De ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp Nancy Van Loey Wetenschappelijk onderzoeker VSBN Corinne Reynders Onderzoekscoördinator België
Inhoud • Algemeen – PTSS – Brandwonden en PTSS • Onderzoeksresultaten: - Rampen in Volendam en Gellingen in vergelijking met referentiegroep
Algemeen: PTSS
Wat is PTSS? • • • •
Angststoornis (fobie, paniek, …) Officieel erkend in 1980 Ontstaat na een traumatische gebeurtenis Kan in principe iedereen overkomen
Wat kan leiden tot een psychisch trauma? – – – – – – –
Oorlogservaringen Concentratiekampervaringen (Levensbedreigende) ongevallen Terroristische aanslagen (Natuur)rampen Seksueel misbruik …
Verwerking van psychisch trauma
Afwisseling van herbeleving en vermijding
Intergratie van het trauma in bestaande ‘denkstructuren’ (Horowitz, 1979)
Posttraumatische stressstoornis A. Blootstelling aan een traumatische ervaring B. Voortdurende herbelevingen C. Aanhoudende vermijding van prikkels die bij het trauma horen D. Aanhoudende symptomen van verhoogde prikkelbaarheid E. Duur van de stoornis is langer dan een maand F. De stoornis veroorzaakt lijden of beperkingen
Theoretische verklaring PTSS Normale alledaagse leven gevoel van: Veiligheid Onkwetsbaarheid Voorspelbaarheid Controleerbaarheid
Algemeen: Brandwonden en PTSS
Waarom zijn brandwonden ingrijpend? • Fase 1: levensbedreigend ongeval – Fysiek overleven
• Fase 2: Langdurige opname in ziekenhuis (pijn, angst, isolatie, weinig bezoek, afhankelijkheid) – Fysiek en emotioneel overleven
• Fase 3: Reïntegratie in maatschappij met geschonden lichaam (zelf en omgeving) – Verwerken en aanpassen
Psychopathologie en psychosociale problemen • Angststoornissen – Posttraumatische stressstoornis – Algemene angstklachten • Depressie • Neuro-cognitieve problemen • Slaapproblemen • Omgaan met anderen – Intieme contacten/ Vreemden
Percentage mensen met brandwonden met PTSS 35
% PTSS
30 25 20 15 10 2 w eken
1 jaar
2 jaar
Tijd na het ongeval
3 jaar
Evolutie van PTS symptomen tijdens het eerste jaar na het ongeval 50 45 40 35 30 25 20 15 Gemid 10 5 SVL 0
15 %
No PTS AS PTS
Cut-off 18 % 67 %
2 wk
3 md
Tijd na het ongeval
6 md
9 md
12 md
Risicofactoren voor PTSS Niet iedereen ontwikkelt PTSS na een ingrijpende gebeurtenis
Risicofactoren voor PTSS bij brandwonden • Vooraf bestaande psychopathologie • Persoonlijkheidskenmerken • • • •
Eerste reactie op het ongeval Vrouwen Pijn/angst tijdens ziekenhuisopname Ernst van het letsel, handverbrandingen
• Verantwoordelijkheid ongeval
Angst voor pijn Reactie op het ongeval Grote gespannenheid voor en tijdens wondverzorgingen Niet kunnen ontspannen Constant bezig zijn met pijn Voor elke (medische) verrichting zorgen maken over mogelijk pijn
TVLO
Rampen: onderzoeksresultaten Volendam en Gellingen in vergelijking met referentiegroep
Onderzoeksopzet • Prospectief onderzoek • Volwassenen (16 – 70 jaar) • Opname > 72u in BWC Beverwijk, Groningen, Rotterdam, Antwerpen, Gent, Leuven, Brussel, Luik en Loverval • Geen vooraf bestaande psychopathologie
Algemene kenmerken referentiegroep (n=300) • • • • •
Leeftijd # operaties # dagen beademing # opnamedagen TVLO
• Geslacht
m=38 (16-70) m=1.3 (0-9) m=1.5 (0-70) m=24 (3-222) m=13 (1-80) 76% mannen
Algemene kenmerken Volendam (n=64) • • • • •
Leeftijd # operaties # dagen beademing # opnamedagen TVLO
• Geslacht • Plaats ongeval: café
M 17 3.9 13.2 50.2 25.8 64% mannen
Min 14 0 0 2 4
Max 26 14 90 169 70
Algemene kenmerken Gellingen (n=34) • • • • •
Leeftijd # operaties # dagen beademing # opnamedagen TVLO
• Geslacht • Plaats ongeval
M
Min
Max
39.7 4.9 4.7 64.4 35.5
18 1 0 11 20
56 10 31 162 50
86% mannen Werk binnen: 64% Werk buiten: 30% Elders: 6%
Verloop gemiddelde scores Schokverwerkingslijst (PTSS-symptomen) 35 30 25 Ref 1 Gellingen Volendam
20 15 10 5 0 2 wk
3 md
Tijd na het ongeval
6 md
9 md
12 md
Verloop volgens verwerkingspatroon Gellingen (blauw) en Volendam (groen) 60 50 40 30 20 10
Gemiddelde IES
0
2 wk
3 md
Tijd post burn
6 md
9 md
12 md
% acute en posttraumatische stresssymptomen 70
67
60 50 40
44,442,9
40,8
40,7
30 20
18
14,8
15
10 0 Geen PTS
Acute stress
PTS
16,3
Ref 1 Gellingen Volendam
Conclusies • Slachtoffers van rampen hebben na het ongeval aanzienlijk meer acute stress – Hogere intensiteit en langere duur vgl. met de controlegroep • 12 maanden na de ramp in Volendam slechts 16.3% boven de klinische grens – Dit is gelijk aan de controlegroep • De voorlopige gegevens ramp Gellingen met de aanhoudende hoge scores zijn verontrustend!
Verschillen Volendam / Gellingen • Leeftijd:
Volendam < Gellingen
• TVLO: • Beademing:
Volendam < Gellingen Volendam > Gellingen
• Volendam ‘getroffen gemeenschap’ Æ vanaf dag 1 mobilisatie van gemeenschap t.b.v. slachtoffers • Gellingen ‘getroffen individuen’ • Werkongeval Gellingen ≠ ongeval privé Volendam
Verschillen Volendam / Gellingen • Effect therapie? • Effect ondersteuning vanuit gemeenschap? • Juridische procedures over verantwoordelijkheid ongeval – Slepende procedures blijven het trauma ‘triggeren’ – Geen erkenning van leed/verantwoordelijkheid lijkt nefast te werken • Boosheid (onmachtsgevoelens)
Aanbevelingen: brandwonden n.a.v. ramp • (Post) acute fase: Æ Voldoende psychosociale ondersteuning bieden!
• Specifiek voor brandwonden: Aandachtspunt voor ziekenhuissituatie, m.n. stressvolle wondverzorgingen! Æ Hulpverleners zorgen voor controleerbare en voorspelbare omgeving
• Nazorgfase: Æ Adequate screening gedurende minimaal 12 maanden + evidence-based traumabehandeling indien nodig
Aanbevelingen: brandwonden n.a.v. ramp • Naast het medisch rampenplan, ook een psychosociaal opvangplan bij rampen – (Verdubbeling) opvangcapaciteit (slachtoffers, familie) – Screening plan – Meetinstrumenten – Behandelplan voor langdurige klachten
Besluit Het is tijd om psychosociale (na)zorg – naast de medische (na)zorg – als basisvoorziening op te nemen in het zorgpakket
PSYCHOSOCIALE NAZORG VOOR MENSEN MET BRANDWONDEN NOODZAKELIJK!
Met dank aan de onderzoeksmedewerkers in de Belgische BWC:
• • • • •
Antwerpen: Kristien Joos en Evy Simons Brussel: Christa Goethals en Els Vandermeulen Gent: Marie-Paule Goemaere Leuven: Rudi Deleus Loverval: Christinne Helson
