innemen en archiveren van schade-inventarisatieformulieren5.
14
5 Er zijn gemeenten die het uitgeven, in ontvangst nemen, controleren en archiveren van schadeinventarisatieformulieren hebben uitbesteed aan externe partners, die in opdracht van het Verbond van Verzekeraars of andere aanbieders werken. De CRAS ambtenaar is in dit geval verantwoordelijk dat de externe partners het contract kunnen naleven.
Controleren schade-inventarisatieformulieren De ingevulde schade-inventarisatieformulieren worden op NAW gegevens gecontroleerd en ingevoerd in de computer. Let er bij controle bijvoorbeeld op dat de meldingen daadwerkelijk uit het rampgebied komen. Gegevens kunnen gecontroleerd worden m.b.v. de Gemeentelijke Basisregistratie van persoonsgegevens (GBA) en Kadastrale registratie. Archiveren schade-inventarisatieformulieren De formulieren dienen zorgvuldig bewaard te worden. Dit houdt in dat van de formulieren zowel een papieren als een digitale versie wordt bewaard. Wanneer bijvoorbeeld de WTS van toepassing wordt verklaard, kunnen de benodigde (NAW) gegevens digitaal worden overgedragen aan Dienst Regelingen. 4.3
Coördineren inzet schade-experts In de praktijk zal het meestal zo zijn dat schade-experts zich na een ramp bij de gemeente zullen melden. De CRAS-ambtenaar is verantwoordelijk voor het op juiste wijze begeleiden van deze mensen. Daartoe voert hij overleg met de procesverantwoordelijke van de politie en de brandweer over de regels voor het betreden van het rampgebied. Als de CRAS-ambtenaar op de hoogte is van wie, wanneer, waarom en hoe het schadegebied mag worden betreden, geeft hij al dan niet toestemming. 15
4.4
Schade aan gemeentelijke eigendommen registreren en taxeren De gemeente is verantwoordelijk voor het opnemen van de schade aan de gemeentelijke eigendommen. De CRAS-ambtenaar zorgt dat de schade aan alle gemeentelijke eigendommen geregistreerd wordt (zie handboek voorbereiding rampenbestrijding). Voor gemeenten kan het wenselijk zijn om de schade aan de gemeentelijke eigendommen direct te taxeren om prioriteiten te kunnen stellen bij herstelwerkzaamheden. Dit betekent dat een schade-expert wordt ingehuurd en onder begeleiding van een gemeentefunctionaris alle gemeentelijke eigendommen taxeert. De kosten van de schade-experts zijn voor de gemeente (tenzij er een regeling zoals bijv. de WTS komt).
4.5
Schatten aard en omvang van de schade Na de controle van de ingevulde schade-inventarisatieformulieren en de registratie van de schade aan gemeentelijke eigendommen wordt een schatting gemaakt van de aard en omvang van de schade. De CRAS-ambtenaar rapporteert de bevindingen aan de Burgemeester (zie figuur 1).
4.6
Wat te doen nadat het proces schaderegistratie is afgerond Mocht de Minister van BZK besluiten een regeling te treffen op grond van de WTS dan verstuurt de gemeente de basisgegevens (NAW) van het schade-inventarisatieformulier digitaal naar Dienst Regelingen. Dienst Regelingen verstuurt vervolgens een aanvraagformulier aan de gedupeerden. Met dat formulier kan de gedupeerde een formeel verzoek voor een tegemoetkoming in de schade en kosten doen. Wanneer Dienst Regelingen de aanvraag heeft ontvangen en deze aan de voorwaarden van de betreffende WTS regeling voldoet, wordt een schade-expert ingeschakeld die een afspraak met de gedupeerde maakt om de schade op te nemen. Op basis van een taxatierapport stelt Dienst Regelingen de tegemoetkoming vast en draagt zorg voor de betaling. Eventueel kunnen gemeenten de gegevens van de schaderegistratie zelf gebruiken om een vangnet regeling op te zetten.
16
5
Schadeafhandeling en de betrokken partijen Nadat een ramp of zwaar ongeval in uw gemeente heeft plaatsgevonden, treedt het rampenplan in werking en hiermee ook de Centrale Registratie Afhandeling Schade (CRAS). Bij schaderegistratie en schadeafhandeling zijn verschillende partijen betrokken. Na een incident is het van groot belang schade te registreren, zodat deze eventueel (gedeeltelijk) vergoed kan worden. Indien de schade niet verzekerbaar is, dan bestaan er enkele mogelijkheden om de gedupeerden van een bijdrage in de kosten te voorzien. Het kan zijn dat de Minister van BZK de WTS van toepassing verklaart. In dat geval neemt DR de afhandeling van de gemeente over. Ook kan de gemeente zelf een vangnet regeling opzetten. Indien de gemeente niet voorziet in een vangnet en er geen (ad hoc) regeling komt dan zullen de gedupeerden geen tegemoetkoming ontvangen. Figuur 3 geeft het proces van besluitvorming voor de schadeafhandeling weer. Uit deze figuur blijkt dat voor een goed verloop van de schadeafhandeling de verzekeraars, BZK, DR en de gemeente gebaat zijn bij een goede schaderegistratie. Hieronder worden de partijen die zich bij de gemeente melden en die bij de schadeafhandeling betrokken zijn, besproken.
5.1
Schade-experts Door een ramp kan schade ontstaan aan objecten zoals huizen, gebouwen, auto’s maar ook aan agrarische of industriële objecten, zoals gewassen, dieren en fabrieken. Om 17
Figuur 3: Besluitvorming schadeafhandeling
Incident
CRAS
Verzekerbaar?
ja
Verzekeraar regelt uitkering schade
ja
BZK neemt afhandeling over van Gemeente
ja
Gemeente verzorgt uitvoering
nee
WTS?
Verzamelen informatie over rampgebied
nee
Vangnet van Gemeente? nee
Geen tegemoetkoming of een (ad hoc) regeling
de beschadigde objecten te taxeren (dus niet om te registreren) is de inzet van verschillende schade-experts nodig. De schade-experts melden zich bij de medewerkers van CRAS. De schade-experts staan geregistreerd, maar zijn ook georganiseerd (bijvoorbeeld in de stichting BCE of de CED). 18
5.2
Verzekeraars Het Verbond van Verzekeraars (VvV), de koepelorganisatie van particuliere verzekeraars in Nederland, heeft het 'Draaiboek bij Rampen' opgesteld. Dit draaiboek (zie www.verzekeraars.nl) kan bij een calamiteit door het Verbond na het inwinnen van relevante informatie bij Stichting Salvage en/of het Nationaal Crisiscentrum (NCC) van toepassing worden verklaard. Het Draaiboek voorziet in de mogelijkheid een operationeel kernteam in te stellen, dat ter plaatse coördinerende werkzaamheden zal verrichten onder leiding van een coördinator. Deze informeert het Verbond over onder meer beschadigde objecten, slachtoffers en betrokken verzekeraars en fungeert daarnaast als aanspreekpunt voor lagere overheden, zoals gemeenten. De informatie zal zoveel mogelijk individueel herleidbaar worden gemaakt ten behoeve van een effectieve schaderegeling. Het verbond verzamelt gegevens en zal deze waar mogelijk en/of nodig delen met andere instanties, zoals het NCC. De Stichting Salvage biedt – namens de gezamenlijke verzekeraars – praktische hulp bij rampen, branden en gerelateerde schades. De inzet gebeurt op verzoek van een bevelvoerende van de brandweer dan wel het Coördinerend team vanaf de plaats incident. De door de Stichting ingeschakelde Salvage rampcoördinator(en) verzamelt gegevens over de aard, de omvang van de ramp, de mogelijke verzekerbaarheid en vormt zich een beeld van de te verrichten activiteiten namens verzekeraars. Op basis van deze informatie zal door het Verbond van Verzekeraars de beslissing worden genomen over de betrokkenheid van verzekeraars (is het een verzekerbare schade?) en de noodzaak tot gecoördineerde aanpak middels het inzetten van een operationeel kernteam waar Salvage aan zal worden toegevoegd. Als het operationeel kernteam niet wordt ingezet dan zal – in geval van verzekerbare schade – de Stichting Salvage ter plaatse namens gezamenlijke verzekeraars praktische hulp bieden aan gedupeerden, schade beperken waar mogelijk en nodig en betrokken verzekeraars informeren aan de hand van de door hun verrichte schaderegistratie. In geval van niet verzekerbare schade zal de Salvage rampcoördinator zijn activiteiten ter plaatse beëindigen.
19
5.3
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) De Minister van BZK is verantwoordelijk voor de afstemming op centraal niveau van de orde- en veiligheidsmaatregelen. Het Nationaal Crisiscentrum (NCC) speelt bij de uitvoering van deze verantwoordelijkheid een centrale rol. Het NCC verzorgt de informatievoorziening tussen de verschillende bestuurslagen en contacten met de ons omringende landen, coördineert waar nodig de bijstandsverlening en verleent faciliteiten voor een goed functioneren van de beleidsteams en ambtenaren tijdens de crisissituatie. De Minister van BZK kan na een ramp of zwaar ongeval bepalen dat de WTS van kracht wordt. Zijn beslissing zal mede gebaseerd zijn op de resultaten van de zogenoemde Quick Scan. De Quick Scan is een onderzoek dat DR in opdracht van BZK uitvoert. De Quick Scan vindt in de eerste drie dagen na een ramp plaats om een beeld te krijgen van de schade. De Quick Scan en het schaderapport geven de Minister van BZK een goed inzicht in de aard en omvang van de ramp.
5.4
Dienst Regelingen Dienst Regelingen (DR) is uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) die gespecialiseerd is in de uitvoering van overheidsregelingen. DR voert in opdracht van verscheidene ministeries en provinciale overheden een groot aantal regelingen uit. DR is verantwoordelijk voor de uitvoering van een eventuele WTS-regeling. Dit houdt concreet in dat DR de schadeaanvraag behandelt, bezwaar- en beroepschriften afhandelt en de tegemoetkoming in het kader van de WTS aan de gedupeerden betaalt.
5.5
Gemeenten Gemeenten kunnen ervoor kiezen gedupeerden tegemoet te komen voor onverzekerbare schade of de schade die niet verzekerd was. Hiervoor kan de gemeente zelf een regeling opzetten.
20
6
Relevante wetgeving Zoals eerder aangegeven in deze brochure kan de Minister van BZK besluiten om de WTS van toepassing te verklaren. Wat de voorwaarden zijn voor de minister om tot dit besluit te komen en welke andere wetgeving van belang is staat beschreven in dit hoofdstuk.
6.1
De Wrzo
De Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) geeft de definitie voor een ramp of zwaar ongeval. Volgens deze wet is een ramp of een zwaar ongeval een gebeurtenis: 1 waardoor een ernstige verstoring van de openbare veiligheid is ontstaan, waarbij het leven en de gezondheid van vele personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate worden bedreigd of zijn geschaad, en 2 waarbij gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen om de schadelijke gevolgen te beperken. De wet bepaalt dat het college van burgemeester en wethouders belast is met de voorbereiding van de bestrijding van rampen en zware ongevallen in de gemeente en dat B&W daarom een rampenplan vast moet stellen. Het rampenplan bevat ten aanzien van de organisatie, verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden in het kader van de rampenbestrijding ook een plan met betrekking tot de vastlegging van gegevens over de veroorzaakte schade (draaiboek schaderegistratie).
21
Op grond van artikel 25 van de Wrzo kan in de kosten die voor een gemeente voortvloeien uit de daadwerkelijke bestrijding en de gevolgen van die bestrijding een rijksbijdrage worden verleend. Hierbij is sprake van een drempelbedrag van € 45.000,- per gebeurtenis en een eigen bijdrage. Deze is gebaseerd op het aantal inwoners en bedraagt per inwoner € 3,-. Nadere bepalingen zijn opgenomen in de uitvoerings-AMvB, i.c. het Besluit rijksbijdragen bijstands- en bestrijdingskosten. 6.2
De WTS In 1998 is de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (WTS) in werking getreden. Het doel van de WTS is om gedupeerden een tegemoetkoming in de schade te geven als blijkt dat de ramp een niet verzekerbare oorzaak heeft. Calamiteiten die vallen onder de WTS zijn aardbevingen (minimaal 4,5 op de schaal van Richter) en overstromingen door zoet water, die een kans hebben om minder dan eens in de 50 jaar voor te komen. Voor overstroming van de Maas geldt een bijzondere regeling. Zolang de in het ‘Deltaplan grote rivieren’ bedoelde werkzaamheden nog niet volledig zijn uitgevoerd, geldt als criterium een gemiddelde kans op overstroming van minder dan eens in de 10 jaar. De wet is bedoeld voor rampen en zware ongevallen waar meerdere publieke sectoren en private sectoren, waaronder ook particulieren, aanzienlijke schade en kosten lijden ten gevolge van de gebeurtenis. De wet kan ook door middel van een Koninklijk Besluit (KB) van toepassing worden verklaard in geval van een andere gebeurtenis dan hierboven genoemd. Deze gebeurtenis is minstens van vergelijkbare orde. Met de woorden ‘vergelijkbare orde’ wordt vermeden dat de wet zomaar op iedere ramp of zwaar ongeval van toepassing kan zijn. In het verleden is de WTS vier keer van toepassing verklaard. In 1998 twee keer vanwege waterschade door enorme hoeveelheden neerslag. In 2003 vanwege een overstroming van de Maas in Limburg en nogmaals in 2003 vanwege een dijkverschuiving in Wilnis. Alle waren het gevolg van wateroverlast. Inmiddels kunnen agrariërs zich verzekeren tegen wateroverlast als gevolg van regen.
22
Dit betekent dat deze schade niet meer onder de WTS valt. De WTS criteria zijn niet vast omlijnd en vrij algemeen. De systematiek van de wet gaat uit van een beperkt schadegebied en van schade en kosten die in alle sectoren van de samenleving (binnen dat gebied) voelbaar zijn. Het nadeel hiervan is, dat het voor partijen niet direct duidelijk is welke gebeurtenissen onder de WTS vallen. Het voordeel is dat de WTS flexibel toepasbaar is. Elke ramp is uniek en leidt tot verschillen in omvang en soorten schade. De WTS biedt een algemeen kader op basis waarvan het rijk een tegemoetkoming kan verstrekken. Een ramp leidt niet per definitie tot een tegemoetkoming in de schade. Bij de WTS ligt de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van burgers, ondernemingen en instanties. Burgers hebben geen recht op een tegemoetkoming op grond van deze wet indien de door hen geleden schade of gemaakte kosten ergens verhaalbaar of redelijkerwijs verzekerbaar zijn. Er zal niet in een tegemoetkoming worden voorzien indien andere voorzieningen de schade en kosten (geheel of ten dele) dekken (zoals andere regelingen en verzekeringen). Volgens de WTS hebben burgers geen recht op een tegemoetkoming in de schade of kosten indien: • de schade of de kosten redelijkerwijs verzekerbaar waren • de gedupeerde uit anderen hoofde een tegemoetkoming in de schade of de kosten heeft verkregen of kan krijgen • de schade of de kosten zijn veroorzaakt door eigen schuld van de gedupeerde • de gedupeerde onvoldoende maatregelen heeft getroffen ter voorkoming of beperking van die schade of kosten • de schade of kosten het gevolg zijn van een overstroming door zoet water en zijn ontstaan aan bij algemene maatregel van bestuur vast te stellen activiteiten die vanaf 19 april 1996 hebben plaatsgevonden in het winterbed van bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen rivieren • er sprake is van omzet schade • er sprake is van immateriële schade
23
6.3
Overige wetgeving Naast de WTS en Wrzo kunnen er ook financiële tegemoetkomingen worden verstrekt op grond van andere wetgeving. Voor een gemeente is het belangrijk om een inschatting te kunnen maken van de diensten van derden die declarabel zijn en welke niet. Dit ter voorkoming van grote kostenposten die achteraf ten laste van het gemeentebudget vallen. Brandweerwet 1985 Op grond van de brandweerwet 1985 kan in de kosten die voortvloeien uit verleende brandweerbijstand (buiten de eigen regio) een bijdrage worden verleend. Het Solidariteitsfonds van de Europese Unie Lidstaten kunnen subsidie uit het solidariteitsfonds van de Europese Unie aanvragen. Voorwaarde is dat er sprake is van een grote natuurramp met niet-verzekerbare schade. Het Solidariteitsfonds kent een ondergrens van € 3 miljard of 0,6% van het Bruto Nationaal Inkomen (BNI). Wet rechtspositionele voorziening rampbestrijders Dit betreft een tegemoetkoming aan (meestal) vrijwilligers die tijdens een ramp zijn ingezet, i.c. een vergoeding per ingezet uur, alsmede een tegemoetkoming in de kosten die zijn ontstaan als gevolg van de inzet, bijv. in geval van lichamelijk letsel voor zover dit niet verzekerbaar is. De gemeente coördineert de individuele aanvragen. Alle wet en regelgeving met toelichting is te vinden op http://wetten.overheid.nl (zoekterm: rampen)
24
7
Informatiebronnen Op internet zijn verschillende websites van de overheid te vinden met informatie over schaderegistratie en crisisbeheersing. Ook de verzekeraars en schadeexperts hebben websites met relevante informatie.
7.1
Websites www.crisis.nl Deze website van het ERC kan na een ramp of zwaar ongeval de informatiebron worden over de desbetreffende crisis. De site is bijzonder krachtig en eenvoudig opgebouwd. Deze maximaal beveiligde site kan per vijf minuten tien miljoen hits verwerken. Via deze site kan de bevolking geïnformeerd worden over schade-registratie. Ten tijde van de crisis kan ook ondersteuning worden geboden in de vorm van een callcenter. Zowel voor de inzet van de crisiswebsite als het callcenter bestaat een protocol. Hierover zijn de voorlichtingsafdelingen van de gemeenten al eerder geïnformeerd. www.risicoencrisis.nl Op deze site voor communicatieprofessionals kan informatie en kennis met elkaar gedeeld worden op het gebied van risico- en crisiscommunicatie. Eens per twee weken wordt aan geabonneerden een digitale nieuwsbrief verzonden met nieuwe informatie op de website. De site is in beheer van het Expertisecentrum Risico- en Crisiscommunicatie (ERC, Directie Crisisbeheersing, BZK). Het ERC wil andere overheden
25
helpen zich voor te bereiden op de communicatie in crisissituaties. Is de crisis beperkt tot het lokale niveau, dan is het mogelijk het ERC te verzoeken om advies en ondersteuning bij de coördinatie, woordvoering, de pers- en publieksvoorlichting. www.rampenbeheersing.nl Deze website is van het ministerie van BZK. De site bevat veel informatie over de veiligheidsregio’s en via een link kan het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding gevonden worden. Dit Handboek is erg nuttig bij het maken van een draaiboek voor schaderegistratie. www.verzekeraars.nl Dit is de website van het Verbond van Verzekeraars. 7.2
Overige informatiebronnen • Solidariteit met beleid; aanbevelingen over financiële tegemoetkomingen bij rampen en calamiteiten (rapport CTRC, 2004) • Handboek voorbereiding rampenbestrijding (uitgave BZK) • Rampenplan van gemeente • Draaiboek schaderegistratie eigen gemeente (indien aanwezig)
26
Colofon Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. Dienst Regelingen heeft deze brochure opgesteld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om ervoor te zorgen dat gemeenten beter zijn voorbereid op een ramp of zwaar ongeval. Deze brochure wordt verstrekt tijdens informatiebijeenkomsten voor CRAS-ambtenaren bij de 25 veiligheidsregio’s en is op aanvraag bij Dienst Regelingen verkrijgbaar. Zijn er vragen na het lezen van deze brochure of na het bijwonen van de informatiebijeenkomsten onbeantwoord gebleven, dan kunt u contact opnemen met Dienst Regelingen; Telefoon: 020-4953600 of via e-mail:
[email protected] Ontwerp Grafisch Buro van Erkelens Druk FWA, Zoetermeer Fotografie ANP, Fons Sluiter fotografie
januari 2007 68779 27
28
