uitgave 01 april 2016
Schaak maar raak! JEUGD-editie
Voor iedereen die beter wil leren schaken
Schaak
maar raak! SCHAAKMAARRAAK.NL
REDACTIE
Schaak maar raak!
Schaak maar raak!
Huub van der Logt Bloemersmastraat 40 9822 AD Niekerk Tel. 0594 500887
[email protected] www.schaakmaarraak.nl
Leo Leeuw
[email protected] www.schaakmaarraak.nl
-2-
BLABLA VOORAF Welkom bij deze eerste uitgave van het Schaak maar raak! magazine speciaal gericht op jeugdschakers. In de schaakwereld zijn er heel veel tijdschriften, maar deze zijn meestal geschreven in het engels en/of zijn moeilijk te lezen. Ik ga proberen om daar met dit Schaak maar raak! magazine verandering in te brengen.
Nu is „jeugdschakers“ een erg grote groep. Er zijn immers kinderen van 5 jaar die al schaken, maar ook een 16-jarige hoort nog bij de jeugd. Ik zal met de onderwerpen en het taalgebruik mijn best doen om het voor iedereen aantrekkelijk en leerzaam te maken. In dit ....... „Hallo, stop maar hoor ... geen kind die dat leest ... wat saai! Ik neem het van hier wel over Huub. Ik zal me eerst even voorstellen, mijn naam is Leo. Ja, ik weet het „Leo Leeuw“ ... erg leuk en grappig, maar ik heb het allemaal al zoooooo vaak gehoort. Jullie willen beter leren schaken? Tip 1 ... geheel gratis ... luister niet teveel naar wat die Huub zegt, maar let vooral op mijn „SpecialeSuperTips“. Huub is hier voor de blabla, ik ben hier om je echt beter te laten schaken. Oh, je gelooft me nog niet? Nou vooruit dan maar, ik zal het nog één keer uitleggen. Ik ben een „leeuw“ ... een leeuw is „koning“ van de dieren, dus ik weet echt alles van „koninklijke spelletjes“, zoals schaken ... het zit gewoon in mijn bloed. In dit het eerste nummer is van alles te vinden. Er zijn zelfs onderwerpen voor de echte beginners. Die kun je herkennen aan de grote titel in wit. Lees gewoon lekker wat je nu al snapt en bewaar de rest voor later. Veel plezier met dit Schaak maar raak! Magazine én vergeet niet wat ik zei, let vooral op de „SpecialeSuperTips“! Ciao Amigos / Tot ziens beste vrienden, Leo Leeuw ... oh ja, én Huub
-3-
Chessity is spelend (beter) leren schaken
chessity.nl Huub van der Logt van „Schaak maar raak!“ is „schoolschaakambassadeur“ voor chessity.
-4-
inhoudsopgave blabla vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 beter schaken, maar hoe? . . . . . . . . . . 6
veel lees- en schaakplezier gewenst!
notatieformulier . . . . . . . . . . . . . . . 7 strategie & taktiek . . . . . . . . . . . . . . 9
veilige koning, maar waar? . . . . . . 10 strategie & taktiek, voorbeeld 1 . . . . . . 11 strategie & taktiek, oplossing 1 . . . . . . 12 schaakrekenen, bestaat dat? . . . . . . . . 13 schaak-shirts, ook voor jou. . . . strategie & taktiek, voorbeeld 2 . strategie & taktiek, oplossing 2 . openingen, wat een gedoe . . . . . opening, konings-fianchetto . . . openingsfoutje, maar wat nu? . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
14 15 16 17 18 20
eindspelen, vaak vergeten . . . . . . . . . koning v koning, oppositie . . . . . . . . . . koning + pion v koning, soms remise . . . . schaakset met klok, te koop . . . . . . . . koning + pion v koning, soms remise . . . . toren-/pionnen-eindspel, blijven oefenen
-5-
22 23 24 25 26 27
beter schaken ? e o h r a a m
Er zijn vele manieren om je speelsterkte bij schaken te vergroten. Je kunt openingen leren, eindspelen oefenen en natuurlijk schaakpuzzels oplossen ....... Ja, ja stop maar ... dat wordt anders weer zo’n héél lang verhaal. Ik ga het jullie gewoon héél simpel vertellen. Als je beter wilt leren schaken kun je: - goed opletten bij de schaaklessen op school, club of thuis; - lezen, kijken en leren uit boeken en websites; - veel schaken. Maar één van de allerbeste manieren op beter te leren schaken is het noteren (opschrijven) van je eigen schaakpartijen, zodat je deze later samen met je schaakleraar of iemand anders kunt naspelen en kunt kijken wat er goed en fout ging. Dat noemen we „analyseren“. Nu denk je misschien, „oh, wat een goed idee dan kan ik ook meteen aan anderen laten zien hoe ik heb gewonnen“. Dat klopt, dat kun je dan inderdaad maar het meeste leer je van de partijen die je hebt verloren. Want daarin kun je op zoek gaan naar je foutjes/vergissingen en zorgen dat je die een volgende keer niet meer maakt!
SPECIALESUPERTIP: Noteer je schaakpartijen en speel deze na. Leer van je fouten zodat je ze een volgende keer niet meer maakt.
ANALYSEREN MAAKT JE EEN BETERE SCHAKER!
-6-
notatie formulier
Schaakformulieren voor het noteren van partijen zijn er in vele soorten en maten. Er zijn dunne boekjes, losse blaadjes en prachtig gebonden boekjes. Je kunt zetten opschrijven met de „lange notatie“ of de meer gebruikelijke „korte notatie“. Bij de lange notatie schrijf je zowel het veld op waar het stuk stond als het veld waar het stuk naartoe gaat, dus bv. d2-d4 of Pg8-f6. Bij de korte notatie geef je alleen het veld aan waar het stuk naartoe gaat, dus bv. d4 of Pf6. Maar het allerbelangrijkste is dat je duidelijk schrijft, zodat je het later ook nog kunt lezen en niet moet gaan raden welke zet er was gespeeld. Het voorbeeld dat hier links is afgebeeld laat zien hoe het niet moet. Op de volgende pagina staan twee notatieformulieren. Als je wilt kun je die pagina printen en gebruiken om je eigen schaakpartijen op te schrijven. Bewaar je notatieformulieren goed zodat je altijd je eigen partijen nog alleen of samen met iemand kunt naspelen.
SPECIALESUPERTIP: Psst ....., even een tip van mij. Je kunt ook thuis je partijen naspelen op de computer en ze dan bewaren. Lekker handig zo’n eigen databaasje met je eigen partijen. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld het gratis schaakprogramma Arena gebruiken (http://www.playwitharena.com).
-7-
Schaak
Schaak
maar raak!
schaakmaarraak.nl
maar raak!
schaakmaarraak.nl
STRATEGIE & Taktiek In een schaakpartij zijn strategie en taktiek heel belangrijk, maar wat betekenen deze woorden? STRATEGIE: Als we strategisch naar een stelling kijken, dan kijken we goed naar de stelling en maken dan een plan wat we willen gaan doen. Bij het bedenken van een strategie kijken we dus bijvoorbeeld: - wie er meer stukken heeft en dus qua materiaal voor staat; - wiens stukken het beste staan; - of we gaan aanvallen of verdedigen; - waar we onze stukken naartoe willen spelen; - welke kant we gaan rokeren; - welke stukken we wel of niet willen ruilen. Het hebben van een strategie is belangrijk en vereist vooral goed kijken naar de stelling op het bord. TAKTIEK: Als we taktisch kijken naar een stelling, dan kijken we naar directe dreigingen en zetten die we kunnen spelen. De taktiek is vaak de manier om onze strategie uit te voeren. Bij het bedenken van een taktiek kijken we dus bijvoorbeeld: - welke stukken staan aangevallen en of ze staan verdedigd; - naar goede zetten die we kunnen spelen; - of we materiaal kunnen winnen, of zelfs schaakmat kunnen geven; - een paar zetten vooruit, „als ik dit doe, dan doet hij dat, dan doe ik dit “. Eigenlijk is dit dus één grote tip, want het is allemaal erg belangrijk!
SPECIALESUPERTIP: Ok, dat kan dus veel eenvoudiger ... Strategie is gewoon een slim plannetje bedenken en taktiek zijn dan de juiste zetten om je plannetje uit te voeren. Voor het kiezen van een strategie heb je vooral je ogen nodig en goed kunnen kijken, bij taktiek heb je meer je hersenpan nodig. Ik als slimme leeuw heb natuurlijk beide ..... goede ogen en een goed stel hersens ....... jij toch ook?
-9-
Veilige koning ? r a a w r a ma
8 7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Hallo schaakkanjers! Kunnen jullie mij even helpen. Ik zoek 12 veilige plekjes voor de witte Koning. Dat zijn dus plekjes waar de witte Koning niet aangevallen wordt door een zwart stuk. Kun jij ze alle 12 vinden? Als je het leuk vindt, kun je daarna natuurlijk ook zoeken naar 18 veilige plekjes voor de zwarte Koning. Bij schaken is het heel belangrijk dat je veilige plekjes kunt vinden voor je Koning, dus als je deze opdracht kunt maken ben je vast en zeker al een betere schaker.
- 10 -
STRATEGIE & Taktiek voorbeeld 1 8
diagram 1
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Ok, nu gaan we echt schaken! Kijk eens goed naar diagram 1. Wit is aan zet. Zie je hetzelfde als ik? Als ik strategisch naar de stelling in diagram 1 kijk, dan zien ik dat het materieel gelijk is en dat alle witte stukken al ontwikkeld zijn maar de zwarte loper en een toren nog niet. Ook zie ik dat de zwarte Koning weinig bescherming heeft . De meeste zwarte stukken staan op de damevleugel, terwijl de witte stukken klaar staan voor een aanval. Aanvallehhhhh!!! Oh ja, de taktiek ..... hoe gaan we aanvallen? Ik zie het al ... zie jij het ook? Probeer eerst zelf de goede taktiek te kiezen. Welke zet zou jij spelen met wit? Op de volgende pagina staat de oplossing ... maar niet stiekum spieken!
- 11 -
STRATEGIE & Taktiek 1 g n i s s o OPl 8
diagram 2
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Lekker aanvallehhh!!! Had jij ook de zet 1. Lf4xh6 (diagram 2) gezien? Ja? Goed gedaan! 1. Lf4xh6 g7xh6 (als zwart niet slaat heeft wit gratis een pion) 2. Dd2xh6 f7-f5 (zo voorkomt zwart 3. Dh6-h7 mat) 3. Dh6-g6+
diagram 3 8 7
Kg8-h8
6
4. Te1-e3 (de enige manier om 5. Te3-h3 mat te voorkomen is door 4. ... , f5-f4 maar dan is 5. Dh6-h7 mat)
5 4 3
Wit wint (diagram 3), door een goede strategie en taktiek!
2 1 A
- 12 -
B
C
D
E
F
G
H
Schaak-rekenen bestaat dat? Wist je dat je met schaakstukken ook kunt rekenen? Echt waar, het kan! Alle stukken hebben namelijk een waarde. Een stuk dat heel veel kan is veel waard en een stuk dat minder kan is dus minder waard. Kijk maar eens naar dit rijtje: - de Dame = 9 punten - de Toren = 5 punten - de Loper = 3 punten - het Paard = 3 punten - de pion = 1 punt De Koning heeft geen waarde want die is natuurlijk onmisbaar. Nu kunnen we gaan rekenen ....
=
+ + -
+
= =
Maar je kunt ook zo tijdens een schaakpartij kijken wie nog de meeste punten heeft. Kijk maar eens naar diagram 1.
diagram 1 8
a) Hoeveel punten heeft wit?
7
b) Hoeveel punten heeft zwart?
6 5
Alleen maar kijken naar de punten is bij schaken niet genoeg. Soms heb je minder punten, maar staan je stukken héél goed en kun je toch nog winnen.
4 3 2 1
c) Met welke zet kan wit toch nog winnen? A
- 13 -
B
C
D
E
F
G
H
schaak-shirts ! u o j r o o Ook v Op de website van „Schaak maar raak!“ staat een link naar:
http://shop.schaakmaarraak.nl Op deze website zijn onder andere veel schaak-ontwerpen voor bv. op T-shirts, polo’s of hoodies te vinden. Al deze bedrukkingen worden op maat gemaakt en een groot aantal bevatten goud- en/of zilverfolie in de bedrukking. Maar de bedrukking kan op verzoek ook in andere kleuren worden gemaakt. Hieronder zie je enkele voorbeelden. De bedrukte T-shirts zijn er vanaf € 14,95. Tevens kunnen op verzoek (bv. voor schaakverenigingen en schoolclubs) shirts met hun eigen logo of ontwerp worden bedrukt.
- 14 -
STRATEGIE & Taktiek voorbeeld 2 8
diagram 1
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Oh, nog eentje! In diagram 1 is zwart aan zet. Als je goed kijkt zie je dat het materieel gelijk is. Maar als we kijken naar de bewegingsvrijheid van de stukken dan zien we dat alle zwarte stukken perfect staan en die van wit niet. De loper moet f2 verdedigen, het paard staat in een penning en de toren kan niet ver weg want dan volgt mat op de onderste rij. Kan zwart taktisch gebruik maken van zijn voordeel? Probeer eerst zelf de goede taktiek te kiezen. Welke zet zou jij spelen met zwart? Op de volgende pagina staat de oplossing ... maar ook nu niet stiekum spieken!
- 15 -
STRATEGIE & Taktiek 2 g n i s s o OPl 8
diagram 2
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Deze keer is het niet echt aanvallen, maar wel een belangrijke stap dichterbij de overwinning voor zwart. Zwart gaat taktisch gebruik maken van zijn voordeel door: 1. ... , Pe4-d2
(op 2. Td1xd2 volgt 2. ... , Ta2-a1 mat en op 2. Pf3xd2 volgt 2. ... , Lg4xd1) (diagram 2)
Zwart wint na iedere andere zet van wit een pion op f3 en is een flinke stap dichterbij het winnen van de partij.
- 16 -
OPENINGEN wat een gedoe
„Openingen“, ze horen bij het schaakspel maar kunnen erg lastig zijn om te leren. In het begin speel je zonder enige kennis van openingen en „doe je maar wat“. Dan leer je „gezonde“ zetten te doen ... „pion(nen) in het centrum ,paarden en lopers eruit en rokeren. Vaak leer je dan ook allerlei „trucjes“ om iemand snel mat te zetten, zoals „herdersmat“. Maar als je tegenstanders die trucjes ook kennen, dan lukken ze niet meer. Al bij de eerste zet hebben zowel wit als zwart vele mogelijkheden. Wit kan bijvoorbeeld kiezen uit e2-e4 , d2-d4 , c2-c4 , Pg1-f3 en nog een paar (minder gespeelde) andere zetten. Zwart moet op al deze mogelijkheden een antwoord bedenken. Toch leren veel jeugdschakers al vrij snel de zetten van enkele openingen, waarbij de meeste met e2-e4 beginnen. Hier is niets mis mee, maar ik ben het wel eens met Leo Leeuw zijn tip onderaan deze pagina, je moet wel het plan ... de strategie ... van een opening snappen. Als je die niet snapt gaat het vaak meteen mis als de ander een onverwachte zet doet, die je niet had geleerd. Op de volgende pagina ga ik jullie een opening laten zien, die je waarschijnlijk nog niet hebt gezien. Een opening die je (bijna) altijd kunt spelen ... zowel met wit als met zwart! Ik kan je aanraden die opening gewoon een keertje te proberen in een partijtje en kijk maar eens of het bevalt.
SPECIALESUPERTIP: Ik zal je dat hele openingen-gedoe heel eenvoudig vertellen. „Als je een opening speelt en leert, is het veel belangrijker om de strategie (het plan) van die opening te weten én te snappen dan de zetten uit je hoofd te leren. Als je het plan weet, kun je de zetten achter het bord vaak al bedenken.“
- 17 -
OPENING
o t t e h c n a i f s g n i kon 8
diagram 1
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Mmmhh, dat klinkt lekker, ik lust wel een lekker Konings-Fianchetto. Dat kleine restaurantje hier om de hoek maakt dat zo lekker klaar ... echt smullen! Nee, Leo Leeuw deze keer heb je het echt mis. Een Konings-Fianchetto kun je niet eten, het is namelijk een opening bij het schaken. Let maar goed op, wie weet leer jij er ook wat van. In diagram 1 kun je zien wat ik bedoel. „Fianchetto“ is een Italiaans woord en het betekend „flank“. Je bouwt een soort klein kasteeltje voor je Koning en daar wordt deze goed beschermt door Paard, Loper, Toren en drie pionnen. Het grappige is dat je dit zowel met wit als met zwart kan spelen. Maar wat is nu de strategie, „het plan“, hierbij? Het plan is om de Koning een veilige plek te geven, de loper op een mooie lange diagonaal te zetten, er staan misschien geen stukken of pionnen in het centrum maar de stukken kijken wel naar deze velden. Vaak zal later het centrum met bv. de c-pion wel worden aangevallen en/of zal er meer op de damevleugel worden geprobeerd voordeel te bereiken. Er is veel meer over te vertellen, maar laten we dat nog maar even bewaren voor later.
- 18 -
Laten we een kijken wat er kan gebeuren als wit bijvoorbeeld „gewone“ zetten speelt en we met zwart het Konings-fianchetto spelen .... 1. e2-e4 , d7-d6 2. d2-d4 , Pg8-f6 (valt de pion op e4 aan) 3. Pb1-c3 , g7-g6 4. Pg1-f3 , Lf8-g7 5. Lf1-c4 , 0-0 (zie diagram 2) In deze stelling is nog niets aan de hand, wit heeft gezonde zetten gedaan en staat stevig in het centrum, maar zwart heeft geen zwakke plekken en staat volledig veilig en klaar om tot actie over te gaan zo gauw de kans er is. Dat zwart soms erg snel ineens tot actie kan overgaan blijkt wel uit het volgende ... Wat zou je nu met wit spelen? Velen zullen zeggen 6. 0-0, rokade. Dat is inderdaad een logische zet en ook zeker niet slecht, maar dan kan zwart al wel meteen 6. ... , Pf6xe4 spelen (diagram 3). Ja, ik had echt wel gezien dat wit dan 7. Pc3xe4 kan spelen, maar zwart speelt dan de slimme zet 7. ... , d7-d5 en na 8. Lc4-d3 , d5xe4 en 9. Ld3xe4 (diagram 4). Misschien moet je deze opening gewoon eens proberen, wie weet kun je er nog iemand mee verrassen!
diagram 2
A
B
C
D
E
F
G
H
diagram 3
diagram 4
8
8
8
7
7
7
6
6
6
5
5
5
4
4
4
3
3
3
2
2
2
1
1
1
A
B
C
D
E
F
- 19 -
G
H
A
B
C
D
E
F
G
H
OPENINGS-foutje ? u n t a w maar 8
diagram 1
7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Dat was een leerzaam openingslesje van Huub, maar nu zal ik jullie eens wat laten zien. Ik zag laatst op een schaakclub de stelling van diagram 1. Wit opende met 1. e2-e4, zwart speelde 1. ... , e7-e5. Het paard werd ontwikkeld met 2. Pg1-f3, maar zwart speelde nu 2. ... , f7-f6 in plaats van het bekende 2. ... , Pb8-c6. De witspeler zag dus iets onverwachts en wist niet goed wat te doen. Hij had in zijn hoofd zitten, „goede zetten doen .... stukken ontwikkelen“ en speelde 3. Lf1-c4. Geen slechte zet, maar er was een betere. Als je een onverwachte zet in de opening ziet, dan moet je even je tijd nemen en rustig kijken of er misschien iets fout is met die zet. Met de zet 2. ... , f7-f6 heeft zwart de positie van de Koning verzwakt, maar ook het paard kan niet meer naar f6 en hij heeft geen stuk ontwikkeld. Zoals wij Leeuwen zeggen: „Tijd voor aanvalluhhh!!“ Speel gewoon 2. Pf3xe5, want als zwart niet slaat heb je in ieder geval een pion gewonnen! Oh, je wilt weten wat je moet doen na 2. ... , f6xe5? Dan wordt het pas echt leuk! Dan komt Mama-Leeuw in actie met 3. Dd1-h5 ....schaak! (diagram 2 - volgende pagina).
- 20 -
In diagram 2 staat zwart schaak en kan alleen maar 3. ... , Ke8-e7 of 3. ... , g7-g6 spelen. Daar houden wij leeuwen van, een prooi in het nauw ... mmhh! 3. ... , g7-g6 Dan volgt: 4. Dh5xe5+ , Dd8-e7 5. De5xh8 met torenwinst! (diagram 3) 3. ... , Ke8-e7 Na deze zet moeten we echt op jacht naar de zwarte Koning. 4. Dh5xe5+ , Ke7-f7 5. Lf1-c4+ , d7-d5 (diagram 4, zwart geeft nog een pion zodat in ieder geval de zwarte loper kan proberen te helpen) We hebben zo meteen voor het paard al drie pionnen én we jagen lekker verder! 6. Lc4xd5+ , Kf7-g6 7. h2-h4 , h7-h6 8. Ld5xb7! (8. ... , Lc8xb7?? 9. De5-f5 mat) (diagram 5) Wit geeft misschien geen mat, maar heeft nu al vier pionnen voor het paard en de zwarte Koning staat nog steeds erg onveilig. Zalig zo’n jacht, daar wordt een Leeuw echt blij van!
diagram 2
A
B
C
D
E
F
G
H
diagram 3
diagram 4
8
8
8
7
7
7
6
6
6
5
5
5
4
4
4
3
3
3
2
2
2
1
1
1
A
B
C
D
E
F
G
H
A
diagram 5 8 7 6 5 4 3 2 1 A
B
C
D
E
F
- 21 -
G
H
B
C
D
E
F
G
H
eindspelen n e t e g r e v vaak
Als we een schaakpartij beginnen dan staan alle stukken nog op het bord. Velen willen dan ook vooral openingen leren, zodat ze niet snel verliezen of juist snel willen winnen. Natuurlijk snap ik dat wel en openingen zijn ook belangrijk en handig om te weten. Maar wist je dat de meeste schaakpartijen in het eindspel worden beslist? Als er dus nog weinig stukken op het bord staan. Hoe minder stukken er op het bord staan, hoe belangrijker het wordt om geen foutje te maken. Het is dan ook een heel goed idee om juist eindspelen te oefenen en te leren spelen. Degene die goed eindspelen kan spelen lukt het vaak om een schijnbaar verloren stelling nog remise te houden of een stelling die remise lijkt juist te winnen. Veel succes en plezier dus met het eindspel!
- 22 -
koning v koning oppositie Laten we meteen maar met het belangrijkste beginnen, Koning tegen Koning. Nu denk je misschien dat ik een grapje maak, want met alleen twee Koningen kan er niemand meer winnen en is het dus remise. Dat klopt, maar je kunt er wel een van de allerbelangrijkste dingen uit het eindspel mee leren, namelijk „oppositie“. Zeker in een eindspel wordt de rol van de Koning belangrijker en doet hij vaak actief mee. Soms wil de ene Koning de andere passeren of opzij dringen, terwijl de andere Koning dit juist wil voorkomen. Het is heel handig als je weet hoe je dit moet doen. In diagram 1 zie je twee Koningen tegenover elkaar staan. Als de witte Koning naar de overkant wil en de zwarte Koning wil dit voorkomen, dan hangt het resultaat af van wie aan zet is, ofwel „wie heeft de oppositie?“. Degene die niet aan zet is heeft de oppositie en kan de andere Koning verdringen. Wit aan zet: 1. Kd4-c4 dan volgt 1. ... , Kd6-c6 1. Kd4-e4 dan volgt 1. ... , Kd6-e6 Zwart had de oppositie en kan de witte Koning dus tegenhouden. Zwart aan zet: 1. ... , Kd6-e6 dan volgt 2. Kd4-c5 1. ... , Kd6-c6 dan volgt 2. Kd4-e5 Wit had de oppositie en de witte Koning kan de overkant bereiken. Ik snap dat dit er allemaal wat raar uitziet met alleen maar de Koningen op het bord, maar zorg ervoor dat je goed snapt wat „oppositie“ is, want dat gaat je zeker punten opleveren in je schaakpartijen.
diagram 1 8 7
TIP: OPPOSITIE „Oppositie“ is een heel belangrijk woord in eindspelen.
6 5 4 3 2
„Oppositie“ is een situatie in het schaakspel, waarbij de koningen op dezelfde lijn, rij of diagonaal tegenover elkaar staan met een oneven aantal velden ertussen. Degene die niét aan zet is „heeft de oppositie“.
1 A
B
C
D
E
F
G
H
Het hebben van de oppositie is wat we graag willen.
- 23 -
Koning + pion v koning e s i m e r t e h s i s m o s Je heb dapper stand gehouden tegen die veel sterkere tegenstander en nu heb je alleen nog je Koning over tegen een Koning en Pion voor de ander. Winnen lukt niet meer, maar kun je nog remise maken? Om remise te maken moet je zorgen dat de witte pion niet de overkant bereikt. Maar hoe doe je dat?
SPECIALESUPERTIP: Hoe doe je dat? Ik dacht dat Huub dat wel zou weten. Maar goed, hier zijn drie tips die je helpen: 1. Ga direct recht voor de Pion staan als je kunt. 2. Als je niet recht voor de Pion kunt gaan staan zorg dan dat je recht tegenover de andere Koning komt te staan (neem de oppositie). 3. Als je achteruit moet, doe dit dan recht achteruit op de lijn van de pion.
diagram 1
Laten we eens kijken of die Tip van Leo Leeuw echt werkt.
8
In diagram 1 is zwart aan zet. Volgens tip 1 moeten we proberen om naar d5 te gaan, maar dat mag helaas niet. Gelukkig verteld regel 2 wat we dan moeten doen, namelijk recht tegenover de Koning gaan staan, 1. ... , Kd6-c6 dus.
7 6 5 4 3
Wit speelt nu 2. d4-d5+. Weer kijken we eerst naar tip1 en nu kunnen we wel de Koning voor de Pion spelen, 2. ... , Kc6-d6.
2 1
Wit speelt nu 3. Kc4-d4. Nu werkt tip 1 niet en ook tip 2 niet. Maar tip 3 helpt ons gelukkig, we gaan recht achteruit 3. ... , Kd6-d7. Wit kan nu met de Koning naar c5 of e5, maar het maakt niet uit welk veld hij kiest, stel dat de volgende witte zet 4. Kd4-c5 is.
- 24 -
A
B
C
D
E
F
G
H
diagram 2
Met zwart kijken we weer eerst naar tip1, maar we kunnen niet naar veld d6. Gelukkig helpt tip 2 weer en spelen we dus 4. ... , Kd7-c7. Was de witte Koning naar e5 gegaan, dan hadden we de zwarte Koning naar e7 gespeeld.
8 7 6 5
Wit speelt nu 5. d5-d6+. Zwart gaat voor de pion staan, 5. ... , Kc7-d7 (zie tip 1). Wit speelt 6. Kc5-d5. Nu werken tip 1 en 2 weer niet en moeten we dus recht achteruit 6. ... , Kd7-d8! (zie diagram 2).
4 3 2 1
De witte Koning kan nu naar c6 of e6, maar het maakt niet uit welk veld hij kiest. Stel dat de volgende witte zet is 7. Kd5-c6.
A
B
C
D
E
F
G
H
Volgens tip 2 moeten we nu 7. ... , Kd8-c8 spelen. Was de witte Koning naar e6 gegaan dan hadden we nu de Koning naar e8 gespeeld. Zwart neemt dus de oppositie en zorgt dat de witte Koning niet dichterbij kan komen. Wit speelt nu 8. d6-d7 en na 8. ... , Kc8-d8 en 9. Kc6-d6 is het pat en dus remise!
schaakset met klok te koop SCHAAKSET met klok Schaakset met een vouwbord van 51cm en plastic stukken 95mm hoog én DGT 1001 schaakklok. Een perfecte schaakset voor thuis of op school! Tesamen voor slechts:
€ 35,- (incl. BTW) SCHAAKSET Meer schaakproducten zijn te vinden op: shop.schaakmaarraak.nl
Schaakset met een vouwbord van 51cm en plastic stukken 95mm hoog. Voor slechts:
€ 15,- (incl. BTW) - 25 -
Koning + pion v koning e s i m e r n é é g t e h s i soms diagram 1
Het is niet altijd remise, soms brengt de Koning de pion veilig naar de overkant. In diagram 1 is wit aan zet, maar wat is de enige juiste zet?
8 7 6
Het is niet 1. d4-d5, want na 1. ... , Kd7-d6 wordt het remise op de manier die je op de vorige pagina hebt gezien.
5 4 3
Het is ook niet 1. Kc4-c5, want na 1. ... , Kd7-c7 heeft zwart de oppositie en kan de witte Koning er niet meer langs.
2 1
De enige juiste zet is 1. Kc4-d5! Deze zet geeft wit de oppositie en zorgt ervoor dat de witte Koning de pion naar de overkant kan helpen. Bijvoorbeeld: 1. Kc4-d5 , Kd7-c7 2. Kd5-e6 Kc7-d8 3. Ke6-d6 Kd8-c8 4. Kd6-e7 .... en de pion loopt vervolgens ongestoord naar de overkant.
SPECIALESUPERTIP: Kijk altijd eerst goed naar de stelling en zoek dan „kandidaatzetten“. Kandidaatzetten zijn zetten die je misschien wilt spelen. Hou het aantal beperkt. Als je een keuze moeten maken tussen twee of meer zetten, kijk dan het eerst naar de zet die het meest geforceerde vervolg heeft, bv. een zet waarbij je schaak geeft of een zet waarmee je een stuk slaat. De kans op fouten in je vooruit denken is hierbij kleiner omdat er meestal minder mogelijkheden zijn. Succes schaakkanjers!
- 26 -
A
B
C
D
E
F
G
H
toren-/pionnen-eindspel
blijven oefen
en
diagram 1
Het Toreneindspel is het eindspel dat het meeste voorkomt. Ze kunnen soms heel lastig zijn en de kleinste vergissing kan een gewonnen stelling veranderen in een remise. Je moet dus bij iedere zet goed opletten.
8 7 6 5
In de stelling in diagram 1 is wit aan zet en ondanks dat het qua materiaal in evenwicht is, staat wit gewonnen. Maar hoe wint wit?
4 3 2
Er zijn twee kandidaatzetten, namelijk 1. Ta1-a5 en 1. Ta1-a6, ofwel wordt het een Toreneindspel of een Pionneneindspel.
1 A
B
C
D
E
Na 1. Ta1-a5 kan zwart niet 1. ... , Te6-f6 spelen, omdat wit dan 2. Ta5-a6+ speelt, met Torenwinst. Maar zwart heeft wel twee alternatieven, namelijk 1. ... , Te6-e1 en 1. ... , Te6-d6+.
F
G
H
diagram 2 8 7
Na het lezen van de tip van Leo Leeuw op de vorige pagina gaan we dus eerst kijken naar 1. Ta1-a6+, want dat is een zet waarbij het vervolg geforceerd is. Er volgt namelijk 1. ... , Kc6-d7 2. Ta6xe6 Kd7xe6.
6 5 4 3
De volgende zet maakt het verschil tussen winst of remise. De enige juiste zet is 3. Kd3-c4!, wit heeft een diagonale oppositie (diagram 2). Als wit namelijk 3. Kd3-d4 zou spelen, dan speelt zwart 3. ... , Ke6d6 en neemt de „oppositie“ in, bv. 4. Kd4-c4 , Kd6-c6. Na de zet 3. Kd3-c4 volgt: 3. ... , Ke6-d6 4. Kc4-d4 , Kd6-e6 5. Kd4-c5 Ke6-f6 6. Kc5-d6 Kf6-f7 7. Kd6-e5 Kf7-g6 8. Ke5-e6 Kg6-h6 en wit wint. Oh ja, de Toreneindspelen na 1. Ta1-a5 waren allemaal remise. Over toreneindspelen valt heel veel te vertellen, maar dat komt misschien een volgende keer.
- 27 -
2 1 A
B
C
D
E
F
G
H
Schaak maar raak! shop.schaakmaarraak.nl voor schaak-kleding (bedrukken en borduren),
schaak-producten en schaak-materialen
Schaak maar raak!
schaakmaarraak.nl
chessity.nl
chessqueens.nl
je hoeft niet slim te zijn om te kunnen schaken
schaken maakt je slim!
