De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking

De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking

Eisen aan testvormgeving Rita Kennis Masterthesis Human Resource Studies, Universiteit van Tilburg Projectperiode: Januari 2007 – December 2007

De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking Eisen aan testvormgeving

Universiteit van Tilburg Faculteit Sociale Wetenschappen Human Resource Studies Masterthesis december 2007 Thema: Beperkingen van P-J fit voor LVG: ontwikkelen beroepsinteresse test voor licht verstandelijk beperkten Eerste begeleider: Renée de Reuver Tweede beoordelaar: Brigitte Kroon Rita Kennis Thomas van Kempenstraat 8 5025PJ Tilburg ANR: 554417

2

Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie die ik heb geschreven als afronding van de master Human Resource Studies aan de Universiteit van Tilburg. Tijdens het schrijven van deze scriptie heb ik veel steun en medewerking gekregen van een aantal mensen, deze wil ik graag bedanken. Allereerst wil ik mijn directe groepsgenoten bedanken: Tineke Oenema en Audrey LÓrtije. De afgelopen maanden hebben wij op een prettige en goede manier samengewerkt, wat heeft geleid tot deze thesis waar ik erg trots op ben. Voor deze prettige manier van samenwerken wil ik hen graag bedanken. Daarnaast wil ik ook mijn begeleider, Renée de Reuver, heel erg bedanken. Zij is altijd heel enthousiast geweest over het gehele project en heeft mij dan ook met veel enthousiasme en inhoudelijke steun geholpen met het schrijven van deze thesis. Ook Brigitte Kroon wil ik bedanken. Als tweede beoordelaar heeft zij mij de afgelopen maanden volop inhoudelijk gesteund. Ook zij was altijd erg enthousiast over het gehele project. Hierdoor is zij veel meer geweest dan alleen een tweede beoordelaar. Tevens wil ik Theo Bekkers graag bedanken. Als begeleider vanuit Sterk in Werk kwam hij altijd met veel input en ideeën, wat zeker heeft geleid tot een betere scriptie. Daarnaast was hij altijd erg hulpvaardig. Ik ken weinig mensen die zo snel op e-mail berichten reageren als hij. Bedankt daarvoor! Ten slotte wil ik graag mijn ouders en mijn vriend Sebastiaan bedanken. Zij hebben mij tijdens mijn studieloopbaan en zeker ook tijdens mijn afstuderen altijd erg gesteund en veel belangstelling getoond over de inhoud en de voortgang van mijn afstuderen. Heel erg bedankt! Rita Kennis Tilburg, december 2007

3

Inhoudsopgave

Samenvatting ......................................................................................................................................... 6 1.

Inleiding .......................................................................................................................................... 7

2.

Beschrijving van de doelgroep .................................................................................................. 10 2.1 Definitie licht verstandelijke beperking........................................................................................ 10 2.2 Probleemvelden .......................................................................................................................... 10

3.

Beroepsinteresse testen............................................................................................................. 12 3.1 Grondleggers van beroepsinteresse testen ................................................................................ 12 3.2 Uitgangspunten van beroepsinteresse testen............................................................................. 15 3.2.1 Doelgroep ............................................................................................................................. 15 3.2.2 Typen interesseschalen........................................................................................................ 17 3.2.3 Metingen van beroepsinteresse ........................................................................................... 18 3.3 Vormgeving ................................................................................................................................. 19 3.3.1 Weergave items.................................................................................................................... 19 3.3.2 Afnamemethode ................................................................................................................... 19 3.3.3 Afnameduur .......................................................................................................................... 20 3.4 Scoring ........................................................................................................................................ 20 3.4.1 Vrije antwoorden en keuze antwoorden ............................................................................... 20 3.4.2 Absolute scoring en ipsatieve scoring .................................................................................. 20 3.5 Testen gericht op mensen met lagere IQ´s................................................................................. 22 3.6 Schema beroepsinteresse testen ............................................................................................... 23

4.

Doelgroep in relatie tot testen.................................................................................................... 30 4.1 Uitgangspunten ........................................................................................................................... 30 4.1.1 Doelgroep ............................................................................................................................. 30 4.1.2 Typen interesseschalen........................................................................................................ 31 4.1.3 Metingen van beroepsinteresse ........................................................................................... 31 4.2 Vormgeving ................................................................................................................................. 31 4.2.1 Weergave items.................................................................................................................... 31 4.2.2 Afnamemethode ................................................................................................................... 32 4.2.3 Afnameduur .......................................................................................................................... 33 4.3 Scoring ........................................................................................................................................ 33 4.3.1 Vrije antwoorden en keuze antwoorden ............................................................................... 33 4

4.3.2 Absolute scoring en ipsatieve scoring .................................................................................. 33 4.4 Beantwoording probleemstelling ................................................................................................. 36 4.5 Theoretisch model....................................................................................................................... 36 5.

Methode van onderzoek.............................................................................................................. 44 5.1 Opzet van het onderzoek ............................................................................................................ 44 5.2 Fasering van het onderzoek: beschrijving van de onderzoekseenheden, instrumenten, procedure en dataverwerking............................................................................................................ 44 5.2.1 Generatie van items, functievoorwaarden en beroepen ...................................................... 44 5.2.2 Voorleggen eerste versie itempool en functievoorwaarden ................................................. 46

6.

Resultaten .................................................................................................................................... 48 6.1 Generatie van items, functievoorwaarden en beroepen ............................................................. 48 6.1.1 Conclusie .............................................................................................................................. 59 6.2 Voorleggen eerste versie itempool en functievoorwaarden........................................................ 59 6.2.1 Conclusie .............................................................................................................................. 68

7.

Conclusie en discussie............................................................................................................... 71 7.1 Conclusies................................................................................................................................... 71 7.1.1 Conclusies met betrekking tot de formulering van items en functievoorwaarden ................ 71 7.1.2 Conclusies met betrekking tot de eisen aan testvormgeving ............................................... 74 7.2 Discussie ..................................................................................................................................... 77 7.2.1 Beperkingen ......................................................................................................................... 77 7.2.2 Aanbevelingen voor verder onderzoek................................................................................. 79 7.2.3 Implicaties voor praktijk en wetenschap............................................................................... 82

Literatuurlijst........................................................................................................................................ 84 Bijlagen................................................................................................................................................. 89

5

Samenvatting The aim of this research is the construction of a list of items for the development of a vocational interest test for people who are mildly intellectual or developmental disabled. Specific attention is given to the demands which can be made to test design, split up in requirements to principles, design and scoring. In combination with two other studies focussing on vocational choice models and -theories and the labour market for people who are mildly intellectual or developmental disabled a matrix of vocations was set up which assumes fourteen interest areas and six dimensions of work environments. On the basis of this model experts within three organisations have been interviewed, as well as ten mildly intellectual or developmental disabled individuals. This has resulted in a first list of items and a number of conditions about functions. Also a number of vocations have been collected and the matrix of vocations has been adapted to twelve interest areas and six dimensions of work environments. The list of items and conditions about functions has been reviewed in a second set of interviews with the same experts. Hereafter a final list of items and a list of conditions about functions has been set up. In the next phase of this research project the list of items and conditions about functions must be validated and translated into a picture test. The research concludes with recommendations and implications for practice and research. Key words: vocational choice, vocational interest, instrument, test design, test development, mental retardation, intellectual disability, developmental disability.

6

1. Inleiding In Nederland leven ruim 100.000 mensen met een verstandelijke beperking (de Klerk, 2002). Het gehandicaptenbeleid in Nederland is er op gericht deze mensen zoveel mogelijk te laten participeren in de samenleving (Kooiker, 2006). In het verleden werden mensen met een verstandelijke beperking traditioneel gezien als werkloos (Stevens & Martin, 1999; Stodden, Ianacone & Lazar, 1979). Nu ziet men dat werk mensen de mogelijkheid geeft een gevoel van identiteit en status op te bouwen in de maatschappij. Het zorgt voor financiële onafhankelijkheid, sociale interactie en de mogelijkheid om nieuwe taken en vaardigheden te leren. Voor mensen met een verstandelijke beperking kan het ook een toename betekenen in zelfvertrouwen, sociale acceptatie en het geloof dat werk de handicap kan verbergen (Stevens & Martin, 1999). De integratie en participatie van mensen met een (licht) verstandelijke beperking en mensen met een laag opleidingsniveau in de arbeid zal daarom bevorderd moet worden. Wetten, zoals de Wet op (re)integratie gehandicapten en andere instrumenten, zoals gespecialiseerde arbeidsbemiddeling en loonkostensubsidies hebben echter nog niet tot het beoogde effect geleid. Mensen met een (verstandelijke) beperking hebben nog steeds een zwakke positie op de arbeidsmarkt (SchoemakersSalkinoja & Timmermans, 2006) en vormen een van de meest moeilijk bemiddelbare categorieën in de toeleiding tot werk (de Klerk, 2002). Naast de inspanningen van de overheid, kan men kijken naar de mogelijkheden die deze mensen zelf hebben om een geschikte baan te vinden. Omdat de (licht) verstandelijke beperking problemen oplevert op de arbeidsmarkt vanwege beperkingen in opleiding en sociale vaardigheden (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006), kunnen niet alle beroepen worden uitgevoerd. Daarom is het van belang dat er een goede afstemming is tussen kenmerken en beroepsinteresses van de persoon enerzijds en de mogelijke uitvoerbare beroepen anderzijds. Een goede afstemming tussen de persoon en de werkomgeving zal leiden tot werktevredenheid, stabiliteit en prestaties (Holland, 1973). Ook zal een goed person-job fit leiden tot minder vertrek (Villanova, Bernardin, Johnson & Dahmus, 1994). Voor mensen met een licht verstandelijke beperking kan dit betekenen dat het uitval in begeleidingstrajecten verminderd. Een beroepsinteresse test kan helpen in dit proces, door te zorgen voor een goede afstemming tussen de persoon en mogelijke beroepen. Er zijn tientallen beroepsinteresse testen aanwezig in Nederland (o.a. Beroepen interesse test, Amsterdamse beroepen interesse vragenlijst in Evers, van Vliet-Mulder & Groot, 2000a en AlbertM/Albert-J, Bullens, 1987). Sommigen van deze testen zijn toepasbaar voor mensen met lagere opleidingsniveaus zoals het LBO en IBO. Een voorbeeld is de Albert-M/Albert-J test (Bullens, 1987). De vraag is echter of bestaande beroepsinteresse testen ook toepasbaar zijn voor de groep mensen met een licht verstandelijke beperking. De cognitieve problemen en problemen met geschreven informatie die mensen met een licht verstandelijke beperking hebben (Becker, 1973; Luckasson, 1997; Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a), zouden bestaande beroepsinteresse testen ongeschikt kunnen maken voor de doelgroep. Daarnaast kunnen de soorten beroepen die worden meegenomen in bestaande beroepsinteresse testen, de test ongeschikt maken voor mensen met een licht 7

verstandelijke beperking (Stodden et al., 1979). Het gebruik van beroepsinteresse testen die specifiek gericht zijn op mensen met een verstandelijke beperking is achtergebleven ten opzichte van de ontwikkeling van beroepsinteresse testen voor een grotere doelgroep. Het idee dat mensen met een verstandelijke beperking niet geschikt zijn voor werk zou hier een oorzaak van kunnen zijn (Stodden et al., 1979). Een andere oorzaak zou de houding dat mensen met een verstandelijke beperking geen vaardigheden en sociale vaardigheden bezitten om goede beroepskeuzes te maken, kunnen zijn (Stodden et al., 1979). De doelstelling van dit onderzoek is daarom het construeren van een itemlijst voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Om de beroepsinteresse test te construeren wordt aandacht besteed aan drie verschillende invalshoeken.

Ten

eerste

worden

verschillende

beroepskeuze

modellen

en

-theorieën

geïnventariseerd en wordt bekeken op welke basis een beroepskeuze het best gemaakt kan worden. De beperkingen van de doelgroep moeten hierbij in acht worden genomen. Ten tweede is het belangrijk de arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke beperking te onderzoeken. In welke beroepen komen deze mensen terecht en welke randvoorwaarden zijn hierbij van belang? Tenslotte is het van belang om de testvormgeving voor een beroepsinteresse test te onderzoeken. De uitgangspunten, vormgeving en scoring van de test moeten passen bij de vermogens van de doelgroep. Daarom wordt bekeken aan welke eisen de beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking moet voldoen in termen van testvormgeving. Dít onderzoek zal zich bezighouden met eisen die gesteld moeten worden aan de testvormgeving van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

1

Binnen de doelstelling van het construeren van een itemlijst voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking, staat daarom de volgende probleemstelling centraal: Aan welke eisen van testvormgeving moet een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking voldoen om een valide, betrouwbare en bruikbare beroepsinteresse test voor deze doelgroep te construeren? Om de probleemstelling te kunnen beantwoorden worden de volgende deelvragen beantwoord: 1. Welke eisen moeten gesteld worden aan de uitgangspunten van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 2. Welke eisen moeten gesteld worden aan de vormgeving van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 3. Welke eisen moeten gesteld worden aan de scoring van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking? Door de deelvragen te beantwoorden wordt duidelijk aan welke eisen van testvormgeving de beroepsinteresse test moet voldoen. Onder de uitgangspunten valt te verstaan wie de precieze 1 Twee andere onderzoeken zullen de beroepskeuze modellen en arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke beperking onderzoeken voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test, teneinde een geschikte beroepsinteresse test te ontwikkelen voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

8

doelgroep is, hoe beroepsinteresse gemeten zal worden en wat voor type interesseschalen er gebruikt moeten worden. Onder de vormgeving valt te verstaan hoe de test eruit moet zien. Moeten er bijvoorbeeld tekeningen of foto´s worden gebruikt in het weergeven van de beroepen? Ook de afnameduur van de test valt onder vormgeving. Onder scoring valt te verstaan hoe de items moeten worden beantwoord. Moet er bijvoorbeeld sprake zijn van gedwongen keuzes of van waarderingen op een Likert schaal? Na de theoretische oriëntatie op de testvormgeving, de beroepskeuze en de arbeidsmarkt voor licht verstandelijk beperkten wordt een model ontwikkeld dat ten grondslag komt te liggen aan de beroepsinteresse test. De tweede fase van dit onderzoek bestaat uit het construeren van de itemlijst. Na afronding van dit onderzoek kan het instrument gevalideerd worden en zal CentERdata zich bezig gaan houden met de digitalisering van de test. Het doel van de ontwikkeling van een nieuwe beroepsinteresse test die voldoet aan de eisen voor testvormgeving

van

mensen

met

een

licht

verstandelijke

beperking,

is

de

uitval

in

werktoeleidingstrajecten verminderen. Tevens is het doel om, door een verbeterde person-job fit, de doelgroep meer betrokkenheid te laten vertonen in hun toekomstige baan. Hiermee draagt het instrument bij aan het beter inpassen van mensen met een licht verstandelijke beperking in de beroepsarbeid. Daarnaast kan dit onderzoek een bijdrage leveren aan de theoretische en praktische ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor een zeer specifieke doelgroep, namelijk die van mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoewel onderzoekers enkele pogingen hebben gedaan voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking, zijn deze onderzoeken en de gebruikte normgroepen al erg oud (bv. Becker, 1973; Becker & Zeifman Becker, 1983), waardoor deze instrumenten gedateerd kunnen zijn. Tevens is het nog onduidelijk welke eisen gesteld moeten worden aan een beroepsinteresse test die toepasbaar moet zijn op mensen met een licht verstandelijke beperking. Door dit onderzoek ontstaat deze kennis. Hiermee kunnen wetenschappers in de toekomst nieuwe testen ontwikkelen voor de doelgroep, op andere vlakken dan de beroepskeuze. In de volgende paragrafen wordt eerst de groep mensen met een licht verstandelijke beperking gedefinieerd en omschreven. Daarna wordt een inventarisatie van bestaande beroepsinteresse testen gemaakt en vindt een evaluatie van bestaande beroepsinteresse testen in relatie tot de doelgroep plaats. Vervolgens worden de genoemde deelvragen beantwoord. In combinatie met de informatie over de meest geschikte beroepskeuze modellen en -theorieën en de informatie over de arbeidsmarkt van mensen met een licht verstandelijke beperking uit de andere twee onderzoeken, wordt een theoretisch model voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test vastgesteld. Daarna wordt de methode van onderzoek beschreven. Ten slotte gaat de itemgeneratie van start. De resultaten worden kritisch bekeken en er wordt een discussie gevoerd over de resultaten van dit onderzoek. Het onderzoek sluit af met een algemene conclusie.

9

2. Beschrijving van de doelgroep 2.1 Definitie licht verstandelijke beperking In de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV-TR) staan drie diagnostische criteria die bepalen of iemand een verstandelijke beperking heeft. Het eerste criterium is dat iemand lager dan normaal functioneert. Dit wordt in termen van IQ gedefinieerd. Bij een licht verstandelijke beperking heeft iemand een IQ score tussen de 50 en de 70. Het tweede criterium is dat iemand beperkingen heeft in het aanpassingsvermogen. Dit houdt in dat een persoon problemen heeft om zelfstandig te leven en onafhankelijk te zijn van anderen. In vergelijking met mensen uit dezelfde leeftijdscategorie, sociaal-culturele achtergrond en maatschappij moet sprake zijn van ten minste twee problemen uit de volgende categorieën: communicatie, zelfverzorging, wonen, sociale en interpersoonlijke vaardigheden, gebruik van dingen/personen uit de omgeving (maatschappij), zelfsturing, intellectuele/schoolse vaardigheden, arbeid, vrije tijd, gezondheid en veiligheid. Het derde criterium is dat bovengenoemde twee criteria zich voordoen voor het achttiende levensjaar (American Psychiatric Association, 2000; Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005b). Als iemand aan bovenstaande drie criteria voldoet, heeft diegene een licht verstandelijke beperking. Daarnáást worden mensen met een IQ score tussen de 70 en de 85, die tevens problemen hebben in het sociale aanpassingsvermogen (psychiatrische stoornis, medisch-organische problemen of problemen in gezin en sociale context), ook licht verstandelijk beperkt genoemd (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005b). De lage IQ score in combinatie met problemen in het sociale aanpassingsvermogen kunnen tot uiting komen in ernstige gedragsproblemen. Hierdoor ontstaat een langdurige behoefte aan ondersteuning (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005b). De definitie die gehanteerd wordt door de American Psychiatric Association (APA), wordt ook gehanteerd door de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD) (voorheen American Association on Mental Retardation (AAMR)) (Luckasson, 1997) en is internationaal de standaard in de definiëring van verstandelijke beperking. De door de World Health Organization (WHO) opgestelde International Classification of Diseases (ICD) houdt vast aan een vergelijkbare definitie. Het verschil met de APA is dat het derde criterium (beperkingen moeten zich voordoen voor het achttiende levensjaar) ontbreekt. Er wordt wel over aanpassingsproblemen (tweede criterium APA) gesproken, maar niet als criterium. Het ICD gaat uit van aanpassingsproblemen als gevolg van de intellectuele beperking en niet als criterium op zich (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, 1994). 2.2 Probleemvelden In paragraaf 2.1 zijn diverse problemen in het aanpassingsvermogen van individuen met een (licht) verstandelijke beperking genoemd. De meest belangrijke problemen in het aanpassingsvermogen worden hieronder besproken. Mensen met een licht verstandelijke beperking kennen communicatieproblemen. Ze hebben vaak onvoldoende begrip van non-verbale informatie, hebben een beperkte woordenschat en vatten zaken erg

letterlijk

op

(Landelijk

Kenniscentrum 10

LVG,

2005a;

Luckasson,

1997).

Het

concretiseringsvermogen is hierdoor zeer beperkt en abstract denken is erg moeilijk (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a; Bullens, 1987). De ervaringen die deze mensen hebben, zijn altijd erg concreet. Grappen bijvoorbeeld, worden hierdoor vaak niet gesnapt en er is sprake van zwart-wit denken (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a). Verder heeft de doelgroep moeite met geschreven informatie. Ze kunnen deze informatie moeilijk verwerken. Daarnaast hebben ze moeite om zich verbaal uit te drukken (Becker, 1973; Luckasson, 1997; Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a). Het verwoorden van de eigen interesses is daarom zeer moeilijk. De doelgroep wordt tevens gekenmerkt door problemen in functionele intellectuele en schoolse vaardigheden. Ze hebben een geringe spanningsboog en een beperkt concentratievermogen ten aanzien van hoofdzaken. Hierdoor kunnen ze niet voor langere tijd bezig zijn met één taak en hebben ze problemen met het onthouden van informatie (Bullens, 1987; Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a). De doelgroep heeft ook moeite met het structureren van de werkelijkheid. Het ordenen van prikkels die de samenleving aan hen opdringt is niet altijd een gemakkelijke en vanzelfsprekende zaak (Bullens, 1987). Voorts wordt de doelgroep gekenmerkt door problemen in het nemen van zelfstandige beslissingen en zelfsturende vaardigheden. Ze kunnen moeilijk keuzes maken, handelen vaak impulsief, spreken zichzelf veel tegen, hebben geen toekomstplan en denken enkel aan het heden. Bovendien zijn ze erg beïnvloedbaar en zijn ze niet erg kritisch naar het eigen handelen (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a; Luckasson, 1997). Daarnaast kent de doelgroep problemen in het afstemmen van gedrag op de omgeving. Ze zijn erg op zichzelf gericht en het direct bevredigen van de eigen behoeften staat voorop. Ze kunnen zich moeilijk verplaatsen in anderen, waardoor aanpassing aan normen en waarden lastig is. Bij sociale problemen worden vaak de verkeerde oplossingen gekozen. Ook hebben ze vaak problemen in het ontwikkelen van een eigen identiteit. Ze zijn erg onzeker en hebben vaak een negatief beeld over zichzelf. Het gebrek aan reflectievermogen speelt hier ook een rol in. Dit heeft tot gevolg dat ze erg afhankelijk zijn en blijven van hun omgeving (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a; Luckasson, 1997). Tenslotte zijn ze ook minder vaardig in gebieden van zelfverzorging en zorg voor de eigen omgeving, wonen, sociale en relationele vaardigheden, maatschappelijk functioneren, zelfsturing, gezondheid en veiligheid, vrijetijdsbesteding en arbeid (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a; Luckasson, 1997). Al deze beperkingen zorgen voor problemen op de arbeidsmarkt (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006). Werkgevers zijn huiverig om mensen met een beperking aan te nemen en de doelgroep heeft dan ook moeite in het vinden van geschikt werk (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006).

11

3. Beroepsinteresse testen 3.1 Grondleggers van beroepsinteresse testen In deze paragraaf wordt een inleiding gegeven op het concept beroepsinteresse test. Door te kijken naar de structuur en theorieën van interesses die door grondleggers op het vlak van beroepsinteresse testen zijn gebruikt, kan duidelijk worden gemaakt hoe deze ideeën en theorieën hebben bijgedragen aan veel andere beroepsinteresse testen. Testen die tegenwoordig worden gebruikt zullen verderop in dit hoofdstuk verder worden geïnventariseerd en geëvalueerd op bepaalde eisen van testvormgeving. Eerst worden een drietal pioniers op het gebied van beroepsinteresse testen besproken. In 1919 was Edward Strong een van de eerste personen die onderzoek deed naar interesses voor activiteiten, personen en objecten (Smith & Smith, 2005). De Strong Vocational Interest Blank (SVIB) uit 1927 was een van de eerste pogingen om interesses te koppelen aan beroepen. De test bestond uit vragen over activiteiten, objecten, personen, beroepen, schoolvakken, vrijetijdsbesteding, menstypen, bekwaamheden en karaktereigenschappen (Smith & Smith, 2005; Bullens, 1987). De test maakte gebruik van heterogene schalen (Evers, 1986). Dit betekent dat bepaalde interesses een relatie vertonen met bepaalde beroepsgroepen en een veel zwakkere relatie vertonen met andere beroepsgroepen. De items vertonen minder samenhang met elkaar of met een psychologisch kenmerk zoals interesse, maar vertonen enkel een relatie met een bepaalde beroepsgroep (Evers, 1986). In de SVIB werd er van uitgegaan dat personen die hetzelfde beroep uitoefenden of dezelfde opleiding volgden ongeveer dezelfde interesses hadden. De items van een schaal vertoonden geen samenhang, maar werden opgenomen in een schaal omdat ze door een bepaalde gedefinieerde groep, in vergelijking met andere groepen, meer of minder werden gekozen. Voor elk beroep werd een aparte schaal geconstrueerd en de score op een schaal gaf aan in hoeverre er een overeenkomst was met de belangstelling van beroepsbeoefenaren van een bepaald beroep (Evers, 1986). Als er een patroon te ontdekken viel, werd gezegd dat de testpersoon dezelfde interesses had als die van personen in een bepaald beroep. Bij mensen van wie het antwoordenpatroon overeen kwam met bijvoorbeeld een architect werd gezegd dat ze architectonische interesses hadden. De SVIB is overgegaan in de Strong Interest Inventory (SII) (Campbell & Borgen, 1999). Deze bestaat uit 291 items, 30 Basic Interest Scales, zes General Occupational Themes, 211 Occupational Scales en vijf Personal Style Scales (Gasser, Larson & Borgen, 2007). Door de toevoeging van de Basic Interest Scales en de General Occupational Themes, is de SII deels homogeen geworden (Campbell & Borgen, 1999). Dit betekent dat de items de operationalisatie zijn van een psychologisch kenmerk zoals interesse. De items van een homogene schaal correleren hoog met elkaar en zullen met andere schalen heel zwak of niet correleren (Evers, 1986). Er is veel onderzoek gedaan naar de validiteit van de SVIB en de SII. De resultaten van deze onderzoeken zijn goed. Dolliver (1975) onderzocht de concurrent validiteit van de SVIB. De General Occupational Themes en de Basic Interest Scales voorspelden samen in ongeveer 60% van de gevallen het uitgevoerde beroep juist. In een review van Dolliver uit 1969 blijkt verder dat de predictieve validiteit van de SVIB goed is. Strong (in Dolliver, 1969) vond in 1953 een correlatie van 12

.72 tussen de SVIB en het uitvoerende beroep 19 jaar later. In ander onderzoek van Dolliver, Irvin en Bigley (1972) wordt de predictieve en concurrent validiteit van de SVIB onderzocht. In 42% van de gevallen geeft de SVIB van twaalf jaar eerder een goede voorspelling van het uitvoerende beroep. Ook de concurrent validiteit levert in 42% een goede voorspelling. Andere onderzoeken variëren in hun percentage goede voorspellingen van 44% tot 61% (Dolliver et al., 1972). Spokane (1979) heeft de concurrent en predictieve validiteit (over vier jaar) van de SII onderzocht. Hij vond een goede predictieve validiteit in 42,5% van de gevallen voor vrouwen en in 59,3% van de mannen. Een goede concurrent validiteit werd gevonden in 58% van de gevallen voor vrouwen en in 64% van de gevallen voor mannen. Donnay en Borgen (1996) hebben de concurrent validiteit van de SII uit 1994 bekeken. De Basic Interest Scales waren de beste voorspellers van beroep. In 24,2% van de gevallen gaven zij een goede voorspelling. De General Occupational Themes deden dat in 10,6% van de gevallen en de Personal Style Scales deden dit in 8,7% van de gevallen. De constructvaliditeit van de General Occupational Themes wordt als goed verondersteld, vanwege de intercorrelaties tussen deze schalen en dezelfde schalen in de Vocational Preference Inventory van Holland (mediaan .765) (Worthen & Sailor, 1995). Hansen en Dik (2005) hebben de predictieve validiteit van de Occupational Scales van de SII bekeken. 58,1% van de participanten had een beroep dat paste bij de voorspelling twaalf jaar eerder, 73,4% had een beroep dat paste bij een voorspelling acht jaar eerder. De benadering van Strong heeft geleid tot een aantal nieuwe testen, die meestal òccupationally keyed interest tests´ (beroepsgeladen interessetesten) worden genoemd (Smith & Smith, 2005), dit zijn interessetesten die gebaseerd zijn op beroepen of beroepsgroepen. Kuder was in 1954 een andere pionier in interessetesten (Smith & Smith, 2005). Zijn Kuder Occupational Interest Survey (KOIS) was een eerste test die gebaseerd is op interessethema´s (Smith & Smith, 2005), dit zijn gebieden waarin iemand interesse kan vertonen. Hij bedacht voor elk interessethema een schaal. De combinatie van hoogste scores op schalen wordt gebruikt om beroepen te zoeken die passen bij het interesseprofiel (Smith & Smith, 2005). De schalen (interessethema´s) die in de versie van 1991 gebruikt worden zijn outdoor, mechanical, computational, scientific, persuasive, artistic, literary, musical, social science en clerical. Naast deze tien vocational interest estimates bestaat de test uit 109 occupational scales, 40 college majors en een verification scale. De totale test bestaat uit 100 drietallen/triaden (Betsworth & Fouad, 1997; Smith & Smith, 2005), waarbij een gedwongen keuze moet worden gemaakt: per drietal moet worden aangegeven welke activiteit het meest en het minst prettig wordt gevonden (de Zeeuw, Dekker & Resing, 2004). Naar de validiteit van de KOIS is veel minder onderzoek gedaan. Dit is ook de grote kritiek op het instrument (Dolliver, 1972; Walsh, 1972; Herr, 1989; Thompson, 1995). Uit onderzoek van Zytowski (1976) blijkt dat 51% van de mensen werkzaam was in een beroep dat hun was aangeraden als de test twaalf of negentien jaar geleden was geïnterpreteerd. De concurrent validiteit liet 55% goede voorspellingen zien. In onderzoek van Zytowski en Laing (1978) was 43% van de personen na twaalf tot negentien jaar werkzaam in een beroep dat aan hen was aangeraden op basis van scores op schalen voor het eigen geslacht. Meer dan 50% was werkzaam in een beroep dat zou zijn aangeraden op basis van scores op schalen voor het eigen geslacht en schalen voor het andere 13

geslacht. Volgens Stahman (1971) varieert de concurrent validiteit van de Kuder General Interest Survey van .65 tot .86. De interessethema´s die gebruikt worden in de beroepsinteresse testen van Kuder zijn niet op theorie gebaseerd, noch empirisch bepaald. Het is enkel een poging de beroepsactiviteiten te categoriseren in enkele globale categorieën (Evers, 1986). De benadering van Kuder is transparanter dan de benadering van Strong en de meeste hedendaagse testen zijn gebaseerd op de methode van Kuder (Smith

&

Smith,

2005).

De

meest

gebruikte

interessethema´s

zijn

biologisch/buiten,

rekenen/wiskundig, wetenschappelijk (in het bijzonder natuurkunde), overtuigen, artistiek, literair, sociaal, kantoor/administratief en praktisch (Smith & Smith, 2005). De theorie van Holland is de meest invloedrijke theorie naar interessestructuren (Smith & Smith, 2005). De theorie is gebaseerd op zes beroepscategorieën. Deze categorieën zijn te schikken in een hexagoon. Volgens de theorie zullen de drie categorieën waar het hoogst op wordt gescoord, dicht bij elkaar op de hexagoon liggen. De combinatie van interesses wordt gekoppeld aan de beroepen, wat zal leiden tot tevredenheid en minder uitval en ontslag (Holland, 1973). De Self-Directed Search (SDS) van Holland, versie uit 1994, bestaat uit 228 items. De vragen gaan over beroepswensen, voorkeursactiviteiten, voorkeurscompetenties, interesses in beroepen en zelfschattingen van bekwaamheden (Betsworth & Fouad, 1997). Ook naar de predictieve en concurrent validiteit van de beroepsinteresse testen van Holland is minder onderzoek gedaan. Gottfredson en Holland (1975) vonden dat 40% van de mannen en 66% van de vrouwen een beroepskeuze hadden gemaakt zoals die werd voorspeld door de SDS een jaar eerder. 42% van de mannen en 58% van de vrouwen hadden een beroepskeuze gemaakt die de SDS drie jaar eerder had voorspeld. Shepard (1989), Vacc (1989) en Ciechalski (1998) vermelden allen de noodzaak voor meer onderzoeken naar de validiteit van de instrumenten van Holland. Er is uitgebreider onderzoek gedaan naar de constructvaliditeit van het hexagonale model van Holland, door middel van factoranalyses. Edwards en Whitney (1972) vinden empirische ondersteuning voor het model van Holland. Hoewel uit de factoranalyse slechts vier factoren naar voren komen, blijkt uit de figuren wel een hexagonaal model. Bovendien laadden de schalen die dicht bij elkaar liggen op het model, vaker op dezelfde factor. Schalen die tegenover elkaar liggen op het model deden dit nooit. Er wordt geconcludeerd dat er tenminste vier schalen zijn en hooguit zes (Edwards & Whitney, 1972). Ook Lowman en Schurman (1982) vonden door middel van factoranalyse ondersteuning voor het hexagonale model van Holland. Zij vonden wel zes factoren. In onderzoek van O’Shea en Harrington (1972) wordt ook ondersteuning voor het model van Holland gevonden. Dit onderzoek bekeek de verschillen tussen de SVIB en de KOIS. Vergelijkingen tussen deze instrumenten geven verwarrende resultaten (Westbrook, 1975). Schalen met vergelijkbare namen uit deze twee instrumenten correleren vaak erg laag met elkaar en correleren juist veel hoger met schalen die niet op elkaar lijken (O’Shea & Harrington, 1971). Toen de schalen Holland codes kregen toegewezen, werden de verschillen tussen de schalen van de instrumenten duidelijk. Schalen met vergelijkbare namen kregen verschillende Holland codes en de resultaten ondersteunden het model van Holland (O’Shea & Harrington, 1972). Zowel de beroepsinteresse testen van Strong als Kuder zijn tegenwoordig gekoppeld aan de theorie van Holland; de zes General Occupational Themes 14

in de SVIB vertegenwoordigen het hexagonaal model van Holland en geven een breed beeld van interesses (Campbell & Holland, 1972). De testen van Kuder kunnen sinds 1985 worden gekoppeld aan de beroepencodes van Holland (Herr, 1989). Op basis van bovenstaande informatie kan worden geconcludeerd dat de validiteit van de beroepsinteresse testen van Strong, Kuder en Holland goed is. De instrumenten van Strong, Kuder en Holland zijn dan ook de drie grootste Amerikaanse beroepsinteresse testen (Borgen, 1986). De Amsterdamse Beroepen Interessen Vragenlijst (ABIV) is de Nederlandse bewerking van de SVIB van Strong. De Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm is de Nederlandse bewerking van de KOIS van Kuder. Het Beroepskeuze Zelf-onderzoek (BZO) is de Nederlandse bewerking van de SDS van Holland. Ook de LDC Interesse en Competentietest (LINC) is een bewerking van de SDS van Holland. Op basis van de ideeën van Strong, Kuder en Holland - de grondleggers in beroepsinteresse testen zijn heel veel andere beroepsinteresse testen ontwikkeld, ook in Nederland. Hun ideeën en theorieën vormen dan ook uitgangspunten van veel andere beroepsinteresse testen. Alleen al in Nederland zijn veel verschillende beroepsinteresse testen aanwezig. De meeste van deze instrumenten zijn niet gericht op mensen met lage IQ scores. Om te kijken of deze beroepsinteresse testen, die veelal gebaseerd zijn op de ideeën en theorieën van Strong, Kuder of Holland, wel geschikt zijn voor mensen met een licht verstandelijke beperking, worden in de volgende paragrafen belangrijke onderdelen van testen besproken en wordt een inventarisatie van beroepsinteresse testen gemaakt. Bij elk besproken onderdeel van een test worden de beroepsinteresse testen genoemd en gecategoriseerd. De beroepsinteresse testen die zijn meegenomen, zijn díe instrumenten die genoemd worden door de Commissie Testaangelegenheden Nederland (COTAN) in de versie uit 2000. Beroepsinteresse testen genoemd door de Zeeuw et al. (2004) zijn ook toegevoegd. Daarnaast worden testen besproken die zich (mede) richten op personen met lagere IQ scores (o.a. Becker, 1973; Becker & Zeifman Becker, 1983). Door het meenemen van beroepsinteresse testen uit deze bronnen, wordt gewaarborgd dat de meest bekende, meest belangrijke en meest voorkomende testen worden meegenomen in de inventarisatie en evaluatie van beroepsinteresse testen in de volgende paragraaf. 3.2 Uitgangspunten van beroepsinteresse testen In deze paragraaf wordt beschreven wat de uitgangspunten van verschillende beroepsinteresse testen zijn. Ten eerste wordt de precieze doelgroep van diverse beroepsinteresse testen beschreven. Ten tweede wordt beschreven uit wat voor soort schalen de beroepsinteresse testen kunnen bestaan. Ten derde wordt beschreven op welke basis de beroepsinteresse van diverse testen wordt gemeten. Hier kan onder andere gedacht worden aan interesses, waarden, attitudes of menstypen. 3.2.1 Doelgroep De doelgroep van een beroepsinteresse test is de groep mensen op wie de test gericht is en voor wie de test ontwikkeld is. De doelgroepen die beroepsinteresse testen hebben, kunnen verschillen. Elke 15

test is gericht op mensen van een bepaalde leeftijd en een bepaald niveau en elke test heeft een bepaalde breedte. De test kan bijvoorbeeld gericht zijn op scholieren, op mensen met werkervaring, op allochtonen, op gehandicapten of op de heel de arbeidsmarkt. Bijna alle geïnventariseerde testen richten zich op schoolgaande jongeren vanaf ongeveer 15 jaar. Hieronder vallen de Beroepen interesse test (BIT), Amsterdamse beroepen interesse vragenlijst (ABIV), Thurstone beroepen test (TBT), Beroepskeuze zelfonderzoek (BZO), Alphense beroepentest voor LBI/IBO (Albert-M/Albert-J), Beroepen interesse onderzoek (BIO), Korte interesse test voor school-

en

beroepskeuze

(KIT),

Hogere

beroepen

interesse

test

(HIT),

Interessen

beroepsvaardigheden intellectueel vermogen specifieke beroepsinteresses (IBIS), Reading-free vocational interest inventory (R-FVII), Directions, Icares, LDC interesse en competentietest (LINC) en Beroepenscan. Alleen de Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm richt zich op mensen vanaf 18 jaar. Het Waarde-assessment richt zich op mensen met een MBO of HBO opleiding en op mensen met Nederlands als tweede taal. Deze mensen zullen in het algemeen enkele jaren ouder zijn. Sommige van de genoemde testen zijn ook nog gericht op groepen van andere leeftijden. Zo richt de HIT zich ook op studenten, die over het algemeen wat ouder zijn. De Directions en Icares test richten zich ook op volwassenen, schoolverlaters, mensen met een buitenlandse opleiding, werkzoekenden en arbeidsgehandicapten. Dit kunnen mensen van alle leeftijden zijn. De Werk Belangstelling Test en de Activiteiten Belangstelling Inventarisatie (WBT/ABI) richt zich ook op mensen van alle leeftijden, maar deze mensen hebben wel een verstandelijke beperking. Ditzelfde geldt voor de Plaatjes interesse test (PITA). De R-FVII richt zich wél op jongeren, maar wel enkel op jongeren met een verstandelijke beperking. Bijna alle beroepsinteresse testen richten zich qua niveau op mensen met een VMBO (voormalig MAVO), HAVO of VWO opleiding. Dit zijn de BIT, ABIV, TBT, BZO, BIO, KIT, HIT, IBIS, Directions en Icares. Een deel van deze instrumenten richt zich ook op mensen met een MBO, HBO of WO opleiding. Dit zijn de BZO, KIT, HIT, Icares, het Waarde-assessment en LINC. Daarnaast zijn er enkele instrumenten die zich (mede) richten op wat lagere opleidingsniveaus, zoals het LBO of de IBO en/of mensen met een verstandelijke beperking. Dit zijn testen zoals Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm (richt zich op LBO, maar ook MBO), Albert-M/Albert-J, PITA, R-FVII, WBT, Directions (gericht op mensen tot MBO niveau), Foto-beroepentest (lageren midden beroepsniveau), Icares (mede gericht op mensen met een elementair niveau), het Waarde-assessment (richt zich ook op mensen met LBO niveau), LINC (de LINC-basis is gericht op mensen tot en met MBO niveau) en de Beroepenscan (gericht op jongeren zonder startkwalificatie). Beroepsinteresse testen koppelen de interesses van mensen aan banen die passen bij het niveau van de doelgroep van de test, of het niveau dat de doelgroep verwacht te behalen. Voor mensen met een verstandelijke beperking zullen beroepen die opgenomen zijn in beroepsinteresse testen die zich niet richten op mensen met een licht verstandelijke beperking daarom vrijwel nooit uitvoerbaar zijn (Becker, 1973; Stodden et al., 1979). Zelfs testen gericht op lagere niveaus, zoals de Albert-M/AlbertJ, KIT, IBIS, LINC, Waarde-assessment, Icares en Directions kennen veel ongeschikte beroepen, omdat de doelgroep een LBO of MBO niveau zelden zal bereiken.

16

3.2.2 Typen interesseschalen Er zijn twee mogelijkheden om een schaal in een vragenlijst te construeren. Allereerst zijn er homogene schalen. Bij homogene schalen zijn de items de operationalisatie van een psychologisch kenmerk. Bij een beroepskeuze test is dat bijvoorbeeld interesse. De inhoud van de schaal zal daarom homogeen zijn (Evers, 1986). De items van een homogene schaal correleren hoog met elkaar en zullen met andere schalen heel zwak of niet correleren. Binnen een homogene schaal zal echter altijd enig onderscheid te maken zijn in kleinere deelgebieden. Zo zal een homogene schaal die de interesse “sociaal” tracht te meten deelgebieden kennen als “verzorging” of “onderwijs” (Luken, 1995). Antwoorden op homogene schalen zijn vaak gemakkelijk te faken. Voor een beroepskeuze is dit nadeel echter niet erg relevant. In bijvoorbeeld een selectieproces zou dit wel een groot nadeel betekenen (Evers, 1986). Daarnaast zijn er heterogene schalen. In deze schalen vertonen de items veel minder samenhang met elkaar en met een psychologisch kenmerk. Het achterliggende idee bij heterogene schalen in een beroepsinteresse test is dat bepaalde interesses een relatie vertonen met bepaalde beroepsgroepen en een veel zwakkere relatie vertonen met andere beroepsgroepen. Voor elk beroep wordt, door empirisch onderzoek, een aparte schaal geconstrueerd en de score op zoń schaal geeft aan in hoeverre iemand heeft gescoord zoals de mensen die werkzaam zijn in een bepaald beroep zullen scoren. Heterogene schalen kunnen echter moeilijk een inhoudelijke betekenis geven aan de score (Evers, 1986). In de beroepskeuze betekent dit dat de uitslag van een test geen inzicht geeft in de interessestructuur van de persoon. Het wordt niet duidelijk waarom de interesses van de persoon lijken op die van personen die een bepaald beroep uitoefenen (Luken, 1995). Bij het construeren van een schaal voor een beroepsinteresse test is het verder nog mogelijk om deze op a priori basis samen te stellen. Dit betekent dat activiteiten die horen bij een bepaalde beroepsbeschrijving worden meegenomen in een schaal die de interesse voor een bepaalde beroepsrichting meet. Ook al is de activiteit geen leuk aspect van een beroep, toch wordt het meegenomen in een schaal, omdat het een onderdeel is van het beroep (Luken, 1995). Strong maakte gebruik van heterogene schalen in de SVIB. In de Nederlandse bewerking van de SVIB, de ABIV, zijn de heterogene schalen vervangen door homogene schalen. Ook alle andere geïnventariseerde beroepsinteresse testen, waaronder de instrumenten die zich (mede) richten op mensen met lagere IQ scores, maken gebruik van homogene schalen. De Albert-M/Albert-J is deels geconstrueerd door a priori schalen te gebruiken, maar de items in een schaal die laag correleerden met andere items uit die schaal zijn uit de schaal verwijderd, zodat toch homogene schalen zijn ontstaan (Luken, 1995). Dat de instrumenten die (mede) gericht zijn op mensen met lagere IQ scores gebruik maken van homogene schalen, valt vermoedelijk te verklaren door de nadelen van heterogene schalen, zoals het weinig samenhangen van items met elkaar en met een psychologisch kenmerk waardoor moeilijk een inhoudelijke betekenis gegeven kan worden aan de score (Evers, 1986). Dit betekent dat men geen inzicht krijgt in de interessestructuur van de persoon (Luken, 1995).

17

3.2.3 Metingen van beroepsinteresse Het meten van beroepsinteresse kan op verschillende manieren gebeuren. Er vallen enkele achterliggende methoden te onderscheiden om interesses te meten. Deze worden hieronder besproken. Ten eerste kunnen interesses gemeten worden door een koppeling tussen eigen interesses en interesses van mensen die een bepaald beroep uitoefenen. Dit is de methode die Strong ook gebruikte in zijn SVIB. Deze methode maakt gebruik van heterogene interesseschalen. Ten tweede kunnen beroepsinteresses gemeten worden door middel van interessethema´s zoals Kuder die heeft ontwikkeld in de Kuder interessevragenlijst. Ten derde kunnen interesses gemeten worden met behulp van de theorie van Holland (Holland, 1973). Hierbij zijn er zes beroepscategorieën in de vorm van een hexagoon. In de test wordt gescoord op deze beroepscategorieën en de drie hoogste scores zullen waarschijnlijk dicht bij elkaar op de hexagoon liggen. De combinatie van interesses wordt vervolgens gekoppeld aan de beroepen via een code die bestaat uit drie letters uit de hexagoon (Holland, 1973). De meeste bestaande beroepsinteresse testen maken gebruik van interessethema´s zoals Kuder ze gebruikte. Testen die interessethema´s gebruiken zijn de BIT, ABIV, TBT, Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm, BIO, KIT, HIT, PITA, IBIS en R-FVII. In testen zoals Albert-M/Albert-J, WBT/ABI, Directions en Icares wordt ook gebruik gemaakt van interessethema´s. Deze testen zijn echter concreter

en

maken gebruik

van schalen

die

gebaseerd

zijn op

beroepsrichtingen

en

beroepssectoren. De ABI maakt, zoals de naam al zegt, gebruik van concrete activiteiten. In sommige van deze testen wordt de term interessethema/interessefactor anders genoemd, bijvoorbeeld belangstellingsgebied (BIO). Toch worden hiermee wel interessethema´s gemeten. Er is geen informatie beschikbaar over of de testen die gebruik maken van interesseschalen zijn gebaseerd op een theorie, op empirische gegevens of dat ze op geen van beide zijn gebaseerd (zoals de Kuder interesse vragenlijst zelf). De BZO en de LINC zijn testen die gebaseerd zijn op de theorie van Holland; het zijn bewerkingen van de SDS van Holland. Er is geen enkel instrument dat gebruik maakt van een koppeling tussen eigen interesses en interesses van mensen die een bepaald beroep uitoefenen. Deze methode van Strong is erg ondoorzichtig (Smith & Smith, 2005), wat een reden kan zijn dat testen geen gebruik meer maken van deze methode. De ABIV is wel gebaseerd op de SVIB, maar maakt toch gebruik van homogene interesseschalen. De Beroepenscan vraagt naar competenties en is niet erg gericht op het meten van interesses. Het doel is dan ook om jongeren die moeilijk een baan vinden omdat ze geen startkwalificatie hebben, aan het werk te krijgen door ze te koppelen aan beroepen die te maken hebben met ernstige tekorten aan personeel. Uit deze indeling blijkt dat veruit de meeste beroepsinteresse testen gebruik maken van interessethema´s. Ook de meeste beroepsinteresse testen die zich richten op mensen met lagere opleidingsniveaus of op mensen met een licht verstandelijke beperking maken gebruik van interessethema´s. Deze interessethema´s worden echter wel heel concreet gemaakt; waarschijnlijk zodat de doelgroep de test beter kan begrijpen.

18

3.3 Vormgeving In deze paragraaf wordt beschreven op welke aspecten van vormgeving de verschillende beroepsinteresse testen verschillen. Ten eerste wordt beschreven hoe de testen eruit zien in hun weergave van items. Ten tweede wordt beschreven hoe de afnamemethode van de testen is. Ten derde wordt beschreven wat de afnameduur is van verschillende beroepsinteresse testen. 3.3.1 Weergave items Weergave van items kan in geschreven vorm, in verbale vorm en door visuele weergave in de vorm van tekeningen of foto´s. Geen enkel geïnventariseerde beroepsinteresse test maakt gebruik van verbale uiting van items. Instrumenten die gebruik maken van geschreven items zijn de BIT, ABIV, TBT, BZO, Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm, Albert-M/Albert-J, BIO, KIT, HIT, IBIS, Icares, LINC, Waarde-assessment en Beroepenscan. Instrumenten die gebruik maken van afbeeldingen zijn de Foto-beroepentest (foto’s), PITA (tekeningen), R-FVII (tekeningen), WBT (foto’s), Directions (foto’s) en een gedeelte van Icares (foto’s). De instrumenten die gebruik maken van afbeeldingen zijn gericht op mensen met lagere opleidingsniveaus of mensen met een verstandelijke beperking. Niet alle instrumenten die gericht zijn op deze doelgroep maken echter gebruik van plaatjes (bv. AlbertM/Albert-J). 3.3.2 Afnamemethode Testen kunnen verschillen in afnamemethode. Er zijn testen die met pen en papier moeten worden gemaakt en er zijn testen die digitaal beschikbaar zijn. Digitale afname kent verschillende voordelen. Ten eerste worden de antwoorden van de personen onmiddellijk gecodeerd en wordt de score automatisch berekend; dit levert tijdswinst op. Ten tweede kunnen allerlei andere berekeningen snel en gemakkelijk worden uitgevoerd, zo kan bijvoorbeeld een gemiddelde reactietijd worden gemeten. Deze kunnen nuttig zijn in het bekijken van nauwkeurigheid (Drenth & Sijtsma, 1990); waarmee bijvoorbeeld kan worden ingeschat hoe serieus iemand de test heeft ingevuld. Ten derde kunnen de testgegevens worden opgeslagen en normgegevens worden bijgehouden. Ten vierde kunnen eventuele wijzigingen in de test heel snel worden doorgevoerd. Ten vijfde kunnen testen die op internet beschikbaar zijn op elke computer met internetaansluiting worden gemaakt. De persoon is dan niet meer afhankelijk van een bepaalde ruimte (Drenth & Sijtsma, 1990). Een testpersoon zal echter wel met een computer moeten kunnen omgaan (Hofer & Green, 1985), bijvoorbeeld een muis kunnen bedienen. Dit kan bij sommige mensen problemen opleveren. De meeste oudere instrumenten moeten op papier worden ingevuld. Het gaat hier om de BIT, ABIV, TBT, BZO, Foto-beroepentest, Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm, Albert-M/Albert-J, BIO, KIT, HIT, PITA, IBIS en R-FVII. De WBT/ABI, Directions, Icares, LINC en Waarde-assessment zijn digitale testen. Deze testen worden via cd-rom, dan wel via internet afgenomen. Er valt een relatie te ontdekken tussen het jaar van uitgave van een instrument en de afnamemethode. Er valt geen relatie vast te stellen tussen afnamemethode en doelgroep. De R-FVII bijvoorbeeld, is een papieren test, maar komt ook uit 1973.

19

De WBT, Icares, LINC, het Waarde-assessment en de Directions test zijn veel nieuwer en maken gebruik van digitale afname. 3.3.3 Afnameduur De afnameduur van een test is de tijd dat het duurt om de test te maken. De bestaande beroepsinteresse testen verschillen in hun afnameduur en zijn grofweg in drie categorieën in te delen. Allereerst zijn er instrumenten waarvan de afnameduur ongeveer 15 tot 25 minuten in beslag neemt. Dit zijn de TBT, Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm, Albert-M/Albert-J, KIT, HIT, IBIS, WBT/ABI en Icares. Verder zijn er instrumenten die ongeveer een half uur in beslag nemen. Dit zijn de BIT, ABIV, Foto-beroepentest en LINC. Ten slotte zijn er instrumenten die 45 minuten of meer in beslag nemen. Dit zijn BZO, BIO en Directions. De lengte van de test lijkt niet direct af te hangen van de doelgroep. Instrumenten die zich richten op de doelgroep van mensen met een licht verstandelijke beperking of een laag opleidingsniveau hebben een verschillende afnameduur. De Albert-M/Albert-J en de WBT/ABI duren elk ongeveer 15 minuten, de Foto-beroepentest duurt ongeveer een half uur en de Directions duurt ongeveer 45 minuten. 3.4 Scoring In deze paragraaf wordt beschreven hoe de scoring van verschillende beroepsinteresse testen eruit ziet. Eerst worden de verschillen besproken tussen vrije antwoorden en keuzeantwoorden. Vervolgens worden de verschillen tussen absolute en ipsatieve scoring besproken. 3.4.1 Vrije antwoorden en keuze antwoorden De scoring op een test is in te delen in twee vormen: de vrije antwoordenvorm en de keuzeantwoordenvorm. Beide vormen van scoring verschillen in subjectiviteit. In de vrije antwoordenvorm, die vaak wordt gebruikt als antwoorden moeilijk geprecodeerd kunnen worden, is er gevaar van veel subjectiviteit. In de keuze-antwoordenvorm is er veel minder ruimte voor subjectiviteit. Er zijn immers maar enkele geprecodeerde antwoorden mogelijk. Bij deze antwoordenvorm is het de uitdaging voor zoveel mogelijk accuraatheid en efficiëntie te zorgen. Dat betekent dat het correctiesysteem geen fouten moet toestaan en zo efficiënt mogelijk moet zijn (Drenth & Sijtsma, 1990). Geen enkel geïnventariseerde beroepsinteresse test maakt gebruik van vrije antwoorden, ook niet de instrumenten (mede) gericht op mensen met lagere IQ scores. Alle instrumenten die (mede) gericht zijn op mensen met lagere IQ scores maken gebruik van vragen met keuzeantwoorden. Het gegeven dat mensen met een licht verstandelijke beperking moeite hebben zich verbaal uit te drukken (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a), zou een verklaring hiervoor kunnen zijn. 3.4.2 Absolute scoring en ipsatieve scoring Bij het gebruik van keuzeantwoorden is het mogelijk om te scoren op een Likert schaal, maar een gedwongen keuze uit een aantal items is ook mogelijk. Het maken van een gedwongen keuze of rangorde wordt ook wel ipsatieve scoring genoemd. Scoring op een Likert schaal wordt absolute scoring genoemd (de Zeeuw, 1983). 20

Bij ipsatieve scoring op een interessetest is de uitslag te interpreteren als iemand zijn zwakke en sterke voorkeuren voor interesses ten opzichte van elkaar (de Zeeuw, 1983). Een gedwongen keuze uit vier stellingen of foto´s of het rangorden van vier beroepen zijn hier voorbeelden van. Door deze gedwongen keuze zijn de scores niet onafhankelijk van elkaar; door het kiezen van het ene antwoord worden de andere antwoorden automatisch niet gekozen (de Zeeuw et al., 2004). Interindividuele verschillen tussen de hoogtes van de afzonderlijke scores kunnen bij deze vorm van scoring niet bepaald worden, enkel iemands persoonlijke voorkeur voor bepaalde interesses ten opzichte van andere interesses komt naar voren (de Zeeuw, 1983). Een nadeel van een gedwongen keuze is dat niet alle onderdelen worden gewaardeerd, alleen het meest of minst interessante item wordt gekozen, ook al heeft iemand misschien geen specifieke voorkeur. Daarnaast worden grote voor- of afkeuren niet duidelijk (de Zeeuw et al., 2004). Tevens blijkt er niet altijd consistentie te zijn in antwoorden; voorkeuren zijn niet altijd logisch en stabiel (de Zeeuw, 1983). Een andere mogelijkheid is ipsatieve-normatieve scoring. Normatieve scores worden hier geipsativeerd. Van alle subtesten worden de bruto-scores omgezet in standaardscores en wordt er een gemiddelde berekend. Vervolgens kunnen de standaardscores van elke subtest worden bekeken in het licht van het gemiddelde. Positieve en negatieve afwijkingen kunnen vervolgens worden geïnterpreteerd. De scores zijn hier niet afhankelijk van elkaar, maar de standaardscore is geen normatieve score meer, maar een voorkeur ten opzichte van het eigen gemiddelde (de Zeeuw et al., 2004). Bij absolute scoring kan per vraag of stelling een waarde worden toegekend. Dat gebeurd op een Likertschaal waarbij gekozen kan worden uit een aantal getalswaarden oplopend van laag naar hoog of andersom. Bij absolute scoring kunnen hoogte- of niveauverschillen in voorkeuren tussen personen worden opgemerkt, wat niet mogelijk is bij ipsatieve scoring. Daarnaast kunnen items even hoog worden gewaardeerd, wat niet kan bij ipsatieve scoring. Toch is de waardering absoluut binnen grenzen; er kan slechts gekozen worden uit de mogelijke schaalwaarden (de Zeeuw, 1983). Het kan mogelijk zijn dat een persoon een fijner onderscheid zou willen maken tussen bijvoorbeeld twee interesses die beiden met het hoogste getal worden gewaardeerd. Het voordeel van absolute scoring is dat scores wel onafhankelijk zijn van elkaar. Een nadeel is dat, hoewel de scoring objectief is in psychometrische zin, de scoring in psychodiagnostische zin niet objectief is. De schaal hoeft niet voor iedereen dezelfde betekenis te hebben; het is een persoonlijke rangordeschaal (de Zeeuw et al., 2004). Als de verschillende beroepsinteresse testen worden bekeken, valt een tweedeling te onderscheiden. De meeste instrumenten maken gebruik van gedwongen-keuze items. Dit zijn de BIT, TBT, Fotoberoepentest, Kuder interesse vragenlijst verkorte vorm, Albert-M/Albert-J, BIO, KIT, HIT, IBIS, R-FVII, WBT en Directions. Andere instrumenten maken gebruik van schaalitems. Dit zijn de ABIV, BZO, PITA, Icares en LINC. Er lijkt geen relatie te zijn tussen doelgroep en itemvorm of tussen gebruik van vragen of plaatjes en itemvorm. Sommige instrumenten die zich richten op mensen met een licht verstandelijke beperking maken gebruik van gedwongen keuze items (bv. R-FVII), anderen maken gebruik van schaalitems (bv. Icares). Bij plaatjestesten is dit ook het geval: Directions bijvoorbeeld

21

maakt gebruik van gedwongen keuze tussen afbeeldingen, PITA gebruikt schaalitems in waardering van de afbeeldingen. 3.5 Testen gericht op mensen met lagere IQ´s In paragraaf 3.2.1 zijn bestaande beroepsinteresse testen genoemd die zich (mede) richten op mensen met een laag IQ en/of op mensen met een licht verstandelijke beperking. Het ging hier om de Albert-M/Albert-J, PITA, R-FVII, WBT, Icares, het Waarde-assessment, LINC, Beroepenscan en Directions. De Foto-beroepentest kan ook tot deze groep gerekend kunnen worden. De instrumenten zullen kort worden geëvalueerd. De Foto-beroepen test is gericht op volwassenen met een lageren midden beroepsniveau. Hiermee zou de test eventueel geschikt kunnen zijn voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Er zijn geen Nederlandse normen voor deze test en de betrouwbaarheid en validiteit zijn als onvoldoende beoordeeld door de COTAN. De plaatjes zijn soms ambigue (de Zeeuw et al., 2004). Hiermee is de test ongeschikt om nog te gebruiken. De test is ook niet meer verkrijgbaar (de Zeeuw et al., 2004). De PITA is gericht op verbaal zwakke personen, maar gegevens over validiteit en betrouwbaarheid ontbreken. De test is niet meer verkrijgbaar (de Zeeuw et al., 2004) en daarom niet meer te gebruiken. De Albert-M/Albert-J is gericht op mensen met een LBO en IBO niveau. De test wordt positief beoordeeld door de COTAN, maar omdat de test geschreven vragen bevat, waar de doelgroep grote moeite mee heeft (Becker, 1973; Luckasson, 1997), is het instrument toch niet goed geschikt voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Bovendien zal de doelgroep het niveau van LBO/IBO veelal niet halen, waardoor het instrument ook niet goed geschikt is. De R-FVII is een Amerikaanse test. Er is geen Nederlandse versie beschikbaar. De normgroepen van dit instrument zijn zeker 24 jaar oud en de beroepen die worden gebruikt zijn ook zeker 24 jaar niet meer aangepast (test uit 1973, herzien in 1983). De combinatie van het ontbreken van een Nederlandse versie van het instrument en de oude normgroepen, maken het instrument ongeschikt voor hedendaags gebruik bij mensen met een licht verstandelijke beperking. De WBT is gericht op mensen met een verstandelijke beperking. Het zou een geschikt instrument kunnen zijn voor de ondergrens van de doelgroep. Volgens een gesprek met een jobcoach met meer dan 20 jaar ervaring, is het instrument echter minder geschikt om een echte beroepskeuze mee te maken en meer bedoeld voor mensen die nog ver van de arbeid afstaan. Dit valt af te leiden aan het feit dat de plaatjes veel meer handelingen laten zien die horen bij een werkdomein dan dat ze een goede weergave geven van een beroep. Volgens de website van het instrument zou de betrouwbaarheid goed zijn (http://www.tota.nl/index/pagina/5), maar daadwerkelijke cijfers ontbreken. Ook cijfers over validiteit ontbreken. De test is niet beoordeeld door de COTAN. De Icares test, die slechts gedeeltelijk uit plaatjes bestaat, is te moeilijk voor de doelgroep. Volgens een projectleider branchegerichte trajecten van Sterk in Werk zijn de plaatjes te abstract. De geschreven vragen die niet in plaatjes zijn weergegeven, zijn te moeilijk vanwege de problemen die de doelgroep heeft met geschreven informatie (Becker, 1973; Luckasson, 1997). Ook hier ontbreken gegevens over betrouwbaarheid en validiteit. Het Waarde-assessment is gericht op mensen met LBO, MBO, HBO of NT2 niveau. De doelgroep zal het niveau van LBO veelal niet halen. Hoewel de vragen van de test op verschillende moeilijkheidsniveaus kunnen worden gesteld, bestaat de test wel uit geschreven vragen. 22

De doelgroep zal hier grote moeite mee hebben en de test is daarom niet goed geschikt voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Daarnaast ontbreken gegevens over validiteit en betrouwbaarheid. De LINC basis is gericht op mensen tot MBO niveau. Onbekend is of mensen met een licht verstandelijke beperking ook onder deze groep vallen. Ook deze test bevat geschreven vragen, waarmee (zeker de ondergrens van) de doelgroep grote moeite zal hebben. Gegevens over validiteit en betrouwbaarheid ontbreken. De Beroepenscan is geen echte beroepsinteresse test, maar wil jongeren die moeite hebben om een baan te vinden omdat ze geen startkwalificatie bezitten, helpen een baan te vinden. Dat gebeurt in samenwerking met 25 branches waarin een ernstig tekort is aan personeel (Servicepunt arbeidsmarkt MKB, 2006a; 2006b). Zo worden zowel de jongeren als de branches geholpen. Deze test kan eventueel een aanvulling zijn op een beroepsinteresse test, omdat mensen met een licht verstandelijke beperking moeite hebben met het vinden van een baan, onder andere omdat een startkwalificatie vaak ontbreekt. Nadat de interesses van de persoon zijn vastgesteld kan een baan worden gezocht in één van deze branches. Ook deze test bevat geschreven vragen en zal dus moeilijk in te vullen zijn door de doelgroep. De Directions test ten slotte, is eigenlijk nog het meest geschikt voor de doelgroep. De test bevat 132 beroepen, maar slechts enkele van deze beroepen zijn uitvoerbaar door mensen met een licht verstandelijke beperking. De test is in ieder geval begrijpelijk voor de doelgroep, maar is verouderd; bepaalde beroepen bestaan niet meer. Ook zijn er geen gegevens bekend over de betrouwbaarheid en validiteit. Om deze redenen is de Directions test tegenwoordig niet geschikt meer. 3.6 Schema beroepsinteresse testen Paragraaf 3.2 tot en met 3.5 zijn samengevat in onderstaande tabel. In dit schema is per test aangegeven hoe de test heet, wie de auteurs zijn, uit welk jaartal de test komt, wie de beoogde doelgroep is, hoe de metingen van beroepsinteresse zijn, welk type interesseschalen wordt gebruikt, hoe de weergave van de items is, wat de afnamemethode is, hoe lang de afnameduur is, hoe de antwoorden eruit zien, hoe de scoring is, of en hoe de test beoordeeld is door de COTAN en zijn overige opmerkingen meegenomen, bijvoorbeeld of de test een bewerking is van een eerdere test. De laatste kolom is een beoordeling van geschiktheid van de test voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

23

Tabel 1: overzicht bestaande beroepsinteresse testen Algemene gegevens

Uitgangspunten van beroepsinteresse testen

Vormgeving

Titel test

Auteurs en jaartal

Doelgroep

Metingen beroepsinteresse en typen interesseschalen

Beroepeninteresse test 2 (BIT)

Evers, Lucassen en Wiegersma, 1987 & 1999

Jeugdigen na het basisonderwijs. Getest op leerlingen van VBO, MAVO, HAVO en VWO e e e uit 2 , 4 en 5 klas

11 homogene schalen: technische handarbeid, ambachtelijke vormgeving, techniek en natuurwetenschap, voedselbereiding, agrarische arbeid, handel, administratief, talen en cultuur, mens en maatschappij, sociaal werk en opvoeding, medisch. Elke schaal kent weer 14 bezigheden (beroepsactiviteiten)

Vanaf 16 jaar, HAVO niveau

18 homogene interesseschalen: exaktwetenschappelijk, techniek, literair, artistiek, muziek, alfawetenschappelijk, kommercieel, sociaal, sociaal-wetenschappelijk, religieus, buitenwerk, sport, bestuurlijk, administratief, cijferwerk, leiderschapsaktiviteiten, avontuur, medisch. Elke schaal kent 10-17 items (beroepen, schoolvakken, vrijetijdsbestedingen, andere bezigheden en menstypen) 10 homogene interessefactoren: natuurwetenschappelijk-technischconstructief, biologisch-medisch, administratief-economisch, commercieelondernemend, bestuurlijk-representatief, overtuigend-overredend, verbaal-literair, humanitair sociaal werk, artistiek-beeldende kunst, muzikaal. Elke interessefactor vertegenwoordigd d.m.v. 19 items (beroepen)

Op papier, geschreven items

30 minuten


10-15 minuten

6 menstypen: realistisch, intellectueel, artistiek, sociaal, ondernemend, conventioneel. Elk menstype kent 48 items (vragen over activiteiten, vaardigheden, beroepen en eigenschappen) Uitkomst geeft patroon van belangstellingen en vaardigheden


45-90 minuten

Amsterdamse beroepen interessen vragenlijst (ABIV)2

Evers, 1992

Thurstone Beroepen Test (TBT)2

Tjoa, 1978

Beroepskeuze zelf-onderzoek (BZO)2

Hogerheijde van Amstel, de Fruyt en Mervielde, 1995

2

Vanaf 16 jaar. Getest op MAVO, HAVO en VWO scholieren

Vanaf 15 jaar. Getest op VBO, MAVO, HAVO, VWO, MBO, HBO en WO. Geschikt voor (voor)-laatste klassen van MAVO, HAVO

Weergave items en afname methode Op papier, geschreven items

De classificatie van menstypen en beroepen

Evers, van Vliet-Mulder en Groot (2000a; 2000b)

24

Afname duur Ongeveer 35 minuten

Scoring

Type antwoorden en type scoring Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit vier)

Keuze antwoorden, absolute scoring (driepuntsschaal)

Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit paren)

Keuze antwoorden, absolute scoring (ja/nee)

Beoordeling COTAN

Overig

Waarom ongeschikt voor LVG?

Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: onvoldoende ( niet representatief of niet te beoordelen) Betrouwbaarheid: goed Begripsvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek) Criteriumvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek) Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: goed Betrouwbaarheid: goed Begripsvaliditeit: goed Criteriumvaliditeit: voldoende Uitgangspunten testconstructie: onvoldoende Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: onvoldoende Normen: onvoldoende Betrouwbaarheid: voldoende Begripsvaliditeit: onvoldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: onvoldoende (niet representatief of niet te beoordelen)

Invulling testformulier lastig, rooster met kruispunten (de Zeeuw et al., 2004)

-Geschreven items

Bewerking van BerufsInteressen-Test

-Gericht op te hoog opleidingsniveau

Bewerking van Strong Vocational Interest Blank (SVIB) (heterogene schalen)

-Geschreven items

Bewerking van Thurstone Interest Schedule

-Geschreven items

Zelfstandig ingevuld, gescoord en geïnterpreteerd: veel mensen lezen aanwijzingen niet goed genoeg om test goed in te vullen (Dolliver & Hanson in de Zeeuw et al., 2004)

-Geschreven items




FotoBeroepen test2

Evrard, de Vos, Lievens en Symoens, 1984

Kuder Interesse Vragenlijstverk 2 orte vorm

Kooreman

Alphense beroepen test voor LBO/IBO, Albert-M en Albert-J2 3

Bullens, 1982 & 1983

Beroepen interesse onderzoek (BIO)2

Bullens, Evers en van Hoof, 1977

3

en VWO en jongvolwassenen

volgens typologie van Holland

Volwassenen van het lageren midden beroepsniveau

13 beroepssectoren met ieder 12 foto’s met concrete beroepenafbeeldingen. De 13 beroepssectoren zijn technisch, mechanisch geschoold, manueel, voedselbereiding, agrarisch, ambachtelijke vormgeving, esthetisch, diensten (sociaal, medisch, pedagogisch), diensten (persoonsverzorging, horeca, recreatie), diensten (communicatie), diensten (openbare besturen), administratie en verkoop.

Op papier, gebruik van foto´s

LBO/MBO niveau, vanaf 18 jaar

10 homogene schalen: agrarisch, technisch, laboratorium, rekenen, handel, administratie, helpend, muziek, beeldende kunst, literair. 59 groepjes van 3 items over beroepsinteresses en –activiteiten


15-25 minuten

6e klas basisonderwijs en 2e brugklas LBO/IBO

Jongens: 12 dimensies die beroepsrichtingen binnen het LBO/IBO representeren (homogeen): handel en zelfstandige vestiging, administratie en verkoop, agrarische sector, grafische technieken, consumptieve technieken, motorvoertuigentechnieken, (fijn) mechanische technieken, installatietechnieken, electro-technieken, bouwtechnieken, chauffeur, varen (kleine en grote vaart). 132 items over beroepen Meisjes: 9 dimensies die beroepsrichtingen binnen het LBO/IBO representeren (homogeen): handel en zelfstandige vestiging, winkelpraktijk, kantoorpraktijk, consumptieve technieken, huishoudkunde, gezondheidskunde, uiterlijke verzorging, textiele werkvormen, agrarische sector. 72 items over beroepen 140 tweekeuzeitems over zeven belangstellingsgebieden: dienstverlenend werk, buitenhuisactiviteiten, techniek, handel administratie, kunst, wetenschappelijk werk, literair werk. Homogene schalen 30 driekeuze items over drie


15-20 minuten


Ongeveer 45 minuten

Middenklassen voortgezet onderwijs (MAVO, HAVO en VWO); vanaf 14 jaar

Betrouwbaarheid: voldoende Begripsvaliditeit: voldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek)

Bullens (1987)

25

Ongeveer 30 minuten

Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit twee)

Keuze antwoorden, Per drie items aangeven welke activiteit het meest en het minst prettig gevonden wordt Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit twee)

Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit twee of drie)

Uitgangspunten testconstructie: voldoende Kwaliteit van het testmateriaal: voldoende Kwaliteit van de handleiding: voldoende Normen: onvoldoende (geen Nederlandse normen) Betrouwbaarheid: onvoldoende Begripsvaliditeit: onvoldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende Uitgangspunten testconstructie: onvoldoende Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: onvoldoende Normen: onvoldoende Betrouwbaarheid: onvoldoende Begripsvaliditeit: onvoldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: voldoende Betrouwbaarheid: onvoldoende Begripsvaliditeit: voldoende Criteriumvaliditeit: voldoende

Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed

Bewerking van Self Directed Search van Holland (de Zeeuw et al., 2004) Bewerking van Test d’Orientation Professionelle de la Persgotiere (1964)

-Geen Nederlandse normen

Gevaar ambigue plaatjes/ foto’s

-Validiteit en betrouwbaarheid onvoldoende

Instrument is niet meer verkrijgbaar

-Ambigue plaatjes -Geschreven items -Gericht op te hoog opleidingsniveau

-Geschreven items -Gericht op te hoog opleidingsniveau

Aanpassing van de Leuvense aanpassing van de Occupational Interest Inventory van Lee & Thorpe (de Zeeuw et al., 2004)


belangstellingstypen: verbaal, manueel, numeriek

Korte interesse test voor schoolen beroeps keuze (KIT)2

Compaan en Kooreman, 1994

Leerlingen VBO, MAVO en MBO

7 homogene interesserichtingen: werken met dieren en planten, technisch werken, werken met processen (chemie, voeding), creatief werken, werken met mensen, werken in de handel, administratief werken. Gemeten door 84 beroepen en 84 werkzaamheden in paren. Gekoppeld aan 225 beroepen


Ongeveer 15 minuten

Hogere beroepen interesse test (HIT)2

Compaan en Kooreman, 1998

HAVO, VWO en MBO leerlingen, studenten HBO en WO

7 homogene interesserichtingen: werken met dieren en planten, technisch werken, werken met processen (chemie, voeding), creatief werken, werken met mensen, werken in de handel (economie), administratief werken. Gemeten door 84 beroepen en 84 werkzaamheden in paren. Gekoppeld aan 360 beroepen


Ongeveer 15 minuten

Plaatjesinteresse test (PITA)4

Abbas en van Dijk, 1979

Verbaal zwakke personen

8 homogene schalen: praktisch-technisch, dienstverlenend, theoretisch, artistiek, buiten, amusement, medisch verzorgend, onderwijs. In totaal 132 plaatjes van beroepen en activiteiten

Op papier, gebruik van tekeningen

Onbekend

Interessen, Beroepsvaardi gheden Intellectueel vermogen, Specifieke beroepsinteressen (IBIS)4 4

de Kruijff en Helsma, 2000

Versie voor opleidingsniveau VMBO en versie voor HAVO/VWO

VMBO versie: Algemene interessetest die inzicht geeft in de globale interesse van een persoon (bv. techniek of verzorging). Daarnaast 10 specifieke interessetesten met 4 tot 9 lijsten die dieper ingaan op iemands interesse binnen een bepaalde richting (bv. metaal of elektrotechniek voor iemand wiens interesse techniek was). Homogene schalen.


de Zeeuw et al. (2004)

26

15-20 minuten voor algemene schaal, per specifieke schaal nogmaals 10-15



Keuze antwoorden, absolute scoring (vierpuntsschaal) Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit twee en keuze uit vier)

Normen: goed Betrouwbaarheid: goed Begripsvaliditeit: voldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek) Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: goed Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: onvoldoende (normgroepen te klein en normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen) Betrouwbaarheid: voldoende Begripsvaliditeit: onvoldoende (te weinig onderzoek) Criteriumvaliditeit onvoldoende (te weinig onderzoek) Uitgangspunten testconstructie: goed Kwaliteit van het testmateriaal: voldoende Kwaliteit van de handleiding: goed Normen: onvoldoende (normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen Betrouwbaarheid: voldoende Begripsvaliditeit: voldoende Criteriumvaliditeit: onvoldoende (te weinig onderzoek) Niet beoordeeld

Uitkomsten van zeer lage tot zeer hoge scores (vijf niveaus). Alleen zeer hoge en zeer lage scores hebben betekenis

-Geschreven items

Deze test is vervolg op KIT

-Geschreven items



Plaatjestest Bewerking van de Geist Picture Interest Inventory

-Niet meer verkrijgbaar

Instrument is niet meer verkrijgbaar Niet beoordeeld Betrouwbaarheid: goed (>0.8) voor algemene lijsten, matig (0.52-0.72) voor specifieke lijsten


The readingfree vocational interest inventory (RFVII)5 6

Becker, 1973 en 1983

Educable mentally retarded youth (Getest op mensen met IQ tussen 47-85; in herziene test IQ tussen 43 en 114)

Werk Belangstelling Test (WBT) en Activiteiten Belangstelling Inventarisatie ABI)7

Toll onderzoek training en advies

Mensen met een verstandelijke beperking

Directions8

Course Care, AOB TwenteGeldergroep, MAP loopbaan & nieuwe media, 1999

Scholieren en volwassenen tot en met MBO niveau. Potentiële schoolverlaters, laaggeschoolden (allochtonen), mensen met een buitenlandse opleidingen. Leeftijdsonderg rens 14-15 jaar Werkzoekenden, arbeidsgehandicapten, Studenten en scholieren. Van elementair tot academisch niveau

Icares Eureka beroepen-test9

Icares (Jaar van uitgave onbekend)

90 paarsgewijze en 15 vierkeuze items over beroepen en activiteiten Mannen: 11 homogene interesseschalen: automotive, building trades, clerical, animal care, food service, patient care, horticulture, janitorial, personal ser-vice, laundry service, materials handling Vrouwen: 8 homogene interesseschalen: laundry service, light industrial, clerical, personal service, food service, patient care, horticulture, housekeeping. Elke schaal bestaat uit 15 items over activiteiten en beroepen (plaatjes). In herziene test 11 schalen (janitorial en light industrial zijn hier weggevallen) met 165 illustraties over activiteiten en beroepen 15 domeinen van werk of activiteit (homogeen): horeca, dieren verzorging, opslag en vervoer, plantsoen en tuinderij, bakkerij, supermarkt en winkel, houtbewerking, kantoor werk, verzorging, huishoudelijk werk, montagewerk, textiel bewerken, kaarsen maken, creatief werk, muziek en toneel. 11 domeinen moeten gekozen worden. Per domein 10 foto’s 8 sectoren (homogeen): harde en zachte techniek, ambachtelijk-creatief, voedselbereiding en bediening, agrarisch werk, handel, administratie, sociale dienstverlening, uniform en vervoer. Totaal 132 weergegeven beroepen

Interesse wordt gekoppeld aan 35 beroepssectoren (homogeen): muziek, bouw, grafisch, hout/meubel, motorvoertuigen/fietsen, fijne techniek, horeca, logistiek, metaal/industrie, schilder/ stukadoor, voeding/genotmiddelen, milieu, religieus, verpleging/medisch, verkeer/vervoer (planologie), kunst/ cultuur,

minuten Op papier, gebruik van tekeningen

Onbekend

Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit drie)

Niet beoordeeld

Plaatjestest

Betrouwbaarheid: tussen .73 en .94 voor mannen en tussen .65 en .89 voor vrouwen (testhertest betrouwbaarheid na 2 weken)

Bij elke schaal worden beroepen genoemd van unskilled, semi-skilled en skilled niveaus

-Geen Nederlandse versie beschikbaar -Oude normgroepen

In herziene test varieert betrouwbaarheid van .60 tot .93; .83 mediaan)

Op de computer (via internet), gebruik van foto´s

Ongeveer 20 minuten

Op de computer (cd-rom), keuze tussen gebruik van foto´s of geschreven items

Ongeveer 45 minuten

Op de computer, geschreven items.

Ongeveer 15 minuten

In de interessescan ook

5

Becker (1973) Becker en Zeifman Becker (1983) 7 http://www.tota.nl/index/pagina/5 8 Handleiding Directionstest 9 Handleiding Icares Eureka Beroepentest 6

27


Niet beoordeeld

Keuze antwoorden, ipsatieve scoring (keuze uit vier)

Niet beoordeeld

Keuze antwoorden, absolute scoring (vierpuntsschaal en vijfpuntsschaal)

Niet beoordeeld

Validiteit en betrouwbaarheid nog onduidelijk

Domeinen kunnen aangepast worden voor elke organisatie

-Geschikt voor mensen die ver van arbeid afstaan, maar niet voor begeleiding richting arbeid

Uitkomst van test wordt bepaald door de resultaten van de beroepen-interessetest, een capaciteiteninschattingsopdracht en cliëntgebonden gegevens (behaald opleidingsniveau)

-Verouderde beroepen

Test kent ook capaciteitengedeelte dat samen met professional wordt ingevuld Test biedt mogelijkheid beperkingen of ziekten te koppelen aan

-Geschreven items

-Niet alle beroepen door doelgroep uitvoerbaar

-Gericht op te hoog opleidingsniveau -Vragen te

laboratorium/chemie, mode/ kleding (textiel/schoenen), onderwijs/ pedagogie, sport/bewegen, wegen waterbouw (geodesie), agrarisch (dieren/biologie), automatisering/ wiskundig, beveiliging/uniform, facilitaire dienstverlening, juridisch/ bestuurlijk, sociaal dienstverlenend, secretarieel, taal/communicatie, toerisme/recreatie, administratie/ economie, commercieel, elektro, uiterlijke verzorging, management

LDC interesse en competentietest (LINC)10 11

LDC in samenwerking met auteurs van BZO (Dingemanse en van Amstel) (jaar van uitgave onbekend)

LINC basis geschikt tot en met MBO niveau, LINC hoog vanaf MBO niveau Leeftijd vanaf 13 jaar

Het Waarde assessment (Dillema manager)12

Dillemma manager (jaar van uitgave onbekend)

LBO, MBO, HBO niveau en NT2 kandidaten

Ook snelle interessescan mogelijk op basis van menstypologie van Holland: realistisch, artistiek, intellectueel, sociaal, conventioneel, ondernemend. Gamma en verfraaiend door test toegevoegd. Menstypes kiezen door middel van foto´s van beroepen, door weergave van schoolvakken of door middel van verhaaltjes 168 vragen naar interesses in beroepen en beroepsbezigheden (homogeen). Gebaseerd op model van Holland (6 mens typen: praktisch, kunstzinnig, analytisch, sociaal, ondernemend, conventioneel). Vragen scoren van nee, dat wil ik beslist niet doen tot ja, dat wil ik heel erg graag doen. Daarnaast 72 vragen naar competenties en eigenschappen. Vragen naar kennis, kwaliteiten en ervaringen. Vragen scoren van helemaal oneens tot helemaal eens. Onbekend

keuze in gebruik van foto´s of verhaaltjes

Op de computer (via internet), geschreven items

Ongeveer 30 minuten

Op de computer, geschreven items

Onbekend

Keuze antwoorden, absolute scoring (vijfpuntsschaal)

Niet beoordeeld

uitvoerbaarheid van beroepen Taalgebruik vragenlijst wordt afgestemd op opleidingsniveau cliënt Behaalde opleidingsniveau wordt samen met de interesses gekoppeld aan 2250 beroepen Uitkomst van beroepen kan gekoppeld worden aan vacatures bij CWI

moeilijk

Te zien als opvolger van Beroepskeuze Zelf Onderzoek (BZO)

-Geschreven items

Itemselectie en beroepen zijn gedifferentieerd naar niveau (basis of hoog)

Niet beoordeeld

Er wordt een beeld geschetst van de persoonlijkheid, de rol die het individu wil innemen, welke belangen worden nagestreefd en het doel dat hieraan is gekoppeld. Het eindbeeld is basis voor een objectieve indicatie voor het gedrag van een persoon in een bepaalde context. De vraagstelling kent vier niveau's aangepast aan het taalniveau van de kandidaat. (LBO-,

10 11 12

http://www.ldc.nl/ http://www.testtraject.nl/ door middel van invullen van de test http://www.dilemmamanager.nl/

28

-Afbeeldingen te abstract



Beroepenscan13 14

13 14

Servicepunt arbeidsmarkt MKB, CWI en 25 branches, 2005

Jongeren (zonder startkwalificatie)

Vragen naar competenties

Onbekend

Onbekend

http://www.servicepuntmkb.nl/media/downloads/Wisselwerk17.pdf http://www.servicepuntmkb.nl/media/downloads/Wisselwerk20.pdf

29

Onbekend

Niet beoordeeld

MBO- HBO- en NT2niveau). Per niveau kan gekozen worden voor vraagstelling in de Uvorm of jij- vorm Instrument ontwikkeld om instroom in “tekortberoepen” te verbeteren. Vaardigheden van jongeren worden getest en gecombineerd met vaardigheden die nodig zijn in bepaalde “tekortberoepen” De vraag op de arbeidsmarkt is leidend

-Geschreven items -Geen instrument voor beroepskeuze, enkel evt. aanvulling hierop

4. Doelgroep in relatie tot testen In dit hoofdstuk worden de verschillende aspecten en deelaspecten van een beroepsinteresse test besproken in relatie tot de doelgroep. Per aspect (uitgangspunten, vormgeving en scoring) wordt bekeken op welke manier de nieuwe beroepsinteresse test het beste vormgegeven kan worden als de beperkingen van de doelgroep worden meegenomen. Hiermee worden de drie deelvragen beantwoord. 4.1 Uitgangspunten 4.1.1 Doelgroep Eerder in dit onderzoek is beschreven dat mensen met een licht verstandelijke beperking de doelgroep zijn in de ontwikkeling van een nieuwe beroepsinteresse test. Wat preciezer gesteld wordt het instrument primair ontwikkeld voor (schoolgaande) jongeren met een ernstige gedragsstoornis en/of ontwikkelingsstoornis, mogelijk in combinatie met een licht verstandelijke beperking. Er is dan ofwel sprake van intellectuele beperkingen ofwel van ernstige gedragsproblematiek of van beide. Het instrument kan daarnaast worden gebruikt door Regionale Opleidingscentra (ROC’s) en door oudere personen, zoals laagopgeleide mensen met verstandelijke gedragsbeperkingen die in een reintegratietraject zitten. Hoewel het instrument in eerste instantie is bedoeld voor nog schoolgaande jongeren met een licht verstandelijke beperking, kan het ook worden ingezet in een bredere context, namelijk mensen met werkervaring die op zoek zijn naar een nieuwe plek op de arbeidsmarkt. De doelgroepen van bestaande beroepsinteresse testen hebben veelal een hoger niveau van opleiding dan de doelgroep voor het nieuw te ontwikkelen beroepsinteresse test. De banen en beroepsgebieden die deze instrumenten kennen zijn onbekend bij mensen met een licht verstandelijke beperking en de beroepen die gekozen kunnen worden zijn bovendien nooit uitvoerbaar door hen, omdat de voorgedragen beroepen boven het cognitieve niveau en capaciteitsniveau van de persoon liggen (Becker, 1973). De bestaande beroepsinteresse testen zouden irreële verwachtingen creëren en zijn dan ook niet geschikt voor de doelgroep. Zelfs de Albert-M/Albert-J, KIT, IBIS, LINC, Waardeassessment en Icares test zijn weinig geschikt. Ze richten zich weliswaar op lagere niveaus, maar deze niveaus zijn nog steeds onbereikbaar voor het grootste deel van de doelgroep. Hoewel niet alle beroepen uitvoerbaar zijn door de doelgroep, is de Directions test het meest geschikt voor de doelgroep, maar verouderd en daarom slecht bruikbaar. De WBT is, volgens een jobcoach met meer dan 20 jaar ervaring, ongeschikt, omdat de test zich richt op mensen die nog erg ver van de beroepenarbeid afstaan. De nieuwe beroepsinteresse test zal beroepen en functies moeten kennen die ook door de ondergrens van de populatie van mensen met een licht verstandelijke beperking kunnen worden uitgevoerd. De beroependimensies moeten direct aansluiten bij de mogelijkheden; testscores moeten dan ook leiden tot daadwerkelijk kunnen uitvoeren van concrete beroepen (Bullens, 1987).

30

4.1.2 Typen interesseschalen Bij homogene schalen zijn de items de operationalisatie van een psychologisch kenmerk. Bij een beroepsinteresse test is dat bijvoorbeeld interesse (Evers, 1986). Bij heterogene schalen vertonen de items veel minder samenhang met elkaar en met een psychologisch kenmerk, maar vertonen bepaalde brede interesses een relatie met specifieke beroepsgroepen (Luken, 1995). Bij a priori schalen zijn de items de operationalisatie van een bepaalde beroepsrichting. Alle activiteiten die worden uitgevoerd binnen een bepaalde beroepsrichting worden meegenomen, ook de activiteiten die in het algemeen als minder leuk worden ervaren binnen de beroepsrichting (Luken, 1995). Heterogene schalen kunnen moeilijk een inhoudelijke betekenis geven aan de score (Evers, 1986). In de beroepskeuze betekent dit dat de uitslag van een test geen inzicht geeft in de interessestructuur van de persoon. Het wordt niet duidelijk waaróm de interesses van de persoon lijken op die van personen die een bepaald beroep uitoefenen (Luken, 1995). Voor een beroepskeuze is dit juist wel van belang. Bovendien zou iemand toegang moeten kunnen hebben tot een beroepsgroep, ook al zijn de interesses van de persoon met een bepaalde beroepsgroep niet aan elkaar gelijk (Evers, 1986). Voor de ontwikkeling van het beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking zal daarom gebruik worden gemaakt van homogene schalen. Ook zal worden bekeken of bepaalde activiteiten die minder leuk zijn, maar toch horen bij een bepaald interessegebied, moeten worden meegenomen omdat ze een belangrijk aspect vormen van het werk dat moet worden uitgevoerd (a priori schalen). Hierbij zal wel geprobeerd worden de schalen homogeen te houden. 4.1.3 Metingen van beroepsinteresse Het bepalen van de manier waarop de beroepskeuze moet worden gemeten, is zoals vermeld in de inleiding, een ander gedeelte van de theoretische oriëntatie. Er zal hier dan ook niet verder op in worden gegaan. 4.2 Vormgeving 4.2.1 Weergave items Uit het schema van bestaande beroepsinteresse testen valt af te lezen dat 13 van de 19 genoemde testen in geschreven vorm zijn. Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben moeite met het verwerken van geschreven informatie (Becker, 1973; Luckasson, 1997) en zelfs testen waar maar heel weinig leesvaardigheden voor nodig zijn, zijn te moeilijk (Stodden et al.,1979). De BIT, ABIV, TBT, BZO, Kuder interesse vragenlijst (verkorte vorm), Albert-M en Albert-J, BIO, KIT, HIT, IBIS, Icares test, LINC en het Waarde-assessment zijn daarom niet geschikt voor de doelgroep als gekeken wordt naar de problemen die de doelgroep heeft op het vlak van geschreven informatie. De nieuw te ontwikkelen beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking zal daarom de items moeten weergegeven in de vorm van afbeeldingen. Het gebruik van afbeeldingen in een test voorkomt leesproblemen en zorgt er bovendien voor dat de aandacht langer kan worden behouden, wat gunstig is gezien het beperkte concentratievermogen van de doelgroep (Elias, Vermeer & ’t Hart, 2005; Bullens, 1987). Hoewel afbeeldingen het gevaar van ambiguïteit met zich mee kunnen brengen

31

(Stodden et al., 1979), wat ook een kritiek is op al bestaande plaatjestesten, is het vanwege de problemen met geschreven informatie onmogelijk om de test in geschreven vorm af te nemen. Het weergeven van items door gebruik van afbeeldingen kan door middel van getekende plaatjes, maar ook door middel van foto´s. Het belangrijkste is dat de gebruikte afbeeldingen een goede weergave geven van de taken die bij het beroep of bij de functie horen. De doelgroep heeft weinig inzicht in de aspecten die bij een beroep horen. Door hun impulsiviteit (Landelijk Kenniscentrum, 2005a), zouden ze zich snel kunnen laten leiden door aantrekkelijke prikkels die ze met een bepaald beroep associëren, zonder te weten wat het beroep echt inhoudt en zonder te weten of zij wel geschikt zijn voor de functie in termen van kennis en vaardigheden. Keuzes worden vaak gebaseerd op specifieke mensen of dingen die in het plaatje te zien zijn en zijn niet gebaseerd op het beroep dat wordt uitgedrukt (Stodden et al., 1979). Bij een foto van een politieagent op een motor zal de doelgroep zich bijvoorbeeld al snel laten leiden door de motor en het uniform van de agent, zonder te weten wat een politieagent allemaal doet, welke opleiding gevolgd moet worden en welke andere vaardigheden daarvoor nodig zijn. De afbeeldingen moeten daarom realistisch zijn en zich niet te veel richten op aspecten die de doelgroep snel kunnen prikkelen (bv. uniformen of grote machines). Naast

deze

eis,

moet

de

weergave

van

beroepen

en

beroepsactiviteiten

binnen

de

beeldvormingsmogelijkheden van de doelgroep liggen. De doelgroep heeft maar een beperkt concretiseringsvermogen en als ze zich geen beeld kunnen vormen van een beroep of functie, zullen ze zich ook niet kunnen herkennen in de omschrijvingen en afbeeldingen. Dat zou betekenen dat ze er ook geen interesse in kunnen tonen (Bullens, 1987). Om te bepalen of er gebruik moet worden gemaakt van foto´s of tekeningen, moet opnieuw worden gekeken naar de beperkingen van de doelgroep. Mensen met een licht verstandelijke beperking kunnen moeilijk abstract denken. Dingen die ze zien en andere ervaringen zijn zeer concreet. Abstractie in begrip of tekening zal niet worden begrepen en er is sprake van zwart-wit denken. Tevens zijn er communicatieproblemen. Er is onvoldoende begrip van non-verbale informatie, de kern van een verhaal wordt snel gemist en zaken worden erg letterlijk opgevat (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a). Om deze redenen bestaat de kans dat tekeningen al snel niet begrepen worden of niet worden vertaald naar de eigen beroepsmogelijkheden. Het gebruik van foto´s zal geschikter zijn, omdat er minder sprake is van abstractie. Daarom zal in het nieuw te ontwikkelen beroepsinteresse test gebruik worden gemaakt van afbeeldingen door middel van foto´s. 4.2.2 Afnamemethode In paragraaf 3.3.2 zijn enkele voordelen van het gebruik van digitale testen genoemd. Ook is vermeld dat de testpersonen wel moeten kunnen omgaan met computers, willen ze de test goed kunnen maken (Hofer & Green, 1985). Jongeren zullen waarschijnlijk minder problemen hebben in de omgang met computers, omdat zij hier hun hele leven al mee spelen en werken. De voordelen van digitaal testgebruik wegen daarom ook zeker op tegen het nadeel van computervaardigheden. De nieuwe beroepsinteresse test zal dan ook gedigitaliseerd worden. Door digitalisering van de beroepsinteresse test kan het testformulier gestructureerd worden en overzichtelijk blijven. Eventuele vragen die kunnen worden overgeslagen zijn niet meer zichtbaar en

32

de testpersoon zal gemakkelijk door de test heen kunnen lopen. Dit is erg gunstig voor de doelgroep, want mensen met een LBO/IBO opleiding hebben moeite met het structuren van de werkelijkheid. (Bullens, 1987). Ook mensen met een licht verstandelijke beperking zullen deze problemen kennen, omdat zij het niveau van LBO of IBO veelal niet halen. De werkelijkheid moet daarom zoveel mogelijk gestructureerd worden. In testgebruik betekent dit dat het testformulier overzichtelijk moet zijn en structuur moet bevatten om onnodige fouten zoveel mogelijk te vermijden (Bullens, 1987). Digitalisering van de test zal hier aan bijdragen. 4.2.3 Afnameduur Om de afnameduur van de nieuwe beroepsinteresse test te bepalen, moet een relatie worden gelegd met kenmerken van de doelgroep. Zoals eerder vermeld, heeft de doelgroep een geringe spanningsboog en een beperkt concentratievermogen ten aanzien van hoofdzaken. Hierdoor kunnen ze niet voor langere tijd bezig zijn met één taak en hebben ze problemen met het onthouden van zaken (Bullens, 1987; Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a). Om deze redenen mag de afnameduur van het beroepsinteresse test niet te lang zijn. In de pilot fase van het onderzoek wordt bepaald hoe lang de beroepsinteresse test mag gaan duren. 4.3 Scoring 4.3.1 Vrije antwoorden en keuze antwoorden In paragraaf 3.4.1 zijn de verschillen tussen de vrije antwoordenvorm en de keuze-antwoordenvorm uitgelegd. Omdat mensen met een licht verstandelijke beperking moeite hebben zich verbaal uit te drukken (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a) en het voor hen dan ook moeilijk is hun interesses te verwoorden, is het onverstandig om te kiezen voor een test met vrije antwoordenvorm. Een test met vrije antwoordenvorm zal bovendien zeer lastig te coderen zijn en de tijd om de antwoorden te coderen zal erg lang zijn. De bruikbaarheid van het instrument is dan niet goed. Daarom zal voor de ontwikkeling van het beroepsinteresse test worden gekozen voor keuzeantwoorden. Omdat de beroepsinteresse test gedigitaliseerd zal worden, is de efficiëntie van de scoring goed. De computer zal de scores immers direct coderen en de berekeningen uitvoeren. Ook zorgt scoring via de computer voor zorgvuldigheid. 4.3.2 Absolute scoring en ipsatieve scoring In paragraaf 3.3.2 zijn de verschillen tussen absolute en ipsatieve scores uitgelegd. Om een keuze te maken tussen het gebruik van gedwongen-keuze items of schaalitems, moet eerst worden gekeken naar hoe mensen met een licht verstandelijke beperking keuzes maken. Want hoewel er steeds meer zelfrapportage metingen zijn bij mensen met een verstandelijke beperking, is het de vraag of mensen met een (licht) verstandelijke beperking de gestelde vragen wel begrijpen, of ze antwoorden geven die onafhankelijk van de interviewer zijn gevormd en of ze antwoorden geven die onafhankelijk zijn van het antwoordformat (Hartley & MacLean, 2006). Zelfrapportage metingen vereisen dat de persoon vaardigheden heeft op het gebied van lange- en korte termijn geheugen, omdat de vragen en meerdere antwoordmogelijkheden moeten worden onthouden (Hartley & MacLean, 2006).

33

Verschillende onderzoekers (Sigelman et al., 1980; Sigelman et al.,1981; Sigelman, Budd, Winer, Schoenrock & Martin, 1982; Hartley & MacLean, 2006) hebben zich bezig gehouden met problemen die kunnen optreden in responsratio´s, antwoordbias, betrouwbaarheid en validiteit als mensen met een verstandelijke beperking vragenlijsten invullen. Ten eerste kan gekeken worden naar de responsratio´s van verschillende antwoordformats. Vragen kunnen beantwoord worden door middel van een Likert schaal, door middel van een ja/nee vraag of door middel van een gedwongen keuze vraag met twee keuzes. In het gebruik van Likert schalen is het onderscheid dat moet kunnen worden gemaakt tussen subtiele verschillen van antwoordmogelijkheden lastig voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Iemand met een licht verstandelijke beperking weet vaak niet wat de keuzes in een schaal inhouden (Hartley & MacLean, 2006; Stodden et al., 1979). Hierdoor kunnen lage responsratio´s optreden. Er is maar weinig bekend of mensen met een verstandelijke beperking betrouwbaar en valide deze subtiele verschillen in hun gedrag kunnen categoriseren en onderscheiden (Hartley & MacLean, 2006). Uit onderzoek van Sigelman et al. (1981) blijkt dat gedwongen keuze vragen met twee keuzes wat moeilijker te beantwoorden zijn door mensen met een licht verstandelijke beperking dan ja/nee vragen. De responsratio was bij gedwongen keuze vragen met een keuze uit twee wat lager dan de responsratio bij ja/nee vragen. Hartley en MacLean (2006) hebben door middel van een review bekeken in welk soort antwoordformats de responsratio´s van mensen met een licht verstandelijke beperking het hoogst waren. Gemiddeld waren de ratio´s voor Likert schalen vergelijkbaar en soms zelfs hoger dan ja/nee vragen, gedwongen keuze vragen en open vragen. Toch kennen ook Likert schalen die worden ingevuld door mensen met een verstandelijke beperking lage responsratio´s, zeker als de schaal niet met plaatjes wordt ondersteund (bv. smileys of gebruik van kleuren). Mensen met een milde verstandelijke beperking hebben echter een hogere responsratio dan mensen met een zwaardere verstandelijke beperking (Sigelman et al., 1980; Hartley & MacLean, 2006). In onderzoek van Sigelman et al. (1982) steeg de responsratio bij mensen met een licht verstandelijke beperking op multiple choice vragen tot 100% toen de schaal met plaatjes (smileys) werd ondersteund. Ten tweede kan gekeken worden naar responsbias. Bij het gebruik van ja/nee vragen hebben mensen met een licht verstandelijke beperking de tendens om elke vraag met ja te beantwoorden, ook al spreken antwoorden op vragen elkaar dan tegen. Dit zogenaamde “yeasaying” leidt tot bias in antwoorden (Sigelman, Schoenrock, Spanhel, Hromas, Winer, Budd & Martin, 1980; Sigelman, Budd, Spanhel & Schoenrock, 1981). Hoewel de responsratio lager is bij gedwongen keuze vragen (met een keuze uit twee) dan bij ja/nee vragen, is de responsbias bij gedwongen keuze vragen (met een keuze uit twee) kleiner dan bij ja/nee vragen. De antwoorden zijn meer consistent en valide. Dit komt omdat de neiging om het laatste antwoord te kiezen in gedwongen keuze vragen (met een keuze uit twee) kleiner is dan de neiging ja te zeggen op ja/nee vragen. Gedwongen keuze vragen (met een keuze uit twee) kunnen een alternatief bieden op ja/nee vragen, omdat respondenten minder worden geduwd richting een antwoordoptie zoals bij ja/nee vragen (Sigelman et al., 1981). Als gekeken wordt naar Likert schalen, blijken mensen met een licht verstandelijke beperking, meer dan mensen zonder een licht verstandelijke beperking, de neiging hebben om het meest positieve antwoord op een Likertschaal te kiezen. Deze bias is ongeveer even groot als de tendens om het laatste alternatief in

34

gedwongen keuze vragen (met een keuze uit twee) te kiezen, maar kleiner dan de tendens om ja te zeggen op een ja/nee vraag (Hartley & MacLean, 2006). Responsbias wordt echter kleiner als de verstandelijke beperking minder ernstig wordt en als de interviewer of begeleider de items mag parafraseren of mag uitweiden over het item (Sigelman et al., 1980; Hartley & MacLean, 2006). Daarnaast kan het gebruik van verhelderende vragen (bv. de vraag “leg eens uit”) responsbias verminderen, omdat het werkt als een controlemechanisme. Het verheldert de vraag of het antwoord wel de echte mening reflecteert. Dit leidt tot een hogere validiteit (Hartley & MacLean, 2006). Ten derde kan worden gekeken naar de validiteit en betrouwbaarheid. Ook hier blijkt dat mensen met een lichte verstandelijke beperking minder problemen kennen dan mensen met een zwaardere verstandelijke beperking (Sigelman et al., 1980; Hartley & Wright, 2006). Ze antwoorden meer consistent en precies op Likertschalen. Pretesten kunnen helpen om de respondenten te laten wennen aan het antwoordformat en het geeft de mogelijkheid voor feedback over hoe de schaal moet worden ingevuld. Daarnaast kan het de deelnemers leren de antwoorden te onderscheiden. Hierdoor vermindert de responsbias en stijgt de betrouwbaarheid en validiteit (Hartley & MacLean, 2006). Bovendien kan uit een pretest blijken dat het aantal antwoordcategorieën zorgt voor te veel complexiteit,

waarmee

het

antwoordformat

kan

worden

aangepast.

Door

het

aantal

antwoordcategorieën aan te passen wordt de responsratio gemaximaliseerd (Hartley & MacLean, 2006). Uit de literatuur blijkt dat het aantal antwoordalternatieven moet worden aangepast aan de capaciteiten van de persoon. Hoewel meerdere antwoordcategorieën preciezere informatie verzamelen, is dit niet nuttig als de gegeven antwoorden niet betrouwbaar zijn of als de responsratio hiermee sterk daalt. Daarnaast zou het parafraseren en uitweiden op items leiden tot een toenemende responsratio en minder responsbias. Omdat de beroepsinteresse test echter individueel in te vullen moet zijn, is deze tip minder bruikbaar. Bovendien bestaat het gevaar dat de responsbias groter wordt; als de vragen niet consistent worden gepresenteerd kan dat namelijk variabiliteit in de antwoorden opleveren en kan de respondent zich aan de interviewer aan gaan passen (Hartley & MacLean, 2006). Voor de te ontwikkelen beroepsinteresse test moet een keuze worden gemaakt in het soort vragen dat gebruikt gaat worden. Moet er een gedwongen keuze worden gemaakt, moeten de antwoorden bestaan uit ja/nee of moeten de antwoorden op een Likert schaal beoordeeld worden? De responsratio is bij ja/nee vragen een klein beetje hoger dan bij de andere soorten vragen (Sigelman et al., 1981). De responsbias is echter ook veel groter bij ja/nee vragen (Sigelman et al., 1980; Sigelman et al., 1981). Als een afweging moet worden gemaakt tussen een hoge responsratio maar ook een grote responsbias of een lagere responsratio maar ook minder responsbias, moet voor het laatste worden gekozen, want valide informatie van weinig mensen is altijd beter dan invalide informatie van veel mensen (Sigelman et al., 1982). De responsbias is bij Likert vragen het laagst (Hartley & MacLean, 2006). Daarom zal voor het nieuw te ontwikkelen beroepsinteresse test gebruik worden gemaakt van Likert schalen. Het is verstandig deze schalen te ondersteunen door visuele gegevens, bijvoorbeeld het gebruik van smileys of kleuren (bv. rood voor niet mee eens, groen voor mee eens). Te verwachten valt dat de responsratio door het gebruik van deze visuele gegevens zal toenemen (Hartley & MacLean, 2006). Tevens kunnen in de nieuwe beroepsinteresse test enkele pretest vragen

35

komen, zodat de respondenten kunnen oefenen met het invullen van de vragen, zodat de echte vragen meer betrouwbaar worden ingevuld. Omdat er weinig bekend is of mensen met een verstandelijke beperking betrouwbaar en valide subtiele verschillen kunnen onderscheiden in antwoordmogelijkheden (Hartley & MacLean, 2006), is het moeilijk te bepalen uit hoeveel antwoordmogelijkheden de Likert schaal moet gaan bestaan. Het moeten er in ieder geval niet te veel zijn. Een keuze uit twee of drie antwoordmogelijkheden lijkt daarom het meest voor de hand liggend. Bij een oneven aantal antwoordmogelijkheden kan de tendens bestaan het middelste antwoord te kiezen (de Zeeuw, 1983). Een keuze uit twee (bv. leuk/niet leuk) lijkt daarom de beste keuze. 4.4 Beantwoording probleemstelling Op basis van de informatie uit paragrafen 4.1 tot en met 4.3, die ieder zijn ingegaan op een van de gestelde deelvragen, kan de probleemstelling worden beantwoord. De probleemstelling is als volgt: Aan welke eisen van testvormgeving moet een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking voldoen om een valide, betrouwbare en bruikbare beroepsinteresse test voor deze doelgroep te construeren? Testvormgeving is opgesplitst in drie onderdelen; uitgangspunten, vormgeving en scoring. De uitgangspunten waaraan de nieuwe beroepsinteresse test moet voldoen zijn tweeledig. Allereerst moet de test gericht zijn op de doelgroep van mensen met een licht verstandelijke beperking. Daarnaast moeten homogene interesseschalen worden gebruikt, waarbij wel wordt bekeken of bepaalde minder leuke aspecten binnen een bepaald interessegebied toch binnen de schaal moeten worden opgenomen. De vormgeving waaraan de nieuwe beroepsinteresse test moet voldoen, zijn het gebruik van foto´s in het weergeven van de items en de digitale afname. Tevens mag de test niet te lang gaan duren, maar hoe lang dit precies is, zal worden bepaald in de pilotfase van het onderzoek. De scoring waaraan de nieuwe beroepsinteresse test moet voldoen zijn het gebruik van keuzeantwoorden. Deze keuzeantwoorden worden gepresenteerd in de vorm van schaalitems. Gezien de vermogens van de doelgroep, lijkt een keuze uit twee of drie antwoordmogelijkheden het meest voor de hand liggend. Omdat een keuze uit drie antwoordmogelijkheden kan leiden tot een responstendentie om het middelste antwoord te kiezen, wordt voor een keuze uit twee antwoordmogelijkheden (leuk/niet leuk) gekozen. 4.5 Theoretisch model Op basis van de informatie uit de paragrafen 4.1 tot en met 4.4 en de keuzes die zijn gemaakt met betrekking tot een beroepskeuze model en de arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke 15

beperking , is een beroepenmatrix ontwikkeld die ten grondslag komt te liggen aan de verdere ontwikkeling van de beroepsinteresse test (zie bijlage 1). Een eenvoudige weergave van de matrix is in tabel 2 weergegeven. Tabel 2: Gesimplificeerde weergave beroepenmatrix. 15

Zie Oenema, 2007 en LÓrtije, 2007 met respectievelijk als thema´s beroepskeuze modellen en –theorieën en arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

36

Interesses Omgevingen I (a, b, c) II (a, b, c, d) III (a, b, c) IV (a, b, c) V VI

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

De matrix geeft in de kolommen veertien verschillende interessegebieden weer. Er is voor interessegebieden gekozen omdat interesses dicht bij beroepsmogelijkheden van licht verstandelijk beperkten kunnen liggen (zie Oenema, 2007). Omdat de doelgroep moeite heeft met abstract denken, is gekozen voor de constructie van een plaatjestest in de vorm van foto’s (zie paragraaf 4.2.1). De constructie van een plaatsjestest zou voor een beroepsinteresse test op basis van waardes of behoeftes niet mogelijk zijn (zie Oenema, 2007). Waardes en behoeftes zijn immers niet te fotograferen vanwege het hoge abstractieniveau. Interesses kunnen wel concreet worden afgebeeld. Door het gebruik van interessegebieden kunnen de interesseschalen, zoals in paragraaf 4.1.2 is aangegeven, homogeen worden, omdat de te formuleren items een “cluster” vormen die qua inhoud passen bij het interessegebied waar ze toe behoren. De items binnen een interessegebied moeten dan ook hoog met elkaar correleren en laag met items uit andere schalen (Luken, 1995). Hierdoor wordt bekeken in hoeverre bepaalde activiteiten (items) correleren met bepaald interessegebied en niet in hoeverre interesses van de onderzochte personen (gesteld in de vorm van items) passen bij de interesses van een bepaalde beroepsgroep. Als bekeken wordt in hoeverre interesses van onderzochte personen passen bij interesses van een bepaalde beroepsgroep duidt dat op heterogene schalen (Luken, 1995). Hierbij correleren de items heel laag met elkaar, omdat ze niet één interesseconstruct meten. Interesses van bepaalde beroepsgroepen zullen namelijk gedeeltelijk overlappen met andere beroepsgroepen; verschillende beroepsgroepen kunnen gedeeltelijk dezelfde interesses vertonen. Een voorbeeld van deze heterogene methode is dat 59% van de ingenieurs het item "schrijver van technische boeken" positief beoordeelt, terwijl slechts 1% van deze groep het item "veilingmeester" aantrekkelijk vindt. Een onderzocht persoon die "schrijver van technische boeken" positief beoordeelt, krijgt twee punten op de ingenieursschaal. Iemand die het item "veilingmeester" negatief beoordeelt, krijgt eveneens 2 punten op de ingenieursschaal (Luken, 1995). Door het meenemen van interessegebieden wordt geprobeerd homogene schalen te construeren. Wel wordt geprobeerd binnen deze homogene schalen ook items mee te nemen die activiteiten van een bepaalde beroepsgroep representeren. Deze activiteiten hoeven niet altijd leuk te worden gevonden, maar worden enkel meegenomen omdat ze moeten worden uitgevoerd als men gaat werken in die bepaalde beroepsgroep. Pas nadat diverse items zijn geformuleerd, kan met behulp van mokkenanalyses bekeken worden in hoeverre de schalen ook daadwerkelijk homogeen zijn. Het beroepskeuzemodel dat Kuder (o.a. toegepast door Becker, 1973 en Becker & Zeifman Becker, 1983) heeft gebruikt in de ontwikkeling van zijn interessetesten dient als basis voor de ontwikkeling van de beroepenmatrix en de nieuwe beroepsinteresse test, omdat dit model gebruik maakt van interessethema´s. Het gebruik van interessethema´s is geschikt omdat deze aan te passen zijn voor de doelgroep die de test voor ogen heeft (zoals in Becker, 1973 en Becker & Zeifman Becker, 1983). 37

De testen van Kuder zelf en testen die gebaseerd zijn op het gebruikte model van Kuder (interessethema´s) zoals Becker (1973) en Becker en Zeifman Becker (1983) zijn niet geschikt gebleken om redenen als het hebben van een ongeschikte doelgroep, verouderde normgroepen en ongeschikte interessethema´s (zie hoofdstuk 3; Oenema, 2007). Het achterliggende idee/model is echter wél bruikbaar (zie Oenema, 2007). Hetzelfde geldt voor de beroepskeuzetheorie van Holland (1973). Ook zijn theorie wordt gebruikt in de ontwikkeling van de beroepenmatrix. De zes omgevingen zijn niet geschikt voor de doelgroep, omdat bijna alle beroepen die uitvoerbaar zijn door de doelgroep vallen binnen binnen één omgeving, de realistische omgeving. Enkele andere beroepen vallen in de conventionele en sociale omgeving. Doordat de meeste beroepen slechts vallen binnen één omgeving, zou de test niet goed meer kunnen differentiëren tussen de diverse mensen in de doelgroep (zie Oenema, 2007). Hoewel de zes omgevingen niet geschikt zijn om te gebruiken in de beroepsinteresse test, is ook hier de achterliggende theorie/idee wel geschikt, omdat het interesses koppelt aan een omgeving waarin iemand kan werken (zie Oenema, 2007). De beroepskeuzemodellen van Holland en Kuder (en ook Becker (1973), die op basis van het model van Kuder een test voor mensen met een verstandelijke beperking heeft gemaakt) zijn niet volledig bruikbaar voor de ontwikkeling van de beroepsinteresse test, maar kennen wel belangrijke uitgangspunten waar de beroepsinteresse test van gebruik kan maken. De modellen van Holland, Kuder en Becker dienen dan ook als basis voor de verdere ontwikkeling van de beroepsinteresse test voor de Nederlandse situatie, voor de doelgroep van mensen met een licht verstandelijke beperking en voor deze tijd. Bij het vaststellen van wélke interesses zijn meegenomen, is gekeken naar welke interesses of beroepsmogelijkheden andere beroepsinteresse testen die gericht zijn op mensen met lagere IQ’s en/of mensen met een (licht) verstandelijke beperking hebben meegenomen. Deze instrumenten maken allemaal gebruik van interessethema´s, waarbij sommige instrumenten gebruik maken van meer concrete interessethema´s dan andere instrumenten (zie paragraaf 3.2.3). Uit de inventarisatie van verschillende bestaande beroepsinteresse testen en de informatie met betrekking tot modellen van beroepskeuze (zie hoofdstuk 3; Oenema, 2007) zijn diverse interessegebieden naar voren gekomen die andere beroepsinteresse testen (mede) gericht op de doelgroep meenemen. Deze interesses zijn gedeeltelijk samengevoegd en op deze manier zijn veertien interessegebieden overgebleven. Hieronder staan de veertien interesses die worden meegenomen. Allereerst mensen helpen en verzorgen. Deze interesse komt terug in diverse schalen van andere beroepsinteresse testen, namelijk gezondheidskunde, Albert M/J; patient care/personal service, RFVII;

sociale

dienstverlening,

Directions;

verzorging,

WBT/ABI;

sociaal

dienstverlenend/verpleging/medisch, Icares; medisch verzorgend/dienstverlenend, PITA en diensten (persoonsverzorging), Foto-beroepentest. Ten tweede bouwen. Deze interesse komt terug in de schalen bouwtechniek, Albert M/J; building trades/materials handling, RF-VII en bouw/schilder en stukadoor, Icares. Ten derde techniek. De interesse komt zeer veel voor in andere instrumenten, zoals grafische techniek/

consumptieve

techniek/

motorvoertuigen

techniek/

fijn

mechanische

techniek/

installatietechniek/ elektrotechniek, Albert M/J; automotive, RF-VII; harde en zachte techniek,

38

Directions; montagewerk, WBT/ABI; grafisch/motorvoertuigen en fietsen/fijne techniek/elektro/metaal en industrie, Icares; technisch, Foto-beroepentest en praktisch technisch, PITA. Ten vierde planten. Dit komt terug in de volgende schalen: agrarische sector, Albert M/J; horticulture, RF-VII; agrarisch werk, Directions; plantsoen en tuinderij, WBT/ABI; agrarisch, Icares en agrarisch, Foto-beroepentest. Ten vijfde dieren. Deze interesse wordt door twee andere instrumenten meegenomen, namelijk animal care, RF-VII en dierenverzorging, WBT/ABI. Ten zesde creatieve taken. Ook deze interesse komt veel terug in andere instrumenten, te weten ambachtelijk creatief, Directions; creatief werk/muziek en toneel/kaarsen maken, WBT/ABI, muziek/kunst en cultuur, Icares en artistiek, PITA. Ten zevende voedsel. Deze interesse komt terug in de schalen food service RF-VII; voedselbereiding en –bediening, Directions; horeca/bakkerij, WBT/ABI; voeding en genotmiddelen/horeca, Icares en voedselbereiding, Foto-beroepentest. Ten achtste textiel. In andere instrumenten komt deze interesse terug als textiele werkvormen, Albert M/J; laundry service, RF-VII; textiel bewerken, WBT/ABI en mode en kleding, Icares. Ten negende administratie en computers. Deze wordt meegenomen als administratie en verkoop/kantoorpraktijk, Albert M/J; clerical, RF-VII; administratie, Directions; kantoorwerk, WBT/ABI; administratie en economie/secretarieel, Icares en administratie, Foto-beroepentest. Ten tiende schoonmaak en onderhoud. Deze interesse komt terug als huishoudkunde, Albert M/J; housekeeping, RF-VII; huishoudelijk werk, WBT/ABI en facilitaire dienstverlening, Icares. Ten elfde uniformen. Deze interesse komt in een tweetal instrumenten voor als uniform en vervoer, Directions en beveiliging en uniform, Icares. Ten

twaalfde

in

andere

Albert

M/J;

verkoop,

vestiging/winkelpraktijk,

instrumenten handel,

genoemd

Directions;

als

supermarkt

handel

en

en

winkel,

zelfstandige WBT/ABI;

commercieel/mode en kleding, Icares en verkoop, Foto-beroepentest. Ten dertiende vervoer en logistiek. Deze interesse komt terug als chauffeur, Albert M/J; opslag en vervoer, WBT/ABI en verkeer en vervoer/logistiek, Icares. Ten slotte is ook het interessegebied buiten meegenomen, vanwege het feit dat alle geïnventariseerde beroepsinteresse testen, ook die niet gericht zijn op mensen met een verstandelijke beperking, een categorie agrarisch of buiten hebben meegenomen (waaronder ook de PITA). Deze veertien interessegebieden kunnen ook werkgebieden worden genoemd. Een aantal interessegebieden van beroepsinteresse testen die (mede) gericht zijn op mensen met een verstandelijke beperking of mensen met lagere IQ’s, zijn niet meegenomen in de interessegebieden voor de nieuwe beroepsinteresse test. Bijvoorbeeld automatisering en wiskundig van Icares, theoretisch van PITA en varen van Albert M/J. Hier zijn drie redenen voor. Een eerste reden is dat in deze categorieën geen beroepen zijn die geschikt zijn voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Dit blijkt als de reeds gevonden en geschikte beroepen voor de doelgroep (zie LÓrtije, 2007) worden teruggeplaatst in de matrix. Voor de nieuwe test is enkel gekozen voor interesses die passen bij de beroepsmogelijkheden van de doelgroep (zie Oenema, 2007; paragraaf 4.1.1). Een tweede reden is dat deze categorieën meestal maar door één van de beroepsinteresse testen wordt

39

meegenomen en de categorie erg smal is en niet te plaatsen is binnen een bredere categorie. Een derde reden is dat een aantal interessegebieden uit andere beroepsinteresse testen (mede) gericht op de doelgroep in de nieuwe test worden meegenomen als omgeving waarin iemand kan werken. Dit wordt hieronder verder uitgewerkt. In de rijen van de matrix is gekozen voor zes omgevingen waarin iemand kan werken. Een omgeving geeft de context van de werkplek aan; de omgeving waarin iemand zijn interesse kan uitvoeren. Er is gekozen voor het meenemen van diverse omgevingen, omdat het voor de doelgroep belangrijk is dat interessegebieden concreet zijn en dicht bij de beroepsmogelijkheden liggen (zie Oenema, 2007; paragraaf 4.1.1). Omdat een heel concrete indeling van interesses tot erg veel interessegebieden zou leiden, is ervoor gekozen om omgevingen mee te nemen, die de interessegebieden verder kunnen specificeren. Een voordeel om de interessegebieden verder te specificeren in diverse omgevingen en niet in het construeren van extra interesses, is dat mensen die graag een beroep willen uitvoeren binnen een bepaald interessegebied, maar niet de capaciteiten hebben om dat beroep uit te voeren, toch kunnen werken in een omgeving waar veel binnen die interesse wordt gewerkt. Iemand die graag zou willen werken met voedsel in een restaurant, maar niet de capaciteiten hiervoor heeft, kan dan bijvoorbeeld gaan werken in de omgeving horeca, maar wel als schoonmaker. Op deze manier wordt er niet gewerkt binnen de voorkeursinteresse (voedsel), maar wel binnen een omgeving die past bij de interesse in voedsel en het wensberoep van voedsel bereiden en serveren. In de beoordeling van welke omgevingen precies moeten worden meegenomen, is gebruik gemaakt van twee typen indelingen. Allereerst is de meest gebruikte indeling van sectoren meegenomen; een indeling in de primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector (Buunk, 1999). Deze sectoren moeten niet worden opgevat als bepaalde typen werk, maar puur als de context/omgeving waarin iemand zijn werk uitvoert. Werken met voedsel (interessegebied) kan bijvoorbeeld in een industriële omgeving (inpakken van voedsel), maar ook in een dienstverlenende omgeving (werken in een broodjeszaak). Ten tweede is een indeling van Bakker (2006) meegenomen. Hoewel deze indeling niet theoretisch is, is het wel een heel praktische indeling. Deze indeling kent een aantal sectoren waarin iemand interesse in kan tonen. Deze indeling is gericht op mensen met afgerond basisonderwijs tot en met mensen met een MBO niveau (Bakker, 2006). Hoewel de doelgroep een MBO niveau veelal niet zal halen, is de indeling van Bakker wel een praktische indeling met, voor een groot gedeelte, ook beroepsmogelijkheden voor de doelgroep. Bij de keuze voor omgevingen is daarom gekeken naar een vertegenwoordiging van de primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector en naar de indeling van Bakker (2006). Hierbij is wel steeds bekeken of er in de omgevingen ook beroepsmogelijkheden voor de doelgroep zijn. Uit deze analyse zijn de volgende omgevingen gekozen: Ten eerste is er voor de omgeving hulp en ondersteuning gekozen. Deze omgeving is verder ingedeeld in de deelomgevingen onderwijs en opvoeding, sociale hulpverlening en verpleging en verzorging. Deze omgeving bevat kenmerken van de quartaire sector, want de meeste beroepen die passen binnen deze omgeving worden uitgevoerd in een omgeving van niet commerciële dienstverlenende beroepen. De indeling van Bakker (2006) onderscheidt ook een deelsector civiel huishoudelijk. Deze is niet verder meegenomen, omdat de beroepen die passen binnen deze

40

deelomgeving dezelfde beroepen zijn als de beroepen die passen binnen de deelomgeving verpleging en verzorging. Ten tweede is de omgeving persoonlijke diensten gekozen. Deze omgeving is verder ingedeeld in de deelomgevingen horeca, toerisme, uiterlijke verzorging en voedsel en voedselbereiding. Deze omgeving bevat kenmerken van de tertiaire sector die gericht is op diensten. Ten derde is gekozen voor de omgeving zakelijk. Deze omgeving zorgt samen met de omgeving persoonlijke diensten voor een complete vertegenwoordiging van de tertiaire sector. De zakelijke omgeving is opgesplitst in de deelomgevingen handel en commercie, secretariaat en receptie en transport en vervoer. De indeling van Bakker (2006) onderscheidt ook een deelomgeving financiële administratie. Deze deelomgeving is niet meegenomen, omdat de beroepen die geschikt zijn voor de doelgroep binnen deze deelomgeving dezelfde beroepen zijn als de beroepen in de deelomgeving secretariaat en receptie. De deelomgeving secretariaat en receptie is echter een betere benaming, gezien de mogelijk uitvoerbare beroepen voor de doelgroep. Ten vierde is gekozen voor de omgeving techniek. De omgeving techniek bevat kenmerken van zowel de secundaire (waaronder ook ambachten vallen) als de tertiaire sector. Deze omgeving is opgesplitst in de deelomgevingen vervoerstechniek, bouwnijverheid en overige techniek. De deelomgeving vervoerstechniek is anders dan de deelomgeving autotechniek van Bakker (2006). Andere vervoerstechnieken zijn binnen deze deelomgeving toegevoegd, omdat bleek dat, bij plaatsing van de beroepen in de matrix (zie LÓrtije, 2007), ook fietstechniek een (belangrijke) mogelijkheid voor de doelgroep biedt. Daarnaast zijn de deelomgevingen elektrotechniek, grafische en creatieve techniek, installatietechniek en IT (Bakker, 2006) samengevoegd tot overige techniek, omdat er maar een zeer beperkt aantal beroepen voor de doelgroep zijn in deze vormen van techniek. Naast het feit dat Bakker (2006) deze omgeving onderscheidt, ligt een extra reden om deze omgeving mee te nemen in het gegeven dat de interesse techniek heel breed is en veel mogelijkheden voor de doelgroep biedt. Andere beroepsinteresse testen (mede) gericht op de doelgroep maken in hun keuzes voor interesses al een indeling in diverse soorten techniek, hier wordt de verdere specificering van het interessegebied techniek in de indeling in omgevingen gemaakt. Een extra voordeel om de specificering in techniek niet in de indeling in interessegebieden, maar in de omgevingen te maken, is dat ook beroepen die niets met een interesse voor techniek te maken hebben toch in een technische omgeving uitgevoerd kunnen worden. Op deze manier kan iemand die niet de capaciteiten heeft om een technisch beroep uit te voeren, toch in een omgeving werken waar veel met techniek wordt gewerkt. Ten vijfde is gekozen voor de omgeving industrie. Deze omgeving wordt niet meegenomen in de indeling van Bakker (2006). Toch is ervoor gekozen deze omgeving mee te nemen, omdat hiermee de secundaire sector wordt vertegenwoordigd. Bovendien komt de doelgroep heel vaak terecht in een industriële omgeving (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006), omdat de beroepen die passen binnen deze omgeving zeer geschikt zijn voor hen. Ten zesde is gekozen voor de omgeving natuur en milieu. Deze omgeving past bij de primaire sector, die de sectoren landbouw, visserij, veeteelt, jacht en delfstoffenwinning bevat. De omgeving natuur en

41

milieu is echter breder en bevat ook het werken in een omgeving met dieren en planten (zoals bij een hovenier). Bakker (2006) onderscheidt ook nog een omgeving veiligheid en bewaking. Deze omgeving wordt niet verder meegenomen, omdat al het interessegebied uniformen wordt meegenomen. Omdat de beroepen die passen binnen het interessegebied al te plaatsen zijn in andere omgevingen, wordt veiligheid en bewaking niet ook nog als omgeving meegenomen. Door het meenemen van diverse interessegebieden en omgevingen ontstaan er verschillende cellen in de beroepenmatrix. Zo kan iemand hoog scoren op het interessegebied schoonmaak en onderhoud. Doordat ook de verschillende omgevingen worden meegenomen, kan verder onderscheid gemaakt worden of dat iemand liever werkt in bijvoorbeeld de omgeving hulp en ondersteuning of de omgeving vervoerstechniek. Het beroep wat iemand in de omgeving vervoerstechniek en het interessegebied schoonmaak en onderhoud uitvoert, is bijvoorbeeld autowasser. Dit is een heel ander beroep dan iemand die schoonmaakt in de omgeving hulp en ondersteuning, bijvoorbeeld interieurverzorger. In beide beroepen is schoonmaken de belangrijkste bezigheid, maar de omgevingen waarin iemand schoonmaakt zijn heel anders. De mensen die de beroepsinteresse test invullen, kunnen door het meenemen van enerzijds verschillende interessegebieden en anderzijds verschillende omgevingen hun voorkeuren aangeven. Sommige mensen zullen voornamelijk hoog scoren op een bepaalde omgeving. Wat ze doen in die omgeving is voor hen minder belangrijk. Andere mensen zullen vooral hoog scoren op een bepaald interessegebied. Voor deze mensen maakt het niet zo veel uit in welke omgeving ze dat doen. Op deze manier komen de voorkeuren van de mensen die de beroepsinteresse test maken goed naar voren. Op basis van de scores in de verschillende interessegebieden, de scores in de verschillende contexten en de scores in individuele cellen wordt bekeken welke beroepen interessant kunnen zijn voor de persoon die de beroepsinteresse test heeft gemaakt. Geconcludeerd kan worden dat beroepskeuze modellen en –theorieën van Kuder en Holland hebben bijgedragen aan de constructie van de beroepenmatrix, bijvoorbeeld door de keuze voor interessegebieden. Vervolgens hebben beroepsinteresse testen (mede) gericht op de doelgroep een bijdrage

geleverd

aan

de

inhoudelijke

invulling

van

de

interessegebieden.

Hoewel

de

beroepsinteresse testen (mede) gericht op de doelgroep wel gebruik maken van geschikte beroepskeuzemodellen, namelijk het gebruik van interessethema´s, blijkt uit paragraaf 3.5 toch dat deze beroepsinteresse testen op zich geen goed startpunt zijn voor de constructie van een beroepsinteresse test voor de doelgroep. Daarom is ervoor gekozen om ook omgevingen mee te nemen, die de voorkeur voor een beroep verder specificeren. De beroepskeuzemodellen en -theorieën van Kuder en Holland dragen dus wel bij aan bepaalde inhoudelijke uitgangspunten, maar deze beroepskeuzemodellen en -theorieën en de hierbij bestaande beroepsinteresse testen leveren géén bijdrage in de vormgeving van de nieuwe beroepsinteresse test. De beroepen die geschikt zijn voor de doelgroep zijn door de onderzoekers teruggeplaatst in de beroepenmatrix. De beroepenmatrix wordt empirisch getoetst (inhoudsvaliditeit) voorafgaande aan de

42

daadwerkelijke ontwikkeling van de items voor de beroepsinteresse test. Voor de bepaling van de inhoudsvaliditeit worden in interviews met deskundigen alle interessegebieden inhoudelijk én op de relatie met mogelijke beroepen nagevraagd. Naast de beroepenmatrix wordt ook een lijst met functievoorwaarden geconstrueerd. Omdat uit het eerste gedeelte van het onderzoek blijkt dat de doelgroep erg heterogeen is in termen van sociale aanpassings- en gedragsproblematiek, is het nodig om belangrijke functievoorwaarden mee te nemen die nodig zijn voor het uitoefenen van functies in een interessegebied. De functievoorwaarden worden geformuleerd in de vorm van gedragingen. Hiermee worden individuele aanpassings- of gedragsproblemen gekoppeld aan gedragingen (functievoorwaarden) die belangrijk zijn voor het uitoefenen van een functie. Hierdoor kan worden beoordeeld of een individu naast het hebben van een hoge score op een interessegebied, ook geschikt is in het uitvoeren van werk binnen dit interessegebied. De keuze voor bepaalde functievoorwaarden vindt plaats op basis van interviews met deskundigen, omdat zij het beste weten welk gedrag noodzakelijk is in het uitvoeren van bepaalde functies. Dit wordt verder uitgewerkt in het volgende hoofdstuk.

43

5. Methode van onderzoek In dit hoofdstuk wordt besproken hoe de opzet van het onderzoek eruit ziet. Vervolgens wordt per fase van het onderzoek besproken wat de onderzoekseenheden zijn, welke instrumenten, welke procedure en welke methode van dataverwerking zijn gebruikt. 5.1 Opzet van het onderzoek Het onderzoek is instrumenteel nomologisch van aard. Dit betekent dat het onderzoek wordt uitgevoerd met als doel de ontwikkeling, standaardisering en/of validatie van een meetinstrument (de Groot, 1961), in dit geval een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Het onderzoek vindt plaats in opdracht van Sterk in Werk te Boxtel. Sterk in Werk is een onderdeel van de Koraalgroep, een stichting die werkt voor mensen met een verstandelijke en/of psychosociale beperking of belemmering binnen de provincies Noord-Brabant en Limburg. Sterk in Werk realiseert binnen deze stichting dat jongeren met ontwikkelingsstoornissen en leer- en/of gedragsproblemen volwaardig kunnen participeren in de arbeid. In deze tweede fase van het gehele onderzoek wordt ingegaan op het proces van constructie van de beroepsinteresse test. In de eerste fase is een literatuurstudie verricht, waardoor duidelijk is geworden hoe de testvormgeving eruit gaat zien, welk beroepskeuze model is gekozen en aan welke voorwaarden beroepen voor mensen met een licht verstandelijke beperking moeten voldoen. De tweede fase bestaat uit de ontwikkeling van een eerste opzet voor een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Hierbij is gebruik gemaakt van interviews met deskundigen en de doelgroep, om zo gerichte kennis op te doen over de mogelijkheden van de doelgroep en de kenmerken van verschillende interessegebieden en werkomgevingen. Hieronder worden de verschillende stappen waaruit fase twee bestaat verder uitgewerkt. 5.2 Fasering van het onderzoek: beschrijving van de onderzoekseenheden, instrumenten, procedure en dataverwerking Het tweede gedeelte van het onderzoek bestaat uit de ontwikkeling van een eerste opzet van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Dit bestaat uit twee stappen. De eerste stap is de generatie van items, functievoorwaarden en beroepen, de tweede stap bestaat uit het voorleggen van de eerste versie van de itempool en de functievoorwaarden aan deskundigen binnen drie organisaties. Per stap wordt beschreven wat de stap inhoud, wie de onderzoekseenheden zijn, welke instrumenten zijn gebruikt, hoe de procedure eruit ziet en hoe de data zijn verwerkt. 5.2.1 Generatie van items, functievoorwaarden en beroepen Voor

de generatie

van

items, functievoorwaarden en

beroepen

zijn

in de maand juli

semigestructureerde diepte-interviews gehouden met drie organisaties. Binnen deze organisaties werken mensen die deskundig zijn op het gebied van de doelgroep of de arbeidsmarkt voor mensen met weinig scholing. Er is daarom een interview gehouden met twee jobcoaches, met een 44

competentie testcentrum adviseur van het CWI Tilburg en met een individueel ontwikkelingsplan coach van Diamantgroep in Tilburg. Er is voor gekozen jobcoaches te interviewen, omdat zij veel kennis hebben van de doelgroep en ook dagelijks met hen werken. Er is voor Diamantgroep gekozen omdat zij veel te maken hebben met mensen die ver van de arbeidsmarkt afstaan. Mensen met een licht verstandelijke beperking horen daar ook bij. Het CWI is gekozen omdat zij veel kennis hebben van de arbeidsmarkt, waaronder ook de arbeidsmarkt voor mensen met weinig tot geen scholing. Daarnaast zijn tien mensen uit de doelgroep zelf geïnterviewd. Dit om te bekijken of de antwoorden van de deskundigen overeen kwamen met de antwoorden van de mensen uit de doelgroep. De personen uit de doelgroep zijn benaderd via jobcoaches van Sterk in Werk en de jobcoaches hebben de personen ook de interviewvragen voorgelegd. De vragen hebben betrekking op de omgeving waarin de persoon uit de doelgroep werkt. Omdat er sprake is van zes hoofdomgevingen, is geprobeerd om uit iedere omgeving iemand uit de doelgroep te interviewen. Het is niet gelukt iemand uit de omgeving hulp en ondersteuning te interviewen. Dit heeft te maken met feit dat er maar weinig mensen met een licht verstandelijke beperking werkzaam zijn in deze omgeving. Omdat de resultaten uit de interviews kwalitatief zijn geïnterpreteerd, is er voor diepte-interviews met de deskundigen gekozen (Baarda, de Goede & Kalmijn, 2000). De interviews zijn semigestructureerd en bevatten open vragen. Dit type interview is zeer geschikt als het gaat om een klein aantal respondenten en het doel is om veel specifieke (persoonsgebonden) informatie te krijgen (Baarda et al., 2000). Er is gewerkt met een interviewchecklist. Op deze manier konden aanvullende vragen worden gesteld. In de interviews zijn vragen gesteld over wat belangrijke aspecten zijn van bepaalde interessegebieden. De interessegebieden zijn bepaalde werkgebieden. Ten eerste is gevraagd naar wat de deskundigen onder de interessegebieden verstaan. Ten tweede is gevraagd naar welke taken en handelingen worden uitgevoerd binnen de interessegebieden. Ten derde is gevraagd welke gedragsvoorwaarden

(functievoorwaarden)

belangrijk

zijn

om

te

werken

binnen

deze

interessegebieden. De reden voor de generatie van functievoorwaarden (in de vorm van gedragingen) is dat bepaalde gedragingen die belangrijk zijn voor het uitoefenen van een functie, niet los zijn te koppelen van een individu. De doelgroep wordt gekenmerkt door een diversiteit aan sociale aanpassings- en gedragsproblematiek. Het meenemen van belangrijke functievoorwaarden die nodig zijn voor het uitoefenen van functies in een interessegebied is dan ook belangrijk in de beoordeling van geschiktheid van een beroep voor een persoon. Ten slotte is gevraagd naar specifieke beroepen die passen binnen de interessegebieden. Op deze manier is de beroepenlijst uitgebreid en is de beroepenmatrix verder ingevuld. De interviewvragen zijn terug te vinden in bijlage 2. De interviews met de doelgroep bestonden uit zowel open als gesloten vragen. Er is in deze interviews ingegaan op het beroep van de persoon en de omgeving waarin zij dat beroep uitoefenen. De interviewvragen met de doelgroep zijn terug te vinden in bijlage 3, de belangrijkste conclusies staan in bijlage 4. De informatie die verkregen is uit de interviews is kwalitatief geïnterpreteerd. Dit kon nauwkeurig gebeuren omdat de interviews met de deskundigen met behulp van een voice recorder zijn opgenomen en vervolgens volledig zijn uitgeschreven. Het schema met daarin de belangrijkste

45

informatie uit de interviews is terug te vinden in bijlage 5. Op basis van de interpretatie van de interviews is de beroepenmatrix aangepast (zie bijlage 6). Vervolgens is een eerste itempool gegenereerd. De items zijn zo concreet mogelijk geformuleerd, zodat het ook echt mogelijk is ze in een vervolgfase te vertalen naar een foto. Daarnaast is op basis van de interpretatie van de interviews, per interessegebied een lijst met functievoorwaarden opgesteld die belangrijk worden geacht om te kunnen werken in een bepaald interessegebied. 5.2.2 Voorleggen eerste versie itempool en functievoorwaarden De itempool en lijst met functievoorwaarden die is gegenereerd op basis van de eerste ronde interviews, is de maand oktober voorgelegd aan dezelfde deskundigen binnen de drie organisaties. Er is geen gebruik gemaakt van interviews met de doelgroep, omdat interviews een erg belastende ervaring zijn voor de doelgroep. Indien mogelijk moeten interviews met hen daarom vermeden worden. Omdat er een grote overlap in informatie was tussen de doelgroep en de deskundigen in de fase van itemgeneratie, zou informatie van de doelgroep in dit gedeelte geen extra toevoeging zijn. Er is weer met deskundigen gesproken, omdat zij een groot inzicht hebben in de vermogens van de doelgroep en in de arbeidsmarkt en de deskundigen kunnen beoordelen of de items bijvoorbeeld te moeilijk zijn. Deskundigen kunnen daarnaast beoordelen of elke interessedimensie voldoende wordt gerepresenteerd en of de lijst met functievoorwaarden per interesse een complete en juiste lijst is. Door middel van de interviews met de deskundigen is de itempool en de lijst met functievoorwaarden aangepast en uitgebreid. De interviews zijn gestructureerd en bevatten zowel open als gesloten vragen. Er is daarom gewerkt met een interviewchecklist. In de interviews is gevraagd of de opgestelde items een compleet beeld geven van het interessegebied. Daarnaast is gevraagd of de taak (item) wel wordt uitgevoerd door de doelgroep, welke vermogens nodig zijn om de taak te kunnen uitvoeren (in termen van IQ), of alle opgestelde functievoorwaarden van toepassing zijn op een bepaald interessegebied en of er veel jongeren met een licht verstandelijke beperkingen werken in het interessegebied. De interviewvragen zijn terug te vinden in bijlage 7. De informatie die verkregen is uit de interviews zijn kwalitatief geïnterpreteerd. Dit kon wederom nauwkeurig gebeuren omdat de interviews met de deskundigen met behulp van een voice recorder zijn opgenomen en vervolgens volledig zijn uitgeschreven (voor de belangrijkste conclusies uit de interviews zie bijlage 8). Tijdens het verwerken van de interviews is meer gewicht toegekend aan de informatie die verkregen is door de jobcoaches, omdat zij meer kennis hebben van de doelgroep dan de deskundigen werkzaam bij Diamantgroep en het CWI. Diamantgroep en het CWI werken met een bredere doelgroep, waarvan mensen met een licht verstandelijke beperking slechts een onderdeel zijn. Juist omdat de nadruk in deze ronde interviews op de mogelijkheden van de doelgroep zelf lag en minder is ingegaan op de arbeidsmarkt, is er voor gekozen om aan de informatie van de jobcoaches meer gewicht toe te kennen. Op basis van de interpretatie van de interviews is de itemlijst aangepast en is per interessegebied een lijst met functievoorwaarden opgesteld waaraan iemand moet voldoen wil die persoon goed kunnen functioneren binnen dat interessegebied. Ten slotte is op basis van de informatie over hoe vaak een

46

taak wordt uitgevoerd en hoe veel werk er is binnen dat interessegebied de beroepenlijst en beroepenmatrix aangepast. Met behulp van deze informatie kan in een later stadium het testrapport worden opgesteld. In dit testrapport zal zichtbaar zijn welk niveau (verstandelijk vermogen) nodig is om bepaalde beroepen uit te voeren en welke functievoorwaarden daarbij belangrijk zijn. Hierdoor kan beoordeeld worden of iemand, naast het hebben van een bepaalde interesse, ook geschikt is voor het uitvoeren van werk binnen dat interessegebied. Om de resultaten in de volgende paragraaf gemakkelijk te kunnen lezen en de overeenstemming in antwoorden te kunnen beoordelen, is ervoor gekozen de deskundigen vanuit elke organisatie een nummer te geven. De informatie afkomstig uit het interview met de jobcoaches van Sterk in Werk krijgt nummer één, de informatie afkomstig van Diamantgroep krijgt nummer twee, de informatie afkomstig van het CWI krijgt nummer drie.

47

6. Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek besproken over het construeren van een itemlijst voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. De beschrijving van de resultaten bestaat uit twee onderdelen. In het eerste gedeelte worden de 16

resultaten besproken die betrekking hebben op de generatie van items en functievoorwaarden . In het tweede gedeelte worden de resultaten besproken die betrekking hebben op het voorleggen van de items en functievoorwaarden bij de deskundigen. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen worden nagekeken in de bijlagen 4, 5 en 8, waarin de informatie uit de interviews is uitgeschreven en verwerkt. In het eerste gedeelte van de resultatenbeschrijving wordt voornamelijk gebruik gemaakt van informatie afkomstig uit de eerste interviewronde met de deskundigen (voor de vragen, zie bijlage 2). Om deze gegevens te verifiëren, komen ook data van de doelgroep aan bod (voor de vragen, zie bijlage 3). Er is een sterke overeenkomst tussen deze data. Hieruit valt op te maken dat de deskundigen, zoals verwacht, een goed beeld hebben van de mogelijkheden van de doelgroep en een goed inzicht in de arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke beperking. 6.1 Generatie van items, functievoorwaarden en beroepen In de beroepenmatrix komen veertien interessegebieden naar voren: mensen helpen en verzorgen, bouwen, techniek, planten, dieren, creatieve taken, voedsel, textiel, administratie en computers, schoonmaak en onderhoud, uniformen, buiten, verkoop en vervoer en logistiek. Per interessegebied wordt besproken hoe het interessegebied wordt omschreven, welke taken en beroepen binnen het interessegebied mogelijk zijn en welke functievoorwaarden binnen het interessegebied belangrijk zijn. Daarna wordt per interessegebied een korte conclusie gegeven. In deze conclusie worden de geformuleerde items getoond. Daarnaast worden de beroepen genoemd die door de deskundigen zijn genoemd. Tevens worden beroepen die vooraf door de onderzoekers in de matrix geplaatst waren genoemd, dit zijn beroepen uit LÓrtije (2007) en enkele beroepen uit Bakker (2006). Tenslotte worden de functievoorwaarden genoemd. Mensen helpen en verzorgen. Uit de interviews blijkt dat de deskundigen het gebied mensen helpen en verzorgen zien als een omgeving waarin iemand kan werken, maar dat de kerntaken, zeker de verzorgende kerntaken, die behoren tot dit interessegebied bijna nooit uitgevoerd kunnen worden door mensen met een licht verstandelijke beperking (1, 2, 3). Taken die wel kunnen worden uitgevoerd zijn taken zoals schoonmaken en het opscheppen van voedsel (1, 2, 3), maar dit zijn taken die behoren tot andere interessegebieden. Taken die wel behoren tot het interessegebied en die ook uitgevoerd kunnen worden zijn taken zoals een praatje maken met mensen, mensen (bv. kinderen) eten en drinken geven en eventueel mensen (bv. kinderen)

16

de formulering van de items is hier niet van belang. De items zullen immers worden weergegeven in de vorm van foto’s.

48

aankleden. De taken komen naar voren door de genoemde beroepen zoals meewerkend activiteitenbegeleider (1), voedingsassistent (2) en gastvrouw/koffiedame (3). Ook hier gaat het om ondersteunende

werkzaamheden, maar deze behoren wel tot de kerntaken binnen het

interessegebied. Vriendelijkheid wordt in dit interessegebied als zeer belangrijke functievoorwaarde gezien (1, 2, 3), maar dit is juist een heikel punt (1); veel mensen met een licht verstandelijke beperking kunnen zich niet tegen iedereen vriendelijk gedragen. Conclusie: omdat helpen een te algemene term is en niet als verzorgen wordt bedoeld, wordt de naam van het interessegebied aangepast naar mensen verzorgen. Er zullen niet veel mensen met een licht verstandelijke beperking werkzaam zijn in dit interessegebied. Op basis van deze informatie zijn drie items geformuleerd: 1. Vind je het leuk om mensen eten en drinken te geven? 2. Vind je het leuk om mensen aan te kleden? 3. Vind je het leuk om met mensen een praatje te maken? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent)

meewerkend

activiteitenbegeleider,

(assistent)

koffiedame,

voedingsassistent

en

(assistent) helpende. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Betrouwbaar zijn, fysiek in orde zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, om kunnen gaan met werkpieken, respectvol zijn, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, geduld hebben, goed kunnen verzorgen, zachtaardig zijn en hygiënisch zijn. Bouwen. Uit de interviews blijkt dat werken in de bouw vaak werken in een grove en lompe omgeving inhoudt

(1),

waar

fysiek

zware

en

eenvoudige

werkzaamheden

worden

verricht.

Deze

werkzaamheden zijn zeer geschikt voor mensen met een licht verstandelijke beperking (1, 2). Het gaat hier dan ook om veelal ondersteunende taken, het hulpje van anderen zijn (3). Veel voorkomende taken zijn het versjouwen en tillen van materialen (opperman) (1, 2). Mogelijke beroepen zijn daarbij opperman (1), en hulpje/assistent van diverse beroepen zoals lasser (1), schilder (1, 2, 3), metselaar (2, 3), lijmer (1), stratenmaker (1, 3), dakdekker (1, 3), steigerbouwer (1) en loodgieter (3). Het is belangrijk dat mensen die in dit gebied werkzaam zijn fysiek in orde zijn (2, 3) en dat ze sociaal en emotioneel sterk zijn (1). Door de praktische aard van het werk, kunnen veel mensen met een licht verstandelijke beperking werken in de bouw (2, 3). Één geïnterviewd persoon uit de doelgroep is werkzaam als opperman/ assistent metselaar. Hoewel hij geen enkele taak zelfstandig uitvoert, helpt hij wel mee in de aanvoer van materialen en in het opruimen, schoonmaken en vegen van de werkplek. Belangrijke functievoorwaarden zijn de omgang met collega´s, het rustig blijven en tegen verschillende werkplekken kunnen. Er is voor dit beroep gekozen omdat er met de handen wordt gewerkt en buiten wordt gewerkt, maar ook omdat de vader metselaar is en de mogelijkheid bestond daar te gaan werken. Uit dit interview komt dus goed naar

49

voren wat ook de deskundigen hebben gezegd (sociaal en emotioneel sterk zijn, sjouwen van materialen). Conclusie: zeer geschikt werkgebied voor de doelgroep. Er is gekozen voor de volgende items: 6. Vind je het leuk om materialen te versjouwen? 7. Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? 8. Vind je het leuk om buiten te werken? 9. Vind je het leuk om zwaar werk te doen? 10. Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) medewerker kermis, (assistent) decorbouwer, (assistent) spoorwegbouwer, (assistent) machinaal houtbewerker, (assistent) schilder, (assistent) stratenmaker, (assistent) timmerman, (assistent) steigerbouwer, (assistent) lijmer, (assistent) grondwerker, (assistent) buizenlegger, (assistent) betonstaalverwerker, (assistent) betonreparateur, (assistent) constructie bankwerker, (assistent) medewerker bouwplaats, (assistent) dakdekker, (assistent) stukadoor, (assistent) metselaar, (assistent) medewerker houtbewerking en (assistent) medewerker hout. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, opdrachten/regels kunnen opvolgen, inzicht hebben in de voortgang, doorzettingsvermogen hebben, tegen een wisselende werkomgeving kunnen, eigen grenzen kennen, tegen lange werkdagen kunnen en vroeg op kunnen staan. Techniek. De deskundige van het CWI zegt niet zo veel van dit interessegebied af te weten, omdat zij geen mensen plaatst in technische beroepen. Uit de andere twee interviews blijkt dat het niveau in de technische beroepen meestal wat hoger ligt dan in de bouw (1, 2). Om deze reden worden in dit interessegebied de meer eenvoudige taken uitgevoerd, zoal kleine reparaties, monteren en demonteren (2, 3). Werkzaamheden vinden bijvoorbeeld plaats in de fietsen autotechniek (1, 2, 3), maar ook als medewerker in de podium- en attractieopbouw (1). Vanwege het hogere niveau, gaat het ook hier om assistent-functies (1, 2). Enig technisch inzicht blijft noodzakelijk voor het werken binnen de techniek (2, 3), net als een fijne motoriek, handigheid en geconcentreerd kunnen werken (1, 2, 3). Conclusie: Werken in het interessegebied techniek vereist een wat hoger niveau dan werken in de bouw. De ondergrens van de doelgroep is meestal niet geschikt voor technische werkzaamheden. De doelgroep die wel werkzaam kan zijn binnen dit interessegebied zal voornamelijk meer eenvoudige taken op assistent-niveau uitvoeren. Er is voor de volgende items gekozen: 7. Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? 11. Vind je het leuk om iets te repareren? 12. Vind je het leuk om te sleutelen? 13. Vind je het leuk om iets te monteren? 14. Vind je het leuk om precies te werken?

50

De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) automonteur, (assistent) schadehersteller, (assistent) fietsenmaker, (assistent) autosloper, (assistent) autospuiter, (assistent) spakenzetter, (assistent) motorvoertuigen technicus, (assistent) lasser, (assistent) machinebankwerker, (assistent) medewerker printplaten, (assistent) operator drukkerij, (assistent) loodgieter, (assistent) medewerker assemblage, (assistent) machinebediener metaal,

(assistent)

inpakker

handmatig,

(assistent)

medewerker

verpakking

en

(assistent)

printmonteur. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, handig zijn, technisch inzicht hebben en precies zijn (goede motoriek hebben). Planten. De benaming planten is geen goede benaming voor het interessegebied. Beter is een benaming zoals groen of groenvoorziening (1, 2). De meest voorkomende werkzaamheden zijn taken zoals schoffelen, spitten, snoeien en onkruid wieden (1, 2, 3). Dit zijn werkzaamheden die buiten plaatsvinden. Ook taken als planten verpotten en ander werk in kassen komt voor (1), net als onderhoudswerkzaamheden, zoals prullenbakken legen (2). Mogelijke beroepen zijn assistent hovenier (1, 2), planten/bomen/bloembollen kweker (1, 2, 3), medewerker groenvoorziening/ medewerker plantsoenendienst (2, 3), plukker (3), groentesorteerder (1) en assistent/medewerker bosbeheer (1). In de interviews worden diverse belangrijke functievoorwaarden door verschillende deskundigen genoemd, zoals klantgerichtheid (1; bij hovenierswerkzaamheden), flexibiliteit (1) en geconcentreerd en nauwkeurig kunnen werken (1, 2). Meerdere personen uit de doelgroep die zijn geïnterviewd, zijn werkzaam in dit interessegebied. Uit een van de interviews (assistent hoveniersbedrijf) komen bovengenoemde taken als spitten, schoffelen en snoeien ook naar voren. Veel van deze taken mogen enkel onder begeleiding worden uitgevoerd. Ook de functievoorwaarden komen deels overeen, zoals klantgerichtheid. Daarnaast worden extra zaken als het dragen van bedrijfskleding en de omgang met collega´s genoemd. De keuze voor het beroep lag (mede) in het feit dat het werk zich buiten afspeelt en dat er met de handen wordt gewerkt. Uit een ander interview (loonwerker), worden andere taken genoemd, bijvoorbeeld het schoonspuiten van tractoren en het rijden van zand en grond. Verder worden enkele functievoorwaarden genoemd zoals hard werken en op tijd komen. Conclusie: de naam van dit interessegebied wordt veranderd in groenvoorziening. Er wordt een verscheidenheid in functievoorwaarden genoemd en diverse taken zijn uitvoerbaar, zowel buiten als in kassen. De volgende items zijn geformuleerd: 7. Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? 8. Vind je het leuk om buiten te werken? 16. Vind je het leuk om in een kas te werken? 17. Vind je het leuk om met planten te werken?

51

18. Vind je het leuk om onderhoudswerkzaamheden te verrichten? 19. Vind je het leuk om groente en fruit te plukken? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) medewerker plukker, (assistent) medewerker sorteerder, (assistent) hovenier, (assistent) medewerker plantsoenen, (assistent) medewerker groenvoorziening/ groen, (assistent) medewerker kas, (assistent) medewerker natuurbeheer, (assistent) medewerker bosbeheer, (assistent) tuinder, (assistent) teler, (assistent) agrarisch medewerker, (assistent) medewerker akkerbouw, (assistent) medewerker bosbouw, (assistent) tuinman, (assistent) agrarisch medewerker en (assistent) medewerker plantenteelt. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, doorzettingsvermogen hebben, tegen een wisselende werkomgeving kunnen, tegen lange werkdagen kunnen, vroeg op kunnen staan, precies zijn (goede motoriek hebben), representatief zijn en geconcentreerd kunnen werken. Dieren. Uit de interviews komt naar voren dat de doelgroep alleen de leuke dingen ziet als aan werken met dieren wordt gedacht (1). De taken die kunnen worden uitgevoerd binnen dit werkgebied zijn het schoonmaken van stallen en hokken (1, 2, 3), het uitlaten van dieren (1, 2) en het verzorgen van dieren, bv. het voederen van de dieren (1, 2, 3). Juist het schoonmaken wordt vaak minder leuk gevonden door de doelgroep. Op de reguliere arbeidsmarkt is heel weinig betaald werk te vinden (1, 3), behalve soms in fokkerijen (1, 3), dierentuinen (1), maneges (1) en zelden in een dierenwinkel (1). Binnen de sociale werkvoorziening is wel werk in bv. asiels (2). Het is zeer belangrijk dat hygiënische voorschriften worden nageleefd (1, 2) en dat er respect is voor de dieren (1, 2), dus ook dat het leuk gevonden wordt met dieren om te gaan (3). Conclusie: Licht verstandelijk beperkten zien dit interessegebied veelal erg rooskleurig (verzorgende aspecten) en zien minder leuke dingen niet. Er is weinig betaald werk in te vinden op de reguliere arbeidsmarkt.

Het

werk

wat

wel

kan

worden

uitgevoerd,

bestaat

voornamelijk

uit

schoonmaakwerkzaamheden. De volgende items zijn gekozen: 8. Vind je het leuk om buiten te werken? 20. Vind je het leuk om hokken en stallen schoon te maken? 21. Vind je het leuk om dieren te voederen? 22. Vind je het leuk om honden uit te laten? 23. Vind je het leuk om in een winkel met dieren en dierenvoedsel te werken? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) dierenverzorger, (assistent) medewerker asiel, (assistent) medewerker kinderboerderij, (assistent) medewerker dierenwinkel en (assistent) medewerker fokkerij. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews:

52

Fysiek in orde zijn, respectvol zijn, opdrachten/regels kunnen opvolgen, geduld hebben, goed kunnen verzorgen, zachtaardig zijn, hygiënisch zijn en het signaleren van gedrag. Creatieve taken. Uit de interviews blijkt dat in dit interessegebied eigenlijk geen betaald werk te vinden is (1, 2, 3). Het wordt enkel gezien als een hobby van sommige mensen (1, 2). Conclusie: Dit interessegebied wordt niet verder meegenomen in de ontwikkeling van de beroepsinteresse test. Voedsel. In de interviews wordt vooral gesproken over het bereiden van voedsel in de horeca, catering en kantines (1, 2, 3). Het gaat hier om eenvoudige werkzaamheden, zoals het bakken of frituren van eenvoudige producten (1, 2), het snijden en wassen van voedsel (1, 3), het opscheppen van voedsel (1, 2) en afwassen (1, 3). Ook worden taken genoemd zoals hulp in een winkel met voedsel (1, 3), plukken van fruit en groente (3) en productiewerkzaamheden met voedsel (1, 3). Mogelijke beroepen zijn assistent kok/keukenhulp (1, 3), medewerker bakkerij/groentewinkel/ supermarkt (1, 3), medewerker fastfoodketen (1), kantinemedewerker (1, 2), medewerker productie (1, 3), afwasser (3) en plukker (3). Hygiëne (in het bereiden van voedsel en het schoonhouden van de werkplek) en nauwkeurigheid zijn belangrijke functievoorwaarden (1, 2, 3). In de horeca en de catering kan de werkdruk hoog liggen, wat problemen kan opleveren bij de doelgroep (1, 2). Uit een interview met de doelgroep (algemeen medewerker paprikateelt) komt ook naar voren dat hygiëne een belangrijke functievoorwaarde is. In dit interview worden ook zaken genoemd als klantgerichtheid (en representativiteit), niet bang zijn om vies te worden, en de omgang met collega´s. Het opruimen en schoonmaken van spullen is, naast het oogsten en sorteren, een onderdeel van het werk. Een keuze voor het beroep was het binnen werken; geen last hebben van slecht weer. Conclusie: Er worden voornamelijk werkzaamheden in kantine, catering en horeca genoemd. Maar ook in de productie, als plukker of in een winkel. De werkdruk kan (grote) problemen opleveren. Hygiëne en nauwkeurigheid zijn heel belangrijk binnen dit interessegebied. De volgende items zijn geformuleerd: 19. Vind je het leuk om groente en fruit te plukken? 24. Vind je het leuk om voedsel te wassen en te snijden? 25. Vind je het leuk om af te wassen/ in een spoelkeuken te werken? 26. Vind je het leuk om voedsel op te scheppen? 27. Vind je het leuk om voedsel te sorteren en in te pakken? 28. Vind je het leuk om op een versafdeling van een supermarkt producten aan te vullen? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) keukenhulp, (assistent) buffetmedewerker, (assistent) afwasser, (assistent) medewerker fastfood, (assistent) medewerker bediening, voedingsassistent, (assistent) medewerker slagerij, (assistent) medewerker bakkerij, (assistent) medewerker groenteboer, (assistent) medewerker broodjeszaak, (assistent) medewerker kantine, (assistent) visbereider, (assistent) medewerker versafdeling supermarkt, (assistent) vakkenvuller, (assistent) inpakker etenswaar, (assistent)

53

medewerker productie, (assistent) medewerker zuivelfabriek, (assistent) plukker, (assistent) sorteerder, (assistent) teler, (assistent) tuinder en (assistent) medewerker akkerbouw. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met verschillende soorten , mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, tegen lange werkdagen kunnen, precies zijn (goede motoriek hebben), representatief zijn, hygiënisch zijn, collegiaal zijn en product kennis hebben. Textiel. In de interviews worden taken genoemd zoals wassen en strijken van textiel (1, 3), naaien en stikken van textiel (2, 3) en het bedrukken van textiel (1). Werken in een kledingwinkel komt zeer weinig voor (1, 3), het is wel mogelijk om te werken in een kledingmagazijn of in een kledinggroothandel (1, 3). Belangrijke voorwaarden voor het wassen en strijken van textiel zijn productkennis (1) en het werken volgens regels (1). Daarnaast is het bij naaien van textiel van belang netjes te werken, een fijne motoriek te hebben en precies te zijn (1, 2, 3). Conclusie: In een kledingwinkel werken komt weinig voor, werkzaamheden die wel voorkomen zijn wassen, strijken en naaien. Precisie en productkennis zijn de belangrijkste voorwaarden. Er is gekozen voor de volgende items: 29. Vind je het leuk om textiel (bv. een laken) te naaien of te repareren? 30. Vind je het leuk om textiel te bedrukken? 31. Vind je het leuk om textiel in te pakken (groothandel/productie/markt)? 32. Vind je het leuk om textiel te reinigen? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent)

medewerker

stomerij,

(assistent)

medewerker

wasserij,

(assistent)

medewerker

kledingmagazijn, (assistent) textieldrukker, (assistent) machinestikker, (assistent) medewerker productie, (assistent) medewerker verpakking, (assistent) inpakker textiel en (assistent) naaister. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen en precies zijn (goede motoriek hebben). Administratie en computers. Genoemd worden receptionele taken zoals het opnemen van de telefoon (1, 2) en het ontvangen en doorverwijzen van klanten (1). Ook kopieerwerkzaamheden/repro werk (1, 2), papieren ordenen en opruimen (2), post sorteren en frankeren (3) en voorraadbeheer (3) worden genoemd. Volgens de deskundige van het CWI zijn receptionele taken juist niet mogelijk, omdat dit soort taken het visitekaartje van het bedrijf zijn (3). Administratief werk is minder vaak mogelijk (2), zeker als het om privacygevoelige zaken of om factureren gaat (1). Het gaat dan ook veelal om de ondersteunende werkzaamheden (2, 3). Mogelijke beroepen zijn medewerker repro (1, 2), medewerker receptie (1) (juist niet volgens deskundige CWI (3)), medewerker administratie (1), postsorteerder (3) en medewerker data entry (3). Als iemand met een licht verstandelijke beperking wil werken in de administratie/receptie, is het zeer belangrijk dat het werk gestructureerd wordt aangeboden of dat de persoon dit zelf kan structureren

54

(1, 2) en dat er één aanspreekpunt voor vragen is voor deze persoon (1). Andere belangrijke functievoorwaarden zijn nauwkeurig en geconcentreerd kunnen werken (1, 2, 3) representatief zijn (1, 3) en computervaardigheden (1, 3). Veel werk zal achter de schermen plaatsvinden (3). Één iemand uit de interviews met de doelgroep is werkzaam binnen dit interessegebied als administratief medewerkster. Deze persoon is fysiek beperkt. Taken die worden uitgevoerd komen redelijk overeen met wat de deskundigen hebben genoemd, zoals post verwerken, archiveren, ingaande en uitgaande telefoontjes opnemen. Ook wordt genoemd dat factureren niet zelfstandig mag worden uitgevoerd. Belangrijke functievoorwaarden komen ook overeen, zoals netjes naar klanten toe zijn (representativiteit), vakkennis hebben en opdrachten afmaken (geconcentreerd werken). De keuze voor dit beroep werd mede bepaald door de fysieke beperking, maar ook door de interesse in de omgang met computers. Bovendien werd genoemd dat de terugkerende werkzaamheden prettig werden gevonden. Conclusie: vooral de meer eenvoudige taken, zoals kopieerwerk, worden uitgevoerd. Soms ook taken met klantencontact. Administratieve taken zijn meestal niet mogelijk. Structuur aanbrengen in het werk is zeer belangrijk. De volgende items zijn geformuleerd: 9. Vind je het leuk om mensen te ontvangen en door te verwijzen? 10.Vind je het leuk om mensen informatie te geven (te helpen met vragen)? 33. Vind je het leuk om zittend werk te doen? 34. Vind je het leuk om de telefoon aan te nemen? 35. Vind je het leuk om te kopiëren? 36. Vind je het leuk om met een computer te werken (tekstverwerken e.d.)? 37. Vind je het leuk om papieren te ordenen en op te ruimen? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) medewerker binderij, (assistent) medewerker repro, (assistent) receptioniste, (assistent) telefoniste, (assistent) medewerker administratie, (assistent) postsorteerder, (assistent) data entry, (assistent) website bouwer, (assistent) drukkerij en (assistent) samensteller kartonnen dozen. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Betrouwbaar zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, precies zijn (goede motoriek hebben), representatief zijn, geconcentreerd kunnen werken, collegiaal zijn, product kennis hebben, behulpzaam zijn, structuur aan kunnen brengen in het werk, flexibel zijn, basiskennis van computers hebben, goed kunnen tellen, formulieren kunnen invullen en kunnen reageren op onvoorziene situaties. Schoonmaak en onderhoud. Dit interessegebied is een zeer geschikt gebied voor de doelgroep en er is veel werk in te vinden (1, 2). Veel jongeren vinden schoonmaak echter geen aantrekkelijk werkgebied (1).

55

Veel voorkomende taken zijn afstoffen (1, 2, 3), zuigen (1, 2, 3), poetsen (1, 2, 3), ramen lappen (1) en machines schoonmaken (2). Schoonmaken kan in diverse omgevingen, zoals op kantoren (1, 2, 3), in fabrieken (2), buiten (ramen lappen, in de bouw) (1, 3) en met auto´s (1). Hygiëne en werken volgens voorschriften is in dit interessegebied heel belangrijk (1, 2, 3), net als flexibiliteit (1, 3), omdat het werk soms buiten kantooruren valt. In de interviews met de doelgroep zijn meerdere mensen werkzaam in de schoonmaak. Dat zou kunnen aangeven dat er veel werk in te vinden is voor de doelgroep. Uit een van de interviews met de doelgroep (autopoetser/cleaner), blijken de genoemde taken overeen te komen. Hier worden taken als het poetsen van wieldoppen en het droogwrijven van auto´s genoemd, maar ook het schoonhouden van de omgeving. Belangrijke functievoorwaarden zijn het op tijd komen, de omgang met de klant, het dragen van bedrijfskleding en het op tijd hulp vragen. Uit het interview komt verder naar voren dat het schoonmaken niet altijd even aantrekkelijk klinkt: de keuze voor het beroep was het hoge loon (door hard te werken). Ook uit een van de andere interviews (afwashulp) komen taken en functievoorwaarden die genoemd zijn door de deskundigen naar voren: werken volgens HACCP normen (hygiënenormen) wordt belangrijk geacht, en de uit te voeren taak is afwas wegwerken met behulp van een spoelmachine. Hier is gekozen voor het beroep omdat er geen omgang met klanten is en de werkplek gezellig is. Conclusie: veel geschikt werk voor de doelgroep, dat in verschillende omgevingen kan worden uitgevoerd. Hygiëne is erg belangrijk. De volgende items zijn opgeschreven: 25. Vind je het leuk om af te wassen/ in een spoelkeuken te werken? 32. Vind je het leuk om textiel te reinigen? 38. Vind je het leuk om gebouwen netjes te maken? 39. Vind je het leuk om fabrieken schoon te maken? 40. Vind je het leuk om auto´s te poetsen? 41. Vind je het leuk om buiten de omgeving schoon te houden? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) conciërge, (assistent) medewerker stomerij, (assistent) medewerker wasserij, (assistent) medewerker

facilitaire

dienstverlening,

(assistent)

interieurverzorger

hotel,

(assistent)

interieurverzorger camping, (assistent) interieurverzorger luchthaven, (assistent) interieurverzorger station, (assistent) interieurverzorger, (assistent) industrieel schoonmaker, (assistent) medewerker sauna, (assistent) medewerker beautysalon, (assistent) afwasser, (assistent) glazenwasser, (assistent) autopoetser, (assistent) medewerker autowasstraat, (assistent) medewerker zwerfvuil, (assistent) medewerker schoonmaak, (assistent) vuilnisbelt recycling, (assistent) schoonmaker interieur bedrijven/ instelling, (assistent) reinigingsmedewerker, (assistent) huishoudelijk medewerker hotel/café en (assistent) classificeerder (reinigen van schepen). De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Betrouwbaar zijn, fysiek in orde zijn, opdrachten/regels kunnen opvolgen, vroeg op kunnen staan, handig zijn, precies zijn (goede motoriek hebben), representatief zijn, hygiënisch zijn, product kennis hebben, flexibel zijn en met wisselende werktijden kunnen werken.

56

Uniformen. Uit de interviews blijkt dat uniformen een erg brede benaming is als alleen veiligheid wordt bedoeld. Het werk klinkt erg aantrekkelijk (1, 2), maar er is zeer weinig werk in te vinden, omdat er diploma´s voor nodig zijn (3), de omgang met klanten lastig is en het garanderen van veiligheid heel moeilijk gaat (1, 2). Het assisteren van stadswachten of (assisteren in de) bewaking in een fietsenstalling is soms wel mogelijk (1, 2, 3). Ook het bedienen van een slagboom kan mogelijk zijn (2). Omgang met klanten (1, 2, 3), zelfstandigheid (1) en verbaal sterk zijn (1), zijn belangrijke functievoorwaarden die worden genoemd om te werken in dit interessegebied. Conclusie: Uniformen is een te brede benaming voor dit interessegebied. Daarom wordt de naam veranderd in veiligheid en bewaking. Er is weinig werk te vinden in dit interessegebied, omdat vaak opleidingen vereist zijn, vanwege de grote verantwoordelijkheid en communicatieve vaardigheden die nodig zijn. De volgende items zijn gekozen: 48. Vind je het leuk om op andermans fiets of scooter te letten? 49. Vind je het leuk om een slagboom te bedienen? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) receptioniste en (assistent) medewerker fietsenstalling. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Betrouwbaar zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, vroeg op kunnen staan, zelfstandig kunnen werken, dienstbaar kunnen zijn, zorg kunnen dragen voor veiligheid en kunnen reageren op onvoorziene situaties. Buiten. Buiten is een te brede benaming voor een interessegebied. Planten, bouwen en dieren vallen ook binnen deze categorie (1, 2, 3). Conclusie: dit interessegebied wordt niet als apart interessegebied meegenomen, maar er wordt wel gevraagd of de doelgroep het leuk vindt om buiten te werken binnen de werkgebieden planten (groenvoorziening), bouwen en dieren. Verkoop. Verkoop is geen goede benaming voor het interessegebied, omdat verkopende taken bijna niet worden uitgevoerd door de doelgroep (1, 2, 3). Verkoop is dan ook bijzaak in een veel ruimere functie (1). Taken

die

wel

worden

uitgevoerd

zijn

vakken

vullen

(1,

2,

3),

emballage

(2,

3),

magazijnwerkzaamheden (2, 3) en laden en lossen (2, 3). In de interviews worden belangrijke functievoorwaarden genoemd, zoals klantencontact/ sociaal contact/ communicatieve vaardigheden (1, 2, 3). Bovenstaande informatie komt ook naar voren in een van de interviews met de doelgroep (winkelhulp). Verkooptaken worden niet uitgevoerd, maar wel taken zoals het vullen van vakken, het schoonhouden van de winkel en het beheren van het magazijn. Klantencontact, omgang met collega´s en je netjes aankleden worden als belangrijke functievoorwaarden genoemd. Hier komt ook duidelijk het belang van de omgang met klanten naar voren.

57

Conclusie: dit interessegebied gaat winkel en magazijn heten. Klantencontact en sociale communicatieve vaardigheden zijn de belangrijkste vaardigheden voor het werken in een winkel. Verkopende taken worden weinig uitgevoerd. De volgende items zijn geformuleerd: 5. Vind je het leuk om mensen informatie te geven (te helpen met vragen)? 42. Vind je het leuk om vakken/rekken te vullen in een winkel? 43. Vind je het leuk om te laden en te lossen? 44. Vind je het leuk om een magazijn op te ruimen? 45. Vind je het leuk om orders te verzamelen? 46. Vind je het leuk om op een heftruck te rijden? De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) medewerker drogisterij, (assistent) medewerker parfumerie, (assistent) medewerker slagerij,

(assistent)

medewerker

bakkerij,

(assistent)

medewerker

broodjeszaak,

(assistent)

medewerker groothandel, (assistent) vakkenvuller, (assistent) marktkoopman, (assistent) medewerker bouwmaterialen/DHZ, (assistent) medewerker winkelbedrijf, (assistent) verkoper, (assistent) lader /losser, (assistent) medewerker fietsenwinkel, (assistent) orderpicker, (assistent) medewerker magazijn, (assistent) medewerker natuurwinkel, (assistent) medewerker groentewinkel, (assistent) medewerker bloemist, (assistent) medewerker tuincentra en (assistent) medewerker supermarkt. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Betrouwbaar zijn, fysiek in orde zijn, sociaal (emotioneel) sterk zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met verschillende soorten mensen, opdrachten/regels kunnen opvolgen, precies zijn (goede motoriek hebben), representatief zijn, product kennis hebben, behulpzaam zijn, flexibel zijn, advies kunnen geven en goed kunnen tellen. Vervoer en logistiek. Veelvoorkomende taken zijn laden en lossen (1, 2, 3), orders picken (1, 3), (bij)rijder zijn (2, 3), magazijnwerk (sealen, inpakken, stapelen goederen) (1, 2, 3) en heftruck rijden (1, 2). Ook interne logistieke taken (2) behoren tot de mogelijkheden, net zoals het bezorgen van (interne) post. Mogelijke beroepen zijn lader/losser (stuwadoor) (1, 3), bijrijder (1, 3), medewerker magazijn (1, 2, 3), orderpicker (1, 3), vuilnisman (1), sealer (1), heftruckchauffeur (1, 2), logistiek medewerker (2) en postbezorger (3). Belangrijke functievoorwaarden zijn het bijhouden van het werktempo (1, 2), fysiek sterk en in orde zijn (2, 3), het kunnen invullen van formulieren (1) en nauwkeurig zijn (1, 2). Conclusie: de taken bestaan voornamelijk uit laden en lossen, magazijnwerk en bijrijder zijn van een chauffeur. De werkdruk in dit interessegebied kan hoog liggen en men moet fysiek in orde zijn. De volgende items zijn geformuleerd: 43. Vind je het leuk om te laden en te lossen? 44. Vind je het leuk om een magazijn op te ruimen? 45. Vind je het leuk om orders te verzamelen? 46. Vind je het leuk om op een heftruck te rijden? 47. Vind je het leuk om producten te vervoeren?

58

De volgende beroepen zijn mogelijk binnen dit interessegebied: (assistent) chauffeur materialen, (assistent) koerier, (assistent) lader /losser, (assistent) schipper, (assistent) stuwadoor, (assistent) medewerker magazijn, (assistent) orderpicker en (assistent) vuilnisman. De volgende functievoorwaarden zijn genoemd in de interviews: Fysiek in orde zijn, om kunnen gaan met werkpieken, opdrachten/regels kunnen opvolgen, doorzettingsvermogen hebben, vroeg op kunnen staan, precies zijn (goede motoriek hebben), verantwoordelijk kunnen zijn, kunnen werken met wisselende tijden, formulieren kunnen invullen en overzicht kunnen houden. 6.1.1 Conclusie Op basis van de interviews zijn twaalf interessegebieden naar voren gekomen waaruit de beroepsinteresse test zal bestaan. Het gaat om de interessegebieden mensen verzorgen, bouwen, techniek, groenvoorziening, dieren, voedsel, textiel, administratie en computers, schoonmaak en onderhoud, winkel en magazijn, vervoer en logistiek en veiligheid en bewaking. De interessegebieden creatief en buiten worden niet verder meegenomen in de ontwikkeling van de beroepsinteresse test, omdat binnen het interessegebied creatief geen betaald werk te vinden is voor de doelgroep en omdat het interessegebied buiten een te breed interessegebied is, waar de interessegebieden bouwen, groenvoorziening en dieren onder vallen. Bij de twaalf overgebleven interessegebieden zijn in totaal 48 items geformuleerd. Ook zijn een aantal functievoorwaarden per interessegebied geformuleerd. Tevens is de beroepenmatrix aangepast; de beroepen die in de interviews zijn genoemd zijn toegevoegd aan de matrix. Daarnaast zijn een aantal beroepen verwijderd uit de matrix, omdat deze van een te hoog niveau zijn voor de doelgroep. In paragraaf 4.5 is aangegeven dat er bewust is gekozen om de omgeving veiligheid en bewaking van Bakker (2006) niet mee te nemen, omdat deze omgeving ook al als interessegebied uniformen werd meegenomen. Op basis van de interviews hebben we echter moeten concluderen dat de omgeving bewaking en veiligheid wel meegenomen dient te worden in de beroepsinteresse test, omdat de beroepen die de deskundigen genoemd hebben bij het interessegebied uniformen/veiligheid en bewaking niet te plaatsen zijn in de matrix zoals die is opgesteld in paragraaf 4.5. De aangepaste beroepenmatrix is terug te vinden in bijlage 6. In de volgende ronde interviews met deskundigen wordt dieper ingegaan op de geformuleerde items en functievoorwaarden. 6.2 Voorleggen eerste versie itempool en functievoorwaarden In de tweede ronde interviews zijn de geformuleerde items (ook wel taken genoemd, omdat ze verschillende taken van een beroep representeren) en functievoorwaarden voorgelegd aan dezelfde deskundigen als in de eerste ronde interviews. Hierbij waren de belangrijkste vragen of de interessedimensie goed werd gerepresenteerd in termen van taken en functievoorwaarden (zie bijlage 7). Daarnaast kwamen vragen aan de orde die betrekking hadden op het niveau dat nodig was om de taken te kunnen uitvoeren en de hoeveelheid jongeren die werkzaam zijn binnen elk interessegebied.

59

In de interpretatie van de resultaten zijn de meningen van de jobcoaches zwaarder meegeteld dan de meningen van de deskundigen van Diamantgroep en het CWI. Hier zijn twee redenen voor. Enerzijds is ervoor gekozen omdat de deskundige van het CWI aangaf niet met de doelgroep zelf te werken, maar enkel verstand te hebben van de arbeidsmarkt voor mensen met (zeer) weinig scholing. De deskundige van Diamantgroep plaatst voornamelijk mensen in de sociale werkvoorziening. Beroepen in de sociale werkvoorziening hebben echter een ander karakter dan beroepen op de reguliere arbeidsmarkt en kunnen worden aangepast aan de problematiek van de mensen. Bovendien worden bepaalde beroepen wel veel uitgevoerd in de sociale werkvoorziening en niet op de reguliere arbeidsmarkt (bv. werken in een asiel). De meningen van de deskundigen van het CWI en Diamantgroep kunnen daarom een vertekend beeld opleveren in de beoordeling van hoe vaak een taak wordt uitgevoerd en welke taken worden uitgevoerd. Anderzijds is ervoor gekozen omdat de jobcoaches enkel mensen plaatsen met een licht verstandelijke beperking en dan ook constant met de doelgroep en geschikte beroepen voor de doelgroep te maken hebben. Hierdoor valt te verwachten dat zij meer kennis hebben van de doelgroep en de diverse beroepen die de doelgroep kan uitvoeren. Per interessegebied wordt besproken of de items een compleet beeld geven van het interessegebied, hoe vaak de taken binnen het interessegebied worden uitgevoerd, welk niveau nodig is voor het uitvoeren van de taken en welke functievoorwaarden belangrijk zijn in het uitvoeren van taken binnen het interessegebied. Deze resultaten zijn terug te vinden in bijlage 8. Mensen verzorgen. De items die zijn opgesteld geven volgens de deskundigen een compleet beeld van het interessegebied (1, 3). De deskundige van Diamantgroep stelt dat misschien het wassen van mensen ook een taak zou moeten zijn, maar twijfelt hier daarna toch over. De opgestelde items worden daarom behouden en niet verder uitgebreid. Op de vraag of de taken vaak worden uitgevoerd door de doelgroep wordt eenduidig antwoord gegeven. Mensen eten en drinken geven (1, 2) en mensen aankleden (1, 2, 3) wordt weinig uitgevoerd, een praatje maken met mensen wordt wel vrij vaak uitgevoerd (1, 2, 3). Een reden die kan worden aangevoerd waarom mensen eten en drinken geven en mensen aankleden weinig voorkomt, is omdat voor deze taken een hoger niveau nodig is. Alleen de bovengrens (IQ > 75) van de doelgroep kan deze taken uitvoeren (1, 2, 3). Voor het maken van een praatje is een gemiddeld niveau (IQ +/- 65) voldoende (1, 2). Om in dit werkgebied te werken zijn een aantal functievoorwaarden belangrijk, namelijk betrouwbaar zijn (1, 2, 3), fysiek in orde zijn (1, 2, 3), sociaal en emotioneel sterk zijn (1, 2, 3), omgang met werkpieken (2, 3) (niet in sociale werkvoorziening), respectvol zijn (1, 2, 3), omgang met verschillende mensen (1, 2, 3), opdrachten en regels kunnen opvolgen (1, 2, 3) (maar dit is bij alle beroepen voor de doelgroep belangrijk), geduld hebben (1, 2, 3), goed kunnen verzorgen (1, 2, 3) en zachtaardig zijn (2, 3). Deze laatste functievoorwaarde werd echter hetzelfde geïnterpreteerd als het hebben van respect en zal verder niet worden meegenomen als voorwaarde in dit interessegebied. Geconcludeerd kan worden dat maar weinig mensen met een licht verstandelijke beperking werkzaam zijn binnen de verzorging van mensen (1, 2, 3) vanwege het hoge niveau wat hiervoor nodig is.

60

Conclusie: Alle items blijven behouden. Ook alle functievoorwaarden blijven behouden, behalve de functievoorwaarde zachtaardig zijn. Er zijn maar weinig mensen werkzaam in dit interessegebied en de werkzaamheden blijven vaak beperkt tot het maken van een praatje. Bouwen. De items die bij bouwen zijn opgesteld, geven volgens de deskundigen een compleet beeld van het interessegebied (1, 2, 3). Wel wordt opgemerkt dat in item 7 (Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken?) het tweede gedeelte niet echt toepasbaar is voor de doelgroep, omdat ze niet het juiste niveau hebben om ook echt iets te maken (2). Het tweede gedeelte van dit item zal daarom worden verwijderd. Verder wordt opgemerkt dat er geen item bij staat over de amicale en lompe sfeer in de bouw (1). Hierover is reeds een soortgelijke functievoorwaarde van opgesteld, die ingaat op het sociaal en emotioneel sterk kunnen zijn. Op de vraag hoe vaak de taken worden uitgevoerd is veel overeenstemming. Alle geformuleerde items worden vaak tot zeer vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking (1, 2, 3) en er zijn ook veel licht verstandelijk beperkten werkzaam in de bouw (1, 2, 3). Voor bijna alle taken is een laag verstandelijk vermogen (IQ +/- 50) voldoende om de taak te kunnen uitvoeren, alleen voor het netjes houden van de bouwplaats en het maken van iets is een gemiddeld niveau nodig (1, 2, 3). Er zijn een aantal belangrijke voorwaarden en functievoorwaarden nodig om in de bouw te kunnen werken. Het is belangrijk om fysiek in orde te zijn (1, 2, 3), opdrachten en regels te kunnen opvolgen (1, 2, 3), doorzettingsvermogen te hebben (1, 2, 3), tegen een wisselende werkomgeving te kunnen (1, 2, 3), je eigen grenzen te kennen (1, 2, 3), tegen lange werkdagen te kunnen (1, 2, 3) en vroeg op kunnen staan (1, 2, 3). Omdat de jobcoaches expliciet hebben vermeld dat de amicale, maar lompe sfeer een belangrijk kenmerk in de bouw is, wordt de functievoorwaarde over sociaal en emotioneel sterk zijn verder meegenomen. Op de voorwaarde inzicht hebben in de voortgang is geen eenduidig antwoord gegeven. Hoewel Diamantgroep en CWI aangeven dat dit belangrijk is, wordt dit niet verder meegenomen. Enerzijds zijn de taken niet van dien aard dat zelf de voortgang moet worden bepaald (1), anderzijds is deze voorwaarde minder van toepassing als het tweede gedeelde uit item 7 (iets maken) wordt verwijderd. Conclusie: item 7 zal worden geherformuleerd naar “Vind je het leuk om met je handen te werken?”. De functievoorwaarde inzicht hebben in de voortgang wordt niet verder meegenomen, alle andere functievoorwaarden wel. De werkzaamheden in dit interessegebied bestaan voornamelijk uit sjouwwerkzaamheden en zijn ook geschikt voor de ondergrens van de doelgroep. Techniek. Bij de items die zijn opgesteld bij dit interessegebied wordt opgemerkt dat sleutelen (item 12) al een onderdeel is van de items over monteren en repareren (1). Daarom zal item 12 worden verwijderd. Tegelijkertijd wordt gezegd dat er geen item in zit waarin wordt gevraagd naar de interesse in de omgang met gereedschappen, wat toch belangrijk is bij bijvoorbeeld het repareren van een fiets (1). Het oude item 12 zal dan ook worden vervangen door de vraag: vind je het leuk om te werken met gereedschap?

61

De deskundigen oordelen allemaal dat de taken vrij vaak worden uitgevoerd door de doelgroep. Bij het repareren van iets (item 11), is het wel belangrijk dat het repareren een routineklus is (1). Voor items 7, 13 en 14 is een gemiddeld verstandelijk vermogen nodig om de taak te kunnen uitvoeren. Voor item 11 is ook een gemiddeld niveau nodig, tenzij het repareren geen routineklus is, dan is alleen de bovengrens van de doelgroep geschikt voor het uitvoeren van deze taak. Om de diverse taken te kunnen uitvoeren is het niet strikt noodzakelijk fysiek in orde te zijn. Voor sommige beroepen is een aangepaste werkplek mogelijk (2). Sociaal emotioneel sterk zijn en omgang met diverse mensen is alleen van toepassing indien men in aanraking komt met klanten (1). In een reguliere baan is het verder belangrijk om te kunnen omgaan met werkpieken (1, 3). Ook is het belangrijk opdrachten en regels op te volgen, handig te zijn, technisch inzicht (omgang met gereedschap (1)) te hebben en een fijne motoriek te hebben (1, 2, 3). In de voorwaarden valt dus onderscheid te maken tussen het werken met klanten of het werken zonder klanten. Binnen de sociale werkvoorziening zijn veel mensen werkzaam in een technische functie (2), maar het niveau ligt hoger dan in de bouw waardoor er minder mensen uit de doelgroep werkzaam in zijn. Conclusie: item 12 wordt verwijderd en vervangen door het item “Vind je het leuk om met gereedschap te werken?”. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen, behalve fysiek in orde zijn. Er is onderscheid te maken tussen werken met klanten en werken zonder klanten. Groenvoorziening. Er wordt aangegeven dat item 18 (verrichten onderhoudswerkzaamheden), erg algemeen is geformuleerd (3). Daarom zal dit item worden gespecificeerd. Verder wordt opgemerkt dat hovenierswerkzaamheden, zoals het leggen van een straat, ook behoort tot dit interessegebied (1). Het leggen van een straat kan echter ook tot de bouw behoren. Daarom zal een extra item worden geformuleerd waarin wordt gevraagd of je het leuk vind om een straat te maken. Dit item zal zowel bij het interessegebied bouwen als bij het interessegebied groen worden toegevoegd. Verder wordt opgemerkt dat het rijden op een gemotoriseerd voertuig ook wel eens wordt uitgevoerd als taak (1). Er is voor gekozen hier geen item van te formuleren, omdat de uitwerking in een plaatje de doelgroep te veel zou prikkelen (zie paragraaf 4.2.1). Alle geformuleerde taken worden vaak tot zeer vaak uitgevoerd door de doelgroep (1, 2, 3) en voor het uitvoeren van bijna alle taken is ook de ondergrens van de doelgroep geschikt. Alleen voor het werken met planten is een gemiddeld niveau nodig (1, 2, 3). Er is ook veel werk in dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Diverse voorwaarden zijn van toepassing op het werken in dit interessegebied. Het is belangrijk om fysiek in orde te zijn (1, 2, 3), opdrachten en regels op te volgen (1, 2, 3), doorzettingsvermogen te hebben (1, 2, 3), vroeg op te kunnen staan (1, 2, 3), precies te zijn (goede motoriek) (1, 2), representatief te zijn (in termen van bedrijfskleding) (1, 3) en geconcentreerd te kunnen werken (1, 2). Afhankelijk van de omgeving is het belangrijk om tegen wisselende werkomgevingen te kunnen (1, 2). Ten slotte is het belangrijk om tegen andere werktijden te kunnen (1, 3), door vroeg op te staan bijvoorbeeld (1, 2, 3). Alle deskundigen geven aan dat de omgang met verschillende soorten mensen geen belangrijke functievoorwaarde is (1, 2, 3).

62

Conclusie: item 18 wordt gespecificeerd door het toevoegen van enkele voorbeelden zoals bankjes verven en stoeptegels vastleggen. Item 41 (Vind je het leuk om buiten de omgeving schoon te houden?) wordt bij groenvoorziening toegevoegd (vorm van onderhoud). Alle opgestelde functievoorwaarden, behalve de omgang met verschillende soorten mensen, worden meegenomen. Veel mensen zijn werkzaam in dit interessegebied en het interessegebied is ook vaak geschikt voor de ondergrens van de doelgroep. Dieren. De items die zijn opgesteld bij dit interessegebied geven geen compleet beeld volgens de deskundigen. Ten eerste wordt gezegd dat het werken in een dierenwinkel te moeilijk zal zijn voor de doelgroep (1, 2, 3). Dit item zal daarom worden verwijderd, ook gezien het idee dat als ze werken in een dierenwinkel, dit meer te maken zal hebben met het vullen van rekken dan met het werken met dieren. Ten tweede komt niet genoeg naar voren dat schoonmaakwerkzaamheden de grootste bezigheden zijn in het werken met dieren (3). Daarom zal item 20 (hokken en stallen schoonmaken) worden opgesplitst in twee items: het schoonmaken van hokken en het schoonmaken van stallen. Ten slotte wordt ook vermeld dat het verzorgende aspect van dieren niet naar voren komt (1), ook als is het maar een kleiner aspect in het werken met dieren. Er zal nog een item worden toegevoegd of je het leuk vind om dieren te borstelen. In de interviews wordt aangegeven dat het schoonmaken van hokken en stallen en het voederen van dieren taken zijn die veel voorkomen. Het uitlaten van honden en het werken in een dierenwinkel komt (zeer) weinig voor (behalve in de sociale werkvoorziening, waar honden uitlaten wel veel voorkomt) (1, 2, 3). Voor de diverse taken zijn verschillende niveaus nodig. Voor het schoonmaken is een laag niveau voldoende (1, 2, 3), voor het voederen van dieren is geen overeenstemming en voor het uitlaten van honden is een gemiddeld niveau nodig. Er zijn op de reguliere arbeidsmarkt maar weinig mensen uit de doelgroep werkzaam met dieren. De mensen die wel werkzaam zijn met dieren, maken voornamelijk hokken schoon (1, 2, 3). Diverse voorwaarden zijn in dit interessegebied van toepassing. Je moet fysiek in orde zijn, opdrachten en regels opvolgen, geduld opbrengen, goed kunnen verzorgen, hygiënisch zijn en signaleren (1, 2, 3). Verder is het belangrijk dat er respect is naar de dieren (1, 2), dit is ook wel zachtaardig zijn ten opzichte van de dieren (2). Conclusie: item 23 (Vind je het leuk om in een winkel met dieren en dierenvoedsel te werken?) wordt verwijderd, item 20 (Vind je het leuk om hokken en stallen schoon te maken?) wordt opgesplitst en er wordt een item over het verzorgen (borstelen) van dieren toegevoegd, namelijk “Vind je het leuk om dieren te borstelen?”. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen, maar zachtaardig zijn en respectvol zijn worden samengevoegd tot respectvol zijn. Voedsel. De jobcoaches geven aan een item over het bereiden en uitserveren van voedsel te missen (1). Gezien de beroepen die horen in dit interessegebied, zal hierover een item worden toegevoegd. Het plukken, wassen en snijden van voedsel en afwassen, zijn taken die veel worden uitgevoerd (1, 2, 3). Het sorteren, inpakken en aanvullen van voedsel zijn taken die gemiddeld tot vaak worden

63

uitgevoerd (1, 2, 3). Over het voorkomen van opscheppen van voedsel is geen eenduidigheid in de antwoorden. Voor het uitvoeren van de meeste taken is een gemiddeld niveau nodig, voor de taken afwassen en plukken van voedsel is ook de ondergrens van de doelgroep geschikt (1, 2, 3). Er zijn weinig mensen uit de doelgroep werkzaam in de horeca. Als ze daar wel werken zijn de taken vaak beperkt tot afwassen. Er zijn meer mensen werkzaam in het sorteren en plukken van groente en fruit (1, 3). Belangrijke voorwaarden zijn om kunnen gaan met werkpieken, opdrachten en regels kunnen opvolgen, representatief zijn, hygiënisch zijn en collegiaal zijn (1, 2, 3). Verder wordt de omgang met diverse mensen genoemd (1, 2). Afhankelijk van het soort werk is het ook belangrijk fysiek in orde te zijn (1, 3), tegen lange werkdagen te kunnen (1, 3), productkennis te hebben (2, 3) en precies te zijn (fijne motoriek) (2). De antwoorden op deze laatste drie functievoorwaarden waren wisselend, maar dit heeft te maken met het type gedrag dat voor ogen werd gehouden. Conclusie: er zal een item worden toegevoegd over het bereiden van voedsel (Vind je het leuk om voedsel te bereiden?). Daarnaast is besloten om item 16 (Vind je het leuk om in een kas te werken?) toe te voegen aan dit interessegebied, omdat werken in een kas ook werken met voedsel kan betekenen. Omdat de taken binnen het interessegebied voedsel in diverse omgevingen kan worden uitgevoerd, is het moeilijk een eenduidige conclusie te trekken wat betreft functievoorwaarden en niveau. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen, maar niet alle functievoorwaarden zullen gelden voor elke functie binnen de interessedimensie voedsel. Textiel. Uit de interviews blijkt dat er twee taken worden gemist in de bestaande items. Er wordt een item gemist over het verkopen van kleding (1). Het komt niet veel voor, maar wel af en toe in een stage (1). Ook wordt er een item gemist over het vouwen van textiel (2). Er worden daarom twee items toegevoegd. Alleen het inpakken van textiel is een taak die vaak voorkomt (1, 2, 3). Het reinigen en repareren van textiel komt niet zo veel voor. Over het bedrukken van textiel is geen eenduidigheid. Voor het inpakken, reinigen en repareren van textiel is een gemiddeld verstandelijk vermogen nodig (1, 2, 3). Voor het bedrukken van textiel is alleen de bovengrens van de doelgroep geschikt (1, 2, 3). In dit interessegebied is op de reguliere arbeidsmarkt bijna niemand werkzaam (1, 3). Binnen de sociale werkvoorziening is meer werk in dit interessegebied (2). Belangrijke voorwaarden zijn het opvolgen van opdrachten en regels en het hebben van een goede motoriek (1, 2, 3). Als wordt gewerkt in de verkoop is het ook belangrijk om te kunnen omgaan met werkpieken (1, 3) en om met verschillende mensen om te kunnen gaan (1). Verder wordt gezegd dat het kunnen omgaan met voorschriften belangrijk is, met name in het reinigen van textiel (1). Dit zal worden toegevoegd aan de voorwaarden binnen dit interessegebied. Fysiek in orde zijn is niet noodzakelijk (1, 2). Conclusie: er worden twee items toegevoegd, een over het vouwen van textiel (Vind je het leuk om textiel op te vouwen?) en een over het verkopen van textiel (Vind je het leuk om textiel te verkopen?). Alle functievoorwaarden zijn belangrijk, behalve het fysiek in orde zijn. Er is weinig werk in dit interessegebied te krijgen behalve in de sociale werkvoorziening.

64

Administratie en computers. Er mist nog een taak over het sorteren van de post (3). Hier wordt een item over toegevoegd. De al bestaande items worden gemiddeld vaak uitgevoerd. Kopiëren is een taak die vaak wordt uitgevoerd (1, 2, 3). Voor de meeste taken is een hoog niveau nodig, alleen de bovengrens van de doelgroep zal de werkzaamheden kunnen uitvoeren (1, 2, 3). Voor het kopiëren en het ordenen van papieren zijn ook mensen met een gemiddeld niveau binnen de doelgroep geschikt (1, 2, 3). Er zijn niet veel mensen met een licht verstandelijke beperking werkzaam binnen dit interessegebied (2, 3). Receptionele taken komen meer voor dan echte administratieve taken (1). Wel wordt kopieerwerk uitgevoerd. Het blijft dan ook beperkt tot de ondersteunende werkzaamheden (2, 3). Belangrijke voorwaarden zijn betrouwbaar zijn, kunnen omgaan met verschillende soorten mensen, opdrachten en regels op kunnen volgen, precies zijn (goede motoriek), representatief zijn, geconcentreerd kunnen werken, collegiaal zijn, behulpzaam zijn en kunnen reageren op onvoorziene situaties (1, 2, 3). Ook productkennis is belangrijk (2, 3), net als flexibel zijn (2, 3). Als er contacten met klanten zijn is het belangrijk om sociaal en emotioneel sterk (2, 3) te zijn en om te kunnen gaan met werkpieken (2, 3). Bij een solistische werkplek is dit niet van belang (1). Structuur kunnen aanbrengen in het werk, flexibiliteit en formulieren kunnen invullen zijn geen belangrijke functievoorwaarden (1) Conclusie: er wordt een item over post sorteren en rondbrengen (Vind je het leuk om post te sorteren en rond te brengen?) toegevoegd. Daarnaast is besloten om item 49 (Vind je het leuk om een slagboom te bedienen?) toe te voegen aan dit interessegebied, omdat het bedienen van een slagboom een taak kan zijn binnen receptiewerkzaamheden. De functievoorwaarden structuur aanbrengen in het werk, flexibiliteit en formulieren invullen worden niet verder meegenomen bij dit interessegebied, de andere opgestelde functievoorwaarden wel. Er zijn weinig mensen die administratief werk uitvoeren. Het werk bestaat veelal uit ondersteunend werk en receptiewerk. Schoonmaak en onderhoud. Op de bestaande items worden nog aanvullingen gegeven in de interviews. Allereerst wordt gezegd dat schoonmaken in de bouw ook mogelijk is (3). Hier is al een item over, maar deze staat nu nog alleen bij het interessegebied bouw. Dit item (item 10) wordt ook bij schoonmaak en onderhoud toegevoegd. Ditzelfde geldt voor item 20 en 23 (hokken en stallen van dieren schoonmaken). Ten tweede wordt gezegd dat auto´s poetsen iets anders is dan auto´s wassen (3). Omdat auto´s poetsen minder vaak zal voorkomen dan auto´s wassen, wordt dit item (item 40) veranderd in auto´s wassen. Ten derde wordt gezegd dat bij mensen thuis poetsen (stoffen, stofzuigen) nog geen item is (1, 2). Hier wordt een item over toegevoegd. Ten slotte wordt gezegd dat ramen wassen ook een mogelijkheid is (1). Ook hier wordt een item over geformuleerd. Alle reeds geformuleerde taken worden vaak tot zeer vaak uitgevoerd (1, 2, 3), behalve het reinigen van textiel, dat komt gemiddeld vaak voor (1, 2, 3).

65

Voor bijna alle taken is een gemiddeld verstandelijk vermogen nodig. Om af te wassen is ook de ondergrens van de doelgroep geschikt (1, 2, 3). Vanwege de diversiteit aan taken en vanwege het gemiddelde niveau, zijn er veel mensen werkzaam binnen dit interessegebied. Belangrijke functievoorwaarden die nodig zijn om in dit interessegebied te werken zijn fysiek in orde zijn, opdrachten en regels kunnen opvolgen, handig zijn, hygiënisch zijn, productkennis hebben en flexibel zijn (1, 2, 3). Daarnaast is het belangrijk betrouwbaar te zijn en representatief zijn (in termen van bedrijfskleding) (1, 2). Verder is het afhankelijk van het type werk belangrijk om vroeg op te kunnen staan (2, 3), precies te zijn (goede motoriek hebben) (1, 2) en met wisselende werktijden te kunnen werken (2, 3). Conclusie: item 10 (Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden?), item 20 (Vind je het leuk om hokken van dieren schoon te maken?) en item 23 (Vind je het leuk om stallen van dieren schoon te maken?) wordt toegevoegd aan dit interessegebied, item 40 (Vind je het leuk om auto’s te poetsen) wordt veranderd van poetsen naar wassen van auto´s, twee items worden nieuw geformuleerd, namelijk “vind je het leuk om ramen te wassen?”. En “vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken (stoffen en stofzuigen)?”. Daarnaast is besloten om item 8 (Vind je het leuk om buiten

te

werken?)

toe

te

voegen

aan

dit

interessegebied,

omdat

sommige

schoonmaakwerkzaamheden (mede) buiten worden uitgevoerd. Alle opgestelde functievoorwaarden worden verder meegenomen. Het interessegebied is zeer geschikt voor de doelgroep; het werk komt veel voor. Winkel en magazijn. De jobcoaches missen een vraag of je het leuk vind om achter de kassa te werken. Hoewel maar weinig mensen uit de doelgroep deze taak kunnen uitvoeren, wordt voor de enkeling die het werk wel kan uitvoeren toch een vraag toegevoegd aan de itemlijst. Het geven van informatie (item 5) komt weinig voor (1, 2, 3). Het vullen van rekken, het laden en lossen, het opruimen van een magazijn en het verzamelen van orders zijn taken die vaak tot zeer vaak voorkomen (1, 2, 3). Het rijden op een heftruck komt gemiddeld vaak voor (1, 2, 3). Voor alle taken, behalve het geven van informatie is een gemiddeld verstandelijk vermogen binnen de doelgroep nodig. Voor het geven van informatie is alleen de bovengrens geschikt. Er werken veel mensen met een licht verstandelijke beperking in dit interessegebied, voornamelijk in een magazijn (1, 2). Een aantal voorwaardes zijn belangrijk om binnen dit interessegebied te werken. Je moet precies zijn en sociaal en emotioneel sterk zijn (alleen in een winkel) (1, 2). Ook betrouwbaar zijn, fysiek in orde zijn, om kunnen gaan met werkpieken, om kunnen gaan met diverse mensen, opdrachten en regels kunnen opvolgen, representatief zijn (alleen in winkel), productkennis hebben, behulpzaam zijn, flexibel zijn en kunnen tellen (bij kassawerkzaamheden) is belangrijk (1, 2, 3). Ten slotte moet je advies kunnen geven (in termen van doorverwijzen) als je in een winkel werkt (2, 3). Conclusie: er zal een item worden toegevoegd over of je het leuk vind om achter de kassa te werken. Daarnaast is besloten om item 4 (Vind je het leuk om mensen te ontvangen en door te verwijzen?), item 24 (Vind je het leuk om voedsel te wassen en te snijden?), item 28 (Vind je het leuk om op een versafdeling van een supermarkt producten aan te vullen?), item 50 (Vind je het leuk om voedsel te

66

bereiden?) en item 52 (Vind je het leuk om textiel te verkopen?) toe te voegen. Deze items hebben ook met verkoop- en winkelwerkzaamheden te maken. Item 24 en item 50 hebben daarbij specifiek betrekking op het werken in een broodjeszaak. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen. Vooral in een magazijn kunnen veel mensen met een licht verstandelijke beperking werken. Vervoer en logistiek. De jobcoaches missen de vraag of je het leuk vind om als bijrijder te werken. Item 47 (het vervoeren van producten) zal daarom worden aangepast naar of je het leuk vind om als bijrijder producten te vervoeren. De al geformuleerde items worden gemiddeld (orders picken, producten vervoeren) tot vaak (laden en lossen, heftruck rijden) uitgevoerd (1, 2, 3). Voor het uitvoeren van de taken is een gemiddeld verstandelijk vermogen binnen de doelgroep nodig. Voor het laden en lossen van goederen is ook de ondergrens geschikt (1, 2). Er zijn veel tot zeer veel mensen werkzaam in dit interessegebied (1, 2). Een aantal functievoorwaarden zijn belangrijk namelijk het fysiek in orde zijn, omgaan met werkpieken, opdrachten en regels opvolgen, doorzettingsvermogen hebben, vroeg op kunnen staan, verantwoordelijk zijn, omgaan met wisselende werktijden en formulieren kunnen invullen (1, 2, 3). Daarnaast wordt overzicht kunnen houden (ligt aan type werk) (2, 3) en precies zijn (1, 2) genoemd. Conclusie: item 47 wordt aangepast naar “Vind je het leuk om producten te vervoeren als bijrijder?”. Daarnaast is besloten om item 8 (Vind je het leuk om buiten te werken?) en item 9 (Vind je het leuk om zwaar werk te doen?) toe te voegen aan dit interessegebied, omdat werken in dit interessegebied vaak zwaar is en regelmatig buiten wordt uitgevoerd. Ook is item 53 (Vind je het leuk om post te sorteren en rond te brengen?) toegevoegd aan dit interessegebied, omdat werken als postbode ook een mogelijk beroep is binnen dit interessegebied. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen. Het is een geschikt interessegebied voor de doelgroep en er zijn veel mensen werkzaam binnen dit interessegebied. Veiligheid en bewaking. De jobcoaches missen vragen zoals of je het leuk vind om in uniform te werken en of je het leuk vind om als stadswacht te werken. Omdat uit paragraaf 4.2.1 en uit de eerste ronde interviews blijkt dat het vragen naar de interesse in uniform te werken geen geschikte manier is om de interesse voor veiligheid te meten voor de doelgroep (omdat iedereen daar interesse in zal hebben en de foto er te aantrekkelijk door wordt), wordt er voor gekozen alleen een item toe te voegen over de interesse in stadswacht en wordt geen item toegevoegd over de interesse om in een uniform te werken. De al eerder geformuleerde items (bewaking fietsenstalling, bedienen slagboom) worden volgens de jobcoaches nauwelijks uitgevoerd door de doelgroep (1). In de sociale werkvoorziening zijn echter meer werkplekken waar dit soort werk wel kan worden uitgevoerd (2, 3). Voor beide taken is een gemiddeld tot hoog verstandelijk vermogen binnen de doelgroep voor nodig (1, 2, 3). Er zijn een aantal belangrijke functievoorwaarden nodig om het werk in dit interessegebied goed te kunnen uitvoeren. Je moet betrouwbaar zijn, sociaal en emotioneel sterk zijn, om kunnen gaan met

67

diverse mensen, opdrachten en regels kunnen opvolgen, vroeg op kunnen staan, zelfstandig kunnen werken, dienstbaar kunnen zijn, zorg voor veiligheid kunnen dragen en kunnen reageren op onvoorziene situaties (1, 2, 3). Conclusie: er wordt een item toegevoegd of je het leuk vind om als stadswacht te werken. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen. Op reguliere werkplekken is zeer weinig werk te vinden in dit interessegebied voor de doelgroep. In de sociale werkvoorziening is meer werk te vinden voor de doelgroep. 6.2.1 Conclusie Op basis van de interviews zijn een aantal nieuwe items geconstrueerd. In combinatie met de al eerder geformuleerde items, zal de beroepsinteresse test bestaan uit 57 items. Deze itemlijst, ingedeeld op interessegebied, is terug te zien in tabel 3. Tevens zijn de functievoorwaarden die naar voren gekomen zijn voorgelegd aan de deskundigen. Er is een lijst met in totaal 37 functievoorwaarden ontstaan. Deze lijst met functievoorwaarden is te zien in tabel 4. Beide tabellen zijn terug te vinden op de volgende twee pagina´s. Daarnaast is duidelijk geworden in welke interessegebieden veel werk is voor de doelgroep en in welke interessegebieden minder of weinig werk te vinden is voor de doelgroep. Ten slotte is duidelijk geworden welk verstandelijk niveau nodig is voor het uitvoeren van de diverse taken (items). In het volgende hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies naar aanleiding van de twee interviewrondes gegeven. Ook wordt ingegaan op de conclusies die getrokken kunnen worden als de conclusies over de probleemstelling uit het eerste gedeelte van het onderzoek, worden vergeleken met de resultaten uit de interviews.

68

x x

57. Vind je het leuk om als stadswacht te werken? x

56. Vind je het leuk om achter de kassa te werken? x

55. Vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken (stoffen en stofzuigen)?

x

50. Vind je het leuk om voedsel te bereiden?

x

x

51. Vind je het leuk om textiel op te vouwen?

x

x

52. Vind je het leuk om textiel te verkopen?

x

x

53. Vind je het leuk om post te sorteren en rond te brengen?

x

x

54. Vind je het leuk om ramen te wassen?

x

49. Vind je het leuk om een slagboom te bedienen?

x x

44. Vind je het leuk om een magazijn op te ruimen?

x

43. Vind je het leuk om te laden en te lossen?

x

41. Vind je het leuk om buiten de omgeving schoon te houden?

x

x

42. Vind je het leuk om vakken/rekken te vullen in een winkel?

x

40. Vind je het leuk om auto’s te wassen?

x

39. Vind je het leuk om in fabrieken schoon te maken? x

38. Vind je het leuk om gebouwen netjes te maken? x

37. Vind je het leuk om papieren te ordenen en op te ruimen?

x

36. Vind je het leuk om met een computer te werken (tekstverwerken ed)?

x

35. Vind je het leuk om te kopiëren?

x

34. Vind je het leuk om de telefoon aan te nemen?

x

32. Vind je het leuk om textiel te reinigen?

x

31. Vind je het leuk om textiel in te pakken (groothandel/productie/markt)?

x

29. Vind je het leuk om textiel (bv. een laken) te naaien of te repareren?

x

27 Vind je het leuk om voedsel te sorteren en in te pakken?

x

23. Vind je het leuk om stallen van dieren schoon te maken?

x

x

24. Vind je het leuk om voedsel te wassen en te snijden?

x

x

25. Vind je het leuk om af te wassen/ in een spoelkeuken te werken?

x

x

26. Vind je het leuk om voedsel op te scheppen?

x

22. Vind je het leuk om honden uit te laten?

x

x

20. Vind je het leuk om hokken van dieren schoon te maken? 19. Vind je het leuk om groente en fruit te plukken?

x

x

18. Vind je het leuk om onderhoudswerkzaamheden te verrichten? (bankjes verven, stoeptegel vastleggen) etc.)

x

x

21. Vind je het leuk om dieren te voederen?

x

16. Vind je het leuk om in een kas te werken?

x

x

17. Vind je het leuk om met planten te werken?

x

15. Vind je het leuk om dieren te borstelen? x

14. Vind je het leuk om precies te werken?

x

13. Vind je het leuk om iets te monteren?

x

12. Vind je het leuk om met gereedschap te werken?

x x

x

x x x

8. Vind je het leuk om buiten te werken?

x

x

9. Vind je het leuk om zwaar werk te doen?

x

x

10. Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden?

x

x x

11. Vind je het leuk om iets te repareren?

x

5. Vind je het leuk om mensen informatie te geven (te helpen met vragen)?

Schoonmaak en onderhoud Winkel en magazijn Vervoer en logistiek Veiligheid en bewaking

Administratie en computers

Mensen verzorgen Bouwen Techniek Groen voorziening Dieren Voedsel Textiel

x

x

x

4. Vind je het leuk om mensen te ontvangen en door te verwijzen?

x

x

6. Vind je het leuk om materialen te versjouwen?

x

x

7. Vind je het leuk om met je handen te werken?

Tabel 3: Items per interesse

69

x

28. Vind je het leuk om op een versafdeling van een supermarkt producten aan te vullen?

1. Vind je het leuk om mensen eten en drinken te geven?

x

x

30. Vind je het leuk om textiel te bedrukken?

2. Vind je het leuk om mensen aan te kleden?

x

x

33. Vind je het leuk om zittend werk te doen?

3. Vind je het leuk om met mensen een praatje te maken?

x

45. Vind je het leuk om orders te verzamelen?

x

x

46. Vind je het leuk om op een heftruck te rijden?

x

x

47. Vind je het leuk om producten te vervoeren als bijrijder?

x

x

48. Vind je het leuk om op andermans fiets of scooter te letten?

x

x

37. Kunnen reageren op onvoorziene situaties

x

36. Zorg kunnen dragen voor veiligheid

x

35. Dienstbaar kunnen zijn

x

34. Zelfstandig kunnen werken

x

33. Overzicht kunnen houden

x

31. Werken met wisselende tijden

x

x

32. Formulieren kunnen invullen

x

29. Goed kunnen tellen

x

x

30. Verantwoordelijk kunnen zijn

x

28. Doorverwijzen van mensen

x

23. Collegialiteit

x

x

70

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x

x x x x x

x

x x x

x

x

Administratie en computers Schoonmaak en onderhoud Winkel en magazijn Vervoer en logistiek Veiligheid en bewaking

Textiel

Voedsel

x

x

x x x x x

x

x

x x x x

x x x

x x x x

1. Betrouwbaar zijn

Techniek

2. Fysiek in orde zijn

x

3. Sociaal (emotioneel) sterk zijn

x x x

4. Omgaan met werkpieken

Mensen verzorgen Bouwen

Tabel 4: functievoorwaarden per interessegebied

5. Respectvol zijn

x

9. Doorzettingsvermogen

x

10. Tegen een wisselende werkomgeving kunnen

x

x x

11. Eigen Grenzen kennen

x

x

12. Tegen lange werkdagen kunnen

x

x

13. Vroeg op kunnen staan

x x x x x x x

14. Handig zijn

x

15. Technisch inzicht hebben

x x x

x x x x

16. Precies zijn (goede motoriek hebben en nauwkeurig werken)

6. Omgang met verschillende soorten mensen

x

x x x

17. Representatief zijn

7. Opdrachten/regels opvolgen

x

x x x

x

18. Geconcentreerd kunnen werken

Groen voorziening Dieren

19. Geduld hebben

x

20. Goed kunnen verzorgen

x

21. Hygiënisch zijn

x

22. Signaleren van gedrag

x

x

24. Product kennis hebben

x

x

25. Behulpzaam zijn

x

x

26. Flexibel zijn

x

x

27. Basiskennis van computer hebben

7. Conclusie en discussie In dit hoofdstuk wordt de conclusie en discussie besproken. Allereerst wordt besproken welke conclusies getrokken kunnen worden uit het proces van het genereren van items en functievoorwaarden.

Daarna

wordt

geconcludeerd

hoe

de

resultaten

met

betrekking

tot

itemformulering en het opstellen van functievoorwaarden in verhouding staan tot de probleemstelling. Vervolgens wordt de discussie gehouden. Hierin wordt ingegaan op de volgende stappen die nodig zijn voor de voltooiing van de constructie van de beroepsinteresse test. Ook wordt ingegaan op de tekorten van dit onderzoek en worden aanbevelingen gedaan voor verder onderzoek. Ten slotte wordt kort ingegaan op de implicaties van dit onderzoek. 7.1 Conclusies De doelstelling van dit onderzoek was het construeren van een itemlijst voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. De probleemstelling die hierbinnen centraal stond was: Aan welke eisen van testvormgeving moet een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking voldoen om vervolgens een valide, betrouwbare en bruikbare beroepsinteresse test voor deze doelgroep te construeren? Om deze vraag te beantwoorden is in het eerste gedeelte van het onderzoek ingegaan op drie deelvragen: eisen die gesteld kunnen worden aan de uitgangspunten, de vormgeving en de scoring van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Door het beantwoorden van deze drie deelvragen is in het eerste gedeelte van het onderzoek al antwoord gegeven op de probleemstelling.

Samen

met

twee

andere

onderzoeken

die

hebben

gekeken

naar

beroepskeuzemodellen en -theorieën en de arbeidsmarkt voor mensen met een licht verstandelijke beperking, is een beroepenmatrix geconstrueerd die ten grondslag ligt aan het tweede gedeelte van het onderzoek. In het tweede gedeelte van het onderzoek is een itemlijst en een lijst met functievoorwaarden per interessegebied geconstrueerd. Hieronder wordt eerst besproken welke conclusies getrokken kunnen worden uit het proces van het genereren van items en functievoorwaarden. Daarna wordt besproken hoe de conclusies ten aanzien van de probleemstelling in relatie staan tot de resultaten uit het tweede gedeelte van het onderzoek. Niet over alle onderdelen van de probleemstelling kan een conclusie in relatie tot het tweede gedeelte van het onderzoek worden getrokken, sommige onderdelen zullen hieronder daarom niet worden besproken. 7.1.1 Conclusies met betrekking tot de formulering van items en functievoorwaarden Op basis van de interviews met de deskundigen kunnen enkele conclusies worden getrokken over elk interessegebied. Naar aanleiding van de eerste ronde interviews is het interessegebied mensen helpen en verzorgen mensen verzorgen gaan heten, omdat het helpen een te algemene term is, waar eigenlijk puur verzorgen wordt bedoeld. Er zijn maar weinig puur verzorgende taken die iemand met een licht verstandelijke beperking kan uitvoeren en de werkzaamheden blijven vaak beperkt tot het maken van een praatje. Er zijn drie items geformuleerd en tien functievoorwaarden. 71

In het interessegebied bouwen is zeer veel werk in te vinden voor de doelgroep en de werkzaamheden bestaan voornamelijk uit sjouwwerkzaamheden. Naar aanleiding van de tweede ronde interviews is item 7, dat onder andere bij het interessegebied bouwen hoort, geherformuleerd naar “Vind je het leuk om met je handen te werken?”. Het interessegebied is geoperationaliseerd door vijf items en acht functievoorwaarden. Het interessegebied techniek is meestal van een wat hoger niveau in vergelijking met het niveau dat nodig is bij het werken in het interessegebied bouwen. De mogelijke beroepen zijn daarom veelal assistent-functies. Binnen dit interessegebied valt onderscheid te maken tussen werken met klanten en werken zonder klanten. In de tweede ronde interviews is item 12 vervangen door het item “Vind je het leuk om met gereedschap te werken?”. Daarnaast is besloten om item 10 (Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden?) toe te voegen aan dit interessegebied, omdat ook het netjes houden van de werkplek behoort tot de taken van werken in de techniek. Het interessegebied wordt geoperationaliseerd door zes items en zeven functievoorwaarden. Het interessegebied planten is in de eerste ronde interviews geherformuleerd naar groenvoorziening omdat dit een betere benaming is voor het soort werk wat uitgevoerd kan worden. Er is een grote verscheidenheid in functies binnen dit interessegebied en veel van deze functies zijn ook geschikt voor de ondergrens van de doelgroep. Naar aanleiding van de tweede ronde interviews is item 18 gespecificeerd door het toevoegen van enkele voorbeelden van onderhoudswerkzaamheden. Daarnaast is item 41 (Vind je het leuk om buiten de omgeving schoon te houden?) toegevoegd. Er zijn in totaal zeven items en negen functievoorwaarden geformuleerd. Het werk binnen het interessegebied dieren bestaat veelal uit schoonmaakwerkzaamheden. Er is buiten de sociale werkvoorziening weinig betaald werk te vinden in dit interessegebied. In de tweede ronde interviews is item 23 (Vind je het leuk om in een winkel met dieren en dierenvoedsel te werken?) verwijderd, is item 20 (Vind je het leuk om hokken en stallen schoon te maken?) opgesplitst in het schoonmaken van hokken en stallen en is er een item over het verzorgen van dieren toegevoegd, namelijk “Vind je het leuk om dieren te borstelen?” Daarnaast is item 8 (Vind je het leuk om buiten te werken?) toegevoegd, omdat buiten werken een belangrijk aspect van het werken met dieren kan zijn. Uiteindelijk wordt het interessegebied geoperationaliseerd door zes items en zeven functievoorwaarden. Het interessegebied creatief is na interviewronde één verwijderd, omdat er geen betaald werk te vinden is binnen deze interesse. Dit interessegebied is dan ook niet meer besproken tijdens de tweede ronde van interviews. Het werk en de taken binnen het interessegebied voedsel zijn zeer divers en kunnen zowel buiten als binnen plaatsvinden. Naar aanleiding van de tweede ronde interviews is een item toegevoegd over het bereiden van voedsel (Vind je het leuk om voedsel te bereiden?). Tevens is item 16 (Vind je het leuk om in een kas te werken?) toegevoegd bij voedsel, omdat werken in een kas ook werken met voedsel kan betekenen. Het

interessegebied

wordt geoperationaliseerd door

acht items

en tien

functievoorwaarden. Waarschijnlijk zullen niet alle functievoorwaarden gelden voor elke functie binnen de interessedimensie voedsel, omdat het interessegebied en ook het werk zo divers is.

72

Het

interessegebied

textiel

bestaat

vooral

uit

taken

zoals

wassen,

strijken

en

magazijnwerkzaamheden. Verkoopfuncties komen voor, maar zijn wel zeldzaam. Na de tweede ronde interviews zijn twee items toegevoegd; een over het vouwen van textiel (Vind je het leuk om textiel op te vouwen?) en een over het verkopen van textiel (Vind je het leuk om textiel te verkopen?). Het interessegebied is geoperationaliseerd door zes items en vier functievoorwaarden. De werkzaamheden binnen het interessegebied administratie en computers bestaan veelal uit eenvoudige

werkzaamheden

zoals

kopiëren.

Ook

receptiewerkzaamheden

kunnen

worden

uitgevoerd. Pure administratieve werkzaamheden zijn meestal niet mogelijk, vanwege het hogere niveau. Er is minder geschikt werk voor de doelgroep in dit interessegebied, voornamelijk vanwege het niveau van de taken die moeten worden uitgevoerd. Na de tweede interviewronde is een item over het sorteren en rondbrengen van post toegevoegd. Daarnaast is het item: “Vind je het leuk om een slagboom te bedienen?” toegevoegd, omdat een receptionele taak kan zijn. Het interessegebied administratie en computers is geoperationaliseerd door negen items en veertien functievoorwaarden. Het interessegebied schoonmaak en onderhoud bestaat uit zeer diverse werkzaamheden en beroepen, want schoonmaken kan in diverse omgevingen worden uitgevoerd. Binnen dit interessegebied is zeer veel geschikt werk te vinden voor de doelgroep. Naar aanleiding van de tweede interviewronde is item 10 (Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden?), item 20 (Vind je het leuk om hokken van dieren schoon te maken?) en item 23 (Vind je het leuk om stallen van dieren schoon te maken?) toegevoegd aan dit interessegebied. Item 40 (Vind je het leuk om auto’s te poetsen) is veranderd van poetsen naar wassen van auto´s en er zijn twee nieuwe items geformuleerd, namelijk “vind je het leuk om ramen te wassen?”. En “vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken (stoffen en stofzuigen)?”. Daarnaast is item 8 (Vind je het leuk om buiten te werken?) toegevoegd aan dit interessegebied, omdat sommige beroepen binnen deze interesse te maken hebben met buiten werken. In totaal is het interessegebied geoperationaliseerd door twaalf items en elf functievoorwaarden. Het interessegebied uniformen is na interviewronde één veiligheid en bewaking gaan heten, omdat uniformen een te brede benaming was voor de taken die uitgevoerd kunnen worden binnen het interessegebied. Binnen deze interesse is zeer weinig geschikt werk voor de doelgroep te vinden, voornamelijk vanwege de grote verantwoordelijkheden binnen werk in dit interessegebied. In de sociale werkvoorziening zijn wel mogelijkheden om te werken binnen deze interesse. Naar aanleiding van de tweede ronde interviews is een item over stadswacht toegevoegd (Vind je het leuk om als stadwacht te werken?). Hierdoor is het interessegebied veiligheid en bewaking geoperationaliseerd door drie items. Ook zijn negen functievoorwaarden geformuleerd. Het interessegebied buiten is na interviewronde één niet verder meegenomen. Tijdens de eerste ronde interviews is gebleken dat het interessegebied te breed was en paste bij meerdere andere interessegebieden. In de tweede interviewronde is dit interessegebied dan ook niet verder meegenomen. Het interessegebied verkoop is na de eerste interviewronde winkel en magazijn gaan heten, omdat verkopende taken maar een klein onderdeel zijn van werken in een winkel. De doelgroep werkt binnen een winkel vaak in het magazijn, vandaar de toevoeging magazijn aan het interessegebied. Na de

73

tweede interviewronde is een item toegevoegd over of je het leuk vind om achter de kassa te werken. Daarnaast is item 4 (Vind je het leuk om mensen te ontvangen en door te verwijzen?), item 24 (Vind je het leuk om voedsel te wassen en te snijden?), item 28 (Vind je het leuk om op een versafdeling van een supermarkt producten aan te vullen?), item 50 (Vind je het leuk om voedsel te bereiden?) en item 52 (Vind je het leuk om textiel te verkopen?) toegevoegd, omdat deze taken ook bij werken in een winkel (kunnen horen). Item 24 en item 50 hebben daarbij betrekking op het werken in een broodjeszaak. Het interessegebied winkel en magazijn wordt in totaal geoperationaliseerd door twaalf items en dertien functievoorwaarden. Alle opgestelde functievoorwaarden worden meegenomen. Het

interessegebied

vervoer

en

logistiek

tenslotte,

bestaat

ook

voornamelijk

uit

magazijnwerkzaamheden. Daarnaast bestaan de werkzaamheden ook uit het helpen van vervoeren van producten. Naar aanleiding van de tweede ronde interviews is item 47 aangepast naar: “Vind je het leuk om producten te vervoeren als bijrijder?”. Tevens is besloten om item 8 (Vind je het leuk om buiten te werken?), item 9 (Vind je het leuk om zwaar werk te doen?) en item 53 (Vind je het leuk om post te sorteren en rond te brengen?) toe te voegen aan de items binnen dit interessegebied, omdat het taken en omschrijvingen zijn die ook van toepassing zijn op deze interesse. Het interessegebied wordt geoperationaliseerd door acht items en tien functievoorwaarden. Na afloop van de tweede interviewronde is een itemlijst bestaande uit 57 items geconstrueerd. Tevens is een lijst met functievoorwaarden opgesteld die bestaat uit 37 gedragingen. De lijst met functievoorwaarden zal in de beroepsinteresse test als aparte module worden meegenomen. Dit betekent dat na het beoordelen van de items door de cliënt, de jobcoach samen met de cliënt beoordeelt in hoeverre de cliënt de functievoorwaarden, die in de vorm van gedragingen zijn geformuleerd, vertoond. Met de lijst items en functievoorwaarden die nu zijn opgesteld, kan verder gewerkt worden aan de operationalisering van een beroepsinteresse test voor mensen met een verstandelijke beperking. 7.1.2 Conclusies met betrekking tot de eisen aan testvormgeving De conclusies met betrekking tot de eisen aan testvormgeving worden kort besproken. Per onderdeel van testvormgeving – uitgangspunten, vormgeving en scoring – worden de resultaten in relatie tot het tweede gedeelte van het onderzoek besproken. Ook wordt ingegaan op de conclusies in relatie tot bestaande beroepsinteresse testen. Uitgangspunten: doelgroep. Tijdens de eerste ronde interviews met de verschillende deskundigen is naar voren gekomen dat in bepaalde interessegebieden erg weinig mensen met een licht verstandelijke beperking werkzaam (kunnen) zijn. In de tweede interviewronde is daarom gevraagd welk niveau binnen de doelgroep nodig is om bepaalde taken te kunnen uitvoeren. Daarnaast is gevraagd welke functievoorwaarden belangrijk zijn in het uitvoeren van taken binnen een bepaald interessegebied. Uit de interviews is bijvoorbeeld naar voren gekomen dat in bepaalde interessegebieden een veel hoger niveau (in termen van verstandelijke vermogens) nodig is dan voor andere interesses. Dit geldt bijvoorbeeld voor het interessegebied administratie en computers. Het tegenovergestelde is ook naar voren gekomen; in sommige interessegebieden is de ondergrens van

74

de doelgroep ook zeer geschikt om werk uit te voeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor het interessegebied bouwen.

Door

het

vragen

naar

niveau

(verstandelijke

vermogens)

en

naar

gedrag

(functievoorwaarden) is de doelgroep als diverse groep opgevat. Op deze manier kan de beroepsinteresse test een goed onderscheid maken tussen de diverse individuen binnen de doelgroep en de taken en functies die voor hen geschikt zijn; de doelgroep is immers zeer divers in termen van IQ en gedragsproblematiek. Uitgangspunten: metingen van beroepsinteresse. Er is voor gekozen om de beroepsinteresse test op 17

basis van interesses vorm te geven . In de eerste ronde interviews is naar voren gekomen dat bepaalde interessegebieden niet goed waren geformuleerd. Het gaat hier om de interessegebieden mensen helpen en verzorgen (mensen verzorgen), planten (groenvoorziening), uniformen (veiligheid en bewaking) en verkoop (winkel en magazijn). Ook is naar voren gekomen dat in bepaalde interessegebieden geen beroepen waren die geschikt zijn voor de doelgroep. Deze interessegebieden zijn daarom niet verder meegenomen. Het gaat hier om de interessegebieden creatieve taken en buiten. Uitgangspunten: typen interesseschalen. In paragraaf 4.1.2 is geconcludeerd dat er homogene interesseschalen gebruikt gingen worden waarbij wel werd bekeken of bepaalde minder leuke aspecten binnen een bepaald interessegebied toch binnen de schaal moesten worden opgenomen. In de formulering van items is hier rekening mee gehouden. Per interessegebied zijn items geformuleerd die een bepaald interessegebied zo goed mogelijk operationaliseren in termen van taken die door de doelgroep binnen dat interessegebied kunnen worden uitgevoerd. In een volgende fase, waarin mokkenanalyses op de interessegebieden worden uitgevoerd, moet blijken of de formulering van items ook gelukt is in termen van homogeniteit en zal blijken of de items van één interessegebied hoog correleren met elkaar en zwak of niet correleren met andere interessegebieden. Eerder is gezegd dat binnen een homogene schaal altijd enig onderscheid te maken is in kleinere deelgebieden (Luken, 1995). Dit valt ook te verwachten bij de reeds geformuleerde items. Zo zullen binnen het interessegebied voedsel waarschijnlijk deelgebieden naar voren komen zoals een deelgebied dat meer te maken heeft met het bereiden van voedsel; het binnen werken met voedsel en een deelgebied dat meer te maken heeft met het plukken van voedsel; het buiten werken met voedsel. Mokkenanalyses moeten hier meer duidelijkheid in brengen. Vormgeving: weergave items. Het fotograferen van de items vindt niet plaats in dit onderzoek, maar zal in een vervolgfase plaatsvinden. Omdat de - nu nog in woord geformuleerde - items worden gefotografeerd, is het wel belangrijk geweest om de opgestelde items zo te formuleren, dat dit zonder veel moeite als foto weergegeven kan worden. Alle items zijn nu dan ook nog geformuleerd in termen van “Vind je het leuk om (uitvoering taak)”. Het gedeelte van de zin waarin de taak wordt genoemd is op deze manier gemakkelijk te visualiseren, juist omdat het om het uitvoeren van een taak gaat. De functievoorwaarden zijn niet als zinnen geformuleerd, omdat deze niet als foto kunnen worden weergegeven. De functievoorwaarden worden dan ook als stellingen meegenomen die de jobcoach samen met de cliënt moet beoordelen. 17

voor meer informatie, zie het onderzoek over modellen en theorieën van beroepskeuze.

75

Scoring: vrije antwoorden en keuze antwoorden. Bij de formulering van items is rekening gehouden met

de

keuze

voor

gesloten

antwoorden

door

de

items

zo

te

formuleren

dat

de

antwoordmogelijkheden enkel uit ja/nee of leuk/niet leuk kunnen bestaan. Hoewel de items in een later stadium worden gefotografeerd, zal de itemtekst wel als gesproken en geschreven versie worden meegenomen in de beroepsinteresse test, met meteen daarna de presentatie van de keuzemogelijkheden, zodat duidelijk blijft dat het om een gesloten vraag gaat. Scoring: absolute scoring en ipsatieve scoring. De items zijn op díe manier geformuleerd, zodat de antwoordmogelijkheden zowel kunnen bestaan uit ja/nee als uit leuk/niet leuk (of meer antwoordmogelijkheden

op

een

Likertschaal).

De

items

zijn

niet

in

termen

van

of/of

antwoordmogelijkheid geformuleerd. Omdat er al eerder voor is gekozen om de antwoorden te presenteren

als

Likertschaal

(maar

wel

met

slechts

twee

of

drie

keuzes),

zullen

de

antwoordmogelijkheden op de items worden geformuleerd als leuk/niet leuk en niet als ja/nee. Hier is voor gekozen omdat mensen met een (licht) verstandelijke beperking de neiging hebben altijd ja te kiezen bij een keuze uit ja en nee (Sigelman et al., 1980; Sigelman et al., 1981). Daarnaast is de neiging om het meest positieve antwoord op een Likertschaal te kiezen, iets kleiner dan de tendens om ja te zeggen op een ja/nee vraag bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking (Hartley & MacLean, 2006). Andere beroepsinteresse testen gericht op lagere IQ´s. Als de veertien interessegebieden die worden meegenomen, worden vergeleken met de interessegebieden die andere beroepsinteresse testen gericht op mensen met lagere IQ scores meenemen, vallen enkele zaken op. Allereerst zijn na de eerste ronde interviews een aantal interessegebieden niet meegenomen, die bestaande instrumenten die zich richten op mensen met lagere IQ scores wel meenemen. Het gaat bijvoorbeeld om de interessegebieden buiten (zoals ook meegenomen in de PITA) en creatief (in instrumenten als PITA, WBT/ABI, Icares en LINC meegenomen als artistiek, creatief werk/muziek en toneel/kaarsen maken, muziek/kunst en cultuur en kunstzinnig). Volgens de deskundigen zijn deze interessegebieden niet helder geformuleerd (buiten) of is er helemaal geen betaald werk in te vinden (creatief werk). Andere interessegebieden uit bestaande instrumenten waren al niet meegenomen tijdens de constructie van de beroepenmatrix, vanwege het feit dat de bij de interessegebieden behorende beroepen nooit uitvoerbaar zijn voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Voorbeelden zijn de interessegebieden medisch verzorgend en onderwijs uit de PITA en wiskundig uit Icares. Ten tweede zijn de meegenomen interessegebieden in vergelijking met sommige bestaande instrumenten breder. Dit is te verklaren door het feit dat al bestaande interessetesten geen onderscheid maken tussen omgevingen en interessegebieden en daarom specifiek moeten zijn in diverse interessegebieden, terwijl het nieuwe instrument breder is in de interessegebieden en een verdere opsplitsing maakt in de verschillende omgevingen. Dat heeft als voordeel dat uit de resultaten van de test kan blijken dat iemand heel hoog scoort op alle beroepen in een bepaalde omgeving of juist heel hoog scoort op alle beroepen binnen een bepaald interessegebied. Zo wordt een helderder

76

beeld verkregen in wat een persoon precies zou willen doen en waar die persoon precies zou willen werken. Terugkomend op de probleemstelling wordt geconcludeerd dat de gestelde eisen rondom de uitgangspunten, vormgeving en scoring van de test een voorwaarde zijn in de verdere ontwikkeling van de test. Met name voorwaarden die zijn gesteld voor de doelgroep, het gebruik van homogene interesseschalen, de keuze voor foto’s en het gebruik van absolute scoring hebben een (grote) rol gespeeld in het proces van itemgeneratie en itemformulering. Deze voorwaarden en de andere genoemde voorwaarden die betrekking hebben op de uitgangspunten, vormgeving en scoring gaan een belangrijke rol spelen in de verdere ontwikkeling van de beroepsinteresse test. Deze aanbevelingen voor verder onderzoek worden samen met de beperkingen van dit onderzoek in de discussie besproken. 7.2 Discussie 7.2.1 Beperkingen Er kunnen een aantal kritische noten worden geplaatst en beperkingen worden genoemd wat betreft de inhoud en het proces van dit onderzoek. Deze worden hieronder uiteengezet. In het eerste gedeelte van dit onderzoek, waar is ingegaan op de eisen aan testvormgeving voor de ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor jongeren met een licht verstandelijke beperking, is naar voren gekomen dat studies naar de predictieve validiteit van beroepsinteresse testen van Strong, Kuder en Holland variëren van .40 tot .72. Hierbij kan de vraag worden gesteld wat het individuele nut is van een beroepsinteresse test. Voor een individu kan het gebruik van een beroepsinteresse test, waar (op een indirecte manier) veel vragen worden gesteld over de voorkeuren voor bepaalde beroepen, voor een nauwkeuriger en diepgaander beeld zorgen wat betreft de voorkeur voor interesses dan een schatting die de persoon zelf maakt (Cronbach, 1961). Alleen al het invullen van een beroepsinteresse test leidt tot een proces waarin nagedacht wordt over beroepen- en interessevoorkeuren. Daarnaast kan iemand een voorkeur denken te hebben voor bepaalde interesses, diegene weet echter niet in hoeverre hij/zij interesse in een bepaald gebied vertoont in relatie tot anderen (Cronbach, 1961). Tevens kan worden beargumenteerd dat het belangrijk is dat een volledig overzicht van mogelijke beroepsinteresses en beroepen waarin iemand kan werken wordt voorgelegd. Dit geldt zeker voor de doelgroep, omdat ze maar een beperkt aantal mogelijke beroepen kunnen uitvoeren. Door het voorleggen van een volledig overzicht van mogelijke beroepsinteresses en beroepen, gaat iemand niet alleen ergens werken omdat daar net iemand nodig is, maar gaat diegene daar ook werken omdat het hem/haar leuk lijkt om daar te werken in termen van interesse. Dit zal leiden tot een verbeterde person-job fit en vervolgens tot meer tevredenheid, stabiliteit en prestaties (Holland, 1973) en minder vertrek (Villanova, 1994). Wanneer er een verschil is in uitkomst tussen de interesses aangegeven door een cliënt zelf en de uitkomsten van een beroepsinteresse test, kan een beroepskeuzeadviseur volgens Cronbach (1961) beter uitgaan van de inschatting van de cliënt. Dit geldt vooral bij meer volwassen cliënten, bij wie voorkeuren voor interesses al beter zijn ontwikkeld. De predictieve validiteit van de zelf aangegeven voorkeuren voor interesses is hier hoger dan de predictieve validiteit van de beroepsinteresse test

77

(Wightwick, in Cronbach, 1961). Omdat dit onderzoek gericht is op jongeren met een licht verstandelijke beperking, kan er vanuit worden gegaan dat er nog niet volledig sprake is van een volledig ontwikkelde voorkeur voor bepaalde interesses. Bovendien blijkt dat de mate van realisme in beroepenvoorkeur gerelateerd is aan IQ en de mate van zelfacceptatie (Jones, in Stodden et al., 1979; Katzen, in Stodden et al., 1979). Een laag IQ en gebrek aan zelfacceptatie zijn beide kenmerken van de doelgroep (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a; Luckasson, 1997), en er kan dan ook verwacht worden dat personen binnen de doelgroep nog geen volledig realistische beroepenvoorkeur hebben. Een beroepsinteresse test kan dan op individueel niveau heel nuttig zijn, omdat het een voorkeur laat zien voor bepaalde interessegebieden. Hierbij wordt per interessegebied een nauwkeurig beeld gegeven wat betreft de inhoud van dat interessegebied en wordt een volledig overzicht van alle mogelijke interessegebieden en beroepen gegeven. Bovendien zorgt enkel al het invullen van de test voor een proces waarbij wordt nagedacht over de persoonlijke interesse- en beroepenvoorkeuren. In het tweede gedeelte van dit onderzoek zijn een aantal beperkingen te noemen. De eerste en meest belangrijke beperking is dat bij het proces van itemgeneratie en het voorleggen van de eerste itempool slechts gebruik is gemaakt van een drietal organisaties met deskundigen. De geïnterviewde jobcoaches hadden de meeste kennis van de doelgroep en het werk dat de doelgroep zoal uitvoert, toch zijn slechts twee jobcoaches gelijktijdig geïnterviewd. Om een uitgebreider beeld te krijgen van de mogelijkheden van de doelgroep in termen van beroepen en de diversiteit van de doelgroep (zowel qua verstandelijke vermogens als de diversiteit in sociale aanpassings- en gedragsproblematiek), zouden meer deskundigen, waaronder meer jobcoaches, moeten worden geïnterviewd. Een tweede beperking hangt samen met de eerst genoemde beperking en heeft betrekking op het feit dat alle deskundigen werkzaam zijn in de omgeving Midden-Brabant. Dit kan tot gevolg hebben dat bepaalde beroepen, die erg streekgevoelig zijn, niet worden meegenomen. Te denken valt bv. aan beroepen in de Bollenstreek of werk in kassen. De deskundigen hebben deze beroepen wel kort genoemd in de interviews, maar te verwachten valt dat zij minder kennis hebben van de taken die behoren bij deze beroepen en het niveau en de functievoorwaarden die nodig zijn om het beroep goed te kunnen uitoefenen. Naast het feit dat sommige streekgebonden beroepen nog niet zijn meegenomen, kan worden aangenomen dat ook enkele veelvoorkomende beroepen die geschikt zijn voor de doelgroep nog niet zijn meegenomen. In het vervolg van het project moet hier dan ook naar worden gekeken. Een derde beperking is dat de lijst met functievoorwaarden nog niet op één niveau is geformuleerd. Sommige functievoorwaarden zijn nu nog abstracter dan andere functievoorwaarden. Bij deze abstract geformuleerde functievoorwaarden is niet altijd precies duidelijk welk concreet gedrag bedoeld wordt. Een vierde beperking is dat nog niet alle items specifiek genoeg zijn geformuleerd. Sommige items bestaan wel uit een gedeelte waarin de omgeving wordt genoemd (bv. werken in een kas), maar hebben geen gedeelte waarin de precieze taak staat beschreven. Een voorbeeld is het item “Vind je het leuk om in een kas te werken?”. Een ander voorbeeld is het item “Vind je het leuk om als stadwacht te werken?”. Een vijfde beperking heeft betrekking op de vragen gesteld in de tweede ronde interviews. Hierin is onder andere gevraagd naar het niveau dat de doelgroep moet hebben in termen van IQ. IQ representeerde op deze manier de doelgroep in een bovengrens, gemiddelde en

78

ondergrens. IQ is wellicht niet de beste manier om de doelgroep in te delen in een bovengrens, gemiddelde en ondergrens, omdat veel meer factoren (zoals gedragsproblematiek) een rol spelen in het bepalen van het niveau van iemand uit de doelgroep. Hoewel dit probleem zoveel mogelijk is ondervangen door het vragen en meenemen van functievoorwaarden, blijft de indeling van niveau op basis van IQ een beperking. Een zesde beperking tenslotte, is dat data op een kwalitatieve manier is geïnterpreteerd. De interpretaties zijn dan ook afhankelijk van de onderzoeker. Hoewel in de eerste ronde interviews data zijn verzameld van zowel de deskundigen als mensen die tot de doelgroep behoren (en deze data ook redelijk goed overeenkwamen), blijft de betrouwbaarheid van de interpretatie een beperking van dit onderzoek. 7.2.2 Aanbevelingen voor verder onderzoek Voor verder onderzoek zijn een aantal aanbevelingen te geven. Deze aanbevelingen zijn op te splitsen in twee categorieën, namelijk aanbevelingen die in lijn liggen met het project van de ontwikkeling van deze beroepsinteresse test en aanbevelingen voor ander toekomstig onderzoek. Eerst worden de aanbevelingen besproken die passen bij de voortgang en afronding van dit project. Allereerst moeten de geconstrueerde items en functievoorwaarden worden gevalideerd. De items en functievoorwaarden moeten worden teruggeplaatst in de interessegebieden van de beroepenmatrix. Hiervoor kunnen in eerste instantie studenten worden gebruikt en geen mensen met een licht verstandelijke beperking. De reden hiervoor is dat de doelgroep moeite heeft met geschreven informatie en ze geschreven informatie moeilijk kunnen verwerken (Becker, 1973; Luckasson, 1997). De doelgroep zal de in tekst geformuleerde items dan ook niet of moeilijk begrijpen. Door middel van berekening van de proportie overeenstemming tussen de bedoelde en de toegewezen dimensies, moet worden bekeken in hoeverre de items passen in de dimensies waar ze waren ingedeeld. Verder kunnen

de

studenten

commentaar

geven

op

de

eenduidigheid

van

de

items,

de

gebruiksvriendelijkheid, de instructies etc. De uitkomsten van deze validatie kunnen vervolgens worden gebruikt voor de verwijdering van slechte items en de ontwikkeling van nieuwe items, zodat ieder construct voldoende zal worden afgedekt. Op deze manier ontstaat de definitieve itemlijst. De definitieve itemlijst moet vervolgens worden omgezet in een plaatjestest die gebruik maakt van foto´s. De foto´s die gemaakt worden, moeten de items zo goed mogelijk representeren. De omschrijving van de items en de woorden die in de items gebruikt worden, moeten dienen als criterium voor de af te beelden foto´s. De definitieve keuze en selectie van de foto´s moet vervolgens in overeenstemming met (nieuwe) deskundigen plaatsvinden. Per foto moet worden bekeken of de foto´s een goede weergave zijn van de af te beelden taak in een bepaalde context en of de foto´s geen kenmerken hebben die de doelgroep kan afleiden van wat afgebeeld hoort te worden. Eventueel kan ook de doelgroep betrokken zijn bij de keuze en selectie van foto´s. Aan hen kan worden gevraagd wat zij denken dat de afbeelding moet voorstellen. Hoewel de doelgroep moeite heeft om zich verbaal uit te drukken (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2005a), is er geen manier de doelgroep anders te laten oordelen. Op basis van de informatie van de deskundigen en de interpretatie van het oordeel van de doelgroep moet een keuze worden gemaakt voor eventuele aanpassing van de foto´s. Als een of meerdere foto´s moeten worden aangepast, moet aan de deskundigen worden gevraagd of de nieuwe

79

foto een betere weergave is van het item dan de oude foto. Op basis van gesprekken met deskundigen en de doelgroep kan zo de eerste plaatjesversie worden voltooid. Na voltooiing van de eerste plaatjesversie, moet een tweede validatie van de beroepsinteresse test plaatsvinden. Hiervoor moet opnieuw een steekproef plaatsvinden onder studenten. Ook hier moet gebruik worden gemaakt van studenten en niet van de doelgroep, omdat de doelgroep moeite zal hebben met het terugplaatsen van plaatjes op de dimensies. Dit is een te abstracte taak voor hen. In deze validatie moeten de studenten de foto´s terugplaatsen op de dimensies waartoe zij denken dat de foto´s behoren. Door middel van berekening van de proportie overeenstemming tussen de bedoelde en de toegewezen dimensies en berekening van de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid, moet worden bekeken in hoeverre hier overeenstemming over is. Op basis hiervan kunnen aanpassingen worden gedaan in de eerste plaatjesversie van het instrument. Foto´s kunnen worden verwijderd of nieuwe foto´s kunnen worden toegevoegd voor afdekking van de constructen. Op deze manier moet de definitieve plaatjesversie van de beroepsinteresse test ontstaan. Tenslotte moet in de laatste fase van het onderzoek de definitieve plaatjesversie worden uitgetest in een pilot-onderzoek bij de doelgroep. De personen uit de doelgroep moeten het instrument invullen. Vervolgens moet worden gekeken naar zaken als begrijpelijkheid van de foto´s en eventuele zaken die de doelgroep kan afleiden van wat de foto hoort af te beelden. In deze fase is het ook van belang de afnameduur van de test te bepalen. Er moet bekeken worden of de doelgroep de test niet te lang vindt duren en eventueel moet de afnameduur hier op aangepast worden. Dit moet op basis van kwalitatieve interpretatie gebeuren. De gegevens uit het pilot-onderzoek moeten worden ingevoerd in SPSS. Een eerste stap die genomen moet worden is het screenen van de data van de respondenten. Tevens moet er een missing data analyse plaatsvinden om te kijken of de respondenten alle vragen hebben ingevuld. Hierna kan de steekproef worden beschreven in termen van man/vrouw verhoudingen, leeftijd, opleidingsniveau etc. Een tweede stap die genomen wordt is een mokkenanalyse. Hiermee kan de constructvaliditeit worden bepaald. Na de mokkenanalyse moet een betrouwbaarheidsanalyse worden uitgevoerd om te kijken of de factoren ook betrouwbaar zijn. Op basis van de mokkenanalyse en betrouwbaarheidsanalyse moeten bepaalde items/plaatjes wellicht worden aangepast. Als de mokkenanalyse en betrouwbaarheid voldoende zijn, kan de test worden gedigitaliseerd door centERdata en kan de test in de praktijk worden uitgezet. Tijdens de digitalisering moet gelet worden op het feit dat de antwoordmogelijkheden ondersteund moeten worden door visuele gegevens, zoals smileys of kleuren en dat enkele pretestvragen worden meegenomen. Dit zal leiden tot meer betrouwbare antwoorden. Tevens moet een (test)rapportage worden opgesteld, die de basis vormt voor elke individuele rapportage. In deze rapportage moet onder andere aandacht worden besteed aan de scores van de persoon die de beroepsinteresse test heeft gemaakt, moeten mogelijke beroepen worden genoemd, moeten worden beschreven of de functievoorwaarden die horen bij een bepaald interessegebied waar de persoon hoog op scoort ook worden vertoond, maar moet ook duidelijk worden welke opleidingen of certificaten nodig zijn in het uitvoeren van een bepaald beroep. Op deze manier krijgt de persoon middels de testrapportage duidelijkheid in zijn interesses, maar ook in de voorwaarden waaraan een persoon moet voldoen wanneer diegene wil werken in een interessegebied of omgeving waar hij/zij de voorkeur aan geeft.

80

Bij het vervolg van dit onderzoek, wat hierboven is beschreven, moet rekening gehouden worden met de beperkingen die in paragraaf 7.2.1 zijn geschetst. Dat betekent dat, indien mogelijk, andere deskundigen moeten worden benaderd. Bij voorkeur jobcoaches die continu met mensen met een licht verstandelijke beperking werken. Deze deskundigen moeten, indien mogelijk, niet uit de provincie Noord-Brabant komen, maar uit andere provincies waar ook andere, streekgebonden, beroepen worden uitgevoerd. Daarnaast zou, voor een nog betere afstemming tussen doelgroep en test, meer en beter inzicht moeten komen in de diversiteit van de doelgroep in termen van de precieze en diverse soorten problematiek. Ook hier kunnen deskundigen een rol in spelen. Tevens moet worden bekeken welke andere beroepen nog uitvoerbaar zijn voor de doelgroep. Dit kan gebeuren door middel van analyse van uitstroomgegevens van jongeren met een licht verstandelijke beperking. Door uitgebreider onderzoek naar de doelgroep en naar andere (streekgebonden) beroepen, kan de lijst met taken (items) en functievoorwaarden worden uitgebreid en eventueel worden aangepast. De lijst met functievoorwaarden zal bovendien nog aangepast moeten worden in termen van formulering. Nu zijn sommige functievoorwaarden nog op een abstract niveau geformuleerd, terwijl andere functievoorwaarden op heel concreet gedragsniveau zijn geformuleerd. Alle functievoorwaarden moeten worden geoperationaliseerd op gedragsniveau, zodat de jobcoach samen met de cliënt gemakkelijk en snel de functievoorwaarden kan beoordelen in relatie tot de cliënt. Ook alle items moeten worden nagekeken op hun formulering; sommige items zijn misschien nog niet specifiek genoeg geformuleerd om ook daadwerkelijk een foto van te kunnen maken. Bij sommige items moet een taak worden toegevoegd, omdat nu alleen een omgeving is beschreven (bv. Vind je het leuk om in een kas te werken?), bij sommige items moet een nadere analyse plaatsvinden in taken, zodat duidelijk wordt wat precies gefotografeerd moet worden (bv. Vind je het leuk om als stadwacht te werken?). Deze items moeten vervolgens worden geherformuleerd. Vervolgens moet bekeken worden in welke omgevingen een taak (item) allemaal kan worden uitgevoerd. Daarna kan bepaald worden waar foto´s van moeten worden gemaakt.

Naast bovenstaande aanbevelingen die betrekking hebben op het vervolg van dit onderzoek, is ook een aanbeveling te geven die niet specifiek hoort bij dit project, maar zich richt op toekomstig onderzoek. Dit onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat mensen met een licht verstandelijke beperking zeer veel moeite hebben met aspecten die in bijna alle testen voorkomen. Het gaat hier om geschreven informatie, het gebruik van open vragen dan wel ja/nee vragen en een langere afnameduur. Voor onderzoekers ligt daarom een grote mogelijkheid om instrumenten te ontwikkelen of aan te passen die ook geschikt zijn voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Enerzijds kan dat door aanpassingen te maken in de testvormgeving van bestaande testen/instrumenten. Dat kan bijvoorbeeld door geschreven teksten aan te passen naar plaatjes en open vragen te herformuleren naar keuze antwoorden. Anderzijds kunnen instrumenten in de uitkomsten worden aangepast zodat ook de testresultaten van het instrument gericht zijn op en toepasbaar zijn voor de doelgroep. Nu zijn de uitkomsten vaak enkel gericht op een bredere middengroep van de bevolking en niet op personen die buiten deze groep vallen, zoals mensen met een (licht) verstandelijke beperking. Op deze manier

81

kunnen instrumenten worden ontwikkeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking op andere vlakken dan de beroepskeuze. 7.2.3 Implicaties voor praktijk en wetenschap In de volgende alinea´s wordt kort besproken welke implicaties dit onderzoek heeft voor de wetenschap en de praktijk. Het praktische doel van dit onderzoek is de uitval in werktoeleidingstrajecten verminderen en, door een verbeterde person-job fit, de doelgroep meer betrokkenheid te laten vertonen in hun toekomstige baan. Na het voltooien van de beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking, waarin erg veel aandacht besteed is aan het koppelen van persoonsgebonden kenmerken aan geschikte beroepen, draagt dit onderzoek bij aan een verbeterde person-job fit. Door een beroepskeuze te maken op basis van interesse, zou de uitval in werktoeleidingstrajecten moeten verminderen, omdat mensen, naast dat ze het werk kunnen uitvoeren in termen van taken en functievoorwaarden, het beroep ook interessant en leuk vinden. Hiermee zou de nieuwe beroepsinteresse test na afronding moeten bijdragen aan het beter inpassen van mensen met een licht verstandelijke beperking in de beroepsarbeid. De beroepsinteresse test draagt, na afronding, ook bij aan het gehandicaptenbeleid dat momenteel in Nederland wordt gehanteerd. Dit beleid is erop gericht mensen met een beperking zo veel mogelijk te laten participeren in de samenleving (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006). Omdat wetten en andere overheidsmaatregelen gericht op het bevorderen van de arbeidsparticipatie bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking nog niet het gewenste effect hebben geleid en mensen met een licht verstandelijke beperking nog steeds een zwakke positie hebben op de arbeidsmarkt (Schoemakers-Salkinoja & Timmermans, 2006), kan de nieuwe beroepsinteresse test een bijdrage leveren aan de participatie van mensen met een licht verstandelijke beperking op de arbeidsmarkt en hiermee het Nederlandse gehandicaptenbeleid ondersteunen. Door een beroepsinteresse test die zich enkel richt op de mogelijkheden van de doelgroep, kan verwacht worden dat mensen met een licht verstandelijke beperking eerder werk vinden dat past bij hun interesses. Het hebben van werk geeft mensen een gevoel van status en identiteit in de maatschappij en kan tevens een toename in zelfvertrouwen en sociale acceptatie betekenen (Stevens & Martin, 1999). In de toekomst zou de beroepsinteresse test wellicht kunnen worden ingezet in een bredere context, zodat ook lager opgeleide mensen met een werkervaring die op zoek zijn naar nieuw werk de test kunnen invullen. Daarnaast zou dit onderzoek en de beroepsinteresse test in de toekomst ook in het buitenland kunnen worden gebruikt. Ook in andere landen, bijvoorbeeld de Verenigde Staten, wordt participatie van verstandelijk beperkten in de maatschappij nagestreefd; dit blijkt uit de missie van de AAIDD (www.aaidd.org). De definitie die voor mensen met een licht verstandelijke beperking is gehanteerd, is in veel landen, waaronder de Verenigde Staten, hetzelfde als in Nederland. Er wordt in dit onderzoek dan ook over dezelfde groep mensen gepraat als het gaat om mensen met een licht verstandelijke beperking in andere landen. Door meer onderzoek naar beroepsmogelijkheden in die landen en met gebruik van andere normgroepen, zou dit onderzoek en de beroepsinteresse test wellicht ook

82

toepasbaar zijn in andere landen. Hiermee kan de participatie van mensen met een verstandelijke beperking ook in het buitenland worden bevorderd. Dit onderzoek kent ook wetenschappelijke implicaties. De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking draagt bij aan de tot nog toe relatief kleine hoeveelheid wetenschappelijke informatie rondom testgebruik bij mensen met een licht verstandelijke beperking.

Het

onderzoek

dat

heeft

plaatsgevonden

rondom

het

construeren

van

een

beroepsinteresse test voor mensen met een verstandelijke beperking en/of lagere opleidingsniveaus, is relatief oud (o.a. Becker, 1973; Becker & Zeifman Becker, 1983) en zeer beperkt. Dit onderzoek biedt dan ook nieuwe wetenschappelijke kennis over testgebruik bij mensen met een verstandelijke beperking. Hiermee kan de wetenschap in de (nabije) toekomst verder met de ontwikkeling van nieuwe instrumenten voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

83

Literatuurlijst American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fourth edition, text revision (DSM-IV-TR). Washington D.C., USA: American Psychiatric Association. Baarda, D.B., de Goede, M.P.M., & Kalmijn, M. (2000). Enquêteren en gestructureerd interviewen. Groningen, Nederland: Wolters-Noordhoff. Bakker, J. (2006). Middelbare beroepssectoren interesse analyse. EHRM Vision. Ontvangen op 3 mei 2007 van http://www.ehrmvision.nl/ehrmvision/downloads/downloadpdfMBIA.asp Becker, R.L. (1973). The reading-free vocational interest inventory: Measurement of job preference in the EMR. Mental Retardation, 11(4), 11-15. Becker, R.L., & Zeifman Becker, E. (1983). Revision of the reading-free vocational interest inventory. Mental Retardation, 21(4), 144-149. Beroepenscan inmiddels op 10 CWI-vestigingen ingezet. (2006a, september). Wisselwerk, p. 2. Ontvangen op 7 maart 2007 van http://www.servicepuntmkb.nl/media/downloads/Wisselwerk20.pdf Beroepenscan MKB brengt (onbekende) beroepen in beeld. (2006b, januari). Wisselwerk, pp. 1-2. Ontvangen op 7 maart 2007 van http://www.servicepuntmkb.nl/media/downloads/Wisselwerk17.pdf Betsworth, D.G., & Fouad, N.A. (1997). Vocational interests: A look at the past 70 years and a glance at the future. The Career Development Quarterly, 46, 23-47. Borgen, F.H. (1986). New approaches to the assessment of interests. In W.B. Walsh & S.H. Osipow (Eds.), Advances in vocational psychology. Volume I: The assessment of interests. (pp.83-126). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Bullens,

R.A.R.

(1987).

Beroepskeuze

in

LBO-IBO:

Over

de

ontwikkeling

van

een

beroepeninteressetest. Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger. Buunk, H. (1999). De economie in Nederland. Groningen, Nederland: Wolters Noordhoff. Campbell, D.P., & Borgen, F.H. (1999). Holland´s theory and the development op interest inventories. Journal of Vocational Bahavior, 55, 86-101. Campbell, D.P., & Holland, J.L. (1972). A merger in vocational interest research: Applying Holland´s theory to Strong´s data. Journal of Vocational Behavior, 2, 353- 376. Ciechalski, J.C. (1998). Review of The Self-Directed Search, Form E – 1990 Revision. In J.C. Impara & B.S. Plake (Eds.). The Thirteenth Mental Measurements Yearbook. (pp. 893-894). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements. Cronbach, L. J. (1961). Essentials of psychological testing. London, UK: Harper & Row Ltd. de

Groot

A.D.

(1961).

Methodologie:

grondslagen

van

onderzoek

en

denken

in

de

gedragswetenschappen. ’s-Gravenhage, Nederland: Mouton. de Klerk, M.M.Y. (2002). Rapportage gehandicapten 2002: Maatschappelijke positie van mensen met lichamelijke beperkingen of verstandelijke handicaps. Den Haag, Nederland: Sociaal

en

Cultureel

Planbureau.

Ontvangen

op

25

januari

2007

http://www.scp.nl/publicaties/boeken/9037701043/Rapportage_gehandicapten_2002.pdf 84

van

de Zeeuw, J. (1983). Algemene psychodiagnostiek III: Testpraxis. Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger. de Zeeuw, J., Dekker, R., & Resing, W.C.M. (2004). Algemene psychodiagnostiek I: Testmethoden. Leiden, Nederland: PITS. Dolliver, R.H. (1969). Strong Vocational Interest Blank versus expressed vocational interests: A review. Psychological Bulletin, 72, 95-107. Dolliver, R.H. (1972). In O.K. Buros (Eds.). The Seventh Mental Measurements Yearbook, Volume II. (pp. 1427-1429). Highland Park, USA: The Gryphon Press. Dolliver, R.H. (1975). Concurrent prediction from the Strong Vocational Interest Blank. Journal of Counseling Psychology, 22, 199-203. Dolliver, R.H., Irvin, J.A., & Bigley, S.S. (1972). Twelve-year follow-up of the Strong Vocational Interest Blank. Journal of Counseling Psychology, 19, 212-217. Donnay, D.A.C., & Borgen, F.H. (1996). Validity, structure, and content of the 1994 Strong Interest Inventory. Journal of Counseling Psychology, 43, 275-291. Drenth, P.J.D., & Sijtsma, K. (1990). Testtheorie: Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen. Houten, Nederland: Bohn Stafleu Van Loghum. Edwards, K.J., & Whitney, D.R. (1972). Structural analysis of Holland´s personality types using factor and configural analysis. Journal of Counseling Psychology, 19, 136-145. Elias, C., Vermeer, A., & ´t Hart, H. (2005). Measurement of perceived competence in Dutch children with mild intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 288295. Evers, A.V.A.M. (1986). Interessen, gemeten en gewogen: Validering van de Amsterdamse Beroepen Interessen Vragenlijst. Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger. Evers, A., van Vliet-Mulder, J.C., & Groot, C.J. (2000a). Documentatie van tests en testresearch in Nederland. Deel I: Testbeschrijvingen. Assen, Nederland: Van Gorcum & Comp. Evers, A., van Vliet-Mulder, J.C., & Groot, C.J. (2000b). Documentatie van tests en testresearch in Nederland. Deel II: Testresearch. Assen, Nederland: Van Gorcum & Comp. Gasser, C.E., Larson, L.M., & Borgen, F.H. (2007). Concurrent validity of the 2005 Strong Interest Inventory: An examination of gender and major field study. Journal of Career Assessment, 15, 23-43. Gottfredson, G.D., & Holland, J.L. (1975). Vocational choices of men and women: A comparison of predictors from the Self-Directed Search. Journal of Counseling Psychology, 22, 28-34. Handleiding Directions Test Handleiding Icares Eureka Beroepentest Hansen, J.C., & Dik, B.J. (2005). Evidence of 12-year predictive and concurrent validity for SII Occupational Scale scores. Journal of Vocational Behavior, 67, 365-378. Hartley, A.L., & MacLean, W.E. (2006). A review of the reliability and validity of Likert type scales for people with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 50, 813- 827.

85

Herr, E.L. (1989). Review of the Kuder Occupational Interest Survey, Revised (Form DD). In J.C. Conoley & J.J. Kramer (Eds.). The Tenth Mental Measurements Yearbook. (pp. 425-427). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements. Hofer, P.J., & Green, B.F. (1985). The challenge of competence and creativity in computerized psychological testing. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53, 826-838. Holland, J.L. (1973). Making vocational choices: a theory of carreers. New Jersey, USA: Prentince Hall. Informatie over LDC Interesse en competentietest. Ontvangen op 7 maart 2007 van http://www.ldc.nl/ en van http://www.testtraject.nl/ Informatie over de missie van de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD). Ontvangen op 3 december 2007 van http://www.aaidd.org/About_AAMR/mission_statement.shtml Informatie over het Waarde-assessment van Dilemmamanager. Ontvangen op 7 maart 2007 van http://www.dilemmamanager.nl/ Informatie over WBT2005 en ABI. Ontvangen op 24 januari 2007 van http://www.tota.nl/index/pagina/5 Kooiker, S.E. (2006). Inleiding. In S.E. Kooiker (Red.),

Jeugd

met

gehandicapten 2006. (pp. 9-17). Den Haag, Nederland: Sociaal

beperkingen: en

Cultureel

rapportage Planbureau.

Ontvangen op 25 januari 2007 van http://www.scp.nl/publicaties/boeken/9037702007/Jeugd_met_beperkingen.pdf Landelijk Kenniscentrum LVG (2005a). Beoordeling van beperkingen in de sociale aanpassing van LVG-jeugdigen. Landelijk Kenniscentrum LVG (2005b). Indicatiecriteria LVG-jeugd met meervoudige problematiek. LÓrtije, A. (2007). De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking: eisen aan de arbeidsmarkt. Masterthesis, Tilburg, Nederland: Universiteit van Tilburg. Lowman, R.L., & Schurman, S.J. (1982). Psychometric characteristics of a vocational preference inventory short form. Educational and Psychological Measurement, 42, 601-613. Luckasson, R. (1997). Mental retardation: Definition, classification, and systems of supports. Washington D.C., USA: American Association on Mental Retardation. Luken, T. (1995). Interesse en interessemeting. In R.M.H. Spijkerman & A.J.R. Vincken & M.J.M. Weekenborg (Eds.). Handboek studie- en beroepskeuzebegeleiding. (pp. 1750- 1 1750-27). Alphen aan de Rijn, Nederland: Samson H.D. Tjeenk Willink. Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (1994). De ICD-10 classificatie van psychische stoornissen en gedragsstoornissen: klinische beschrijvingen en diagnostische richtlijnen. Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger. Oenema, T. (2007). De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking: beroepskeuze theorieën en modellen. Masterthesis, Tilburg, Nederland: Universiteit van Tilburg.

86

O´Shea, A.J., & Harrington, T.F. (1971). Using the Strong Vocational Interest Blank and the Kuder Occupational Interest Survey, form DD, with the same clients. Journal of Counseling Psychology, 18, 44-50. O´Shea, A.J., & Harrington, T.F. (1972). Strong Vocational Interest Blank and Kuder Occupational Interest Survey differences reexamined in terms of Holland´s vocational theory. Journal of Counseling Psychology, 19, 455-460. Schoemakers-Salkinoja, I., & Timmermans, J. (2006). Werken. In S.E. Kooiker (Red.),

Jeugd

met

beperkingen: rapportage gehandicapten 2006. (pp. 68-98). Den Haag, Nederland: Sociaal en Cultureel Planbureau. Ontvangen op 25 januari 2007 van http://www.scp.nl/publicaties/boeken/9037702007/Jeugd_met_beperkingen.pdf Shepard, J.W. (1989). Review of the Vocational Preference Inventory, 1985 Revision. In J.C. Conoley & J.J. Kramer (Eds.). The Tenth Mental Measurements Yearbook. (pp. 882). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements. Sigelman, C.K., Budd, E.C., Spanhel, C.L., & Schoenrock, C.J. (1981). Asking questions of retarded persons: A comparison of yes-no and either-or formats. Applied research in Mental Retardation, 2, 347-357. Sigelman, C.K., Budd, E.C., Winer, J.L., Schoenrock, C.J., & Martin, P.W. (1982). Evaluating alternative techniques of questioning mentally retarded persons. American Journal of Mental Deficiency, 86, 511-518. Sigelman, C.K., Schoenrock, C.J., Spanhel, C.L., Hromas, S.G., Winer, J.L., Budd, E.C., & Martin, P.W. (1980). Surveying mentally retarded persons: Responsiveness and response validity in three samples. American Journal of Mental Deficiency, 84, 479- 486. Smith, M., & Smith, P. (2005). Testing people at work: Competencies in psychometric testing. Oxford, UK: BPS Blackwell. Spokane, A.R. (1979). Occupational preference and the validity of the Strong Campbell Interest Inventory for college women and men. Journal of Counseling Psychology, 26, 312-318. Stahmann, R.F. (1971). Test Review. Journal of Counseling Psychology, 18, 188-192. Stevens, P., & Martin, N. (1999). Supporting individuals with intellectual disability and

challenging

behaviour in integrated work settings: an overview and a model for service provision. Journal of Intellectual Disability research, 43, 19-29. Stodden, R.A., Ianacone, R.N., & Lazar, A.L. (1979). Occupational interests and mentally retarded people: Review and recommendations. Mental Retardation, 17, 294-298. Thompson, D. (1995). Review of the Kuder General Interest Survey, Form E. In J.C. Conoley & J.C. Impara (Eds.). The Twelfth Mental Measurements Yearbook. (pp. 545-546). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements. Vacc, N.A. (1989). Review of the Vocational Preference Inventory, 1985 Revision. In J.C. Conoley & J.J. Kramer (Eds.). The Tenth Mental Measurements Yearbook. (pp. 882-883). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements.

87

Villanova, P., Bernardin, J.H., Johnson, D.L., & Dahmus, S.A. (1994). The validity of a measure of job compatability in the prediction of job performance and turnover of motion picture theatre personnel. Personnel Psychology, 47, 73-90. Walsh, W.B. (1972). In O.K. Buros (Eds.). The Seventh Mental Measurements Yearbook, Volume II. (pp. 1429-1431). Highland Park, USA: The Gryphon Press. Westbrook, F.D. (1975). High scales on the Strong Vocational Interest Blank and the Kuder Occupational Interest Survey using Holland´s occupational codes. Journal of Counseling Psychology, 22, 24-27. Worthen, B.R., & Sailor, P. (1995). Review of the Strong Interest Inventory (Fourth Edition). In J.C. Conoley & J.C. Impara (Eds.). The Twelfth Mental Measurements Yearbook. (pp. 999-1002). Lincoln, USA: The Buros Institute of Mental Measurements. Zytowski, D.G. (1976). Predictive Validity of the Kuder Occupational Interest Survey: A 12-19 year follow-up. Journal of Counseling Psychology, 3, 221-233. Zytowski, D.G., & Laing, J. (1978). Validity of other-gender-normed scales on the Kuder Occupational Interest Survey. Journal of Counseling Psychology, 3, 205-209.

88

Bijlagen Bijlage 1: Beroepenmatrix Interesse Mensen helpen / verzorgen (1) Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding

- Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging

Persoonlijke diensten - Horeca

- Toerisme

- Uiterlijke verzorging

- Voedsel en voedselbereiding

Zakelijk - Handel en commercieel

- Secretariaat en receptie

- Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid

- Overige techniek Industrieel - Industrieel Natuur en Milieu - Natuur en Milieu

Bouwen (2)

medewerker facilitaire/huishoudelijke dienst medewerker kinderopvang meewerkend activiteiten begeleider conciërge medewerker facilitaire/huishoudelijke dienst medewerker ouderenwerk medewerker facilitaire/huishoudelijke dienst bejaardenverzorger gezinsverzorgende dokterassistent medewerker helpende welzijn portier/bewaking chauffeur mensen medewerker horeca barkeeper restaurantmedewerker portier/bewaking buffet medewerker snackbar bediende medewerker toeristisch medewerker reisbureau commercieel medewerker medewerker sauna /beautysalon schoonheidsspecialist manicure /nagelstyliste slager /poelier chocolatier bakker vakkenvuller supermarkt commercieel medewerker medewerker bij een bank verkoper winkelbedrijf /groothandel medewerker kassa (caissière) medewerker callcenter medewerker verkoop planten en bloemen vakkenvuller supermarkt marktverkoper receptioniste secretaresse portier/bewaking chauffeur mensen carrosseriebouwer machinaal houtbewerker schilder bouwkundige timmerman steigerbouwer kraanmachinist grondwerker buizenlegger betonstaalverwerker betonreparateur stukadoor medewerker bouwplaats spoorbouwer bouwvakhulp dakdekker assistent uitvoerder metselaar medewerker hout medewerker helpdesk medewerker houtbewerking medewerker verkoop planten en bloemen

89

Interesse Techniek (3)

Planten (4)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding - Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme - Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding

medewerker plukker medewerker kas medewerker groentewinkel tuinder


medewerker bloemenveiling medewerker verkoop planten en bloemen

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek

automonteur schadehersteller fietsenmaker autosloper autospuiter carrosseriebouwer motorvoertuigen technicus autopoetser

- Bouwnijverheid - Overige techniek

Industrieel - Industrieel

medewerker printplaten elektrotechnicus technicus monteur printmonteur monteur witgoed bedrijfsmonteur grafisch vormgever medewerker binderij cv monteur servicemonteur watertechnisch installateur installatiemonteur monteur koudetechniek medewerker sevicedesk webmaster website bouwer medewerker assemblage medewerker printplaten machinebediener metaal medewerker binderij inpakker handmatig medewerker verpakking

Natuur en Milieu - Natuur en Milieu

hovenier medewerker groenvoorziening / groen medewerker kas medewerker natuurbeheer tuinder plukker kweker teler agrarisch medewerker medewerker akkerbouw medewerker bosbouw tuinman medewerker verkoop planten en bloemen medewerker plantenteelt

90

Interesse Dieren (5)

Creatief (6)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding - Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging

dierenverzorger medewerker asiel medewerker kinderboerderij

Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme - Uiterlijke verzorging

kapper visagist

- Voedsel en voedselbereiding Zakelijk - Handel en commercieel

medewerker dierenwinkel

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid

medewerker houtbewerking

- Overige techniek

website bouwer kaarsen maken grafisch vormgever kunstenaar visualiseer /illustrator medewerker beeldtechnieken fotolaborant fotograaf etaleur /decorateur



medewerker kinderboerderij dierenverzorger dierenarts assistent

91

Interesse Textiel (7)

Voedsel (8)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding

medewerker kantine

- Sociale hulpverlening

medewerker kantine

- Verpleging en verzorging

medewerker stomerij medewerker wasserij strijkhulp

eten rondbrengen kokshulp medewerker kantine


kokshulp medewerker horeca barkeeper restaurant medewerker medewerker buffet medewerker kantine steward(ess)

- Toerisme - Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding


kokshulp voedingsassistent chocolatier slager /poelier bakker Keukenassistent/keukenhulp medewerker kantine vis bereider medewerker kledingmagazijn

medewerker emballage medewerker kantine vakkenvuller

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid - Overige techniek

textieldrukker

Industrieel

- Industrieel

inpakker textiel medewerker verpakking medewerker productie machinestikker

inpakker etenswaar medewerker zuivelfabriek medewerker productie visbereider


medewerker agrarische groenteteelt medewerker groenteplukker tuinder akkerbouw

92

Interesse Administratief & computer (9) Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding


Schoonmaak & onderhoud (10)

medewerker administratie medewerker binderij medewerker repro medewerker administratie

medewerker schoonmaak

doktersassistente tandartsassistente medewerker administratie receptioniste telefoniste

medewerker schoonmaak medewerker wasserij


Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme


receptioniste

kamermeisje huishoudelijk medewerker hotel /café kamermeisje medewerker schoonmaak hotel /camping

medewerker reisbureau commercieel medewerker receptioniste medewerker administratie

medewerker sauna medewerker beautysalon medewerker schoonmaak



- Transport en vervoer

commercieel medewerker medewerker bij een bank telefoniste medewerker administratie receptioniste medewerker administratie portier/bewaking postsorteerder secretaresse telefoniste postsorteerder telefoniste medewerker administratie

medewerker schoonmaak glazenwasser schoonmaker interieur bedrijven, instelling

medewerker schoonmaak wegen medewerker schoonmaak station classificeerder (reinigen van schepen)

Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek telefoniste

- Bouwnijverheid - Overige techniek Industrieel - Industrieel


medewerker schoonmaak autowasser autopoetser medewerker autowasstraat schilder

telefoniste medewerker administratie telefoniste medewerker administratie


medewerker repro medewerker administratie medewerker binderij samensteller kartonnen dozen

industrieel schoonmaker

medewerker administratie

medewerker schoonmaak buiten reinigingsmedewerker medewerker zwerfvuil

93

Interesse Vervoer & logistiek (11)

Uniform (12)


chauffeur mensen


chauffeur mensen


medewerker ouderen vervoer taxichauffeur

portier/bewaking conciërge


bagagist

portier/bewaking

- Toerisme

chauffeur mensen

evenementenbeveiliger

conciërge

- Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding

chauffeur


magazijnmedewerker

winkelsurveillant

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer

portier/bewaking chauffeur materialen koerier lader /losser schipper chauffeur mensen bezorger kranten folders en tijdschriften

Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek fietsenmaker spakenmaker carrosseriebouwer automonteur schadehersteller autospuiter sloper auto - of motorfietstechnicus autopoetser - Bouwnijverheid chauffeur spoorbouwer kraanmachinist - Overige techniek Industrieel - Industrieel Natuur en Milieu - Natuur en Milieu

medewerker vuilnisbelt vuilnisman

boswachter

94

Interesse Buiten (13)

Verkoop (14)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding - Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme

medewerker restaurant barkeeper medewerker toerisme


medewerker drogisterij/parfumerie


marktkoopman

chocolatier slager / poelier bakker marktkoopman vakkenvuller verkoop groente medewerker supermarkt


marktkoopman

commercieel medewerker verkoper winkelbedrijf / groothandel medewerker callcenter medewerker emballage verkoper mode / kleding medewerker magazijn medewerker verkoop bouwmaterialen/DHZ vakkenvuller marktkoopman medewerker verkoop huishoudelijke artikelen medewerker verkoop cadeau artikelen caissière winkelsurveillant medewerker supermarkt

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid

fietsenmaker schilder bouwvakker kraanmachinist metselaar spoorbouwer buizenlegger steigerbouwer

medewerker verkoop bouwmaterialen/DHZ

- Overige techniek

medewerker computerzaak

Industrieel - Industrieel Natuur en Milieu - Natuur en Milieu

medewerker zwerfvuil vuilnisman medewerker kinderboerderij hovenier dierenverzorger medewerker groenvoorziening medewerker kas medewerker bloemen en plantenteelt tuinman tuinder medewerker vuilnisbelt en recycling agrarisch medewerker akkerbouwer bosbouwmedewerker reinigingsmedewerker medewerker groen

95

medewerker natuurwinkel medewerker groentewinkel

Bijlage 2: Eerste ronde interviewvragen met deskundigen Sociaal demografische gegevens Geslacht

M/V

Leeftijd

...... jaar

Organisatie

………………

Functie

……………...

Situaties In dit gesprek willen wij met u praten over verschillende interessegebieden en verschillende omgevingen waarin iemand met een licht verstandelijke beperking kan werken. Zaken zoals belangrijke gedragingen en belangrijke taken in een interessegebied en kenmerken en triggers van een bepaalde omgeving komen aan bod. Wij zullen u vragen te beschrijven wat uw opvattingen zijn met betrekking tot diverse interessegebieden en diverse omgevingen waarin iemand werkzaam kan zijn. Wij vragen u in uw achterhoofd te houden dat het gaat om taken/beroepen waarin iemand met een licht verstandelijke beperking in werkzaam moet kunnen zijn. Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben een IQ tussen de 50 en de 70. Daarnaast worden mensen met een IQ score tussen de 70 en de 85, die tevens problemen hebben in het sociale aanpassingsvermogen ook licht verstandelijk beperkt genoemd. Deze mensen halen bijna nooit een startkwalificatie. De beroepen waarin zij werkzaam zijn, zijn meestal op MBO niveau 1 of 0, of nog lager. Situatie 1: Werkgebied mensen helpen/verzorgen -

Wat vat u op onder het werkgebied mensen helpen/verzorgen? Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied mensen helpen/verzorgen?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk bij mensen helpen/verzorgen / Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het helpen/verzorgen van mensen? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag, dus niet “sociaal zijn”)

-

Kunt u beroepen noemen waar mensen met een licht verstandelijke beperking binnen dit werkgebied werkzaam in kunnen zijn? (voor onszelf: minimaal 3)

Situatie 2: Werkgebied bouwen -

Wat vat u op onder het werkgebied bouwen?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied bouwen?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied bouwen/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied bouwen? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag.)

-


Situatie 3: Werkgebied techniek -

Wat vat u op onder het werkgebied techniek?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied techniek?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied techniek/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied techniek? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 4: Werkgebied werken met planten -

Wat vat u op onder het werkgebied planten?

96

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied planten?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied planten/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied planten? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-

Kunt u beroepen noemen waar mensen met een licht verstandelijke beperking binnen dit werkgebied werkzaam in kunnen zijn? (voor onszelf: minimaal 3).

Situatie 5: Werkgebied dieren -

Wat vat u op onder het werkgebied dieren?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied dieren?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied dieren/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied dieren? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 6: Werkgebied creatieve taken -

Wat vat u op onder het werkgebied creatieve taken?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied creatieve taken?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied creatieve taken/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied creatieve taken? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 7: Werkgebied voedsel -

Wat vat u op onder het werkgebied voedsel?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied voedsel?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied voedsel/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied voedsel? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 8: Werkgebied textiel -

Wat vat u op onder het werkgebied textiel?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied textiel?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied textiel/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied textiel? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 9: Werkgebied administratie en computers -

Wat vat u op onder het werkgebied administratie en computers?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied administratie en computers?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied administratie en computers/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied administratie en computers? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

97

-


Situatie 10: Werkgebied schoonmaak en onderhoud -

Wat vat u op onder het werkgebied schoonmaak en onderhoud? Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied schoonmaak en onderhoud?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied schoonmaak en onderhoud/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied schoonmaak en onderhoud? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 11: Werkgebied werken in/met uniformen -

Wat vat u op onder het werkgebied in/met uniformen?

-

Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied werken in/met uniformen?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werken in/met uniformen/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werken in/met uniformen? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag, dus niet “sociaal zijn”)

-


Situatie 12: Werkgebied buiten werken -

Wat vat u op onder het werkgebied buiten werken? Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied buiten werken?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied buiten werken/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied buiten werken? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 13: Werkgebied verkoop -

Wat vat u op onder het werkgebied verkoop? Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied verkoop?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied verkoop/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied verkoop? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


Situatie 14: Werkgebied vervoer en logistiek -

Wat vat u op onder het werkgebied vervoer en logistiek? Wat voor soort taken/handelingen voeren mensen met een licht verstandelijke beperking uit die werken in het werkgebied vervoer en logistiek?

-

Wat voor gedragingen zijn belangrijk in het werkgebied vervoer en logistiek/ Kunt u drie gedragingen noemen die belangrijk zijn in het werkgebied vervoer en logistiek? (Hier zo concreet mogelijk in zijn, noemen van concreet gedrag)

-


98

Bijlage 3: Interviewvragen doelgroep Interview doelgroep Voor de ontwikkeling van een beroepskeuze-instrument dat geschikt is voor mensen met een licht verstandelijke beperking, willen wij graag van mensen met een licht verstandelijke beperking weten waarom zij werkzaam zijn in een bepaald beroep. Ook willen we weten wat zij zeggen over de taken en gedragingen die ze in hun functie moeten uitvoeren. Dit interview is opgesteld om te bepalen of de omgeving waar de doelgroep werkzaam in is of in wil gaan werken, overeenkomt met onze bevindingen uit eerdere interviews (met twee jobcoaches van Sterk in Werk, met twee mensen van het CWI en met iemand van Diamantgroep in Tilburg). De omgeving waarin iemand werkzaam is, is te omschrijven als de sector waarin iemand werkt. Zo kan iemand graag in de omgeving techniek werkzaam willen zijn, zonder per se een technisch beroep uit te voeren. Bv. een administratief medewerker die werkzaam is bij een technisch bedrijf. Het beroep wat wordt uitgevoerd is dan ook van minder groot belang. Wij nemen diverse omgevingen mee, omdat mensen met een licht verstandelijke beperking soms graag in een bepaalde omgeving willen werken, waarbij het niet uit maakt wat voor werk ze precies uitvoeren. Ook is het soms niet mogelijk om de meest voorkomende beroepen in een bepaalde omgeving uit te voeren. Door de omgevingen wel mee te nemen, kunnen ze alsnog een andersoortig beroep uitoefenen, maar toch werken in een omgeving waarin ze veel interesse vertonen. Wij hebben zes omgevingen opgesteld: hulp en ondersteuning, persoonlijke diensten, zakelijk, techniek, industrie en overig. In de bijlage vindt u een uitleg van deze omgevingen. Wij realiseren ons dat in sommige omgevingen nauwelijks mensen werkzaam zullen zijn, vanwege de beperkingen van de doelgroep. Toch willen wij u vragen om te proberen iemand te vinden die werkzaam is in deze omgeving. Op deze manier kan het beroepskeuze-instrument beter worden ontwikkeld. In dit interview zullen voornamelijk vragen worden gesteld over de werkzaamheden en gedragingen die nodig zijn om het beroep uit te voeren in een bepaalde omgeving. Dit interview zal ongeveer 15 minuten aan tijd kosten. Het is verder geheel anoniem, dus er zal niet naar namen gevraagd worden. Het is uitdrukkelijk de bedoeling dat de doelgroep zelf antwoord geeft op de vragen en dat de jobcoach geen dingen invult waarvan hij/zij weet dat die belangrijk zijn. Alvast heel erg bedankt voor de medewerking aan dit interview!!! Met vriendelijke groet, Rita Kennis, Tineke Oenema en Audrey L’Ortye Universiteit van Tilburg Vragen interview : 1.

Geslacht: M / V

2.

Leeftijd:

3.

Beroep / functie (beroep wat u nu uitoefent of hebt uitgeoefend of -indien geen beroep gehad- stageplek)

4.

In welke omgeving oefent u dit beroep uit/heeft u dit beroep uitgeoefend?

(VB. iemand die administratief werk doet bij een technisch bedrijf werkt in een technische omgeving en niet in een zakelijke omgeving!) Graag omcirkelen wat van toepassing is: •

•

•

Hulp en ondersteuning -

civiel huishoudelijk werk

-

onderwijs en opvoeding

-

sociale hulpverlening

-

verpleging en verzorging

Persoonlijke diensten -

horeca

-

toerisme

-

uiterlijke verzorging

-

voedsel en voedselbereiding

Zakelijk

99

•

-

financiële administratie

-

handel en commercie

-

secretariaat en receptie

-

transport en vervoer

Techniek -

autotechniek

-

bouwnijverheid

-

elektrotechniek

-

grafische en creatieve techniek

-

installatietechniek

-

IT

•

Industrie

•

Natuur en milieu

5.

Heeft u een opleiding voor dit beroep gehad en hiervoor een diploma behaald? Het gaat hier om officiële opleidingen, maar ook om behaalde (deel)certificaten etc.

6.

-

Ja, namelijk

-

Nee

Welke taken en handelingen voert u uit in het beroep dat u uitoefent? -

Zelfstandig uit te voeren taken en handelingen:

-

Niet zelfstandig uit te voeren taken en handelingen (taken en handelingen waarbij iemand aanwezig moet zijn om bv. dingen te controleren of te sturen):

7.

Welke gedragingen zijn belangrijk om uw beroep te doen? (Dit kan bijvoorbeeld zijn of iemand op tijd moet komen, dat iemand flexibel moet zijn etc.)

8.

Waarom heeft u voor dit beroep gekozen?

9.

Eventuele overige opmerkingen:

Heel erg bedankt voor de medewerking aan dit interview!!!

Uitwerking van de verschillende omgevingen Omgeving hulp en ondersteuning: Onder deze omgeving vallen de volgende deelsectoren: civiel huishoudelijk werk, onderwijs en opvoeding, sociale hulpverlening en verpleging en verzorging. In deze omgeving hoef je niet werkzaam te zijn als bv. kinderleidster of bejaardenverzorgster. Je kan ook werkzaam zijn als bv. schoonmaakster of een beroep dat niet direct gerelateerd lijkt aan de omgeving. Het gaat dus puur om de omgeving, niet om het beroep. Omgeving persoonlijke diensten: Onder deze omgeving vallen de volgende deelsectoren: horeca, toerisme, uiterlijke verzorging en voedsel en voedselbereiding. Voor deze omgeving geldt hetzelfde: het gaat erom dat iemand in deze omgeving (sector) werkt, niet om het beroep dat daarin wordt uitgeoefend. Omgeving zakelijk: Onder deze omgeving vallen de volgende deelsectoren: financiële administratie, handel en commercie, secretariaat en receptie en transport en vervoer. Voor deze omgeving geldt hetzelfde: het gaat erom dat iemand in deze omgeving (sector) werkt, niet om het beroep dat daarin wordt uitgeoefend.

100

Omgeving techniek: Onder deze omgeving vallen de volgende deelsectoren: autotechniek, bouwnijverheid, elektrotechniek, grafische en creatieve techniek, installatietechniek en IT. Voor deze omgeving geldt hetzelfde: het gaat erom dat iemand in deze omgeving (sector) werkt, niet om het beroep dat daarin wordt uitgeoefend. Omgeving industrie: In deze omgeving zijn geen deelsectoren. Voor deze omgeving geldt hetzelfde: het gaat erom dat iemand in deze omgeving (sector) werkt, niet om het beroep dat daarin wordt uitgeoefend. Omgeving natuur en milieu In deze omgeving zijn geen deelsectoren. Voor deze omgeving geldt hetzelfde: het gaat erom dat iemand in deze omgeving (sector) werkt, niet om het beroep dat daarin wordt uitgeoefend.

101

Bijlage 4: Conclusies interviews doelgroep

1

Geslacht M

Leeftijd 18

Beroep/functie Algemeen medewerker paprikateelt.

Omgeving Natuur en milieu.

Opleiding Ja: Heftruckcertificaat

2

M

19

Assistent hoveniersbedrijf.

Natuur en milieu.

Nee.

3

M

20

Operator.

Techniek: Grafische en creatieve techniek.

Nee.

4

M

20

Autopoetser/ Cleaner.

Techniek: autotechniek.

Nee.

5

V

22

Afwashulp.

Persoonlijke diensten: horeca.

Nee.

Zelfstandig Paprika’s oogsten Paprika’s sorteren Werk voorbereiden: karren opladen, mesjes schoonmaken en klaarmaken. Vegen, opruimen, afval weggooien, kisten wassen, planten toppen, heftruck & pompwagen rijden, klanten en collega’s helpen. Bladharken, takken versnipperen, omspitten, schoffelen.

Niet zelfstandig Alleen bij nieuw aan te leren taken.

Gedragingen Op tijd komen. Rustig blijven. Je moet het werk leuk vinden. Collega’s respecteren. Tegen warmte en ongedierte kunnen. Niet bang zijn om vies te worden. Representatief voor klanten. Hygiëne.

Waarom beroep? Leuk en interessant werk. Geen last van slecht weer. Er komt veel bij kijken (klimaatbeheersing). Mooi om plantjes te zien groeien.

Snoeien, heg knippen, opruimen.

Op tijd komen. Bedrijfskleding aandoen. Netjes tegen klanten. Gezellig naar collega’s. Doorwerken. Niet te veel roken.

Werkt graag buiten en met zijn handen.

Afstellen van de machine, het bedrukken van tape, het mengen van de daarvoor bestemde kleuren. Poetsen van wieldoppen, schoonhouden van de werkomgeving, droogwrijven van de auto’s.

Het controleren van de bedrukking.

Afwas wegwerken met spoelmachine.

102

Cleanen van het interieur van de auto’s, wegbrengen van de auto’s naar de klant, technische handelingen waarbij gereedschap wordt gebruikt. Alle bijkomende taken i.v.m. HACCPnormen, aanvullen van afwasmiddel.

Omdat de mogelijkheid hier was om te komen werken.

Op tijd komen, opdrachten goed aannemen en uitvoeren, netjes zijn naar klanten, bedrijfskleding aandoen, op tijd hulp vragen. Snel werken, goed opletten, nauwkeurig werken, volgorde onthouden.

Leuk, hard werken, veel verdienen.

Vind het fijn om steeds hetzelfde werk te doen. Spoelkeuken is gezellig zonder klanten.

6

M

18

Medewerker/ Winkelhulp.

Zakelijk: handel en commercie.

Nee.

Winkel schoonhouden, vakken vullen, klanten helpen, magazijnbeheer.

Orders nakijken, bestellingen aannemen/ Groothandel, bestellingen zagen (hout).

7

M

20

Loonwerker.

Zakelijk: transport en vervoer.

Nee.

Zand/grond rijden, tractoren schoonspuiten.

Taakbonnen invullen, urenstaten invullen, route uitstippelen, tijd indelen.

8

V

21

Administratief medewerker.

Zakelijk: financiële administratie en secretariaat en receptie.

Ja, bedrijfsadministratie medewerker. Niveau 2 ROC.

Inboeken crediteuren/ debiteuren, postafhandeling, archiveren, in en uitgaande telefoonverbindingen, urenstaten monteurs bijhouden/inboeken, urenlijst updaten.

Factureren, facturen nabellen.

9

M

20

Inpak medewerker.

Industrie.

Nee.

Verpakken en tellen van producten.

10

M

20

Opperman/ assistent metselaar.

Techniek: bouwnijverheid.

Nee.

Aanvoer van materialen, opruimen, schoonmaken, vegen.

103

Netjes zijn naar klanten, op tijd vragen stellen aan begeleider of collega, alle werkzaamheden doen, goed luisteren, gezellig zijn naar collega’s, netjes aankleden. Op tijd komen, opdrachten goed uitvoeren, hard werken, op tijd vragen stellen. Op tijd komen, vakkennis hebben, sociaal zijn naar collega’s, netjes zijn naar klanten, luisteren naar opdrachtgever, afspraken nakomen, opdrachten helemaal afmaken.

Op tijd komen, nauwkeurig werken, werk afmaken. Flexibel, tegen verschillende werkplekken kunnen, netjes tegen klanten en collega’s, rustig blijven, overzicht hebben.

Leuk om in een winkel te werken.

Geen idee.

Vanwege lichamelijke handicap alleen zittend werk. Fijn om met computer te werken. In opdracht van anderen werkzaamheden uitvoeren. Veel terugkomende werkzaamheden zijn prettig. Leuk om er te werken.

Bijlage 5: Conclusies eerste ronde interviewvragen met deskundigen Interessegebied 1. Mensen helpen en verzorgen

2.

Bouwen

3.

Techniek

4.

Planten

Sterk in werk Jongeren hebben een rooskleurig beeld bij dit werkgebied. De minder leuke aspecten worden niet gezien, alleen als ze er persoonlijk ervaring mee hebben. De kerntaken binnen dit gebied kunnen zelden worden uitgevoerd. De taken die wel mogelijk zijn, zijn ondersteunende werkzaamheden, zoals schoonmaken of keukenwerkzaamheden. Respect en omgang met (verschillende) cliënten is heel belangrijk, maar juist vaak een heikel punt. Beroepen zijn allen op assistent niveau. Bv. meewerkend activiteiten begeleider en ondersteunende taken Conclusie: de taken die de jongeren kunnen uitvoeren kennen andere interesses, maar kunnen wel in de omgeving hulp en ondersteuning worden uitgevoerd.

Diamantgroep In dit werkgebied komen mensen vaak in de ondersteuning terecht, omdat mensen in dit werkgebied vaak een diploma nodig hebben. Gestructureerd werk en duidelijke handelingen zijn belangrijk voor mensen met een licht verstandelijke beperking (lvg). Bij catering kan gedacht worden aan taken als het inscheppen, neerzetten en opscheppen van eten. Bij vervoer hebben mensen al meer verantwoordelijkheden en moeten ze vriendelijk zijn. Vaak zal deze doelgroep niet met mensen werken, maar vaak zullen ze de ondersteunende werkzaamheden verrichten. Vriendelijk zijn en makkelijk contacten leggen zijn belangrijke gedragingen. Daarnaast is het belangrijk dat deze mensen om kunnen gaan met werkpieken. Beroepen zijn voornamelijk in de ondersteunende diensten van dit werkgebied. Voorbeelden van beroepen zijn: logistiek medewerker, voedingsassistent en schoonmaker.

In dit werkgebied worden de grovere en meer eenvoudige werkzaamheden uitgevoerd. Sociaal en emotioneel sterk zijn is belangrijk in dit werkgebied, want het gaat er grof en lomp aan toe. Er heerst een mentaliteit van hard werken en doorzettingsvermogen. Om kunnen gaan met lange dagen en vroeg uit bed komen. Beroepen zoals schilder, lasser, constructiebankwerker, uperman/opperman, lijmer, stratenmaker/grondwerker, stukadoorswerk, dakdekker, steigerbouwer. Hierin worden de meer eenvoudige taken uitgevoerd. In dit werkgebied worden uiteenlopende taken uitgevoerd. Het niveau ligt vaak iets hoger dan in de bouw. Werkzaamheden gaan vaak goed, omdat met lijsten wordt gewerkt. Er wordt minder vaak met gereedschap gewerkt. Sociale aspecten kunnen belangrijk zijn, bv. in de omgang met klanten (niet in de ICT). Ook sociaal inzicht is belangrijk- weten wat je wel en niet kan doen. Daarnaast is kunnen omgaan met werkdruk belangrijk en moet men zich houden aan de opdrachten- niet meer doen dan de klant wil. Ten slotte moet men geconcentreerd kunnen werken. Beroepen zoals draaibankwerker, assistent fietsenmaker, fietstechnicus (uitschieters op niveau 2), meewerkend loodgieter, podiumopbouwer, attractie opbouwer, mw. autotechniek, auto/scooter schadehersteller, mw. printplaten. Assistent functies met een vaste hoofdmonteur/collega. Werken in een natuurlijke omgeving. Uitvoering van repeterende werkzaamheden. Taken zoals planten uit vakken halen en verpotten, stekken, insnijden, planten, onkruid wieden, bosmaaien, straten leggen en grove snoeiwerkzaamheden. Klantgerichtheid is belangrijk, net als representativiteit, flexibiliteit (vroeg opstaan, deadlines) en geconcentreerd werken. Beroepen zoals groentesorteerder, assistent hovenier, planten/bomen/bloembollen kweker, bosbeheerder (hoger niveau). Een betere benaming voor deze interesse is groenvoorziening.

Het gaat in dit werkgebied om fysiek werk. Tillen, schilderen, timmeren, metselen, klussen, dingen opknappen en vervangen zijn taken die veel in dit werkgebied voorkomen. Fysiek sterk, inzicht in de voortgang en vooruit kunnen kijken is belangrijk in dit werkgebied. Schilder, metselaar en timmerman zijn beroepen in dit werkgebied. Praktische beroepen zijn voor deze doelgroep vaak beter haalbaar.

In het werkgebied techniek wordt vaak gewerkt met machines. Automonteur is vaak niet haalbaar, daarom worden er vaak beroepen gezocht die dicht bij dit werkveld ligt, zoals autopoetser. Sleutelen, demonteren en monteren zijn de simpele werkzaamheden die deze doelgroep vaak mag uitvoeren, met begeleiding van een fietsenmaker. Het is belangrijk in dit werkgebied om een goede motoriek en inzicht in techniek te hebben, daarnaast mogen ze fysiek geen beperkingen hebben. Dit geldt ook voor de bouw. Beroepen in dit werkgebied zijn voornamelijk in de functie als assistent, zoals assistent fietsenmaker en assistent automonteur.

Dit werkgebied valt bij de Diamantgroep onder het werkgebied groen. Dit werkgebied heeft alles te maken met planten en groen. Schoffelen, spitten en snoeien zijn taken die veel voorkomen. Bij de Diamantgroep worden vaak taken als zwerfvuil verzamelen, papierprikken, onderhoud aan banken en prullenbakken legen gedaan. In dit werkgebied is het belangrijk om fysiek sterk te zijn, mobiel zijn, kunnen lopen en bukken. Daarnaast is nauwkeurig werken belangrijk. Assistent hovenier, assistent kwekerij en medewerker groenvoorziening zijn beroepen in dit werkgebied. Ook is het mogelijk om bij een boer of tuinderij te werken, dit valt bij de diamantgroep echter onder het werkgebied landbouw.

104

CWI Tilburg Heeft het niet gehad over een beeld die jongeren zouden kunnen hebben over het interesse/ werkgebied. Onder het werkgebied wordt het volgende verstaan huishouding en schoonmaak. Schoonmaken in de keuken en in de keuken van een instelling. Misschien een stukje activiteitenbegeleiding maar dan puur koffie geven en een praatje maken. Maar dat is meer vrijwilligers werk. De taken die men dient uit te voeren bij schoonmaakwerkzaam zoals stofzuigen, zemen dat soort dingen. In een keuken snijden, afwassen niet zo heel veel meer denk ze. Porties maken gaat te ver voor de meeste. Sommige zouden het wel kunnen Sociaal (contact met de mensen) en betrouwbaar zijn heel belangrijk. Beroepen zijn niet allemaal op assistent niveau, behalve keuken assistent. Andere beroepen die genoemd zijn huishoudelijke medewerker, gastvrouw (koffiejuffrouw), conciërge, facilitaire afdeling, wasserij. Het is afhankelijk van de persoon die men dient te plaatsen. Conclusie: de taken die men hier dient uit te voeren hebben vooral betrekking op het werkgebied schoonmaak en onderhoud. Hier gaat het om werken in de bouw. De taken die men hier dient uitvoeren zijn vooral de ondersteunende taken (hulpje van). Men dient fysiek in orde te zijn, want het is zwaar werk. Men dient ook goed te luisteren, het opvolgen van opdrachten dient geen probleem te zijn. De beroepen die men kan uitvoeren zijn allemaal hulpje van, stratenmaker, metselaar, schilder, dakdekker, loodgieter, tegelzetter. Conclusie: in dit werkgebied kunnen de jongeren goed werkzaam zijn. In dit werkgebied zijn er weinig mogelijkheden voor de doelgroep. Beroepen zijn te hoog gegrepen voor de doelgroep (elektrotechniek, loodgieter, ict, cv-monteur, installatietechniek). Wat de doelgroep nog wel zou kunnen zijn fietsen en brommer repareren. Wat ze daar dan dienen te doen zijn de eenvoudige taken zoals reparaties, banden plakken, ketting erop leggen, bel erop zetten. De mensen dienen handig te zijn en technisch inzicht te hebben om de taken naar behoren uit te voeren. Het enige beroep is dan ook fietsen/brommer monteur in een werkplaats, niet bij een fietsenmaker. Conclusie: Bij de andere twee interviews waren er meer banen voor de doelgroep beschikbaar en ook op een hoger niveau. Misschien zit het verschil in het feit dat de geïnterviewde niet zoveel kennis had van deze sector. Als men werkzaam wil zijn in deze sector dan zal men interesse moeten hebben voor planten. Enkele taken dien men hier dient uit te voeren zijn zaaien, meehelpen met oogsten, spitten, onkruid wieden en snoeien (maar wel onder toezicht). Veel werkzaamheden zijn buiten, Men dient het dus niet erg te vinden op met weer en wind buiten te werken. Het goed luisteren en het opvolgen van instructies is ook belangrijk. Men is hier vooral werkzaam op een boomkwekerij, tuinder, plantsoenendienst en plukker.

5.

Dieren

6.

Creatieve taken

7.

Voedsel

8.

Textiel

9.

Administratie en computers

10.

Schoonmaak en onderhoud

Binnen dit werkgebied zijn een aantal taken niet betaald, zoals asielwerk. Taken die kunnen worden uitgevoerd zijn taken zoals het uitmesten van hokken, het voeren, het uitlaten van honden. Het echte verzorgen veel minder. Dit is juist wel het beeld dat de doelgroep bij dit werkgebied heeft. De minder leuke dingen zien ze niet. Respect voor dieren is belangrijk, net als nauwkeurig werken, signaleren van gedrag, opdrachten accepteren – ook de niet leuke, hygiëne en het nakomen van afspraken. Uit te voeren beroepen zijn werken in de kippenbranche/fazanterie, mw. vissen/ varkens/konijnen kwekerij, mw. manege, mw. Honden uitlaatservice, mw. dierentuin, mw. asiel, mw. kinderboerderij, mw. dierenwinkel (zelden). In dit werkgebied komen bijna geen jongeren te werken. Beroepen zijn te hoog gegrepen en het interessegebied is meer een uitvoering van hobby’s dan van werk. Conclusie: dit werkgebied niet meenemen.

Conclusie: twee werkgebieden van maken, landbouw en groen. Werken in een dierenasiel en boerderijwerk valt onder dit werkgebied. Werken in een asiel is betaald werk. Eten geven, hokken schoonmaken, uitlaten van dieren en het beheren van een kinderboerderij zijn taken in dit werkgebied. Het is belangrijk dat mensen in dit werkgebied van dieren houden, iets met dieren hebben en zachtaardig zijn. Daarnaast moeten mensen hygiënisch zijn. Medewerker asiel, medewerker boerderij en het beheren van een kinderboerderij zijn beroepen die deze doelgroep kan uitoefenen. Bij het beheren van een kinderboerderij zal er veel structuur aanwezig moeten zijn voor deze doelgroep. Creatief is niet echt werk, maar meer een hobby. Er zijn weinig mogelijkheden in dit werkgebied voor mensen met een verstandelijke beperking.

Taken zoals afwassen, voedsel snijden, wassen en opscheppen, bakken van eenvoudige producten (bv. hamburger). Geschikt zijn routinematige werkzaamheden in bv. een verzorgingstehuis of fastfoodketen. Werkdruk kan wel problemen opleveren. Zaken als hygiëne, collegialiteit (kunnen invallen), flexibiliteit, omgang met werkdruk en werktempo en nauwkeurigheid (even grote stukken) zijn belangrijk. Beroepen zoals ass. kok, keukenhulp, ass. bakker, mw. groenteafdeling supermarkt, verkoopmw groentewinkel, mw. groothandel, mw. broodjeszaak, mw. fastfoodketen, mw. productie (inpakwerkzaamheden voedsel), groentesorteerder, kantinemw achter de schermen (weinig voorkomend). Werken in de catering en horeca kent vaak een te hoge werkdruk. Werken in een kledingzaak is vaak een droom, maar niet uitvoerbaar. Taken die wel uitvoerbaar zijn, zijn vouwen, wassen, strijken en labelen van kleding, shirts bedrukken. Belangrijk is netjes werken, klantgerichtheid, werken volgens voorschriften en regels en productkennis. Beroepen die mogelijk zijn: mw. wasserette (niet het klantencontact), mw. kledingmagazijn, mw. stomerij, mw. textieldrukkerij Taken op het gebied van receptiewerk en administratief werk. Bijvoorbeeld telefoon opnemen, klanten ontvangen en doorverwijzen, brieven uitwerken, archiveren, kopiëren, dossiers aanmaken, mededelingen doen op intranet. Niet taken als factureren en andere privacygevoelige zaken. De taken moeten toegespitst zijn op de persoon en duidelijk en gestructureerd zijn. Mensen hebben één aanspreekpunt nodig die opdrachten aanreikt. Belangrijke aspecten van het uitvoeren van het werk zijn collegialiteit, representativiteit, flexibiliteit, omgang met werkdruk, geconcentreerd kunnen werken en basiskennis van computers. Beroepen: mw. repro, mw. receptie, mw. administratie. Geen beroepen zoals portier of doktersassistent. Hier is te veel verantwoordelijkheid voor nodig.

Dit werk wordt vaak in de catering en in een kantine gedaan. In dit werkgebied worden alle werkzaamheden met voeding gedaan, zoals het opscheppen van eten, het uitstallen van eten en kassawerk. De eenvoudige bereidingen van voedsel zijn ook mogelijk, zoals het frituren van voedsel, dit kunnen alleen de ‘betere’ mensen i.v.m. de veiligheid. Daarnaast worden vaak taken als koffie rondbrengen en koffieapparaten bijvullen gedaan door deze doelgroep. Hygiëne, nauwkeurig zijn bij het schoonmaken en representatief zijn belangrijk in dit werkgebied. Medewerker kantine, voedingsassistent, medewerker catering zijn beroepen in dit werkgebied. De werkzaamheden worden vaak aangepast, omdat het tempo bij deze doelgroep lager ligt. Dit valt meer onder het werkgebied productie, zoals naaiwerk. Wassen en strijken gebeurt vaak machinaal. En dit werk komt weinig voor bij de Diamantgroep. Het is belangrijk om te kunnen omgaan met een naaimachine, een draad in een naald te kunnen krijgen en het stikken van naden. In dit werkgebied is het belangrijk dat mensen handig zijn, een fijne motoriek hebben en goede ogen hebben. Medewerker confectie afdeling is een mogelijk beroep in dit werkgebied. Administratief werk is voor mensen met een verstandelijke beperking niet mogelijk. Wel zijn de ondersteunende taken bij dit werkgebied mogelijk, dit is voornamelijk kopieerwerk. Een drukkerij/repro is ook mogelijk, maar dit is meer productiewerk. Kopieerwerk en soms telefoon aannemen zijn taken die in dit werkgebied voorkomen. Receptie en secretariële taken kunnen onderdeel zijn van dit werkgebied. Bij een drukkerij zijn de taken: het verzamelen en op volgorde leggen van papier, stickeren en het ordenen van papier in mappen. Het is belangrijk om in dit werkgebied een fijne motoriek te hebben, secuur kunnen werken en structuur in het werk te kunnen brengen. Beheerder op een school die kopieerwerk verricht en medewerker drukkerij zijn mogelijke beroepen. Receptioniste is voor deze doelgroep niet haalbaar.

Schoonmaak klinkt voor de meeste jongeren niet interessant. Toch is dit een geschikt werkgebied. Daarom moet het woord schoonmaak worden vermeden.

In dit werkgebied is veel werk voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Dit is het schoonmaken van scholen en gebouwen.

105

Binnen dit werkgebied zijn er een aantal locaties waar vooral vrijwilligers werken, zoals kinderboerderij en dierenasiel. Voor sommige mensen uit de doelgroep is er werk in een fokkerij. De werkzaamheden die ze dienen te verrichten zijn het schoonmaken van de hokken en het verzorgen (eten en drinken geven) van de dieren. Het schoonmaken van de hokken is zwaar werk men dient dus fysiek in orde te zijn. Het is belangrijk dat je het leuk vindt om met dieren om te gaan. Betaalde beroepen zijn dan ook alleen de beroepen in de fokkerij. Conclusie: Weinig betaalde arbeid in dit gebied. Daarom ook niet te lieve afbeeldingen maken, anders vind iedereen het leuk. Dit werkgebied is te vaag omschreven. Beroepen die de doelgroep kan uitvoeren zijn dan onbetaald zoals, kaarsen maken, schilderen en kaarten maken. Beroepen waarbij men wel creatief dient te zijn hebben een te hoog niveau. Conclusie: dit werkgebied niet meenemen Taken die de doelgroep zal gaan doen zijn vooral afwassen, snijden en wassen van voedsel, Wat bij deze taken heel belangrijk is zijn de hygiëne waar men zich aan dient te houden. Beroepen waarin de doelgroep werkzaam kan zijn Assistent keukenhulp, afwasser, assistent bakkerij/ slager/ groentewinkel, productie groente / fruit snijden en het plukken van groente en fruit. Conclusie: Het zijn vooral banen die achter de schermen plaats vinden.

In een kledingzaak kan de doelgroep niet werken De taken die ze wel kunnen uitvoeren zijn naaien, kleding maken/repareren, wassen, strijken en stomen. Belangrijk is dat ze onder tijdsdruk kunnen werken, precies zijn en fysiek in orde zijn. Beroepen die de doelgroep kan uitvoeren zijn naaister, kledinghersteller, kledingmaker, medewerker textielgroothandel, magazijnmedewerker, wasserij medewerker Het begrip computer is niet geheel duidelijk. Gaat het erom of je ermee kan werken of dat je een computer kan maken. Een enkeling kan misschien een computer maken, met een computer werken kunnen er iets meer. Het werk zal dan vooral bestaan uit gegevens invoeren. Andere taken die ze dienen uit te voeren zijn het verwerken van post, magazijn op orde houden, voorraadbeheer. Voorraadbeheer kan met behulp van een computer worden verricht. Men dient dan wel wat verstand van computersystemen te hebben. Ze doen vooral werkzaamheden achter de schermen. Telefoniste of receptioniste is volgens de geïnterviewde niet mogelijk omdat deze persoon toch het visite kaartje is van de organisatie. Om de taken goed te kunnen uitvoeren dienen men communicatieve vaardigheden goed te zijn en nauwkeurig te werken. Beroepen; Data entry, post rondbrengen binnen een bedrijf en het frankeren van de post. Schoonmaken kan in verschillende omgevingen zoals kantoren, bedrijfsgebouwen, in de bouw. Enkele werkzaamheden die ze dienen te verrichten zijn schoonmaken, prullen bakken

Flexibiliteit, werken volgens handelswijzen en betrouwbaarheid zijn hier heel belangrijk. Sociale vaardigheden zijn niet zo belangrijk, want de werkzaamheden zijn vaak buiten kantooruren om. Beroepen die mogelijk zijn, zijn autopoetser, ramenwasser, interieurschoonmaker, kamermeisje hotel (wel omgang met verleidingen). 11.

Uniformen

12.

Buiten

13.

Verkoop

14.

Vervoer en logistiek

Veel jongeren vinden werk in een statig uniform erg interessant. Toch zijn er maar weinig banen geschikt. De omgang met klanten en het garanderen van veiligheid is erg lastig. De verantwoordelijkheden en de benodigde opleidingen zijn meestal te hoog. Taken die uitvoerbaar zijn, zijn bv. ondersteunen van andere beveiligers en het reageren op situaties. Zelfstandig kunnen werken, omgang met klanten, zorgdragen voor veiligheid, verbaal sterk zijn en kunnen reageren op onvoorziene situaties is belangrijk. Beroepen die uitvoerbaar zijn, zijn stadstoezichthouder, toezichthouder en winkelbeveiliger. Het zijn wel de ondersteunende taken die ze zullen uitvoeren binnen deze beroepen. Geadviseerd wordt om de interesse wel mee te nemen, maar alleen gericht op de lagere functies en andere werkzaamheden binnen dit interessegebied Deze interesse valt veel samen met de interessegebieden planten, dieren en bouwen. Er moet wel gevraagd worden of de jongeren graag buiten werken, maar niet meenemen als aparte interesse. De beroepen die in dit werkgebied mogelijk zijn, passen ook in andere werkgebieden. Conclusie: werkgebied niet meenemen. Taken zoals kassawerkzaamheden, verkoop van fietsen, werken in een drogisterij of supermarkt., bijvullen van producten, presentatie van de winkel (schoonmaken ed.). Nooit vertegenwoordigerstaken. Belangrijke gedragingen zijn klantgericht kunnen werken, adviseren, afspraken nakomen (betrouwbaarheid), tegen drukte kunnen en flexibiliteit. Beroepen: verkoopwerkzaamheden zijn bijzaak en passen binnen een ruimere functie Conclusie: verkoop is geen goede benaming voor het werkgebied. Beter is om het werkgebied de benaming winkel/magazijn te geven. Taken: laden en lossen, papieren invullen voor vervoer, producten mee in elkaar zetten, controleur in magazijn, orders picken, magazijnwerk, sealen, heftruck rijden, vuilnis ophalen. Belangrijke gedragingen en voorwaarden zijn de omgang met tijdsdruk, het kunnen invullen van formulieren, op tijd kunnen vertrekken, overzicht kunnen houden. Beroepen: stuwadoor (lader/losser), bijrijder, mw. controle magazijn, vuilnisman, orderpicker, magazijnmw, sealer, heftruckchauffeur.

Toiletten poetsen, stofzuigen en afstoffen zijn taken in dit werkgebied. Er wordt vaak een goede structuur in het werk aangebracht om het makkelijker te maken voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Industrieel schoonmaak is ook mogelijk, dit is het schoonmaken van machines. Nauwkeurig werken, werken met hygiëne, representatief zijn belangrijk in dit werkgebied. Medewerker schoonmaak is een beroep die mogelijk is in dit werkgebied. Dit werkgebied vindt deze doelgroep erg leuk, maar kunnen mensen met een verstandelijke beperking vaak niet aan. Portier zou in dit werkgebied mogelijk zijn, hierbij de slagboom bedienen. In de schoonmaak en catering wordt ook vaak met een uniform gewerkt. Bewaking in een fietsenstalling is ook een mogelijkheid. Toezichtwerkzaamheden zijn belangrijk in dit werkgebied. Het is belangrijk dat mensen die in dit werkgebied werken goed om kunnen gaan met mensen en zich dienstbaar kunnen opstellen. Assistent toezichthouder is een beroep waarin mensen met een verstandelijke beperking werkzaam in kunnen zijn.

schoonmaken en stofzuigen. Ze dienen hygiënisch te zijn, dus niet met een wc doekje de tafels in de kantine af te vegen. Ook kunnen ze als huismeester of conciërge werken. Maar dan alleen de eenvoudige klusjes zoals een lamp vervangen. Hier dienen ze handig te zijn. Vaak wordt er buiten de werktijd van een organisatie gepoetst. Beroepen; schoonmaker, conciërge, huismeester, medewerker huishoudelijke dienst. De doelgroep kan hier niet werken omdat het niveau veel te hoog is. Zelfs werken als een stadswacht heeft een te hoog niveau. Het direct reageren op onvoorziene omstandigheden is ook iets wat de doelgroep niet kan. Het bewaken van fietsen in een fietsenstalling zouden ze wel kunnen, maar of dat onder uniform hoort is de vraag. Om hier te werken moet men communicatief erg goed zijn en zich kunnen inleven in de andere personen. Beroepen die ze onder begeleiding kunnen worden uitgevoerd stadswacht en fietsenstallingmedewerker. Conclusie: Deze interesse eruit halen en het veiligheid en bewaking noemen.

Dit werkgebied is te breed en valt bij de Diamantgroep onder het werkgebied groen en bouw. Medewerker podium/kermis opbouw en marktkoopman zijn mogelijke beroepen in dit werkgebied.

Niet echt een werkgebied, meer een omgeving waar iemand in zou willen werken! Het gaat hier vooral om beroepen die men ook onder kan brengen bij planten en bouw. Conclusie: De interesse buiten zal worden verwijderd.

Dit is een moeilijk werkgebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Bij een supermarkt komen de werkzaamheden vakken vullen en emballage voor. Ook is het mogelijk om vakken te vullen in een drogisterij en een doe het zelf winkel. Dit is meer magazijnwerk. Kassa werkzaamheden zijn te moeilijk voor deze doelgroep. Laden en lossen van goederen is ook mogelijk. Het is belangrijk dat mensen die in dit werkgebied werken fysiek in orde zijn, representatief zijn, nauwkeurig kunnen werken en sociaal klant contact kunnen hebben. Mensen met een grovere motoriek kunnen in dit werkgebied werken. Vakkenvuller in diverse bedrijven en magazijnmedewerker zijn beroepen in dit werkgebied. Dit werkgebied valt voor een groot deel samen met het werkgebied verkoop. Magazijnwerk valt onder dit werkgebied. Bij de Diamantgroep zijn de werkgebieden vervoer en logistiek van elkaar gescheiden. Vervoer van pakketten op een vaste route is een mogelijk voor deze doelgroep. Interne logistiek binnen een bedrijf is ook een mogelijke functie voor deze doelgroep. Werken met pompwagens, inpakken met cellofaan, transport binnen een fabriek zijn taken in dit werkgebied. Met een heftruck zou het mogelijk zijn om een vrachtwagen te laden en lossen. In dit werkgebied is het belangrijk dat mensen fysiek sterk zijn en nauwkeurig kunnen werken. Medewerker magazijn en logistiek medewerker zijn beroepen in dit werkgebied.

Het daadwerkelijk afrekenen van producten en informatie geven over de producten kan de doelgroep niet. Wel aanverwante werkzaamheden zoals vakken vullen, prijzen van artikelen, laden/lossen, magazijn, emballage. Taken die men dient te verrichten zijn het vullen van rekken in een winkel, lege flessen en kratten stapelen, magazijn opruimen. Om deze taken goed uit te kunnen voeren die men communicatief vaardig zijn, kunnen tellen en afspraken nakomen. Beroepen; vakkenvuller in diverse winkels, medewerker magazijn in een winkel, medewerker emballage Conclusie: Omdat de doelgroep de taken niet kan uitvoeren die bij verkoop horen is het beter om de naam te veranderen in winkel/magazijn. Taken die men dient te verrichten zijn het helpen met laden en lossen, kaart lezen, orderpicker (vaak al te moeilijk voor de doelgroep, lezen en tellen), stapelen van goederen en het besturen van een auto/busje om dingen te bezorgen (geen mensen). Om taken goed uit te kunnen voeren dient men verantwoordelijkheid te dragen, werktempo ligt op een redelijk hoog niveau, fysiek in orde zijn. Beroepen die bij deze interesse horen zijn bijrijder, lader/ losser, magazijnmedewerker, postbezorger en voedsel bezorger.

106

Bijlage 6: Aangepaste beroepenmatrix na interviews Interesse Mensen verzorgen (1)

Bouwen (2)


(assistent) meewerkend activiteiten begeleider


(assistent) meewerkend activiteiten begeleider


(assistent) meewerkend activiteiten begeleider (assistent) koffiejuffrouw (assistent) voedingsassistent (assistent) helpende (aankleden mensen)

Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme

(assistent) medewerker kermis (assistent) decorbouwer

- Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding Zakelijk - Handel en commercieel - Secretariaat en receptie - Transport en vervoer

(assistent) spoorwegbouwer

Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid

(assistent) machinaal houtbewerker (assistent) schilder (assistent) stratenmaker (assistent) timmerman (assistent) steigerbouwer (assistent) lijmer (assistent) grondwerker (assistent) buizenlegger (assistent) betonstaalverwerker (assistent) betonreparateur (assistent) constructie bankwerker (assistent) medewerker bouwplaats (assistent) medewerker kermis (assistent) decorbouwer (assistent) dakdekker (assistent) stukadoor (assistent) medewerker hout (assistent) metselaar

- Overige techniek Industrieel - Industrieel

(assistent) medewerker houtbewerking

Natuur en Milieu - Natuur en Milieu Bewaking en Veiligheid - Bewaking en Veiligheid

107

Interesse Techniek (3)

Groenvoorziening (4)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding - Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging Persoonlijke diensten - Horeca - Toerisme - Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding

(assistent) medewerker plukker (assistent) medewerker kas (assistent) medewerker sorteerder

Zakelijk - Handel en commercieel - Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek



(assistent) automonteur (assistent) schadehersteller (assistent) fietsenmaker (assistent) autosloper (assistent) autospuiter (assistent) spakenzetter (assistent) motorvoertuigen technicus (assistent) lasser (assistent) medewerker printplaten (assistent) operator drukkerij (assistent) machinebankwerker (assistent) loodgieter (assistent) printmonteur (assistent) medewerker assemblage (assistent) medewerker printplaten (assistent) machinebediener metaal (assistent) fietsenmaker (assistent) spaken zetter (assistent) inpakker handmatig (assistent) medewerker verpakking


(assistent) hovenier (assistent) medewerker plantsoenen (assistent) medewerker groenvoorziening / groen (assistent) medewerker kas (assistent) medewerker natuurbeheer (assistent) medewerker bosbeheer (assistent) tuinder (assistent) plukker (assistent) sorteerder (assistent) teler (assistent) agrarisch medewerker (assistent) medewerker akkerbouw (assistent) medewerker bosbouw (assistent) tuinman (assistent) medewerker plantenteelt

Bewaking en Veiligheid - Bewaking en Veiligheid

108

Interesse Dieren (5)

Voedsel (6)


(assistent) medewerker kantine




(assistent) dierenverzorger (assistent) medewerker asiel (assistent) medewerker kinderboerderij


(assistent) medewerker kantine (assistent) voedingsassistent (assistent) afwasser (assistent) keukenhulp (assistent) keukenhulp (assistent) medewerker kantine (assistent) buffetmedewerker (assistent) afwasser (assistent) medewerker fastfood (assistent) medewerker bediening (assistent) medewerker broodjeszaak (assistent) medewerker kantine

- Toerisme - Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding


(assistent) medewerker kantine (assistent) keukenhulp (assistent) voedingsassistent (assistent) medewerker slagerij (assistent) medewerker bakkerij (assistent) medewerker groenteboer (assistent) vis bereider (assistent) medewerker broodjeszaak (assistent) medewerker dierenwinkel

(assistent) medewerker kantine (assistent) medewerker slagerij (assistent) medewerker bakkerij (assistent) medewerker groenteboer (assistent) medewerker broodjeszaak (assistent) medewerker versafdeling supermarkt (assistent) vakkenvuller

- Secretariaat en receptie - Transport en vervoer Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek






(assistent) medewerker kantine (assistent) inpakker etenswaar (assistent) medewerker zuivelfabriek (assistent) medewerker productie (assistent) vis bereider (assistent) medewerker kinderboerderij (assistent) dierenverzorger (assistent) medewerker fokkerij


109

(assistent) plukker (assistent) sorteerder (assistent) teler (assistent) tuinder (assistent) medewerker akkerbouw

Interesse Textiel (7)

Administratief & computer (8)


(assistent) medewerker administratie (assistent) medewerker binderij (assistent) medewerker repro (assistent) medewerker administratie


(assistent) medewerker stomerij (assistent) medewerker wasserij


(assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie

- Toerisme



(assistent) medewerker kledingmagazijn


- Transport en vervoer

Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek

(assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) website bouwer

- Bouwnijverheid

- Overige techniek


(assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) postsorteerder (assistent) data entry (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) postsorteerder

(assistent) textieldrukker

(assistent) machinestikker (assistent) medewerker productie (assistent) medewerker stomerij (assistent) medewerker wasserij (assistent) naaister (assistent) inpakker textiel (assistent) medewerker verpakking


(assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie (assistent) repro (assistent) drukkerij (assistent) binderij (assistent) samensteller kartonnen dozen (assistent) receptioniste (assistent) telefoniste (assistent) medewerker administratie


(assistent) receptioniste

110

Interesse Schoonmaak & onderhoud (9) Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding




- Toerisme




Winkel & magazijn (10)

(assistent) interieurverzorger (assistent) medewerker facilitaire dienstverlening (assistent) conciërge (assistent) interieurverzorger (assistent) conciërge (assistent) medewerker facilitaire dienstverlening (assistent) interieurverzorger (assistent) medewerker stomerij (assistent) medewerker wasserij (assistent) medewerker facilitaire dienstverlening (assistent) afwasser (assistent) interieurverzorger hotel (assistent) huishoudelijk medewerker hotel / café (assistent) afwasser (assistent) interieurverzorger hotel (assistent) interieurverzorger camping (assistent) interieurverzorger luchthaven (assistent) interieurverzorger (assistent) medewerker sauna (assistent) medewerker beautysalon (assistent) interieurverzorger (assistent) afwasser

(assistent) medewerker winkel

(assistent) medewerker drogisterij (assistent) medewerker parfumerie (assistent) vakkenvuller (assistent) marktkoopman (assistent) medewerker slagerij (assistent) medewerker bakkerij (assistent) medewerker groentewinkel (assistent) medewerker broodjeszaak (assistent) medewerker groothandel (assistent) medewerker magazijn (assistent) medewerker supermarkt

(assistent) interieurverzorger (assistent) glazenwasser (assistent) schoonmaker interieur bedrijven, instelling

(assistent) vakkenvuller

(assistent) interieurverzorger (assistent) interieurverzorger luchthaven (assistent) classificeerder (reinigen van schepen) (assistent) interieurverzorger station

(assistent) lader /losser (assistent) orderpicker

(assistent) medewerker magazijn (assistent) marktkoopman (assistent) medewerker bouwmaterialen (assistent) medewerker winkelbedrijf (assistent) verkoper (assistent) caissière (assistent) medewerker supermarkt (assistent) medewerker verkoop bouwmaterialen/DHZ


Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek (assistent) interieurverzorger (assistent) autowasser (assistent) medewerker autowasstraat (assistent) autopoetser - Bouwnijverheid

- Overige techniek Industrieel - Industrieel Natuur en Milieu - Natuur en Milieu

(assistent) medewerker fietsenwinkel

(assistent) interieurverzorger

(assistent) orderpicker (assistent) medewerker magazijn (assistent) medewerker verkoop bouwmaterialen/DHZ (assistent) orderpicker

(assistent) interieurverzorger (assistent) industriële schoonmaker

(assistent) orderpicker (assistent) medewerker magazijn

(assistent) medewerker zwerfvuil (assistent) medewerker schoonmaak (assistent) vuilnisbelt recycling (assistent) reinigingsmedewerker

(assistent) medewerker natuurwinkel (assistent) medewerker groentewinkel (assistent) medewerker bloemist (assistent) medewerker tuincentra


111

Interesse Vervoer & logistiek (11)

Veiligheid & bewaking (12)

Omgeving Hulp en ondersteuning - Onderwijs en opvoeding - Sociale hulpverlening - Verpleging en verzorging Persoonlijke diensten - Horeca

(assistent) bagagist

- Toerisme - Uiterlijke verzorging - Voedsel en voedselbereiding Zakelijk - Handel en commercieel

(assistent) magazijnmedewerker


(assistent) receptioniste (assistent) chauffeur materialen (assistent) koerier postbezorger bezorger kranten folders en tijdschriften (assistent) lader /losser (assistent) schipper (assistent) stuwadoor (assistent) medewerker magazijn

(assistent) medewerker fietsenstalling

Technisch - Auto- en andere vervoerstechniek - Bouwnijverheid - Overige techniek Industrieel - Industrieel

(assistent) orderpicker


(assistent) vuilnisman


(assistent) stadswacht (assistent) medewerker fietsenstalling

112

Bijlage 7: Tweede ronde interviewvragen met deskundigen Sociaal demografische gegevens: Geslacht: Leeftijd: Organisatie: Functie: Opzet en uitleg interview Hieronder staan 49 vragen over taken weergegeven. Deze vragen zijn een weerslag van twaalf interesses (mensen verzorgen, bouwen, techniek, groenvoorziening, dieren, voedsel, textiel, administratie en computers, schoonmaak en onderhoud, winkel en magazijn, vervoer en logistiek en veiligheid en bewaking) die in de interessetest terug zullen komen. Kunt u per vraag (die vraagt naar de interesse voor het uitvoeren van een bepaalde taak) beantwoorden of: -

de vragen over de interessegebieden een compleet beeld geven en of U nog taken mist

-

de taken voorkomen/ daadwerkelijk uitgevoerd worden door mensen met een licht verstandelijke beperking. U kunt hier kiezen uit vijf antwoordmogelijkheden, lopend van 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).

-

elke persoon met een licht verstandelijke beperking de taak kan uitvoeren. U kunt hier kiezen uit drie antwoordmogelijkheden: om de taak te kunnen uitvoeren is een minimaal IQ van 50 nodig (dit is het verstandelijke vermogen van personen die behoren tot de ondergrens van de doelgroep), om de taak te kunnen uitvoeren is een minimaal IQ van ongeveer 65 nodig (dit is het verstandelijke vermogen van personen die behoren tot het gemiddelde van de doelgroep), om de taak te kunnen uitvoeren is een minimaal IQ van 75 nodig (dit is het verstandelijke vermogen van personen die behoren tot de bovengrens van de doelgroep) VB. Als u voor de eerste optie kiest, betekent dit dat de hele doelgroep de taak kan uitvoeren, want zelfs de ondergrens kan het. Als u voor de middelste optie kiest, betekent dit dat mensen uit de doelgroep met een IQ van minstens 65 de taak kunnen uitvoeren. De ondergrens zal het niet lukken om de taak uit te kunnen voeren. Als u voor de derde optie kiest, betekent dit dat alleen de bovengrens van de doelgroep de taak kan uitvoeren; de mensen binnen de doelgroep die een lager IQ hebben, zullen de taak dan meestal niet kunnen uitvoeren.

Verder willen we graag weten of er bepaalde gedragingen zijn die noodzakelijk zijn om de taak te kunnen uitvoeren. U kunt hier denken aan: betrouwbaar zijn, geconcentreerd kunnen werken, geduld hebben etc. Ten slotte willen we graag weten of u nog op of aanmerkingen heeft die u belangrijk acht voor de interesse. Als u voortijdig nog vragen heeft, kunt u telefonisch of per mail contact opnemen met een van onderstaande personen. Alvast heel erg bedankt voor de medewerking aan dit interview! Met vriendelijke groet, Audrey LÓrtye

A.L`[email protected]

06-17912285

Tineke Oenema

[email protected]

06-27024639

Rita Kennis

[email protected]

06-36163963

Universiteit van Tilburg, oktober 2007

113

Interesse 1: mensen verzorgen Vragen/items over taken: Taak 1: Vind je het leuk om mensen eten en drinken te geven? Taak 2: Vind je het leuk om mensen aan te kleden? Taak 3: Vind je het leuk om met mensen een praatje te maken? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 1: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 2: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 3: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 1 0

IQ van minstens 50 (ondergrens doelgroep)

0

IQ van minstens 65 (gemiddelde doelgroep)

0

IQ van minstens 75 (bovengrens doelgroep)

Taak 2 0


0


0


Taak 3 0


0


0


Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 0

Betrouwbaar zijn

Ja/Nee

0

Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0

Sociaal (emotioneel) sterk zijn

Ja/Nee

0

Om kunnen gaan met werkpieken

Ja/Nee

0

Respectvol zijn

Ja/Nee

0

Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen

Ja/Nee

0

Opdrachten/regels kunnen opvolgen

Ja/Nee

0

Geduld hebben

Ja/Nee

0

Goed kunnen verzorgen

Ja/Nee

0

Zachtaardig zijn

Ja/Nee

0

Hygiënisch zijn

Ja/Nee

Werken er veel jongeren met een licht verstandelijke beperking binnen dit interessegebied? Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Heeft u nog opmerking over dit interessegebied?

114

Interesse 2: bouwen Vragen/items over taken: Taak 6: Vind je het leuk om materialen te versjouwen? Taak 7: Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? Taak 8: Vind je het leuk om buiten te werken? Taak 9: Vind je het leuk om zwaar werk te doen? Taak 10: Vind je het leuk om de werkplek/ de bouwplaats netjes te houden? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 6: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 7: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 8: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 9: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 10: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 6 0


0


0


Taak 7 0


0


0


Taak 8 0


0


0


Taak 9 0


0


0


Taak 10 0


0


0



Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Inzicht hebben in de voortgang

Ja/Nee

0

Doorzettingsvermogen hebben

Ja/Nee

115

0

Tegen een wisselende werkomgeving kunnen

Ja/Nee

0

Eigen grenzen kennen

Ja/Nee

0

Tegen lange werkdagen kunnen

Ja/Nee

0

Vroeg op kunnen staan

Ja/Nee


Interesse 3: techniek Vragen/items over taken: Taak 7: Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? Taak 11: Vind je het leuk om iets te repareren? Taak 12: Vind je het leuk om te sleutelen? Taak 13: Vind je het leuk om iets te monteren? Taak 14: Vind je het leuk om precies te werken? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 7: Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel Taak 11:

Zeer weinig 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Zeer veel

Taak 12:


Taak 13:


Taak 14:


Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 7 0


0


0


Taak 11 0


0


0


Taak 12 0


0


0


Taak 13 0


0


0


116

Taak 14 0


0


0



Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Handig zijn

Ja/Nee

0

Technische inzicht hebben

Ja/Nee

0

Precies zijn (goede motoriek hebben)

Ja/Nee


Interesse 4: Groenvoorziening Vragen/items over taken: Taak 7: Vind je het leuk om met je handen te werken/ iets te maken? Taak 15: Vind je het leuk om buiten te werken? Taak 16: Vind je het leuk om in een kas te werken? Taak 17: Vind je het leuk om met planten te werken? Taak 18: Vind je het leuk om onderhoudswerkzaamheden te verrichten? Taak 19: Vind je het leuk om groente en fruit te plukken? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 7:


Taak 15:


Taak 16:


Taak 17:


Taak 18:


Taak 19:




0


0


Taak 15 0


0


117

0


Taak 16 0


0


0


Taak 17 0


0


0


Taak 18 0


0


0


Taak 19 0


0


0



Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Tegen een wisselende werkomgeving kunnen

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Representatief zijn

Ja/Nee

0

Geconcentreerd kunnen werken

Ja/Nee


Interesse 5: dieren Vragen/items over taken: Taak 20: Vind je het leuk om hokken en stallen van dieren schoon te maken? Taak 21: Vind je het leuk om dieren te voederen? Taak 22: Vind je het leuk om honden uit te laten? Taak 23: Vind je het leuk om in een winkel met dieren en dierenvoedsel te werken? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

118

Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 20:


Taak 21:


Taak 22:


Taak 23:




0


0


Taak 21 0


0


0


Taak 22 0


0


0


Taak 23 0


0


0



Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0

Respectvol zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Geduld hebben

Ja/Nee

0

Goed kunnen verzorgen

Ja/Nee

0

Zachtaardig zijn

Ja/Nee

0

Hygiënisch zijn

Ja/Nee

0

Het signaleren van gedrag

Ja/Nee


Interesse 6: voedsel Vragen/items over taken: Taak 19: Vind je het leuk om groente en fruit te plukken? Taak 24: Vind je het leuk om voedsel te wassen en te snijden? Taak 25: Vind je het leuk om af te wassen/ in een spoelkeuken te werken? Taak 26: Vind je het leuk om voedsel op te scheppen? Taak 27: Vind je het leuk om voedsel te sorteren en in te pakken?

119

Taak 28: Vind je het leuk om op een versafdeling van een supermarkt producten aan te vullen? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 19:


Taak 24:


Taak 25:


Taak 26:


Taak 27:


Taak 28:




0


0


Taak 24 0


0


0


Taak 25 0


0


0


Taak 26 0


0


0


Taak 27 0


0


0


Taak 28 0


0


0



Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

120

0

Precies zijn (Goede motoriek hebben)

Ja/Nee

0

Representatief zijn

Ja/Nee

0

Hygiënisch zijn

Ja/Nee

0

Collegiaal zijn

Ja/Nee

0

Product kennis hebben

Ja/Nee


Interesse 7: textiel Vragen/items over taken: Taak 29: Vind je het leuk om textiel (bv. een laken) te naaien of te repareren? Taak 30: Vind je het leuk om textiel te bedrukken? Taak 31: Vind je het leuk om textiel in te pakken (groothandel/productie/markt)? Taak 32: Vind je het leuk om textiel te reinigen? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 29:


Taak 30:


Taak 31:


Taak 32:




0


0


Taak 30 0


0


0


Taak 31 0


0


0


Taak 32 0


0


0


Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking?

121

0

Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee


Interesse 8: Administratie en computers Vragen/items over taken: Taak 4: Vind je het leuk om mensen te ontvangen en door te verwijzen? Taak 5: Vind je het leuk om mensen informatie te geven (te helpen met vragen)? (Bv. in een supermarkt) Taak 34: Vind je het leuk om de telefoon aan te nemen? Taak 35: Vind je het leuk om te kopiëren? Taak 36: Vind je het leuk om met een computer te werken (tekstverwerken ed)? Taak 37: Vind je het leuk om papieren te ordenen en op te ruimen? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 4:


Taak 5:


Taak 34:


Taak 35:


Taak 36:


Taak 37:




0


0


Taak 5 0


0


0


Taak 34 0


0


0


Taak 35 0


0


122

0


Taak 36 0


0


0


Taak 37 0


0


0



Betrouwbaar zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Representatief zijn

Ja/Nee

0

Geconcentreerd kunnen werken

Ja/Nee

0

Collegiaal zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Behulpzaam zijn

Ja/Nee

0

Structuur aan kunnen brengen in het werk

Ja/Nee

0

Flexibel zijn

Ja/Nee

0

Basiskennis van computers hebben

Ja/Nee

0

Goed kunnen tellen

Ja/Nee

0

Formulieren kunnen invullen

Ja/Nee

0

Kunnen reageren op onvoorziene situaties

Ja/Nee


Interesse 9: Schoonmaak en onderhoud Vragen/items over taken: Taak 25: Vind je het leuk om af te wassen/ in een spoelkeuken te werken? Taak 32: Vind je het leuk om textiel te reinigen? Taak 38: Vind je het leuk om gebouwen netjes te maken? Taak 39: Vind je het leuk om in fabrieken schoon te maken? Taak 40: Vind je het leuk om auto’s te poetsen? Taak 41: Vind je het leuk om buiten de omgeving schoon te houden? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

123

Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 25:


Taak 32:


Taak 38:


Taak 39:


Taak 40:


Taak 41:




0


0


Taak 32 0


0


0


Taak 38 0


0


0


Taak 39 0


0


0


Taak 40 0


0


0


Taak 41 0


0


0



Betrouwbaar zijn

Ja/Nee

0

Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Handig zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Representatief zijn

Ja/Nee

0

Hygiënisch zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Flexibel zijn

Ja/Nee

124

0

Met wisselende tijden kunnen werken

Ja/Nee


Interesse 10: winkel en magazijn Vragen/items over taken: Taak 5: Vind je het leuk om mensen informatie te geven (te helpen met vragen)? (Bv. in een supermarkt) Taak 42: Vind je het leuk om vakken/rekken te vullen in een winkel? Taak 43: Vind je het leuk om te laden en te lossen? Taak 44: Vind je het leuk om een magazijn op te ruimen? Taak 45: Vind je het leuk om orders te verzamelen? Taak 46: Vind je het leuk om op een heftruck te rijden? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 5:


Taak 42:


Taak 43:


Taak 44:


Taak 45:


Taak 46:




0


0


Taak 42 0


0


0


Taak 43 0


0


0


Taak 44 0


0


0


Taak 45 0


125

0


0


Taak 46 0


0


0



Betrouwbaar zijn

Ja/Nee

0

Fysiek in orde zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Representatief zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Behulpzaam zijn

Ja/Nee

0

Flexibel zijn

Ja/Nee

0

Advies kunnen geven

Ja/Nee

0

Goed kunnen tellen

Ja/Nee

0


Ja/Nee


Interesse 11: vervoer en logistiek Vragen/items over taken: Taak 43: Vind je het leuk om te laden en te lossen? Taak 45: Vind je het leuk om orders te verzamelen? Taak 46: Vind je het leuk om op een heftruck te rijden? Taak 47 Vind je het leuk om producten te vervoeren? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 43:


Taak 45:


Taak 46:


Taak 47:




0


126

0


Taak 45 0


0


0


Taak 46 0


0


0


Taak 47 0


0


0



Fysiek in orde zijn

0


Ja/Nee Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Verantwoordelijk kunnen zijn

Ja/Nee

0

Kunnen werken met wisselende tijden

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Overzicht kunnen houden

Ja/Nee


Interesse 12: veiligheid en bewaking Vragen/items over taken: Taak 48: Vind je het leuk om op andermans fiets of scooter te letten? Taak 49: Vind je het leuk om een slagboom te bedienen? Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een licht verstandelijke beperking? Taak 48:


Taak 49:




127

0


0


Taak 49 0


0


0



Betrouwbaar zijn

Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0


Ja/Nee

0

Zelfstandig kunnen werken

Ja/Nee

0

Dienstbaar kunnen zijn

Ja/Nee

0

Zorg kunnen dragen voor veiligheid

Ja/Nee

0

Kunnen reageren op onvoorziene situaties

Ja/Nee


128

Bijlage 8: Conclusies tweede ronde interviewvragen met deskundigen Interesse/werkgebied 1. Mensen verzorgen

1. Sterk in Werk

2. Diamantgroep

3. CWI

Conclusie

a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

De vragen geven een compleet beeld, als dit interessegebied niets te maken heeft met huishoudelijk werk.

Wassen of iets van verzorging. (Denkt U ook wel dat de doelgroep dat kan uitvoeren?) Twijfelt hierover. Zal lastig zijn. Wat we merken binnen de sociale werkvoorziening (SW) om mensen binnen de verzorging geplaatst te krijgen, vorige keer ook al over gehad, dan zal het altijd ondersteund werk zijn.

Mist geen taak. Maar vraagt zich af of ze instaat zijn om mensen te helpen met het aan en uitkleden. Zowel volwassenen als kinderen. Het is erg afhankelijk van de beperking die ze hebben.

Compleet beeld. Diamantgroep noemt wassen van mensen, maar twijfelt na de vraag of ze dat wel kunnen.

2

2

4

2 4

2 4

2 5

Bovengrens

Bovengrens

Ondergrens

Bovengrens Gemiddelde

Bovengrens Gemiddelde

Bovengrens Ondergrens

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 1 Taak 2 Taak 3 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 1 Taak 2 Taak 3 Opmerking

d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Betrouwbaar zijn 2. Fysiek in orde zijn 3. Sociaal (emotioneel) sterk zijn

Taak 1: wordt weinig uitgevoerd. CWI minder gericht: werkt niet met LVB. Taak 2: wordt weinig uitgevoerd. Taak 3: wordt vrij vaak uitgevoerd. Taak 1: Bovengrens. CWI minder gewicht, zelfde patroon als vorige vraag. Taak 2: Bovengrens. Taak 3: Gemiddelde, tenzij zeer gestructureerd, dan ondergrens.

Wanneer de taken zijn ingebakend zouden mensen met een lager IQ dit kunnen doen. Bij ingebakende taken weten ze precies wanneer ze iets moeten doen. Wanneer ze dit in een bepaalde tijdsbesteding moeten doen, hebben mensen een hoger IQ nodig.

1. 2. 3.

Ja Ja Ja

1. 2. 3.

Ja Ja Ja

1. 2. 3.

Ja Ja Ja

4.

Ja

4.

Ja

4.

Ja binnen "regulier" bedrijf, nee bij aangepast werk. Ja Ja

4.


4.

Ja Ja Ja, hangt af van de doelgroep waarmee ze werken. Nee

5. 6.

5. 6.

Ja Ja

5. 6.

Ja Ja

5. 6.

Ja Ja

5. 6.

7.

Respectvol zijn Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen Opdrachten/regels kunnen opvolgen

7.

Ja

7.

Ja

7.

Ja

7.

8. 9.

Geduld hebben Goed kunnen verzorgen

8. 9.

8. 9.

Ja Ja

8. 9.

Ja Ja

8. 9.

10.

Zachtaardig zijn

10.

Ja Ja (verzorgen is lastig, wat wordt er onder verzorgen verstaan?) Nee

10.

Ja

10.

Ja

10.

11.

Ja

11.

Ja

11.

Ja

11.

11. Hygiënisch zijn e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

1. 2. 3.

Weinig mensen met een verstandelijke beperking kunnen dit werk uitvoeren.

1 Nee, maar als wassen een taak zou zijn dan heeft men IQ van minstens 75

129

2 Nee

Is altijd een voorwaarde, LVB werkt nauwelijks zonder begeleiding en volgen altijd regels op. Ja Ja Zachtaardig beter formuleren in termen van respect hebben. Ja

Weinig tot zeer weinig (zie ook vraag 6 bij Sterk in Werk.

De items laten we staan. Weinig mensen werkzaam, indien toch dan beperkt tot het maken van een praatje.

Conclusie

2. Bouwen a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

Ze missen iets over collega's, dat het een lochte sfeer is. Door deze sfeer zullen de mensen hun grenzen moeten kennen. Een amicale sfeer met veel collega's / een ruwere omgeving.

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 6 Taak 7

5. 6.

Nee

Bij taak 7 moet het tweede gedeelte van de vraag verwijderd worden; met je handen werken is niet direct iets maken. Bij dit interessegebied wordt er aangegeven dat er een bepaalde sfeer heerst, hier is geen item over te maken, want dit is niet te fotograferen. Dit past onder de gedraging sociaal (emotioneel) sterk zijn.

5 2a3

5 3

5 4

Taak 8

3

5

5

Taak 9 Taak 10

4 4

5 5

5 5

Taak 6: wordt zeer veel uitgevoerd. Taak 7: wordt gemiddeld vaak uitgevoerd (weinig dingen maken, maar dit gedeelte van de vraag wordt verwijderd). Taak 8: wordt redelijk vaak uitgevoerd. Buiten werken is niet echt een taak. Taak 9: wordt vaak uitgevoerd. Taak 10: wordt vaak uitgevoerd.

Ondergrens Gemiddelde Ondergrens Ondergrens Gemiddelde

Ondergrens Gemiddelde Ondergrens Ondergrens Gemiddelde

Ondergrens Bovengrens Ondergrens Gemiddelde Ondergrens

Taak 6: Ondergrens Taak 7: Gemiddelde (iets maken bovengrens) Taak 8: Ondergrens Taak 9: Ondergrens Taak 10: Gemiddelde

c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 6 Taak 7 Taak 8 Taak 9 Taak 10 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Sociaal (emotioneel) sterk zijn

3. 4.

Alleen bij taak 7 om echt iets te maken of zo zal wel minder zijn. Wat je binnen SW toch al ziet is vaak het logistieke werk rondom bouwen, sjouwen en opruimen. Dat gebeurt het meeste. Dan krijg je ook meer met theoretisch te maken. Als er bijvoorbeeld getimmerd moet worden, daar is een opleiding voor nodig.

Opdrachten/regels kunnen opvolgen Inzicht hebben in de voortgang

Doorzettingsvermogen hebben Tegen een wisselende werkomgeving kunnen 7. Eigen grenzen kennen 8. Tegen lange werkdagen kunnen 9. Vroeg op kunnen staan e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).

1. 2.

ja ja

1. 2.

ja nee, wel enige vorm bezitten maar niet meer dan bij andere willekeurig werk.

1. 2.

ja nee (niet zo heel erg belangrijk)

1. 2.

3. 4.

ja Nee, inzicht in de voorgang wordt gedaan voor deze doelgroep.

3. 4.

ja ja

3. 4.

ja ja

3. 4.

5. 6.

ja ja

5. 6.

ja ja

5. 6.

ja ja

5. 6.

ja Niet zo belangrijk, maar Sterk in werk gaf duidelijk aan dat het door de ruwere omgeving toch belangrijk is om deze vraag mee te nemen. ja Hoewel twee keer ja gezegd toch niet zo belangrijk. Dit omdat ‘iets maken’ wordt weggehaald uit taak 7. Inzicht niet meer zo belangrijk is. Bovendien is er al structuur voor hen aangebracht. ja ja

7. 8. 9.

ja ja ja

7. 8. 9.

ja ja ja

7. 8. 9.

ja ja ja

7. 8. 9.

ja ja ja

5

130

3

Dit komt vaak voor (in eerste interview is dit ook aangegeven door sterk in werk).

f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

Nee, want bij de voorwaarden komt terug dat het belangrijk is om sociaal (emotioneel) sterk te zijn. Dit is belangrijk, omdat er een bepaalde sfeer is in de bouw. Een begeleider zal moeten beoordelen of iemand emotioneel sterk is voor de bouw, omdat de doelgroep. Daarnaast is verantwoordelijkheid een belangrijke voorwaarde om in dit interessegebied te werken. Overschatten zichzelf vaak.

Nee

Of er veel jongeren werken weet ze niet zeker omdat ze op het CWI niet werken met mensen met een licht verstandelijke beperking maar wel met normale mensen die aan de onderkant zitten.

Voornamelijk sjouwwerkzaamheden (opperman) worden in dit interessegebied uitgevoerd. Taak 7 zal worden aangepast.

Conclusie

3. Techniek a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 7 Taak 11 Taak 12 Taak 13 Taak 14 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 7 Taak 11 Taak 12 Taak 13 Taak 14 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn

Ze missen de vraag: Vind je het leuk om met verschillende soorten gereedschappen te werken? Bij een fietsenmaker zullen ze veel verschillende soorten gereedschap gebruiken.

Taak 11 tot en met 13 wordt toch iets meer gevraagd en dan zul je zien dat zal dan minder instroom zijn.

De taak over verschillende gereedschappen toevoegen in vragenlijst. De taak over sleutelen kan eruit, doordat sleutelen al een onderdeel is van monteren en repareren.

Nee

4 2 (belangrijk bij repareren,het moet wel een routinetaak zijn willen ze het kunnen.). 3 (sleutelen is een vaag begrip. Dit doe je om iets te repareren of te monteren.) 4 3a4

5 3

4 5

3

5

Taak 7: komt veel voor. Taak 11: komt gemiddeld voor, zolang het onderdeel van routine is. Taak 12:Deze vraag wordt verwijderd.

3 3

4 5

Taak 13: komt vrij vaak voor. Taak 14: komt vrij vaak voor.

Ondergrens Bovengrens

Gemiddelde Gemiddelde

Ondergrens Bovengrens

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Bovengrens Bovengrens Bovengrens

Taak 7: Ondergrens tot gemiddelde. Taak 11: Bovengrens (routine dan gemiddelde) Taak 12: Deze vraag wordt verwijderd. Taak 13: Gemiddelde. Taak 14: Gemiddelde.

1.

ja

1.

nee (zou je ook zittend kunnen)

1.

ja

1.

2. Sociaal (emotioneel) sterk zijn

2.

ja, omdat je in aanmerking komt met klanten.

2.

nee

2.

nee

2.

3. Om kunnen gaan met werkpieken

3.

ja

3.

nee (tempo wordt aangepast)

3.

ja

3.

4. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen

4.

ja

4.

nee (creëren van vrij solistische werkplek)

4.

nee

4.

5. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 6. Handig zijn 7. Technisch inzicht hebben 8. Precies zijn (goede motoriek hebben) e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

5. 6. 7. 8.

ja ja ja ja

5. 6. 7. 8.

ja ja ja ja

5. 6. 7. 8.

ja ja ja ja

5. 6. 7. 8.

5 Om kunnen gaan met gereedschap is een belangrijke voorwaarde.

Nee

2 Nee

131

Wanneer iemand niet fysiek in orde is aangepaste werkplek mogelijk. N.v.t. als je niet in aanmerking komt met doen klanten. Ja binnen "regulier" bedrijf, nee bij aangepast werk. Bij Sterk in Werk ja, omdat je in aanmerking komt met klanten. Nee, indien solistische werkplek. ja ja ja ja

In de sociale werkplaats komt dit veelvuldig voor. Omgang gereedschap bij voorwaarde technisch inzicht invoegen.

Taak 12 verwijderen. Taak over gereedschap toevoegen. Onderscheid maken tussen werken met klanten en werken zonder klanten.

Conclusie

4. Groenvoorziening a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 7 Taak 15 Taak 16 Taak 17 Taak 18 Taak 19 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 7 Taak 15 Taak 16 Taak 17 Taak 18 Taak 19 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 3. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 4. Doorzettingsvermogen hebben 5. Tegen een wisselende werkomgeving kunnen 6. Tegen lange werkdagen kunnen 7. Vroeg op kunnen staan 8. Precies zijn (goede motoriek hebben) 9. Representatief zijn 10. Geconcentreerd kunnen werken e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

Hovenierswerkzaamheden, zoals straten is ook een taak dat hieronder kan vallen. Dit valt echter samen met de interesse bouw. Zo is sierbestrating bouw, maar valt vaak onder hovenierswerkzaamheden. Ze missen de vraag of je het leuk vind om op een gemotoriseerd voertuig te werken.

Taak 7: Leuk om iets te maken in de groenvoorziening wel met de handen werken maar iets te maken kan ze zich al weinig bij voorstellen. Taak 18: onderhoudswerkzaamheden verrichten wordt daarmee bedoeld in een plantsoen werken? (ja, gras/bermen maaien) het dan iets concreter maken. Onderhoudswerkzaamheden kan ook in een kas zijn iets repareren dat soort dingen.

Nee

4 4 4 4 5 5

5 5 4 4 5 3

5 5 4 5 4 (plantsoen) / 2 (installatie in een kas) 4

Ondergrens Ondergrens Ondergrens Gemiddelde Ondergrens Ondergrens

Gemiddelde Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Ondergrens Ondergrens Ondergrens Ondergrens Ondergrens Ondergrens

Taak 18 specificeren. Straten maken kan ook hovenierswerk zijn, maar ook een taak in de bouw. Daarom een taak over stratenmaker toevoegen bij groen en bij bouw. Niet de taak over gemotoriseerd voertuig toevoegen, aangezien deze taak te aantrekkelijk zou worden voor de doelgroep (groot voertuig).

Taak 7: Komt zeer vaak voor. Taak 15: Komt zeer vaak voor. Taak 16: Komt vaak voor. Taak 17: Komt vaak voor. Taak 18: Komt buiten vaak voor. Taak 19: Komt vaak voor. Taak 7: Ondergrens Taak 15: Ondergrens Taak 16: Ondergrens Taak 17: Gemiddelde Taak 18: Ondergrens Taak 19: Ondergrens

1. 2.

ja nee

1. 2.

ja nee

1. 2.

ja nee

1. 2.

ja nee

3. 4. 5.

ja ja Dit is afhankelijk van de omgeving.

3. 4. 5.

ja ja ja

3. 4. 5.

ja ja nee

3. 4. 5.

ja ja Dit is afhankelijk van de omgeving.

6.

ja

6.

6.

ja

6.

7. 8. 9. 10.

ja ja ja ja

7. 8. 9. 10.

nee (hoeft niet langer te zijn dan in andere werkomgevingen) ja ja nee ja

7. 8. 9. 10.

ja nee ja nee

7. 8. 9. 10.

Hoeven niet langer te werken wel op andere tijden. ja ja ja in termen van bedrijfskleding. ja

5 Verantwoordelijkheid is erg belangrijk, voornamelijk als ze op een tractor moeten rijden. Verantwoordelijkheid is ook belangrijk bij andere interesses, zoals in de bouw.

Nee

4 Nee

132

vaak Verantwoordelijk bij het werken met (grote) machines.

Taak 18 aanpassen Veel mensen in werkzaam, ook vaak geschikt voor ondergrens.

Conclusie

5. Dieren a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

In een dierenwinkel met voedsel daar heb je toch wat meer vaardigheden voor nodig moet je in ieder geval instructies goed kunnen lezen en zul je adhoc moeten inschatten van wat mensen willen. (Vind je het beeld compleet) ja, maar in een winkel dat is denk ik een romantisch beeld. Dan hoor jongeren denk ik wel zeggen o ik wil in een dierenwinkel werken. Maar daar komt gewoon veel meer bij kijken. En dan zie dat het alleen maar in een vorm van een detachering gedaan. En moet je toch echt wel mensen hebben die aan de bovenkant zitten.

Vindt dit een gevaarlijke (In welk opzicht) Nou omdat je kunt mensen met een lichte beperking kunt vergelijken met jonge mensen / kinderen die willen altijd als je vraagt “wat wil je later doen” met dieren werken met mensen werken. Dus ja als je zegt honden uitlaten ik denk dat bij elke test en ook in een dierenwinkel werken dat die interesse altijd hoog uit zal komen. (Zouden we er wat meer, zeg maar, vieze klusjes tussen moeten doen, zoals poepscheppen). Ja denk dat het werk met name zal neerkomen op schoonmaakwerk. (Daar zouden we dan nog een extra vraag over bij moeten doen denk je). Je zou kunnen zeggen honden uitlaat in een asiel of zo en dan ook hokken schoonmaken. Die staat hier ook al bij maar misschien kun je die loskoppelen. Dus hokken schoonmaken en stallen schoonmaken los koppelen. Werken op een varkensboerderij denk ik ook aan de werkzaamheden die hierin de buurt zijn. (Toch meer in stallen) Ja manege, varkenshouderij, kuikensboerderij dat soort.

Taak 23 over dierenwinkel verwijderen, want is geen geschikt werk. Want als ze al in een dierenwinkel werkzaam zijn dan zullen ze hier alleen rekken vullen en de winkel schoonmaken. Dus niet met dieren werken.

5 5 2

4 5 5

5 2 2

1

2

2

Taak 20: Komt zeer vaak voor Taak 21: Komt vaak voor Taak 22: Komt weinig voor (binnen diamant groep is een dierenasiel aanwezig vandaar 5) Taak 23: Wordt verwijderd

Ondergrens Ondergrens Gemiddelde Bovengrens

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Bovengrens

Ondergrens Bovengrens Gemiddelde Bovengrens

Ze missen een vraag dat betrekking heeft op verzorging/medicatie. Vind je het leuk om dieren te verzorgen?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 20 Taak 21 Taak 22 Taak 23 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 20 Taak 21 Taak 22 Taak 23 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Respectvol zijn 3. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 4. Geduld hebben 5. Goed kunnen verzorgen 6. Zachtaardig zijn 7. Hygiënisch zijn 8. Het signaleren van gedrag e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).

Taak 20 opsplitsen in hokken en stallen Missen nog een taak namelijk; Vind je het leuk om dieren te borstelen?

Taak 20: Ondergrens Taak 21: Onduidelijk Taak 22: Gemiddelde Taak 23: Verwijderd

1. 2. 3. 4. 5. 6.

ja ja ja ja ja n.v.t.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

ja ja ja ja ja ja

1. 2. 3. 4. 5. 6.

ja nee ja ja ja nee

1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8.

ja ja

7. 8.

ja ja

7. 8.

ja ja

7. 8.

Taak 20 komt vaak voor.

4

133

1

ja ja, ten opzichte van dieren ja ja ja Anders formuleren; Respectvol. Dan is het ja ja ja

Schoonmaken komt wel veel voor, het verzorgen komt veel minder voor. Diamant groep 4 ivm eigen het asiel.


Weinig jongeren zijn werkzaam in een dierenwinkel, omdat daar vaak voorlichting gegeven moet worden. Dit kunnen deze jongeren niet.

Werken zeer veel mensen maar omdat de dierenwinkel erbij staat heb ik gekozen voor 4. Als je naar die andere taken kijkt dan toch wel 5. Asiel is sinds kort in het bezit van de Diamantgroep. En wat je ziet dierenparkjes, kinderboerderijen dat soort werk

Nee

Vanwege opmerkingen wordt taak 23 verwijderd.

Taak over borstelen toegevoegd Taak 23 verwijderd Taak 20 opgesplitst

Conclusie

6. Voedsel a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 19 Taak 24 Taak 25 Taak 26 Taak 27 Taak 28 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 19 Taak 24 Taak 25 Taak 26 Taak 27 Taak 28 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Om kunnen gaan met werkpieken 3. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 4. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 5. Tegen lange werkdagen kunnen

Ze missen een vraag over het uitserveren/bereiden van eten. De interesse voedsel is erg moeilijk, omdat het erg breed is. Van horeca tot het plukken van fruit/groente.

Groente en fruit plukken wat minder ingeschat omdat dat bij de SW niet voorkomt.

4 4 5 2 3 4

3 5 5 5 4 5

4 4 5 5 4 3

Ondergrens Gemiddelde Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Ondergrens Gemiddelde Ondergrens Bovengrens Bovengrens Bovengrens

6. 7. 8. 9. 10.

6. 7. 8. 9. 10.

Precies zijn (Goede motoriek hebben) Representatief zijn Hygiënisch zijn Collegiaal zijn Product kennis hebben

e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).


Taken over het bereiden van voedsel toevoegen (gezien de beroepen)

Mist niks

Taak 19: Vaak Taak 24: Vaak Taak 25: Zeer vaak Taak 26: Onduidelijk Taak 27: Gemiddeld tot vaak Taak 28: Gemiddeld tot vaak Taak 19: Ondergrens Taak 24: Gemiddelde Taak 25: Ondergrens Taak 26: Gemiddelde Taak 27: Gemiddelde Taak 28: Gemiddelde

1. 2. 3.

ja ja ja

1. 2. 3.

nee ja ja

1. 2. 3.

ja ja nee

1. 2. 3.

Ja, afhankelijk van het soort werk. Ja, ja

4. 5.

ja Voornamelijk belangrijk in de horeca en in een magazijn. nee ja ja ja nee

4. 5.

ja nee

4. 5.

ja ja

4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

ja ja ja ja ja

6. 7. 8. 9. 10.

nee ja ja ja ja

6. 7. 8. 9. 10.

ja afhankelijk van het soort werk dat men uitvoert ja ja ja ja afhankelijk van het soort werk dat men uitvoert

Veel van deze doelgroep doen taken als plukken en werken in een magazijn. Minder mensen van deze doelgroep werken in de horeca. Wanneer ze in de horeca werken, werken ze vaak in de spoelkeuken. Nee.

5

Nee

3 (horeca weinig en verzorgingshuis en soepel keukens weer meer)

Nee

134

Gemiddeld, hang af van soort werk. Horeca minder, spoelkeuken, sorteren en plukken van groenten en fruit meer Nee

Wordt een taak toegevoegd over het bereiden van voedsel. Moeilijk overal conclusie te trekken vanwege brede interesse.

Conclusie

7. Textiel a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 29 Taak 30 Taak 31 Taak 32 Vind je het leuk om textiel te verkopen? c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 29 Taak 30 Taak 31 Taak 32 Vind je het leuk om textiel te verkopen? d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Om kunnen gaan met werkpieken 3. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 4. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 5. Precies zijn (Goede motoriek hebben) e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

Ze missen de vraag of je het leuk vind om textiel te verkopen. Ze komen vaak niet in de verkoop terecht, maar in een stage komt dit nog wel eens voor. Daarnaast zijn er uitzonderingen.

Buiten de taken die er al staan nog textiel sorteren en textiel vouwen komt ook nog wel voor. Die mist ik. (als je zo’n textiel vouwt hoe heet zo’n beroep dan) Dan werk je in een linnenkamer of wasser ook sorteren van kleuren kan bij een wasserij zijn bij kringloopbedrijven waar veel spullen binnen komen.

Mist niks. Maar denkt dat de eerste drie voornamelijk worden uitbesteed naar het buitenland. Dus er is weinig werk in deze drie taken. Je komt dan eerder in een wasserij terecht.

2 2 4 2 2

3 5 5 3

4 1 4 4

Bovengrens Bovengrens Gemiddelde Gemiddelde Bovengrens

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Gemiddelde Bovengrens Ondergrens Gemiddelde

Toevoegen taak: Vind je het leuk om textiel te vouwen? Toevoegen taak: Vind je het leuk om textiel te verkopen?

Taak 29: Gemiddeld tot weinig Taak 30: Onduidelijk Taak 31: Vaak Taak 32: Gemiddeld tot weinig Nieuwe taak: Komt weinig voor Taak 29: Gemiddelde Taak 30: Bovengrens Taak 31: Gemiddelde Taak 32: Gemiddelde Nieuwe taak: Bovengrens

1. 2. 3.

nee nee, meestal niet. Alleen in de verkoop. ja

1. 2. 3.

nee nee nee

1. 2. 3.

ja ja nee, vrij individueel werk

1. 2. 3.

nee nee, wel in de verkoop nee, wel in de verkoop

4. 5.

ja ja

4. 5.

ja ja

4. 5.

ja ja

4. 5.

ja ja

In dit interessegebied is bijna niemand werkzaam. Werken volgens voorschriften is ook belangrijk, voornamelijk bij reinigen.

4 Het vouwen kan met: IQ van minstens 65 (gemiddelde).

1 Nee

zeer weinig, alleen in de sociale werkvoorziening werken er meer mensen. Werken volgens voorschriften toevoegen bij gedragingen. Toevoegen van twee taken over vouwen en verkopen van textiel. Weinig werk in te krijgen behalve bij sociale werkvoorziening.

Conclusie

135

8. Administratie en computers a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 4 Taak 5 Taak 34 Taak 35 Taak 36 Taak 37 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 4 Taak 5 Taak 34 Taak 35 Taak 36 Taak 37

Zal een probleem zijn voor mensen met een verstandelijke beperking. (wij hadden vooral wat nog wel mogelijk zou zijn wat receptiewerk misschien en voor de rest achter de schermen, kopiëren.

Het beeld is compleet

Het is breed. Gaat het puur om de administratie met computers of ook om een computer te repareren, informatie te geven, helpen bij vragen met, werken met de computer. (We bedoelen tekstverwerken). Men gebruikt de computer voor de administratieve werkzaamheden. Dus niet helpdesk of dat soort dingen. (We hebben deze taak opgenomen omdat sommige mensen het misschien leuk werk vinden maar van de computer erg tureluurs van worden). Denk dat je in dit soort werk terecht komt in de postkamer. Post sorteren en post rondbrengen en de voorraad bijhouden van kantoorartikelen. Daar hoort tegenwoordig werken met de computer bij (genomen in de beroepenlijst maar niet specifiek een vraag over gesteld. Als het een veel voorkomend beroep is nog dan is het belangrijk om er een vraag van op te nemen).

4 3 4 5 3 5

3 3 3 5 3 3

1 1 1 3 1 3

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Ondergrens Bovengrens Gemiddelde

Bovengrens Bovengrens Bovengrens Gemiddelde Bovengrens Gemiddelde

Bovengrens Bovengrens Bovengrens Gemiddelde Bovengrens Gemiddelde

136

Het computergedeelte zal minder vaak voor komen dan het Toevoegen taak: post sorteren

Taak 4: Gemiddeld Taak 5: Gemiddeld, Taak 34: Gemiddeld Taak 35: Vaak Taak 36: Gemiddeld, Taak 37: Gemiddeld tot vaak Taak 4: Bovengrens Taak 5: Bovengrens Taak 34: Bovengrens Taak 35: Gemiddelde Taak 36: Bovengrens Taak 37: Gemiddelde

d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Betrouwbaar zijn 2. Sociaal (emotioneel) sterk zijn 3. Om kunnen gaan met werkpieken 4. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 5. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 6. Precies zijn (Goede motoriek hebben) 7. Representatief zijn 8. Geconcentreerd kunnen werken 9. Collegiaal zijn 10. Product kennis hebben 11. Behulpzaam zijn 12. Structuur aan kunnen brengen in het werk 13. Flexibel zijn 14. Basiskennis van computers hebben 15. Goed kunnen tellen 16. Formulieren kunnen invullen 17. Kunnen reageren op onvoorziene situaties e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).


1. 2. 3.

ja ja ja

4.

ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja

1. 2. 3. 4.

ja nee nee ja

1. 2. 3. 4.

ja ja ja ja

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

ja ja ja ja ja nee ja nee

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

13. 14. 15. 16. 17.

nee ja nee nee ja

13. 14. 15. 16. 17.

Receptiewerk wordt meer uitgevoerd door deze doelgroep, dan administratief werk. Niet veel mensen zijn in deze omgeving werkzaam, de mensen die er in werkzaam zijn hebben minder verantwoordelijke taken. Nee

ja

1. 2. 3. 4.

ja ja, omgang klant nee, solistische werken ja, omgang klant nee, solistische werken ja

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

ja ja ja ja ja ja ja ja

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

ja ja ja ja ja twijfel ja nee, dat wordt voor je geregeld

13. 14. 15. 16. 17.

ja ja ja ja ja

13. 14. 15. 16. 17.

nee, want het is aangepast werk ja wel tellen maar niet rekenen nee, doen ze niet ja

2

2

Het is echt ondersteund. Ik vind dat je het ook bijna niet administratief werk kunt noemen want als je het echt over administratief werk hebt vind ik toch iets anders zoals tekstverwerken. (Hoe zou u het dan noemen als u er een naam voor zou moeten verzinnen). Ik vind het altijd een slappe term ondersteunde administratief medewerker. Dat kun je overal voor zetten. Wat is het dan? Binnen SW vallen dat soort werken onder conciërge. Dat zien je vaak op scholen mensen die conciërge zijn en daar wat klusjes opknappen en die daar kopieerwerk bij doen en dan is het ook vaak bulk draaien zoveel stuks van iets, hoeven dan maar op een paar knoppen te drukken en dan komt het er uit.

Nee Als je een vraag over zo’n postkamer meenemen welk IQ dan? IQ van minstens 75 (bovengrens doelgroep)

Weinig, receptie meer dan administratief werk

Het administratieve werk is alleen het ondersteunende werk zoals repro

Toevoegen item over post sorteren Weinig administratief werk alleen ondersteunend en receptie werk.

Conclusie

137

9. Schoonmaak en onderhoud a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 25 Taak 32 Taak 38 Taak 39 Taak 40 Taak 41 Vind je het leuk om ramen te wassen? c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 25 Taak 32 Taak 38 Taak 39 Taak 40 Taak 41 Vind je het leuk om ramen te wassen? Vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken? d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Betrouwbaar zijn 2. Fysiek in orde zijn 3. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 4. Vroeg op kunnen staan 5. Handig zijn 6. Precies zijn (Goede motoriek hebben) 7. Representatief zijn 8. Hygiënisch zijn 9. Product kennis hebben 10. Flexibel zijn 11. Met wisselende tijden kunnen werken e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak).

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Taak 10 toevoegen. Van auto poetsen auto wassen maken Taak toevoegen: Vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken (stoffen en stofzuigen)? Taak toevoegen: Vind je het leuk om ramen te wassen?

Heeft nog wat aanvullingen: stoffen, stofzuigen en boenmachines (schrobmachines).

Taak 38: Gebouwen netjes maken, daar wordt dan kantoren mee bedoeld? (ja) Zou ik dan misschien iets duidelijker maken of het dan opsplitsen omdat er in de bouw ook mensen ook zijn die schoonmaken. Die zeg maar nadat de hele dag achter de bouwvakkers aan de troep opruimen en op het eind als het gebouw af is het gebouw helemaal schoonmaken voor de oplevering. Krijgen we nog al wat vacatures van. (Hoe wordt dat beroep dan genoemd?) Bouwschoonmaker of opruimer bouw. (Neem aan dat dit toch wel een geschikt beroep voor de doelgroep zolang ze maar zeggen doe dit doe dat?) Ja Taak 40 is een vak apart. Beter auto’s wassen. Want als je poetsen zegt moet je met apparaten om kunnen gaan.

5 2 5 4 4 5 3

5 3 5 5 5 5

4 4 3 4 2 5

Taak 25: Zeer vaak Taak 32: Gemiddeld Taak 38: Vaak Taak 39: Vaak Taak 40: Vaak Taak 41: Zeer vaak Nieuwe taak: Gemiddeld

Ondergrens Bovengrens Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde

Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Bovengrens Ondergrens

Taak 25: Ondergrens Taak 32: Gemiddelde Taak 38: Gemiddelde Taak 39: Gemiddelde Taak 40: Gemiddelde Taak 41: Ondergrens Nieuwe taak: Gemiddelde Nieuwe taak: Gemiddelde

Ze missen de vragen: Vind je het leuk om ramen te wassen? Vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken? Dit kan alleen indien er mensen thuis zijn.

ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja nee

Zijn veel mensen werkzaam in dit interessegebied.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 5

138

nee, wel fijn maar geen eis ja ja ja ja nee, kan ook grof werk zijn nee ja ja ja ja 4

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Veel

ja ja ja ja, ligt aan het werk ja Ligt aan het type werk ja, qua bedrijfskleding ja ja ja Hangt af van het soort werk


Veel mensen zijn in dit interessegebied werkzaam in een fabriek of als autopoetser.

Nee

Nee, Taak 38 werken als bouwschoonmaker: 4 (of de taak vaak wordt uitgevoerd) *Taak 38 bouwschoonmaker IQ van minstens 65 (gemiddelde doelgroep) *Taak 40 wassen van een auto IQ van minstens 65 (gemiddelde doelgroep)

Nee

Taak 10 toevoegen Auto poetsen auto wordt autowassen. Taak toevoegen: Vind je het leuk om ramen te wassen? Taak toevoegen: Vind je het leuk om bij mensen thuis schoon te maken (stoffen en stofzuigen)? Geschikt werkgebied voor de doelgroep; komt veel voor.

Conclusie

10. Winkel en magazijn a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 5 Taak 42 Taak 43 Taak 44 Taak 45 Taak 46 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 5 Taak 42 Taak 43 Taak 44 Taak 45 Taak 46 d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Betrouwbaar zijn 2. Fysiek in orde zijn 3. Sociaal (emotioneel) sterk zijn 4. Om kunnen gaan met werkpieken 5. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 6. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 7. Precies zijn (Goede motoriek hebben) 8. Representatief zijn

Ze missen de vraag of je het leuk vind om met een kassa te werken. Het verkopen en adviseren word lastig voor deze doelgroep.

Nee

Nee

Taak toevoegen: Vind je het leuk om achter een kassa te werken?

3 (simpele vragen stelen) 4 4 5 4 3

2 5 5 5 5 5

2 geen antwoord (denk 3) 4 4 2 2

Taak 5: Weinig Taak 42: Vaak Taak 43: Vaak Taak 44: Zeer vaak Taak 45: Vaak Taak 46: Gemiddeld

Gemiddelde Gemiddelde (afhankelijk van de moeilijkheid werk. Gemiddelde Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde

Bovengrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Bovengrens Gemiddelde Ondergrens Ondergrens Bovengrens Bovengrens

Taak 5: Bovengrens Taak 42: Gemiddeld Taak 43: Gemiddeld Taak 44: Gemiddeld Taak 45: Gemiddeld Taak 46: Gemiddeld

1. 2. 3. 4. 5.

ja ja ja, voornamelijk in een winkel is dit belangrijk. ja ja

1. 2. 3. 4. 5.

ja ja ja ja ja

1. 2. 3. 4. 5.

ja ja nee ja ja

1. 2. 3. 4. 5.

ja ja wel in winkel niet in magazijn ja ja

6. 7. 8.

ja ja ja, voornamelijk in een winkel is dit belangrijk.

6. 7. 8.

ja ja ja

6. 7. 8.

ja nee ja

6. 7. 8.

ja ja ja nee,(zal vaak mensen door moeten verwijzen, kunnen zelf geen advies geven.) ja, voornamelijk bij een kassa.

9. 10. 11. 12.

ja ja ja ja

9. 10. 11. 12.

ja ja ja ja

9. 10. 11. 12.

ja ja voornamelijk in winkel in magazijn iet zo belangrijk ja ja ja enkel in termen van doorverwijzen

13.

ja

13.

ja

13.

vooral belangrijk bij kassa

9. 10. 11. 12.

Product kennis hebben Behulpzaam zijn Flexibel zijn Advies kunnen geven

9. 10. 11. 12.

13.

Goed kunnen tellen

13.

139

e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied?

Er zijn veel mensen werkzaam in dit gebied, voornamelijk in een magazijn.

5 Nee

2 Mis je nog vragen over de verkoop. Deze hebben wij bewust niet opgenomen. Het is de vraag of ze het doen) Precies ik denk dat dit reëel is. Denk niet dat een LVB’er in een winkel komt te staan om te verkopen.

Vaak, met name in het magazijn Nee

Taak over verkoop toevoegen.

Conclusie

11. Vervoer en logistiek a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied? b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 43 Taak 45 Taak 46 Taak 47 Vind je het leuk om bijrijder te zijn? c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 43 Taak 45 Taak 46 Taak 47 Vind je het leuk om bijrijder te zijn? d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Fysiek in orde zijn 2. Om kunnen gaan met werkpieken 3. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 4. Doorzettingsvermogen hebben 5. Vroeg op kunnen staan 6. Precies zijn (Goede motoriek hebben) 7. Verantwoordelijk kunnen zijn

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

8. 9. 10.

8. 9. 10.

Kunnen werken met wisselende tijden Formulieren kunnen invullen Overzicht kunnen houden

e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied? Conclusie

Ze missen de vraag of je het leuk zou vinden om bijrijder te zijn.

Nee

Taak 47: aanpassen door bijrijder toe te voegen

4 3 4 3 3

5 5 5 5

4 3 1 1

Taak 43: Vaak Taak 45: Gemiddeld Taak 46: Vaak Taak 47: Gemiddeld Nieuwe taak: Gemiddeld

Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Ondergrens Gemiddelde Gemiddelde Gemiddelde

Gemiddelde Bovengrens Bovengrens Bovengrens

Taak 43: Ondergrens Taak 45: Gemiddeld Taak 46: Gemiddeld Taak 47: Gemiddeld Nieuwe taak: Gemiddeld

ja ja ja ja ja ja ja, verantwoordelijk is belangrijk bij alle interessegebieden. ja ja nee

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

ja ja ja ja ja ja ja

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

ja ja ja ja ja nee ja

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

ja ja ja ja ja ja ja

8. 9. 10.

ja ja ja

8. 9. 10.

ja ja ja

8. 9. 10.

ja ja ja, maar ligt aan het type werk wat er dient te worden utgevoerd

Veel mensen van de doelgroep zijn hier werkzaam. Nee

Nee

5 Nee

2 Nee

140

veel tot zeer veel Nee Taak 47; aanpassen door bijrijder toe te voegen Veel mensen in werkzaam

12. Veiligheid en bewaking a. Mist u nog vragen over de taken van dit interesse gebied/ geven bovenstaande vragen een compleet beeld van het interessegebied?

Vind je het leuk om in een uniform te werken? Vind je het leuk om als stadswacht te werken?

b. Wordt deze taak vaak uitgevoerd door mensen met een LVB? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). Taak 48 Taak 49 c. Wat zijn de minimale verstandelijke vermogens om deze taak uit te voeren? Taak 48 Taak 49 Vind je het leuk om als stadswacht te werken? d. Welke gedragingen/voorwaarden zijn van toepassing op dit interessegebied voor mensen met een licht verstandelijke beperking? 1. Betrouwbaar zijn 2. Sociaal (emotioneel) sterk zijn 3. Om kunnen gaan met verschillende soorten mensen 4. Opdrachten/regels kunnen opvolgen 5. Vroeg op kunnen staan 6. Zelfstandig kunnen werken 7. Dienstbaar kunnen zijn 8. Zorg kunnen dragen voor veiligheid 9. Kunnen reageren op onvoorziene situaties e. Werken er veel jongeren met een LVB binnen dit interessegebied? 1 (zeer weinig) tot 5 (zeer vaak). f. Heeft u nog opmerkingen over dit interessegebied? Conclusie

Mist: Vind je het leuk om met mensen om te gaan? Bij beveiliging of bewaking zo van een praatje maken zit er wel bij. Je moet ook niet van die halve politie agenten krijgen. Daar kicken veel LVB’ers op (uniform). Uniform met name ook dat moet je dan niet aangeven, want dat willen ze dan allemaal. Ze hebben helemaal geen idee van waar het bij hoort. Bij de Diamant groep heb je veel mensen die bij de fietsenstalling werken. Daar zitten ook wel mensen tussen met een verstandelijke beperkingen. Maar dat is dan wel met iemand samen of dat ze op iemand kunnen terug vallen (assistent).

Vraag toevoegen: Vind je het leuk om als stadswacht te werken?

Nee

1

5

4

1

5

4

Bovengrens Bovengrens Bovengrens



Taak 48: Regulieren plekken zeer weinig werk. Op sociale werkvoorzieningen meer werk Taak 49: Regulieren plekken zeer weinig werk. Op sociale werkvoorzieningen meer werk Taak 48: Gemiddeld tot bovengrens Taak 49: Gemiddeld tot bovengrens Nieuwe taak: Bovengrens

1. 2. 3.

ja ja ja

1. 2. 3.

ja ja ja

1. 2. 3.

ja ja ja

1. 2. 3.

ja ja ja

4. 5. 6. 7. 8. 9.

ja ja ja ja ja ja

4. 5. 6. 7. 8. 9.

ja ja ja ja ja ja

4. 5. 6. 7. 8. 9.

ja ja ja ja ja ja

4. 5. 6. 7. 8. 9.

ja ja ja ja ja ja

5 Nee

Nee

3 (Tilburg zijn het vooral mensen die langdurig werkloos zijn) Nee

141

Op regulieren plekken zeer weinig werk. Op sociale werkvoorzieningen meer werk. Nee Taak toevoegen: Vind je het leuk om als stadswacht te werken? Op regulieren plekken zeer weinig werk. Op sociale werkvoorzieningen meer werk.

De ontwikkeling van een beroepsinteresse test voor mensen met een licht verstandelijke beperking

Recommend Documents