SBM. mei 2008 nummer 9. Christelijk onderwijs moet zich laten zien 6. Meer uitdaging voor hoogbegaafden 10

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

mei 2008

nummer 9

Christelijk onderwijs moet zich laten zien Meer uitdaging voor hoogbegaafden

6

10

‘Harder zijn voor scholen die slecht presteren’ Leraar krijgt invloed op onderwijsbeleid Vernieuwingen mbo onder zware druk BOEK DER OVERBODIGHEDEN

9

18 24

12

Onderwijs en opvang. Wij maken uw ambities concreet, tastbaar én werkbaar

Veel scholen willen de stap zetten naar het optimaal afstemmen van onderwijs en opvang. Dat vraagt om een samenhangend aanbod om kinderen meer ontwikkelingsmogelijkheden en zorg te bieden. De Besturenraad helpt u graag bij het maken van de juiste afwegingen en heeft een stappenplan ontwikkeld: Thuis op school. Voor een succesvol aanbod van onderwijs en opvang. U bepaalt de inhoud, wij ondersteunen het proces.

Meer informatie: www.besturenraad.nl, telefoon 070 348 12 53

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders mei 2008 nummer 9

SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur)

6

Christelijk onderwijs moet zichzelf zien als beweging Verslag van ledencongres ‘Goud in Handen’

9

Negen kilo ergernissen over bureaucratie Boek der Overbodigheden

Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag

10

Meer uitdaging voor hoogbegaafden De opkomst van de begaafdheidsprofielscholen

12

‘Harder zijn voor scholen die slecht presteren’ Interview met Rotterdamse wethouder Leonard Geluk

18

Leraar krijgt invloed op onderwijsbeleid Mijlpaal in convenant Actieplan LeerKracht

19

‘Term college van bestuur veroorzaakt kloof’ Kamerlid Staf Depla pleit voor het woord directie

20

Vernieuwingsscholen tegen ‘toetsdictatuur’ Inspectie beoordeelt scholen op taal en rekenen

24

Vernieuwing mbo onder zware politieke druk Kamer wil greep houden op ingrijpende vernieuwing

Foto omslag Ruben Schipper Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken 4 Nieuws | 15 Juridische Kwestie | 16 Open Plek | 22 De Praktijk | 25 Column | 26 Nieuws Besturenraad | 29 Producten en diensten | 31 Agenda

NIEUWS

Landelijke eindtermen lerarenopleidingen Studenten aan de pabo en de (tweedegraads) lerarenopleiding moeten vanaf het studiejaar 2009 – 2010 voldoen aan landelijke eindtermen om in aanmerking te komen voor een diploma. Dat heeft de HBO-raad besloten. Met deze maatregel beoogt men de kwaliteit van beginnende leraren te verbeteren. Tot nu toe bepaalt elke instelling zelf de eisen waar haar studenten aan het eind van hun opleiding aan moeten voldoen. De afgelopen jaren is er vanuit het onderwijs en de maatschappij een toenemende kritiek op het wisselend niveau van jonge docenten. Die kritiek spitst zich toe op gebrekkige reken- en taalvaardigheden bij een deel van de (instromende) studenten aan de pabo’s. Met dit besluit komt de HBO-raad ook tegemoet aan zorgen over het dalende kwaliteitsniveau van leraren, zoals die geuit zijn in het rapport LeerKracht van de commissie Rinnooy Kan en van de parlementaire commissie onderwijsvernieuwingen.

Leergang tot geven van gymlessen minder zwaar Jonge leerkrachten en studenten op de pabo

krachten met een bevoegdheid tot het geven van

kunnen gemakkelijker de bevoegdheid halen om

bewegingsonderwijs.

gymlessen te geven in de groepen 3 tot en met 8

Pabostudenten die in augustus 2001 aan hun

van het basisonderwijs. Staatssecretaris Dijksma

opleiding zijn begonnen, mogen alleen nog maar

(Onderwijs) heeft besloten om de opleiding te

gymles geven in de groepen 1 en 2. Als ze ook

verlichten. Ze hoopt dat daardoor het tekort aan

in hogere groepen bewegingsonderwijs willen

De overwegend ‘witte’ reformatorische scholen

bevoegde leerkrachten afneemt. Dit antwoordt

geven moeten ze de Leergang Vakbekwaamheid

ontkomen er niet aan om meer werk te maken

staatssecretaris Dijksma op schriftelijke vragen

Bewegingsonderwijs met succes afronden. Het

van het toelaten van allochtone leerlingen.

van het Tweede Kamerlid Jan Jacob van Dijk

gaat hier om een traject na of naast het regu-

Als ze daartoe niet zelf het initiatief nemen

(CDA). In maart kwam een aantal Friese basis-

liere opleidingsprogramma. Vooral vanwege de

dan lopen ze het risico dat een meerderheid

scholen in het nieuws omdat die de gymlessen

zwaarte van deze leergang laten veel afgestu-

in de Tweede Kamer dat wettelijk gaat opleg-

tijdelijk hadden opgeschort bij gebrek aan leer-

deerden van de pabo deze opleiding links liggen.

gen. Met die waarschuwing kwam Bas van

SGP: meer doen aan integratie

der Vlies, fractievoorzitter van de SGP, op een congres in Gouda. Daar werd een onderzoek gepresenteerd naar mensen en meningen in

Aantal kamervragen over onderwijs stijgt explosief

het reformatorisch en christelijk onderwijs. Dat onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het

Sinds de nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer, na de verkiezingen van november 2006, is het

magazine van De Reformatorische School. Van

aantal schriftelijke vragen over onderwijszaken explosief toegenomen. In 2006 bedroeg het aantal vragen

de ondervraagde reformatorische leerkrachten

waarin de bewindslieden van OCW opheldering werd gevraagd 137, vorig jaar waren dat er 326, een stij-

gaf veertig procent aan tegen de toelating te

ging van ongeveer 130 procent.

zijn van een bepaald percentage allochtone

Dit blijkt uit een korte analyse die het ministerie van OCW heeft gemaakt van de schriftelijke kamervragen

leerlingen. Nog eens veertig procent staat hier

uit 2007 ten opzichte van die uit 2006. Wat de kosten zijn van het beantwoorden van de kamervragen

neutraal tegenover. Slechts vier procent is het

staat niet in de analyse. Het ministerie van Landbouw heeft eerder becijferd dat de kosten voor zijn depar-

met de stelling zeer eens. Bij de pc-leerkrach-

tement ongeveer 2000 euro per beantwoorde vraag zijn. De stijging is vooral toe schrijven aan PVV en SP.

ten is dat veertig procent.

Onderzoek naar thuisonderwijs

4

Staatssecretaris Dijksma (Onderwijs) laat een

1969 niet meer toegestaan om hun kinderen thuis

Europa, samen met Griekenland en Duitsland, een

onderzoek doen naar de wijze waarop in ons land

les te geven. De Vereniging voor Thuisonderwijs

uitzonderingspositie in. In andere landen is thuis-

invulling wordt gegeven aan thuisonderwijs. Aan

pleit al jaren om het verbod op te heffen.

onderwijs, onder uiteenlopende voorwaarden, wel

de hand van de uitkomsten van dit onderzoek zal

Tot op heden is een grote meerderheid van de

toegestaan.

ze bekijken in hoeverre er een wettelijke regeling

Tweede Kamer tegen een wettelijk regeling om

moet komen. In Nederland is het ouders sinds

thuisonderwijs toe te laten. Nederland neemt in

Akkoord over aanpak lerarentekort

Het collegegeld voor het studiejaar 2008-2009 is vastgesteld op 1565 euro, een stijging van

Minister Plasterk (OCW) en de werkgevers en vakbonden in het onderwijs hebben een akkoord bereikt

27 euro. De verhoging is het gevolg van de

over een betere beloning, minder werkdruk, meer scholingsmogelijkheden en meer zeggenschap voor

jaarlijkse inflatiecorrectie. Anders dan eerder

leraren in het hele onderwijs.

gemeld is het extra geld voor het Actieplan

Dit pakket maatregelen moet ervoor zorgen dat meer mensen kiezen voor een baan in het onderwijs

Leerkracht nog niet in de stijging opgenomen.

en dat leraren behouden blijven voor het onderwijs. Met de uitvoering van het Convenant Leerkracht

Pas vanaf september 2009 wordt het college-

van Nederland is een bedrag gemoeid dat oploopt tot ruim 1 miljard euro per jaar in 2020. Het grootste

geld jaarlijks met 22 euro extra verhoogd.

deel daarvan gaat naar de carrièremogelijkheden en de verhoging van het salaris van leraren. Deze verhoging, variërend van een paar tientjes tot enkele honderden euro’s per maand, komt bovenop de

Leerlingen van basis- en middelbare scho-

algemene cao-ontwikkeling. Daarnaast komt er een scholingsfonds en een sterkere positie van leraren.

len worden steeds meer gepest, meldt de

In oktober krijg het onderwijspersoneel rond de Dag van de Leraar een eenmalige bonus van 200 euro.

Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS). Het aantal meldingen bij hulplijn Pestweb is vorig jaar met elf procent gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Bijna 6500 kinde-

Leraar, een goddelijk beroep

ren schakelden de hulplijn vorig jaar in, tegen ruim 5800 meldingen in 2006.

Anders dan vaak gedacht, zijn leraren nog

pedagogisch transcendente ervaringen tijdens

altijd goede dragers van het orthodox-protestantse

hun werk een belangrijke rol spelen. Leerkrachten

De beste schoolkrant van Nederland wordt

onderwijs. Dat is een van de bevindingen van

weten zich iedere dag bemiddelaars tussen de

gemaakt op het Haags Montessori Lyceum.

Bram de Muynck (1961) in zijn proefschrift Een

christelijke boodschap waarvoor ze staan en

Hamel Magazine valt op door de goede

goddelijk beroep, waarop hij vorige maand aan de

de kinderen met wie ze werken. Dit komt het

mix van serieuze onderwerpen, humor en

Vrije Universiteit in Amsterdam is gepromoveerd.

meest tot uitdrukking in het vertellen van het

human interest. Opvallend zijn ook de bru-

“Zowel in het reformatorisch als in het gerefor-

Bijbelverhaal. Echter ook in gesprekken met kin-

tale interviews, zegt de jury. De redactie

meerd onderwijs zijn mensen verontrust, omdat

deren, het omgaan met moeilijke situaties, het

van Hamel Magazine kreeg op de Nationale

ze denken dat er sprake is van verwatering en een

omgaan met diversiteit en het kijken naar kinderen

Schoolkrantdag een wisselbokaal en 2500

glijdende schaal. Maar mijn constatering is dat

spelen transcendente ervaringen een rol.

euro.

leerkrachten onverminderd orthodox zijn en zich sterk identificeren met de zuil waarin ze staan”,

Technische beroepen vallen niet in de smaak

concludeert de Muynck.

bij moeders. Dit blijkt uit onderzoek van de

Hij is ook onder de indruk van de gedrevenheid

organisatie Bureau Top, dat 100 moeders met

waarmee leerkrachten hun werk doen. “Het is

schoolgaande kinderen ondervroeg. 72% van

me opgevallen hoe gemotiveerd veel leerkrach-

de moeders geeft aan geen affiniteit te hebben

ten voor de klas staan”, aldus de Muynck. “Ze

met techniek. Techniek lijkt onder moeders

ervaren het echt als een roeping, nog veel meer

een laag aanzien te hebben. Daarom willen de

dan ik vooraf had gedacht.” De Muynck, lector

meesten liever niet dat hun kind een technisch

Onderwijs en Identiteit bij Driestar Educatief deed

beroep kiest.

de afgelopen jaren studie naar spiritualiteit bij leerkrachten werkzaam in het reformatorische of

De afstand tussen studie en woonplaats

gereformeerd-vrijgemaakte basisonderwijs.

blijkt voor scholieren de belangrijkste factor

Hij stelde vast dat voor leerkrachten binnen het

om voor een bepaald ROC, hogeschool of

orthodox-protestants onderwijs religieuze en

universiteit te kiezen. Ook de regio waarin de scholier woont speelt een belangrijke rol bij het kiezen van een studie. Dit blijkt uit de TKMST monitor, een groot landelijk onderzoek

Geen verbod op ontleden van dieren in klaslokaal

onder scholieren in opdracht van Uitgeverij Malmberg.

Er komt geen verbod op het ontleden van dode

leerlingen anatomische practica laten uitvoeren

dieren tijdens de biologieles. Dit blijkt uit antwoor-

op dieren. Anatomische practica komen volgens

den van staatssecretaris Van Bijsterveldt op schrif-

OCW vooral voor in de bovenbouw bij leerlingen

telijke vragen van de Partij voor de Dieren. De

die het vak biologie hebben gekozen. Leerlingen

bewindsvrouw vindt dat scholen voor voortgezet

snijden dan in de dode lichamen van bijvoorbeeld

onderwijs zelf moeten kunnen bepalen of ze hun

muskusratten, vissen of organen van herkauwers.

5

Ledencongres 2008 in Bussum

‘Christelijk onderwijs moet zichzelf weer zien als een beweging’ ‘Goud in Handen’ was dit jaar het motto van het Ledencongres van de Besturenraad. In het theater Spant! in Bussum kregen de bezoekers een gevarieerd programma voorgeschoteld waarin het thema governance van verschillende kanten belicht werd. Voorzitter Marianne Luyer bepleitte dat het christelijk onderwijs zich als een zelfbewuste beweging manifesteert. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Ruben Schipper

6

burgers. Dat maatschappelijk middenveld bevordert cohesie, sociale samenleving en politieke stabiliteit. Actuele vraagstukken domineren de nieuwe politieke en maatschappelijke agenda: integratie, jongeren en jeugdzorg. Een grote rol is hierbij weggelegd voor het onderwijs”, aldus Luyer. De vraag waar bestuurders van scholen en de Besturenraad volgens voorzitter Luyer voor staan is hoe zij aan die rol inhoud kunnen geven. Dat vereist een grote betrokkenheid van eenieder bij de agenda van het christelijk onderwijs. Er moet samengewerkt worden in een omgeving die zich in de ogen van de voorzitter kenmerkt door een enorme diversiteit aan ideeën en belangen, waarin de ontwikkelingen snel gaan, en waarin innovatie centraal staat. “Om dit te kunnen realiseren moeten we onszelf weer zien als een beweging. Een beweging van scholen, bestuurders, ouders, docenten en burgers die de vrijheid van onderwijs zien als een absolute voorwaarde om kwaliteit te kunnen bieden in een pluriforme samenleving.” TOEGEVOEGDE WAARDE

Nieuwe directeur Kuiper

Het christelijk onderwijs zal in het geweer ervaringen bij de Vereniging Nederlandse

moeten komen tegen mogelijke beperkingen

Gemeenten (VNG). Op het congres presen-

van die grondwettelijke onderwijsvrijheid,

teerde Robbert Jan de Vries, adviseur bij de

aldus Luyer. “Dit betekent ook dat we van ons

Besturenraad, een reeks cijfers over de ont-

moeten laten horen, dat we moeten uitdragen

wikkelingen in het christelijk onderwijs (zie

wat onze toegevoegde waarde is in de samen-

kader). Daaruit blijkt onder meer dat de

leving, waarom de samenleving niet zonder

“Het is een inspirerende bijeenkomst. Ik weet

Besturenraad als vertegenwoordiger van het

bestuurders kan!” In dit verband plaatste zij

zeker dat ik met de Besturenraad een goede

christelijk onderwijs sinds 1993 een stabiel

een kritische kanttekening bij het rapport van

keus heb gemaakt!”. Wim Kuiper, de nieuwe

marktaandeel heeft van ongeveer 25 procent.

de commissie Rinnooy Kan dat – terecht,

voelt zich al thuis bij de Besturenraad

aldus de voorzitter – de nadruk legt op de ver-

directeur/secretaris van de Besturenraad, stak tijdens het Ledencongres 2008 op vrijdag

Op zichzelf een mooi cijfer, maar directeur

sterking van de positie van de docent, maar

4 april in theater Spant! in Bussum niet onder

Kuiper ziet er ook een risico in: Die positie is

ten onrechte de positie van schoolleider en

stoelen of banken dat de eerste kennismaking

niet vanzelfsprekend, zeker niet in een omge-

schoolbestuurder buiten beeld laat.

met de achterban hem goed bevallen was. Een

ving die permanent aan verandering onderhe-

congres dat als motto ‘Goud in Handen’ had

vig is. “We moeten er voor waken dat we een

“Alsof die er niet toe doen. Wat een gemiste

en waarop het thema governance centraal

defensieve houding aannemen. We moeten

kans! De vraag ‘op welke manier de docent kan

stond. Kuiper was die dag nog niet officieel in

zelfbewust zijn en vooral het karakter van een

worden gestimuleerd en gehonoreerd te excel-

functie, maar het congres was een uitgelezen

beweging houden.” Dat was ook de rode draad

leren’ wordt niet beantwoord. Er wordt een

moment om hem voor te stellen aan de onge-

in de openingsspeech van voorzitter Marianne

salarisverhoging in het vooruitzicht gesteld,

veer 250 aanwezige bestuurders, toezichthou-

Luyer. Zij schetste de grote betekenis van het

maar deze statische belofte, leidt zeker niet tot

ders en schoolleiders. En om wat eerste

maatschappelijk middenveld voor de ontwik-

de beoogde kwaliteitsverbetering in het onder-

indrukken en opvattingen te ventileren.

keling van de samenleving, en de rol daarin van

wijs!”. In het rapport van de commissie

“De grote valkuil is dat je als directeur zelf je

het christelijk onderwijs.

Dijsselbloem komt de verhouding overheid en

verhaal gaat vertellen. Dat moeten de leden

“De maatschappelijke sector en het onderwijs

bestuurders wel aan de orde, maar tot nu toe

doen”, aldus Kuiper, verwijzend naar zijn

zijn groot geworden dankzij initiatieven van

zonder zichtbaar effect. “In alle sectoren heeft 7

CHRISTELIJK ONDERWIJS IN CIJFERS Op het ledencongres heeft adviseur Robbert Jan de Vries een aantal cijfers gepresenteerd over ontwikkelingen in het christelijk onderwijs. Een selectie: ■ In 1993 waren er 1650 christelijke schoolbesturen bij de Besturenraad aangesloten, in 2008 als gevolg van fusies en schaalvergroting nog 560 ■ Het totale aantal scholen/instellingen daalde van 3296 (1993) naar 2230 (2008). Het gemiddeld aantal scholen per bestuur nam toe van 1,99 (1993) naar 3,43 (2008) ■ Van die 560 besturen zijn er 479 vereniging of stichting en 81 raad van toezicht ■ Van die 560 zijn er 390 in het PO, 96 in het VO, 18 in het SO, 6 in het MBO, 15 in het HBO, 2 in het WO en 33 in meerdere sectoren ■ In het PO daalde het aantal eenpitters van 898 (1993) naar 189 (2008) ■ De aangesloten besturen vertegenwoordigen in het PO 413.540 leerlingen (landelijk 1,6 mln.) en in het VO 294.866 leerlingen (landelijk 912.000) ■ Veruit de meeste leerlingen wonen in ZuidHolland, op afstand gevolgd door Gelderland, Noord-Holland, Utrecht, Overijssel, Friesland, Noord-Brabant, Groningen, Drenthe, Flevoland, Zeeland en Limburg.

men het idee van de centraal gestuurde ‘plan-

concentreren op hun werk en kinderen zijn

ontvangst, dat uitdrukking geeft aan de inspi-

economie’ verlaten, maar de sector onderwijs

beter in taal en rekenen. Al is het wat dat laatste

ratie en de opdracht van het christelijk onder-

kent nog heel veel trekjes van deze manier van

betreft wel moeilijk te bewijzen dat er een oor-

wijs. Van Dijk zegt in zijn reactie het Manifest

sturen”, betoogde Marianne Luyer.

zakelijk verband is met governance, erkende

een belangrijk initiatief te vinden. “We moeten

Klifman.

ons niet in de verdediging laten drukken als het gaat om de vraag waarom er christelijke organi-

MULTIMEDIAAL PROGRAMMA

Na de openingstoespraak kregen de deelne-

Een bijzondere gast op het congres was Sander

saties zijn zoals een vakbond of een school”,

mers een wervelend, multimediaal programma

de Kramer, oprichter van de (Rotterdamse)

aldus de parlementariër, die in het verleden

voorgeschoteld, gepresenteerd door Harm

straatkrant en al jaren hartstochtelijk pleitbe-

werkzaam was bij het CNV. “We moeten een

Klifman, adviseur bestuurlijke vernieuwing, en

zorger van de belangen van daklozen. In een

fiere houding uitstralen en laten zien wie we

Stefan Nieuwenhuis waarin een aantal best

aanstekelijk gesprek met de presentatoren

zijn.” Volgens Van Dijk is het een belangrijke

practice voorbeelden van educational gover-

schetste De Kramer zijn drijfveren om zich in

opdracht aan het christelijk onderwijs om er

nance de revue passeerden. Zoals van ROC De

te zetten voor het lot van mensen die vaak door

voor te zorgen dat er op een positieve manier

Friese Poort, christelijke scholengroep De

een bizarre samenloop van omstandigheden

en met vertrouwen vanuit de maatschappij

Hoven in Gorkum en het christelijk primair

aan de rand van de maatschappij leven. Voor de

naar het onderwijs wordt gekeken.

onderwijs in de Noordoostpolder, die allen een

bezoekers had hij diverse adviezen. Zoals: heb

omslag hebben gemaakt naar een besturen op

het lef van de geijkte paden af te wijken om het

Het Ledencongres werd afgesloten met een

afstand met een raad van toezicht. Volgens

doel dat je jezelf gesteld hebt te realiseren.

meditatief moment door Paul Boersma, advi-

Klifman een trend die drie, vier jaar geleden is

En: ga uit van mogelijkheden, laat je niet weer-

seur onderwijs en identiteit, die op een tot de

ingezet en nog niet is afgelopen.

houden door beperkingen.

verbeelding sprekende dichterlijke wijze invulling gaf aan het motto ‘Goud in handen’.

Schoolbesturen die hun governance op orde hebben kunnen een aantal doelstellingen reali-

MANIFEST

seren, zette Klifman uiteen. De ouderbetrok-

Het CDA Tweede Kamerlid Jan Jacob van Dijk

kenheid neemt toe, docenten kunnen zich

nam tijdens het Ledencongres het Manifest in

8

Boek der Overbodigheden

Negen kilo ergernissen over bureaucratie Op het ledencongres van de Besturenraad is vrijdag 4 april het Boek der Overbodigheden gepresenteerd. Een kloek boek: negen kilo ergernissen over onbegrijpelijke bureaucratische regels in het onderwijs. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Henriëtte Guest

Minister Plasterk (Onderwijs) was zichtbaar onder de

€ 40.- voor het sinterklaascadeautje, de paaseitjes en de

indruk van het Boek der Overbodigheden dat hij op zijn

afscheidsavond van groep 8 De medezeggenschapsraad

ministerie kreeg uitgereikt. Het is een bundeling van klachten over ergerniswekkende en onbegrijpelijke bureaucrati-

van de school kan dat heel goed controleren. ■ Een rector geeft aan dat zij last heeft van een veelheid

sche regelgeving. Het Boek der Overbodigheden is het

aan onderzoeken. Het gaat dan om enquêtes die jezelf,

resultaat van een oproep van de Besturenraad om voorbeel-

directieleden of staffunctionarissen moeten invullen.

den aan te dragen van administratieve verplichtingen waar

Ook zijn er vragen van uiteenlopende externen die

scholen mee opgezadeld worden, maar die door het onder-

van jou toestemming moeten hebben of ze leerlingen

wijsveld als onzinnig, omslachtig of overbodig worden

mogen bevragen. En keer op keer mailtjes sturen.

ervaren. Er kwamen in totaal 110 onderbouwde reacties binnen uit alle sectoren van het onderwijs. Een greep uit de reacties. ■ Een algemeen directeur geeft aan niet zo te geloven in

■ Een organisatie kreeg van de accountant alle telformulieren terug. Het probleem was dat de paraaf niet op de stippellijn stond. ■ Scholen moeten vandaag de dag veel protocollen heb-

minder administratieve belasting. ‘Zo lang er ambte-

ben. Op zich niks mis mee, maar het gaat toch te ver

naren zijn is er een ambtelijke cultuur’. De overheid

om te horen dat een school niets tegen pesten doet

doet er goed aan om te starten met: Eén nieuwe maat-

omdat er geen pestprotocol aanwezig is? Directeur:

regel erin? Twee eruit!

Ik heb soms het idee dat de wereld niet bestaat als het

■ Je moeten verantwoorden over subsidies die je niet wilt ontvangen en die je ook nooit zou ontvangen. ■ De waarde van een kerstpakket in moeten vullen op lange lijsten voor 380 personeelsleden

niet in een protocol is vastgelegd. ■ Een overeenstemming van acht pagina’s moet van een handtekening worden voorzien en op elke pagina een paraaf. Ter controle worden er enkele gegevens van

■ De geboortedata van de ouders van alle leerlingen aan

de school gevraagd. Mocht dat niet kloppen dan moet

te moeten leveren in een excelbestand terwijl jouw

je dat even aangeven. Wat wil nu het geval, de school

systeem dat niet heeft.

heeft een nieuwe directeur gekregen dus die gegevens

■ Een directeur vraagt zich af wat de accountant te maken heeft met de bestemming van de ouderbijdrage van

kloppen niet meer. Keurig de wijziging doorgegeven. Maar dan gaat het keer op keer fout vanwege verkeerde spelling van de naam… ■ Een opmerking. Iemand geeft aan dat hij wel eens gekscherend zegt dat er tegenwoordig vier mensen om de leerling heen staan. Drie doen de administratie rondom het kind en vertellen aan de vierde persoon wat die met de leerling moet doen. ■ Een oproep: mogen we alsjeblieft weer wat vrijheid om datgene te doen wat we moeten doen: werken met kinderen! ■ Een andere reactie: We hebben de grens van bemoeizucht en regeltjescontrole wel bereikt. ■ Een directeur krijgt een formulier over verzuim van een leerplichtambtenaar terug omdat op groen papier gekopieerd moet worden, in plaats van wit. ■ De invoering van het onderwijsnummer bezorgt menig directeur grijze haren. Het SP Kamerlid Jasper van Dijk heeft de minister schriftelijke vragen gesteld over het Boek der Overbodigheden. 9

Christelijk College Nassau-Veluwe begaafdheidsprofielschool

Meer uitdaging voor hoogbegaafden Wie goed leert en best een extra stap wil zetten, kan naar het gymnasium. Nu is er ook het gymnasium-plus, waar leerlingen die nog steeds energie overhouden, onder schooltijd hun interesses kunnen uitdiepen. De begaafdheidsprofielscholen moeten ervoor zorgen dat ook (hoog)begaafde leerlingen beter aan hun trekken komen. Tekst: Marijke Nijboer, Fotografie: Ruben Schipper

Naomi mist deze periode een aantal lessen verzorging en wiskunde,

fielschool. De plusklas is opgegaan in het gymnasium-plus, dat wordt

om aan haar verrijkingstaak te kunnen werken. De eerste klas gymna-

bevolkt door alle eersteklas gymnasiasten. Met hun overgang naar de

siast ontwerpt een huis, van waaruit een bewoner van Pompeï snel

tweede en volgende klassen wordt het ‘gewone’ gymnasium lang-

kan ontsnappen wanneer de Vesuvius weer uitbarst. Ze heeft zich

zaamaan omgezet in gymnasium-plus. ‘‘Wij wilden naast de remedial

eerst verdiept in het drama dat zich hier in 79 na Christus voltrok.

teaching en steunlessen ook iets doen voor de leerlingen aan de andere

Haar huis heeft toegang tot een onderaardse gang die leidt naar het

kant van het spectrum,’’ vertelt Marjolein Berthou, coördinator van

water, waar een bootje klaarligt.

het begaafdheidsprofiel op de school. ‘‘Het is goed om talent zichtbaar te maken en er iets mee te doen.’’

Het Christelijk College Nassau-Veluwe in Harderwijk (1500 leerlingen) heeft al jaren een ‘plusklas’, voor leerlingen die meer willen en

De docenten van de gymnasium-plusklas leggen bij alle vakken waar

kunnen. In maart ontving de school het certificaat begaafdheidspro-

mogelijk verbanden met de oudheid. Zo is er bij wiskunde aandacht

10

voor klassieke wiskundigen en wordt er bij Engels gewezen op de Latijnse of Griekse herkomst van veel woorden. Op motivatie en inzet

ELKE SCHOOL EEN EIGEN HOOGBEGAAFDSHEIDSPROFIEL

geselecteerde leerlingen werken een aantal uren per week aan een verrijkingstaak. Naomi’s volgende taak is het ontwerpen van een goden-

In opdracht van het ministerie van Onderwijs heeft het advies-

buurt, compleet met maquette. Ze moet straatnamen voordragen en

bureau CPS een hoogbegaafdheidsprofiel ontwikkeld.

haar keuze motiveren, uitzoeken aan welke eisen de verschillende

Participerende vo-scholen die voldoen aan de kwaliteitscriteria

typen woningen moeten voldoen, en bestuderen hoe dit was geregeld

krijgen een certificaat. Samen vormen deze scholen een lande-

in de Romeinse tijd. Een andere leerling ontvangt een fictieve brief

lijk netwerk dat tegen een vergoeding kennis ter beschikking

van de kroonprins. Hij mag als roeier meedoen aan de Olympische

gaat stellen aan andere scholen. Inmiddels hebben dertien

Spelen, en wordt gevraagd of hij op de openingsceremonie de

scholen het certificaat; naar verwachting komen er volgend jaar

Nederlandse vlag wil dragen. De leerling zoekt uit wat een roeier

twaalf bij. Meer informatie: www.cps.nl. Er zijn ook

minimaal moet presteren om aan de Spelen mee te doen en waar de

Leonardo(basis)scholen, met aparte afdelingen voor hoogbe-

Spelen vandaan komen, maar ook wat er aan de hand is in China. Hij

gaafden. Zie www.leonardoschool.nl.

bepaalt z’n standpunt en schrijft de kroonprins een brief terug. MAATWERK

WAT IS HOOGBEGAAFDHEID?

Het TalenTcentrum maakt ook onderdeel uit van het begaafdheidsprofiel. Hier kunnen leerlingen begeleiding krijgen op cognitief

Meestal wordt hierbij uitgegaan van een IQ van tenminste

gebied, voor hun teken-, acteer- of muziektalent, en hulp bij prakti-

130. Of dit leidt tot uitzonderlijke prestaties, hangt af van

sche zaken zoals het regelen van een voorstelling of het opnemen van

andere eigenschappen: taakgerichtheid, motivatie, doorzet-

een demo. Degenen die vastzitten krijgen hier studietips en het centrum

tingsvermogen en het kunnen inzetten van creativiteit bij het

helpt ook met zaken als het samenstellen van een portfolio met eigen

oplossen van problemen.

werk of contact leggen met een universiteit. Ook hier werken leerlingen aan individuele verrijkingstaken. ‘‘Alles wat er in het TalenTcentrum gebeurt is maatwerk,’’ zegt Berthou. ‘‘De opdrachten vloeien voort uit de interesses van de leerlingen, maar er

ring te creëren, werden de twintig collega’s die lesgaven aan de

moet wel altijd een verband zijn met de realiteit.’’ Een jongen die

toenmalige plusklas nauwgezet op de hoogte gehouden en ook de rest

straks theologie wil studeren, leert nu alvast Bijbels Hebreeuws. Een

van de school werd regelmatig bijgepraat. Ouders kregen informatie

ander met interesse in ontwikkelingssamenwerking onderzoekt wat

via het ouderblad.

er nodig is om een bedrijf op te zetten in Sierra Leone. Hij woont ook

Berthou en haar collega volgen cursussen op het terrein van begelei-

een zitting bij van de rechtszaak tegen Charles Taylor bij het

ding en scholing van hoogbegaafden. De school bekijkt momenteel of

VN-tribunaal in Den Haag, en doet daar verslag van.

en hoe ook andere leerkrachten moeten worden bijgeschoold.

De school heeft er bewust voor gekozen om de verrijkingsactiviteiten

De gymnasium-plusklas legt de school geen windeieren. Leerlingen

binnen het lesrooster te laten vallen. ‘We wilden absoluut niet dat de

komen van heinde en verre, tot Swifterbant en Lelystad aan toe. Vorig

leerlingen aan het eind van de lesdag nog eens zelf aan de slag zouden

jaar was er één gymklas, dit jaar twee. De inschrijvingen voor het

moeten. Ze zijn dus een aantal uren per week niet in de les, maar wer-

komende jaar voorspellen opnieuw groei. Rector Peter Sels: “Dat het

ken dan in een apart lokaal aan een verrijkingstaak.’ Naomi: “Ik merk

gymnasium steviger wordt neergezet, heeft zeker een aanzuigende

niet echt dat ik lessen mis, ze zijn goed in te halen.’’

werking. Maar ons gaat het er vooral om al die talenten die we in huis

Berthou coördineert de gymnasium-plusklas en houdt samen met een

hebben, op maat te bedienen. Er zijn leerlingen die ook boven de

collega het TalenTcentrum draaiende. Beiden staan daarnaast ook voor

gymnasium-plusklas uitsteken; die nog steeds behoefte hebben aan

de klas. De school ontvangt via CPS (zie kader) een rijkssubsidie, die

extra uitdaging. We willen het TalenTcentrum dan ook verder uitbou-

langzaam wordt afgebouwd. Ouders betalen geen extra bijdrage voor

wen.’’ Hier zullen overigens ook niet-gymleerlingen van profiteren.

de verrijking. Het door de school ‘uitventen’ van de opgedane exper-

Omdat alle leerlingen uit de oude plusklas naar het gym gingen,

tise kan in de toekomst echter voor inkomsten zorgen. “Het idee van

richtte de school zich met het extra aanbod op het gymnasium.

een dekkend netwerk van scholen met kennis over hoogbegaafdheid

Inmiddels is het inzicht gegroeid dat ook andere leerlingen hier baat

spreekt mij aan,’’ zegt Berthou. “Niet elk kind dat in aanmerking komt

bij kunnen hebben. Komend schooljaar wordt de hele brugklaspopu-

heeft een begaafdheidsprofielschool in de buurt. Op deze manier kun-

latie getest. Wie kan en wil, is dan welkom in het TalenTcentrum.

nen toch veel kinderen van de kennis van het netwerk profiteren.’’ De

Volgens Berthou worden ‘stuudjes’ op haar school beslist niet met de

school krijgt nu al veel vragen, vooral van basisscholen. Momenteel

nek aangekeken. “Zij doen ook mee aan de andere activiteiten en zijn

volgen kinderen uit groep 8 er een (gratis) serie verrijkingsmiddagen.

gewoon leerling tussen de leerlingen.’’ Het christelijk basisonderwijs in Harderwijk wil meer gaan doen voor

DRAAGVLAK

hoogbegaafde leerlingen, mogelijk middels het Leonardo-concept (zie

De opzet van het begaafdheidsprofiel duurde twee schooljaren. Dit

kader). Sels: “Wij zijn dat ook serieus aan het onderzoeken. We willen

gebeurde door een speciaal ingestelde commissie Talent van zes leer-

graag op het basisonderwijs aansluiten, en ook op dit gebied een door-

krachten, die werd begeleid door CPS. Om draagvlak voor de verande-

lopende leerweg neerzetten.’’ 11

Wethouder Leonard Geluk ziet in Rotterdam veel vooruitgang

‘Harder zijn voor scholen die slecht presteren’ Op papier heeft een wethouder weinig invloed op het onderwijs in zijn gemeente. Maar in Rotterdam trekt Leonard Geluk (CDA) alles uit de kast om er voor te zorgen dat alle leerlingen goed onderwijs krijgen. En dat is nog niet vanzelfsprekend. Geluk wil daarom hardere sancties tegen slecht presterende scholen. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: gemeente Rotterdam

LEONARD GELUK

Bij de raadsverkiezingen van 2006 verloor

grond, een enorme sprong te laten maken in

het CDA in Rotterdam twee van zijn vijf

opleidings- en kennisniveau. Maar de

zetels. Maar omdat de twee grootste partijen

Rotterdamse scholen zijn daar zeer goed toe

(PvdA en Leefbaar Rotterdam) elkaar uitslo-

in staat, ik zie veel vooruitgang.”

ten, kwamen de verliezende christendemo-

■ Geboren op 25 april 1970 in Dordrecht ■ In 1988 vwo-diploma behaald, in 1994 doctoraal diploma staats- en

craten al snel weer in beeld om een coalitie te

U hebt zelf het vwo in Rotterdam gedaan in de

vormen. Sterker, CDA’er Leonard Geluk

jaren tachtig. Ziet die school er nog hetzelfde

kreeg als wethouder de zware portefeuille

uit qua populatie?

Besturenraad, Ouders&Coo, ICS

Jeugd, Gezin en Onderwijs. Rotterdam is een

“Ja, ik heb op een reformatorische school

Adviseurs, Arthur Andersen,

stad met een jonge bevolking, eenderde van

gezeten en ik heb niet het gevoel dat het

mede-eigenaar onderwijsadvies-

de inwoners is jonger dan 27 jaar. En veel

reformatorisch onderwijs de afgelopen vijftig

bureau Organise 2 Learn

inwoners zijn laagopgeleid, maar daar gaat

jaar qua populatie veranderd is. Dat zijn rede-

snel verandering in komen, bezweert de wet-

lijk witte scholen.”

houder. ‘Rotterdam heeft de ambitie om dé onderwijsstad van Nederland te worden.’

bestuursrecht ■ Vanaf 1985 werkzaam bij

■ Vanaf 1998 lid gemeenteraad voor het CDA, (vice-)fractievoorzitter tot 2004

Raakt dat niet de kern van een van de grote

■ Vanaf 2004 wethouder, eerst

problemen, namelijk segregatie van het

Onderwijs en Integratie, nu Jeugd,

Midden jaren negentig was voor het eerst meer

onderwijs?

Gezin en Onderwijs

dan vijftig procent van de leerlingen in het

“Nee. Dit raakt de vrijheid van het onderwijs,

primair onderwijs in Rotterdam van alloch-

artikel 23 van de Grondwet. Als je daarvoor

tone herkomst. Hoezeer is de stad de afgelopen

kiest, dan ga je niet tegen een reformatorische

decennia veranderd?

school zeggen: ‘Accepteer maar dat er ook

die alle kinderen accepteren. Als scholen er

“Rotterdam is altijd een stad geweest met een

moslimkinderen binnenkomen’. Per saldo is

voor kiezen om algemeen toegankelijk te zijn

redelijk grote groep inwoners met een lagere

segregatie wel een probleem, ja.”

– pc, rk of openbaar – dan zullen ze een afspie-

economische positie. Die groep is de afgelo-

geling van de buurt zijn. Omdat je in veel

pen dertig jaar alleen maar gegroeid en heeft

Is het om die reden dan niet beter artikel 23 te

wijken een bevolking hebt van 70 procent

bovendien een kleur gekregen. Dat geeft veel

beperken?

allochtonen, zal de school dus per definitie een

druk op het onderwijs om ook die groep te

“Ik hecht er aan dat ouders zelf kunnen bepa-

‘zwarte’ school zijn. In het voortgezet onder-

emanciperen. Het is een hele klus om kinde-

len waar hun kind naar school gaat en welke

wijs is een gemengde school een stuk lastiger,

ren, waarvan de ouders uit Marokko of

scholen worden gesticht. Het probleem van

omdat het daar altijd gaat om scholen die ook

Turkije komen, met een analfabete achter-

segregatie doet zich wel voor, zelfs bij scholen

leerlingen van buiten de stad trekken.”

12

met uitstraling. En niet alleen onderwijsaanbod dat achterstand gerelateerd is, maar ook gewoon leuke dingen voor alle kinderen. We zijn bij mijn weten de enige gemeente die aantoonbaar succes heeft geboekt bij het gemengd krijgen van scholen. En er komen er nog veel meer aan de komende tijd, dat gaat gewoon door!” Met de kwaliteit heeft Rotterdam nog een flink slag te maken, gezien de cijfers van de Onderwijsinspectie. “Hoe definieer je kwaliteit? Ik vind een goede maatstaf, hoe komt een kind binnen en hoe gaat een kind eruit. Het gaat er niet alleen over of een kind wel of niet doubleert. Als je ouders analfabeet zijn dan is het voor een allochtoon kind een grote prestatie als dat in zeven, acht jaar zijn vwo haalt. Ik steun scholen die bijvoorbeeld zeven jaar vwo aanbieden. Dat is negatief voor de inspectiescore, maar voor onze kinderen is het hartstikke goed.” De inspectie kijkt erg naar basisvaardigheden Zijn er scholen met een christelijke achtergrond die ruimhartig zijn in hun toelatingsbeleid? “De scholen van het CVO (Christelijk Voortgezet Onderwijs) zijn algemeen toegankelijk. Het CVO kent een aantal zwarte scholen, het gymnasium is dan weer meer wit.

‘Gemengde scholen krijg je door witte ouders te helpen’

en dan zie je toch dat Rotterdam nog een flinke achterstand heeft. “De populatie van ouders is hier anders dan bijvoorbeeld in Bergschenhoek. Ik vind het een megaprestatie dat scholen kinderen op een niveau brengen die ze qua capaciteit aan-

Dat heeft ook met de onderwijssoort te

kunnen. Dan zie ik dat scholen het heel goed

maken. Maar ik zie dat grote schoolbesturen

doen. En ik zie scholen die nog onder de maat

in Rotterdam grote stappen zetten om alle

gemengd gekregen door goed naar ouders te

presteren. Ik zou zelf heel ver willen gaan in

leerlingen goed onderwijs te bieden.”

luisteren en hen te vragen wat er moet gebeu-

het sanctioneren van die scholen.”

ren om hen zover te krijgen dat ze met hun Wat is het geheim van de smid bij het

kind naar een school in hun buurt gaan in

Hoe dan? Een wethouder heeft formeel toch

bestrijden van segregatie?

plaats van ver weg.”

weinig te zeggen over het onderwijsbeleid? “Het zou voor een aantal scholen goed zijn als

“We voelen er niets voor om leerlingen met busjes van elders vandaan te halen om scho-

Wat is voor ouders belangrijk?

een lokale overheid zou kunnen zeggen: stop-

len gemengd te krijgen. In gemengde wijken,

“Dat ze niet in hun eentje gaan, maar bij-

pen jullie er maar mee. Rotterdam kent

waar wij er veel van hebben, helpen wij witte

voorbeeld met twintig tegelijk. Ze vinden het

enkele scholen waarvan ik vind dat ouders en

ouders om de overstap te maken naar de

niks dat hun kind als enige witte kind in een

kinderen beter af zouden zijn als die scholen

zwarte school in hun eigen buurt. De afgelo-

totaal zwarte omgeving zit. Het gaat om het

zouden sluiten. Maar we hebben in Nederland

pen jaren hebben we tien basisscholen

pakket dat je ouders biedt. Een goed gebouw

niet een cultuur van scholen sluiten. We blij13

‘We hebben te weinig aandacht gehad voor de autochtone achterstandsleerling’

Het kan zelfs gaan om het versterken van het

hele dag aan. Moeder alleen in een vervuild

management, want als het management niet

huis met drie kinderen. Dat soort situaties en

deugt wordt het met die school ook niks. In

dat zijn in Rotterdam geen incidenten.”

dat potje zit een paar miljoen en als het nodig is lappen we bij.”

LANGERE SCHOOLWEEK

Een belangrijke opdracht van het onderwijs is Rotterdam heeft tweehonderd basisscholen en

behalve basisvaardigheden de burgerschaps-

honderd vo-scholen. Is dat niet een druppel op

vorming. Zijn die wel met elkaar te verenigen,

een gloeiende plaat?

gaat het een niet ten koste van het ander?

“Nee, met veel scholen gaat het uitstekend. In

“Kerntaak is talenten die kinderen hebben

ons onderwijsbeleid zit 110 miljoen euro

eruit te laten komen en kinderen voor te

voor po en vo. Per jaar. De helft is voor huis-

bereiden op hun leven en loopbaan. Daar

ven maar geld in slechte scholen pompen,

vesting en de helft onderwijskansenbeleid.

horen ook bij de sociale vaardigheden. Je kunt

vanuit de gedachte dat het vanzelf wel goed

We werken permanent aan vijf tot tien scho-

een kind niet alleen op een goed reken- of

komt. Maar ik ga als wethouder tot het uiter-

len om die beter te maken.”

wiskundeniveau brengen, maar als een soort sociaal gestoord iemand door het leven te

ste in mogelijkheden die ik wél heb. Een school die onvoldoende presteert hoeft bij

En hoe staat het met de autochtone achter-

laten gaan. De school is cruciaal voor het ont-

mij niet aan te kloppen. Ze zorgen eerst maar

standsleerling?

wikkelen van sociale vaardigheden.

dat de kwaliteit op orde is. In die zin heb ik

“Daar hebben we wellicht te weinig aandacht

En daarbij gaat het niet om wat er in de wet

daar ook gesprekken over met staatssecretaris

voor gehad, dat heeft staatssecretaris Dijksma

staat over het aantal onderwijsuren, maar het

Van Bijsterveldt.”

terecht gesignaleerd. Ik maak me zorgen over

aantal uren dat je nodig hebt om een kind op

die groep. Je hebt het over laagopgeleide

dat niveau te brengen. Ik baal van de rigiditeit

Hoe doet u dat juridisch?

autochtonen die al generaties in de oude wij-

van onze onderwijswetgeving, gelardeerd

“Het kan op het gebied van huisvesting als

ken wonen en daar maar niet uitkomen. Voor

met alle cao-afspraken die daar onder liggen.

het gaat om voorzieningen die volgens de wet

die groep is het heel erg moeilijk om een

Dat je altijd uit moet gaan van 26 uur onder-

niet verplicht zijn. Als bijvoorbeeld een dak

emancipatieslag te maken. Dat is misschien

wijs in het primair onderwijs. Als het nodig is

verrot is, dan moeten we dat financieren.

wel wrang, dat ik over de emancipatiebewe-

dat een kind 30 of 32 uur naar school gaat

Maar als een school op vier locaties zit en naar

ging in allochtone kring veel positiever ben

omdat je dan wel genoeg tijd hebt om met

één gebouw wil, dan zijn we niet verplicht

dan in een deel van de autochtone samenle-

sport, sociale vaardigheden, kunstzinnige

mee te werken.” De wethouder doelt op de

ving. We zijn nog onvoldoende in staat om

ontwikkeling, maar ook met taal en rekenen

islamitische middelbare school ISB

voor die groepen nieuwe perspectieven te

bezig te zijn, dan moet dat mogelijk zijn.

Ghaldoun. “Daar hebben we tegen gezegd:

bieden. Dat is de groep die politiek sterk door

Er zijn in Rotterdam heel veel scholen die

zorg eerst dat de kwaliteit op orde is, dan

Wilders wordt aangesproken. Die zich alleen

méér willen aanbieden aan hun leerlingen.

gaan we je helpen met de huisvesting. Maar

gelaten voelt in de oude wijken.”

Een deel zegt zelfs: verplicht. Je zou protest

als daar dan geen reactie op komt dan doen wij niks.”

van ouders verwachten, maar je krijgt juist Het is toch niet zo moeilijk om het onderwijs

veel instemming. We hebben er nooit gedoe

voor deze kinderen goed te maken? Daar

over met ouders. Andere scholen maken de

BUDGET VOOR VERBETERINGEN

weten we toch al lang van hoe je dat moet aan-

keus van vrijwilligheid, zij bieden zes uur

Hoe kun je als gemeente een school steunen?

pakken?

buitenschoolse activiteiten. Ik heb zelf

“Kern is dat je een analyse maakt van wat er

“Dat klopt, maar daar is een stimulerend

voorkeur voor de verplichte variant, omdat

beter kan. Scholen kunnen zich melden bij

thuismilieu voor nodig, dat een kind prikkels

je dan extra sport kunt verweven in het

een onafhankelijke commissie waarin ook

geeft om een stap verder te komen. Er is hier

curriculum. Dan krijg je een integrale

schoolbesturen participeren en die een

qua sociale vraagstukken meer aan de hand

lesweek van 32 uur. Dit is bovenwettelijk,

budget heeft om verbeteringen te financie-

dan het opleidingsniveau van ouders. Het

maar ik hoop wel dat uiteindelijk alle scho-

ren. Dat is eigen geld van Rotterdam. We

gaat om gezinnen waar we gezinscoaches

len die keus maken. Ik vind dat als je blijft

helpen scholen maximaal, met huisvesting,

voor hebben. In huizen zonder behang aan de

steken op die 26 uur er veel Rotterdamse

met extra budget onderwijsachterstanden.

muur, geen vloerbedekking, geen geld, tv de

kinderen tekort komen.”

14

Leerling terecht verwijderd JURIDISCHE KWESTIE In deze rubriek komt maandelijks een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

leraar tegengehouden, die op dat moment achter een andere leerling aanrende. Docent en leerling vielen op de grond en er ontstond een stevige worsteling. Volgens enkele leerlingen, die getuige waren van het incident, was hun medeleerling door het dolle heen en kon hij slechts met veel moeite worden vastgehouden. De docent kreeg zeker twee rake schoppen op de borst en in de maagstreek.

Tekst: Emmanuel Naaijkens

Na het geweldsincident schorste de school de leerling en werd er twee keer gesproken met vader en zoon. Enkele dagen later gevolgd door het voorgenomen besluit om de Artikel 27 van de Wet op het Voortgezet Onderwijs

betrokken leerling van school te verwijderen. Na een hoor-

(WVO) gaat onder meer over de toelating en verwijdering

zitting met ouder en leerling werd de verwijdering defini-

van leerlingen. Vooral wat dat laatste betreft is het een

tief, met aansluitend een termijn van zes weken waarin

artikel dat schoolleiders misschien wel eens slapeloze

bezwaar kon worden aangetekend. Een andere school bleek

nachten bezorgt. Volgens dit artikel kan een bevoegd

bereid om de verwijderde leerling toe te laten zodat hij zijn

gezag van een school een leerling niet weg sturen, dan

opleiding daar zou kunnen afmaken.

nadat er een andere school is gevonden die bereid is de (leerplichtige) leerling in te schrijven.

De rechter oordeelde dat de school in deze kwestie juist

Het oogmerk van de wetgever was indertijd om te voor-

had gehandeld. In zijn uitspraak wees hij erop dat de

komen dat leerlingen, die vanwege (ernstige) gedragspro-

school een reglement heeft waarin staat aangegeven welke

blemen niet meer te handhaven waren op een school, het

gedragingen niet worden getolereerd. Door fysiek geweld

onderwijs na hun verwijdering helemaal de rug zouden

te gebruiken tegen een docent heeft de betrokken leerling

toekeren en mogelijk zelfs in het criminele circuit zouden

die grenzen overschreden, aldus de rechter. Het bevoegd

belanden. Door de wegsturende school te verplichten

had terecht gebruik gemaakt van zijn bevoegdheid (artikel

voor de betrokken leerling op zoek te gaan naar een alter-

14, lid 1 van het Inrichtingsbesluit WVO) om een leerling

natief, zou dat risico beperkt worden, zo was de gedachte.

te verwijderen.

Bij zulk een ingrijpende maatregel, want dat is het verwij-

De rechter kwam ook tot de slotsom dat het schoolbestuur

deren van een leerling, is het voor een schoolleiding zaak

het garanderen van de veiligheid op school zwaarder

om zorgvuldig en doordacht te handelen. Als daar aan

mocht wegen dan het belang van de leerling om zijn oplei-

voldaan is zal de rechter, als die er aan te pas komt, het

ding daar af te kunnen maken. Bovendien had de school

besluit vrijwel zeker bevestigen, zoals blijkt uit onder-

zich ingespannen om er voor te zorgen dat de leerling

staande casus.

gedurende zijn schorsing onder andere door zelfstudie geen al te grote achterstand zou oplopen in zijn opleiding.

Een school voor voortgezet onderwijs werd in januari van

Ook het bezwaar van de leerling dat die voortaan twintig

dit jaar door een vader van een minderjarige leerling voor

minuten met de trein moest reizen om bij zijn nieuwe

de voorzieningenrechter van de rechtbank in Haarlem

school te komen, schoof de rechter terzijde. Voor de rech-

gedaagd, omdat zijn zoon van school was verwijderd. De

ter had de oude school, ondanks het nadeel van de langere

aanleiding was een incident tussen de zoon en een docent

reistijd voor de leerling, daarmee voldaan aan de verplich-

in de aula van de scholengemeenschap. De zoon had de

ting van artikel 27 WVO.

15

OPEN PLEK

Sterk - zwakte gedichten in de meimaand, maand van herinnering aan oorlog en bevrijding

In deze rubriek geeft SBM stof tot bezinning. Deze open plek biedt ruimte voor gedachten die het denken in beweging houden. De teksten op deze pagina’s cultiveren de verwondering, die vroeg of laat tot nieuwe inzichten leidt. Onderstaande teksten benaderen deze open plek elk langs een geheel eigen weg, in het besef dat deze ruimte zich uiteindelijk niet in woorden vangen laat. Samenstelling: Paul Boersma, Fotografie: iStockphoto / Clint Spencer

MIJN ZOON EN IK

Samen lopen we in het licht

Steen

van de ondergaande zon mijn kleine zoon en ik

Verdriet kit al mijn krachten samen, zodat ik roerloos word als steen. Mijn hele wezen wordt materie, een ondoordringbaar star mysterie, o sla de rots, opdat ik ween.

hij legt zijn hand

M. Vasalis

“voor iedereen”

in mijn hand en vraagt “maakt God de zon morgen wakker en schijnt hij dan weer voor iedereen?”

zeg ik en ik weet dat het eens zo Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens

geweest moet zijn

Verraadt ons aller angst zich niet

voor Auschwitz

in wie het leven weerloos liet? “dag zon” zingt hij De glasglans stemt de blazer mild

“dag God, tot morgen”

De kaarsvlam vormt de hand tot schild dan wacht hij

16

De krokus wijst beton zijn grens

vol vertrouwen

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens

op de nieuwe dag

Okke Jager

Ida Vos (Vijfendertig tranen)

DE LAATSTE AKTE De vlek van bloed Die de aarde heeft besmeurd En die in de schemering tot roest verkleurt Wordt morgenvroeg Door regen weggespoeld Tot alleen ons hart de wond nog voelt De laatste akte zet wellicht De wereld in een ander licht Geweld heeft nooit iets uitgericht En zal dat nimmer doen Wanneer wij in ons dodelijk domein Zouden zien hoe kwetsbaar we zijn

WEES NIET BANG

wees niet bang je mag opnieuw beginnen vastberaden doelbewust of aarzelend op de tast houd je aan regels volg je eigen zinnen laat die hand maar los of houd er juist een vast wees niet bang

Regen daalt op aarde neer Een eeuwig refrein, een eeuwig refrein Regen, regen die ons leert Hoe kwetsbaar we zijn Hoe kwetsbaar we zijn

voor al te grote dromen ga als je het zeker weet en als je aarzelt wacht hoe ijdel zijn de dingen die je je hebt voorgenomen het mooiste overkomt je het minste is bedacht

Marjol Flore/ Sting

wees niet bang voor wat ze van je vinden wat weet je van een ander als je jezelf niet kent verlies je oorsprong niet door je te snel te binden het leven lijkt afwisselend maar zelfs de liefde went wees niet bang je bent een van de velen en tegelijk is er

Ik zal de halmen niet meer zien noch binden ooit de schoven, maar doe mij in den oogst geloven waarvoor ik dien.....

maar een als jij dat betekent dat je vaak zult moeten delen en soms zult moeten roepen laat me vrij

Adriaan Roland Holst Freek de Jonge

17

Actieplan LeerKracht van Nederland

Leraar krijgt invloed op onderwijsbeleid van de school Het akkoord dat minister Plasterk met de belangenorganisaties heeft afgesloten over het Actieplan LeerKracht van Nederland gaat over meer dan hogere salarissen. De positie van de docent in de schoolorganisatie wordt verstevigd. Ook dat is een mijlpaal. Tekst: Emmanuel Naaijkens

In de nacht van 15 of 16 april bereikte minister Plasterk

Al te lang is er een relatief gering onderscheid geweest

(Onderwijs) dan eindelijk een akkoord (convenant) over de

met het salaris van een leerkracht.

aanpak van het nijpende probleem van het lerarentekort. Twee lange ronden waren er voor nodig om met de belan-

ONDERBELICHT

genorganisaties uit het onderwijs op één lijn te komen, de

Een aspect dat bij alle aandacht voor de materiële vooruit-

informele verkenningen niet meegerekend. Maar er stond

gang onderbelicht is gebleven, is de versterking van de

dan ook heel wat op het spel, want zonder een akkoord zou

invloed van de leraar op het onderwijsbeleid van zijn of haar

er, in ieder geval wat de vakbonden betreft, een hete zomer

school. Want ook in dat opzicht is het akkoord een mijlpaal.

volgen met harde acties. De bestrijding van het lerarente-

Tot in de jaren tachtig had een school een algemene leraren-

kort zou daar absoluut niet mee gediend zijn.

vergadering waar de lijnen van het onderwijsbeleid werden uitgezet, daarna is de zeggenschap verschoven naar het

Alle betrokkenen waren zich van die verantwoordelijk-

management. Volgens de commissie Rinnooy Kan, die een

heid bewust, getuige de toegevingen die over en weer

rapport heeft uitgebracht over de toekomst van het leraar-

gedaan zijn. Het verst ging Doekle Terpstra, voorzitter

schap, is daardoor de balans verstoord en dient de invloed

van de HBO Raad, die omwille van het algemeen belang

van de leraar op het onderwijsbeleid, die verder gaat dan de

genoegen nam met ‘slechts’ 26 miljoen euro om de

huidige medezeggenschapsraad, hersteld te worden. De

arbeidsvoorwaarden in zijn sector te kunnen verbeteren.

commissie is ervan overtuigd dat daardoor het werkplezier

Een gering bedrag op de één miljard euro die het kabinet

van de docenten en de kwaliteit van het onderwijs toe-

uiteindelijk in 2020 jaarlijks beschikbaar stelt voor sala-

neemt.

risverbeteringen.

De onderhandelaars over het Convenant Actieplan

De vakbonden stonden voor het dilemma van afschaffing

LeerKracht van Nederland hebben in ieder geval een aantal

van de bapo of honderd miljoen extra van het kabinet. Ze

piketpaaltjes geslagen. Citaat: ‘Een sterkere positie van de

kozen, mede onder druk van de sterk vergrijsde achter-

leraar in de school begint bij de erkenning dat de leraar in de

ban, voor behoud van de extra vrije dagen. Waarschijnlijk

dagelijkse onderwijspraktijk over professionele ruimte

hadden ze nog in hun achterhoofd de nachtmerrie van de

moet beschikken om zijn werk goed te kunnen doen.

ingrijpende bezuinigingen op de salarissen (HOS-

Sociale partners en de minister van OCW onderschrijven

operatie) in de jaren tachtig.

dat beginsel en spreken af dat de positie van de leraar in de school wordt versterkt door deze professionele ruimte – de

18

Bij de publicatie van het akkoord is in de media de aan-

interne zeggenschap van de leraar ten aanzien van het

dacht vooral uitgegaan naar de salarisverbeteringen,

ontwerp en de uitvoering van het onderwijskundig en

bovenop de reguliere cao-stijgingen, bedoeld om het

kwaliteitsbeleid van de school – onderdeel wordt van de

leraarsvak aantrekkelijker te maken. Voor de (adjunct-)

zorg van het bevoegd gezag voor goed bestuur.’

schoolleiders in het primair onderwijs is een lang

Een en ander wordt vastgelegd in een professioneel

gekoesterde wens in vervulling gegaan, namelijk dat

statuut, dat een wettelijke verankering krijgt. De tijd zal

extra verantwoordelijkheid beloond wordt en dat de

uit moeten wijzen in hoeverre docenten gebruik gaan

laagste salarisschaal voor adjunct-directeuren verdwijnt.

maken van hun nieuw verworven recht.

‘Term college van bestuur veroorzaakt kloof’

PvdA-kamerlid Staf Depla maakt zich zorgen over de kloof tussen docenten en schoolleiding, in het bijzonder in het mbo. Hij vindt de term college van bestuur daarom uiterst ongelukkig. Harm Klifman, adviseur van de Besturenraad, heeft minder moeite met die functiebenaming. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: PvdA

Vorige maand behandelde de Tweede Kamer een voorstel om de Wet

bedrijf runnen, in plaats van een maatschappelijke instelling. En effi-

Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie (Web) - zeg maar de mbo-

ciënt is het ook niet”, meent Depla.

sector - op een aantal punten te wijzigen. Zoals een strikte scheiding tussen bevoegd gezag en raad van toezicht. En de introductie van het

Harm Klifman, adviseur governance bij de Besturenraad, heeft daar

begrip college van bestuur. In feite gaat het bij dat laatste veelal om

minder moeite mee. “Als het beestje zo heet, laten we het dan gewoon

een bestendiging van de bestaande praktijk. Niettemin een ongeluk-

bij de naam noemen”, reageert hij. “Ik vind de terminologie van min-

kige aanpassing, in de ogen van het PvdA Kamerlid Staf Depla, omdat

der belang dan het achterliggende gegeven dat álle mbo-instellingen

deze terminologie associaties oproept met het bedrijfsleven en de

toe moeten naar het onderbrengen van bestuur en intern toezicht in

afstand tussen de leiding van de mbo-instelling en de professionals

twee onderscheiden organen. Ik weet dat er kleine mbo-scholen zijn

vergroot.

die daar niet mee uit de voeten kunnen.” Klifman gelooft niet dat de term college van bestuur van invloed is op

Een poging van Depla om via een amendement deze wijziging te voor-

de beleefde afstand tot de werkvloer. Bepalend is volgens hem het

komen, kreeg onvoldoende steun in de Kamer. “Ik doe als Kamerlid nu

daadwerkelijk gedrag en feitelijk handelen. “Anders gezegd, een

ruim een jaar het beroepsonderwijs en ik ben geschrokken van de

bestuurder die veel met de professionals praat, zich goed inleeft in hoe

grote kloof die er is tussen het onderwijspersoneel en de leiding. Veel

een school of opleiding feitelijk werkt en dat voor anderen zichtbaar

ROC’s zijn door fusies grootschalige instellingen geworden, waarvan

en herkenbaar laat meewegen in zijn besluiten, zal door de docenten

de top niet of onvoldoende weet wat er op de werkvloer leeft. Maar ik

niet ervaren worden als iemand van een andere planeet.”

schrik ook van de docenten die weinig vertrouwen hebben in de lei-

Klifman herinnert zich dat dezelfde discussie speelde toen het hoofd

ding. Het hanteren van termen zoals college van bestuur vergroot die

der school rechtspositioneel werd aangeduid als directeur.

afstand en het onderlinge wantrouwen. Mijn voorstel om de term

“Sommigen vonden dat wat teveel van het goede en naar het bedrijfs-

directie in plaats van college van bestuur in te voeren was daarom

leven rieken. Overigens moet ik er niet aan denken dat we toegaan

meer dan symbolisch”, aldus Depla.

naar de situatie van een kleine basisschool met 71 leerlingen die voor twee dagen in de week geleid wordt door een eenhoofdig college van

Tot zijn afgrijzen komt de term ook in het voortgezet onderwijs en

bestuur. Het is de Tweede Kamer die in de loop van dit jaar ook voor

zelfs in het basisonderwijs steeds vaker voor. “De bestuurders aan de

het funderend onderwijs zal spreken over de verhouding bestuur -

top hebben niet in de gaten hoezeer de mensen op de werkvloer zich

intern toezicht en die dit soort doorschieten kan voorkomen.”

daaraan ergeren. Het gaat kennelijk alleen om de status, de ene

Staf Depla erkent overigens volmondig dat er ook een groot wantrou-

bestuurder wil niet onderdoen voor de andere. Een raad van bestuur

wen bestaat tussen politiek Den Haag en het onderwijsveld. “Daar

aan het hoofd van een aantal basisscholen, het lijkt wel of ze een

maak ik mij veel zorgen over.” 19

Vernieuwingsscholen willen af van ‘toetsdictatuur’ Eén op de twintig basisscholen neemt geen eindtoets af. Ze zijn er principieel op tegen of ze zien er het nut gewoon niet van in. Dat heeft nogal wat consequenties. Want de inspectie eist cijfers. Hoewel het ongenoegen bij scholen over de ‘toetsdictatuur’ luider wordt, verandert er weinig. “We willen niet op louter zakelijke gronden worden afgerekend.” Tekst: Loek Mulder, Fotografie: Leo van Breugel

Nee, basisscholen hebben geen verplichting om een eindtoets af te nemen, stelt de Inspectie van het Onderwijs. Maar meten is weten, stelt de inspectie eveneens. En dus moeten er scores op tafel komen. “Dat is een keuze die de politiek heeft gemaakt”, laat de hoofdinspecteur van het onderwijs via zijn woordvoerder weten. “De politiek eist dat scholen worden beoordeeld op kengetallen. Scholen hebben daarom een wettelijke verplichting de kerndoelen te halen.” Daar kan de inspectie niet op worden aangesproken, redeneert de organisatie. Die controleert immers slechts wat de politiek van haar vraagt. Nattevingerwerk, daar kan de inspectie dus niet mee leven. De boodschap van de inspectie is ambivalent. Toetsen hoeft niet, maar de inspectie eist wel dat hard wordt aangetoond dat een kind de onderwijsdoelen heeft behaald: “We oefenen geen druk uit op scholen om een eindtoets toe te passen”, aldus de inspectiewoordvoerder. “Daar zijn scholen vrij in. Maar we willen wel weten of scholen voldoen aan de opdracht die ze hebben.” Als alternatief voor de eindtoets accepteert de inspectie overigens wel de gegevens van een goedgekeurd leerlingvolgsysteem. “We verwachten nu eenmaal dat de school bijhoudt hoe het met de leerlingen gaat. We willen weten of leerlingen achterblijven en of ze misschien extra zorg nodig hebben.” 20

“De inspectie focust op één gebied”, reageert

realiteit van alledag is dat scholen moeten

directeur Gurbe van der Schaaf van De

voldoen aan eisen en dat we daarmee niet aan

Regenboog, een christelijke Jenaplanschool

toetsen ontkomen, maar het is een span-

in Emmen. Leeropbrengsten zijn niet in een

ningsveld. Het blijft puzzelen als je een

getal samen te vatten, redeneert Van der

bepaald onderwijsconcept hebt.”

Schaaf. Met het zware accent op toetsen gaat

Wat Van der Schaaf ook stoort is dat het

de inspectie volgens hem voorbij aan de vaar-

voortgezet onderwijs de Cito-scores steeds

echter gebruikt als kwaliteitsoordeel over de

digheden die De Regenboog haar leerlingen

vaker als belangrijkste toelatingscriterium

school en ze worden door middelbare scholen

op andere terreinen tracht bij te brengen.

hanteert, al is dat in de plaats Emmen, waar

in toenemende mate gebruikt als criterium

Vaardigheden waarmee later als burger goed

De Regenboog is gevestigd, niet het geval.

voor plaatsing.”

kunnen functioneren in de maatschappij.

Maar toetsscores zijn te beperkt om als voor-

Boes somt nog een reeks andere bezwaren op.

“De inspectie kijkt niet naar sociale vaardig-

naamste criterium te gelden, vindt Van der

Toetsen meten niet de ware opbrengsten van

heden zoals gesprekstechnieken, of kinderen

Schaaf. “Een toets is niet meer dan een foto”,

het Jenaplanonderwijs, zegt hij. Er spelen

in staat zijn oplossingen te zoeken in conflict-

aldus Van der Schaaf. “De leraar heeft de film.

zoveel meer factoren een rol. Bovendien is

situaties en of ze in een team kunnen werken.

Bij verwijzing naar een middelbare school

slechts voor een gering deel van het curricu-

Maar dat zijn juist zaken die wij op school

hou je ook rekening met zelfstandigheid,

lum toetsmateriaal beschikbaar. “Bij taal bij-

enorm belangrijk vinden. waardoor ze als

motivatie en een reeks andere persoonlijk-

voorbeeld, is slechts dertig procent van het

burger goed leren functioneren in de maat-

heidskenmerken. Alleen een leraar beschikt

curriculum te toetsen”, aldus Boes.

schappij. Kinderen die die vaardigheden goed

over die kennis. Dus moet ook het advies van

Een ander ongewenst neveneffect van de

beheersen, besparen de maatschappij veel

de leraar het zwaarst wegen, niet de Cito-

toetscultuur is dat schoolbesturen steeds

geld, bijvoorbeeld omdat ze minder snel tot

score.”

vaker Cito-gegevens gebruiken om school-

Cito = criterium voor plaatsing

prestaties te vergelijken en scholen op grond

vandalisme komen.” “Als school willen we ons verantwoorden

TOETSMISBRUIK

daarvan ter verantwoording roepen.

tegenover de maatschappij, de ouders en kin-

Het zijn met name de vernieuwingsscholen -

Oneigenlijk gebruik, vindt Boes.

deren en tevens tegenover de inspectie”, ver-

Jenaplan-, Dalton-, Vrijescholen, Montessori,

volgt Van der Schaaf. “Maar de inspectie is

Freinet en ervaringsgerichte scholen - die

ONWRIKBAAR

slechts één van de drie.”

bezwaren hebben tegen de huidige toetsings-

In 2001 zette de Vereniging van

methodiek en het gebruik van de resultaten.

Jenaplanscholen met steun van andere ver-

Die scholen zien zich gedwongen meer aan-

nieuwingsscholen de actie ‘Een streep door

dacht te besteden aan zaken die hard getoetst

de eindtoets’ op. Begin dit jaar kreeg dit een

worden. Zo ontkomen ze er niet aan conces-

vervolg met de presentatie van de brochure

sies te doen aan hun onderwijsfilosofie, zegt

‘Elke school is er één’. Het zijn de vernieu-

Ad Boes van de Nederlandse

wingsscholen die de actie initieerden, maar,

Jenaplanvereniging (NJPV). Een ‘ramp’ voor

verklaart Boes: “Ik krijg enorm veel onder-

vernieuwingsscholen, noemt Boes het. In de

steunende reacties van reguliere basisscholen.

NEGATIEF OORDEEL

eerste plaats omdat het ten koste van de auto-

Die kampen uiteindelijk met dezelfde proble-

Het gewicht dat de inspectie aan toetsresulta-

nomie van het onderwijs gaat, verklaart Boes.

men. Er zit veel boosheid bij scholen.”

ten toekent, dwingt de Regenboog aanpassin-

Als scholen niet meer zelf kunnen bepalen

In ‘Elke school is er één’ distantiëren de scho-

gen te doen in het Jenaplanonderwijs, zegt

hoe ze hun onderwijsprogramma inrichten,

len zich van het toezichtskader en presente-

Van der Schaaf. Ruim een jaar geleden kreeg

wordt de vrijheid van onderwijs geweld aan

ren ze een alternatief waarin meer ruimte is

de school het oordeel ‘zeer zwak’ van de

gedaan. Het huidige toezichtskader leidt vol-

voor andere vormen van toetsing, waardoor

onderwijsinspectie. Van der Schaaf: “We

gens de NJPV tot versmalling van de leerstof.

ook wordt gekeken naar andere capaciteiten

hebben ons onderwijsprogramma moeten

Scholen willen immers scoren op datgene

van kinderen: of ze kunnen luisteren, opko-

aanpassen. We hebben meer ruimte moeten

wat wordt getest.

men voor hun mening, samenwerken, zelf-

inruimen voor rekenen. Daarmee doen we

De NJPV voert al jaren een felle strijd tegen

standig zijn, enzovoorts.

onze Jenaplanprincipes nu enig geweld aan.

wat Jenaplan-promotor Boes ‘de toetsings-

Er zit helaas weinig beweging in bij de

Dat was wel even slikken, maar het kan niet

cultuur’ noemt. “Ik ben niet tegen toetsen”,

inspectie en de politiek, constateert Boes.

anders.” Die koerswijziging heeft er overi-

zegt hij. “Het kan een heel goed middel zijn

“De positie van de inspectie lijkt onwrikbaar.

gens wel toe geleid dat na een versnelde her-

om de resultaten van het onderwijs te beoor-

Bij Tweede-Kamerleden bestaat wel inte-

keuring de school van het brandmerk ‘zeer

delen. Maar toetsen worden misbruikt.

resse, maar men is nog lang niet om. Het

zwak’ is verlost.

Oorspronkelijk had de Cito-eindtoets het

hangt samen met de cultuur van de samenle-

De uitgangspunten en methodiek van het

karakter van een tweede, objectiverend gege-

ving. Die is geënt op groei en presteren. Niet

Jenaplanonderwijs botsen met ideeën van de

ven, waarbij het advies van de school als

alleen de politie en de gezondheidszorg wordt

onderwijsinspectie, stelt Van der Schaaf. “De

voornaamste leidraad gold. Ze worden nu

er op afgerekend, ook het onderwijs.”

‘Onderwijs is meer dan rekenen en taal’

21

DE PRAKTIJK

Soepeler overstap naar hbo in Hoogeveen

kunnen leerkrachten ideeën opdoen voor het maken van een eigen WebQuest.

Iedere leerling van havo of mbo-niveau 4 kan vanaf 2009 in Hoogeveen

zogenaamde design patterns te vinden. We noemen het ‘ontwerpideeën’. Er

beginnen met een hbo-opleiding. Niet pas na het eindexamen, maar al

zijn een zestal thema’s uitgewerkt met concrete voorbeelden die een bron van

tijdens de opleiding. Door deze zogeheten schakelprocedure kunnen leer-

inspiratie voor WebQuest auteurs kunnen zijn.

lingen tijdwinst boeken met hun studie aan een hogeschool. Zo kunnen

Een WebQuest of WebKwestie is een activiteit voor leerlingen, waarbij de infor-

leerlingen bijvoorbeeld in vijf jaar hun havo-diploma en hun hbo-prope-

matie geheel of gedeeltelijk van het web komt. Individueel of in groepjes maken

deuse halen.

de leerlingen een product. Dat kan zijn een spreekbeurt, een werkstuk, een

In dit project werken Roelof van Echten College (vmbo, havo, vwo),

powerpoint-presentatie, een verslag, een tentoonstelling, een maquette, enz.

Stenden hogeschool (voorheen Hogeschool Drenthe) en het Alfa-college

Meer informatie: http://webquest.kennisnet.nl/ontwerpidee.

Op de webquest-site van Kennisnet is nu een Nederlandse versie van deze

(mbo) een geheel nieuw onderwijsconcept uit. Daarnaast wordt de route vmbo en mbo in elkaar geschoven om de traditionele aansluitingsproble-

Deze nieuwe aanpak beoogt behalve een verkorting van de studieroute

Checklist bij aanschaf van digitaal schoolbord

vooral ook de studieuitval in het eerste jaar van het hbo terug te dringen.

Steeds meer scholen stappen over op digitale schoolborden. Kennisnet heeft

Veel leerlingen van havo en mbo-4 willen verder studeren. Ondanks keu-

een handige checklist ontwikkeld om het schoolbord aan te kunnen schaffen

zebegeleiding op school weten eindexamenkandidaten vaak nog niet

dat past bij de wensen van de leerkrachten.

welke vervolgstudie ze moeten kiezen. Dat leidt later tot hoge uitval en

In de checklist komen bijvoorbeeld onderwijskundige aspecten, proefplaatsing,

switchgedrag. In de schakelpropedeuse wordt uitgegaan van een ander

de aanschaf van een beamer, verzekering, verlichting in het klaslokaal, de voor-

concept, waardoor leerlingen hun keus nog even kunnen uitstellen. De

bereiding van de docenten en onderhandelingen met de leverancier aan de

schakelpropedeuse begint breed en pas in de loop van de propedeuse

orde.

wordt toegewerkt naar een beroepsopleiding. Zij worden daarbij gehol-

Goede en vooral onafhankelijke informatie is volgens Kennisnet schaars.

pen doordat ze in het eerste deel van hun opleiding met allerlei beroepen

Uitgebreide informatie is te vinden op www.digitaalschoolbordonderwijs.nl.

men te voorkomen.

ervaring opdoen in Drentse recreatiebedrijven, die ook bij het concept betrokken zijn. Het project kost zo’n 2,5 miljoen euro. Scholen en bedrijven investeren

Plan voor tweede academische pabo

gezamenlijk bijna anderhalf miljoen euro. Het Platform Beroepsonderwijs

Saxion Hogescholen in Deventer wil, in samenwerking met de Universiteit

heeft een miljoen euro subsidie toegezegd.

Twente, vanaf volgend studiejaar een academische pabo starten. Eerder dit jaar al kondigde de Hogeschool Utrecht samen met de Universiteit Utrecht een academische lerarenopleiding basisonderwijs een vergelijkbaar initiatief aan.

22

Tips voor maken van WebQuest

Vanwege het universitaire einddiploma zijn deze opleidingen, in tegenstelling tot

Het maken van een WebQuest is soms lastig. Het bedenken van een

de ‘gewone’ pabo, niet rechtstreeks toegankelijk voor havo- of mbo-leerlingen.

onderwerp of de wijze waarop de informatie verwerkt moet worden, levert

De nieuwe variant op de bestaande pabo-opleiding moet er toe bijdragen dat

wel eens hoofdbrekens op. Het is echter eenvoudig om een variant te

meer vwo’ers kiezen voor een baan als leerkracht in het basisonderwijs. De hui-

maken op een al bestaande WebQuest of een werkwijze te kopiëren naar

dige opleidingen van de pabo’s zouden vooral wat het theoretisch deel betreft

een eigen onderwerp.

voor vwo’ers onvoldoende uitdaging bieden. Op dit moment heeft bij de voltijd-

De Amerikaanse hoogleraar Bernie Dodge (bedenker van de WebQuest)

studenten op de pabo ongeveer elf procent een vwo-achtergrond, meer dan de

heeft al enige tijd op zijn website een speciale pagina voor docenten die

helft van de studenten komt van de havo. Met academisch opgeleide leerkrach-

zelf een WebQuest willen maken. Op die pagina met ‘design patterns’

ten denkt men ook het praktijkonderzoek in de basisschool te bevorderen.

Bij Saxion Hogescholen bestaat de academische pabo uit een combinatie van

VMBO verbindtrommel

een versnelde pabo-opleiding (op hoger niveau) en een universitaire master bij

Hoe leg je als vmbo-school contact met het bedrijfsleven en maatschap-

de Universiteit Twente. De totale studieduur bedraagt 4-5 jaar en er worden twee

pelijke instellingen en hoe houd je communicatie op orde? Om scholen

getuigschriften behaald: een pabo-getuigschrift en een masterdiploma onder-

daarbij te helpen is de VMBO Verbindtrommel in het leven geroepen. Er is

wijskunde. De opleiding in Deventer staat vooralsnog open voor maximaal zestig

een website ontworpen waar concrete instrumenten staan om de relatie

studenten die een vwo-diploma met wiskunde-a in hun pakket hebben.

met het bedrijfsleven te evalueren en verbeteren. Vmbo-scholen zijn zich

De academische pabo van Hogeschool Utrecht (Instituut Theo Thijssen) en

lang niet altijd bewust van de kansen en mogelijkheden die contacten

Universiteit Utrecht is eveneens een combinatie van de bestaande pabo-

met het bedrijfsleven bieden. Verbindend Leren heeft in 2007 een imago-

opleiding en de universitaire opleiding onderwijskunde. De inschrijving staat

onderzoek laten uitvoeren waarin deze problemen zijn belicht. Uit het

open voor leerlingen met een vwo-diploma en voor studenten die eerder al een

onderzoek komt duidelijk naar voren dat het vmbo niet zo zeer kampt met

wo/hbo-propedeuse hebben afgerond. Er zijn in Utrecht totaal vijftig plaatsen

een beeldvormingsprobleem in relatie tot het bedrijfsleven, maar eerder

beschikbaar. Ervaring opdoen in de beroepspraktijk neemt bij beide nieuwe

met een communicatieprobleem. Verbindend leren is een initiatief van

pabo academies een belangrijke plaats in. Al aan het begin van de opleiding

het ministerie van Onderwijs en de besturenorganisaties in het voortgezet

gaan de academische studenten stage lopen in de klas.

onderwijs. Meer informatie op www.vmbo-verbindtrommel.nl.

Leerlijnen voor kinderen met iq tot 35 De leerlijnen voor kinderen met een iq van 35 zijn verdiept en verbreed. Deze

Ezelbruggetjes in de klas

leerlijnen zijn in nauwe samenwerking ontwikkeld door de LVC3, de CED-Groep

Een hoofd als een zeef, niets kunnen onthouden. Wat zijn de hulpmid-

en Cursusteam Eowyn in samenwerking met ZML-scholen en KDC’s.

delen om dat te voorkomen? In de tentoonstelling Ezelbruggetjes in

Met de invoering van de regeling lgf (leerling gebonden financiering) in augus-

de klas is te zien dat het geheugen al eeuwenlang een handje wordt

tus 2003, werd de onafhankelijke indicatiestelling in het (speciaal) onderwijs

geholpen. Met bijvoorbeeld rebussen, ABC-boekjes, telboekjes en kwar-

ingevoerd. Daarbij werd voor alle kinderen, ongeacht hun handicaps en beper-

tetspelen. Veel boekjes hebben de tand des tijds niet doorstaan, maar

kingen de toegang tot het (speciaal) onderwijs mogelijk. Kinderen met een iq

het Onderwijsmuseum in Rotterdam heeft een aantal van die zeldzame

tot 25 en kinderen met een iq tussen 25 en 35 en bijkomende problematiek(en)

boekjes in zijn collectie. Deze kleine expositie loopt tot 11 juli.

werden vanaf dat moment in de onderwijs indicatiesystematiek gerekend tot de

Nog tot 9 november is in het Onderwijsmuseum een expositie over de

meervoudig gehandicapte leerlingen in cluster 3.

ontwikkeling van de brede school. Het gaat zowel om de geschiedenis

Uit de jaarlijkse Monitor cluster 3 blijkt dat het aantal kinderen uit de doelgroep

van de brede school, als om de huidige stand van zaken en de toe-

dat de cluster 3 scholen bezoekt, gestaag is toegenomen tot ruim 2.500 op

komst. Dit wordt in beeld gebracht door middel van films, maquettes en

1 oktober 2007. Van belang was en is hoe het onderwijs aan deze kinderen

historisch materiaal.

verder inhoudelijk en praktisch vormgegeven moe(s)t worden.

Meer informatie op www.onderwijsmuseum.nl.

De LVC3 heeft een overzicht gemaakt van de antwoorden die verschillende ontwikkelaars geformuleerd hebben op de vragen die kinderen en scholen stellen. Naast bovengenoemde ontwikkelaars zijn ook de publicaties en de expertise van de SLO, het Seminarium voor Orthopedagogiek, de KPC Groep en de Emiliusschool gebruikt. Voor meer informatie http://speciaalonderwijs.kennisnet.nl.

Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar [email protected].

23

Helft van de leerlingen krijgt nu competentiegericht onderwijs

Vernieuwingen in mbo onder zware politieke druk Het middelbaar beroepsonderwijs staat voor een grote opgave. In 2010 moet op alle instellingen het competentiegericht leren zijn ingevoerd. Volgens de sector gaat dat zeker lukken, maar vanuit de Tweede Kamer groeit de druk om gas terug te nemen. Na ‘Dijsselbloem’ is experimenteren uit de gratie. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Corine de Reus

In relatieve rust kon de sector van het

beroepservaring: de verpleegkundige aan het

leerlingen van het Friesland College in novem-

Beroepsonderwijs en de Volwasseneneducatie

bed, de monteur in de garage, de medewerker

ber 2006, tegen de chaos die volgens hen het

(BVE) – beter bekend als het mbo - aan het

van een administratiekantoor, de bakker,

competentiegericht leren op school veroor-

begin van dit decennium een begin maken met

slager, horecaondernemer, enz.

zaakt had, gooide olie op het vuur. Een meerderheid in de Tweede Kamer volgt

de vernieuwing van het beroepsonderwijs. De aandacht van de publieke opinie, en in zekere

Maar de ingrijpende vernieuwingsslag in het

sindsdien de ontwikkelingen in het mbo met

zin van de Haagse politici, is traditioneel

mbo kwam door de discussie over het Nieuwe

argusogen. Bij het debat in de Kamer over het

vooral gevestigd op ontwikkelingen in het

Leren plotseling volop in de Haagse schijn-

rapport van de commissie Dijsselbloem,

voortgezet en hoger onderwijs. Het mbo hing

werpers te staan. Want het competentiege-

vorige maand, kwam de argwaan en zorg

er lange tijd een beetje bij, ofschoon de beteke-

richt leren dat het mbo fasegewijs aan het

opnieuw naar buiten. Gaat het met innovatie

nis van deze sector voor onze economie

invoeren is, heeft volgens velen dezelfde ken-

in het mbo niet dezelfde kant op als met de

nauwelijks valt te overschatten. Zo’n zeventig

merken als het Nieuwe Leren. En die onder-

basisvorming en de tweede fase: van bovenaf

procent van de werknemers heeft een mbo-

wijskundige vernieuwing is de afgelopen jaren

opgelegd en door niemand echt gewild? Leidt

achtergrond of een daarmee vergelijkbare

aardig besmet geraakt. Vooral de staking van

dat over vijf jaar niet opnieuw tot een parle-

COMPETENTIEGERICHT LEREN ■ Er bestaan verschillende definities van competentiegericht leren (cgl). De meest simpele is deze: Het verwerven c.q. ontwikkelen van een mix van kennis, vaardigheden en

dagelijkse praktijk. ■ De mbo-scholen hebben gezamenlijk besloten dat het

beroepshouding die nodig is om adequaat te kunnen

invoeren van deze onderwijsvernieuwing wenselijk zou

handelen in een concrete praktijksituatie. De leerling heeft

zijn, er lag geen verplichting van Den Haag.

een actieve rol in zijn eigen leerproces. Docenten zijn in

■ Het bedrijfsleven steunt de invoering van cgl gezien de

dit concept niet alleen kennisoverdragers, maar ook

veranderende eisen die vandaag de dag aan werknemers

begeleiders van de leerling in hun leerproces.

worden gesteld. Niet alleen kennis en vaardigen tellen,

■ Een vaak gebruikt voorbeeld van cgl is het halen van het

maar ook allerlei competenties zoals kunnen werken in

rijbewijs. Dat gaat om een combinatie van kennisverwerven

teamverband, initiatief tonen, communiceren, verantwoor-

(de verkeersregels), ervaring opdoen in de praktijk (de

delijkheid nemen, enz.

rijlessen) en het ontwikkelen van rijgedrag (houding). ■ In kwalificatiedossiers, opgesteld in samenspraak met het

■ Het bureau Keesie, gespecialiseerd in onderzoek onder jongeren, heeft in opdracht van de MBO-Raad gepeild wat

bedrijfsleven, staat aan welke eisen een toekomstige

de leerlingen zelf vinden van de vernieuwingen. Volgens

beroepsbeoefenaar in een bepaalde sector (bouw, verple-

Keesie zijn de leerlingen enthousiast.

ging, administratie, landbouw, techniek, enz.) moet voldoen.

24

■ Competentiegericht leren is dus nauw verweven met de

a

COLUMN

Marianne Luyer voorzitter Besturenraad

Fotografie: Ruben Schipper

Omgaan met verschillen

In de aanloop naar de vertoning van de film Fitna

aandacht geven aan burgerschapsvorming.

mentair onderzoek naar een mislukte vernieu-

van Geert Wilders waren er velen die zich zorgen

Het onderwijs heeft immers van oudsher, naast

wing? Hoe houden wij als Kamer de vinger aan

maakten over mogelijke heftige reacties vanuit de

het overdragen van kennis en het bijbrengen van

de pols, kunnen we het proces terugdraaien?

bevolking. Ook op scholen met veel allochtone

vaardigheden, een pedagogische opdracht.

leerlingen hield men, na eerdere ervaringen

Alle leerlingen – ongeacht hun kleur, afkomst of

ONOMKEERBAAR PROCES

zoals de aanslagen in Amerika, rekening met

beperkingen – moeten de optimale kans krijgen

Los van de vraag of stopzetting wenselijk is,

onrust onder leerlingen en lagen er draaiboeken

om op school hun talenten te ontwikkelen en

de invoering van het competentiegericht

klaar voor calamiteiten. Gelukkig zijn de sombere

zich als mens te ontplooien. In de ideale situatie

leren is al zover gevorderd dat er waarschijn-

verwachtingen niet uitgekomen. Sterker nog,

trekken school en ouders daarin schouder aan

lijk geen weg meer terug is, zo valt op te

de ingetogen reacties zijn voor mij een hoopvol

schouder met elkaar op.

maken uit tussenstand van de implementatie

teken dat de wurggreep van de polarisatie, waarin

van het compentiegericht leren die staatsse-

onze samenleving nu al te lang in gevangen is,

Burgerschapsvorming wordt vaak in de context

cretaris Van Bijsterveldt in maart naar de

eindelijk op zijn retour lijkt.

geplaatst van een gemeenschap waarin ‘oude’

Tweede Kamer heeft gestuurd. Met wat sla-

en ‘nieuwe’ Nederlanders in harmonie met elkaar

gen om de arm komt de bewindsvrouw tot de

Wat de gebeurtenissen de afgelopen jaren vooral

samenleven. Maar in mijn ogen is dat een te

conclusie dat de operatie op de goede weg is.

hebben laten zien is dat een maatschappij waarin

beperkte opvatting over wat burgerschapsvorming

Waar op de regionale opleidingencentra

burgers met uiteenlopende (geloofs)opvattingen

zou moeten zijn. Het gaat erom dat we niemand

(roc’s) nu al gewerkt wordt volgens de nieuwe

elkaar accepteren en respecteren geen vanzelf-

uitsluiten. Niet kinderen uit andere culturen,

principes, is dat officieel op experimentele

sprekendheid is. Dat onze eeuwenoude traditie

maar bijvoorbeeld ook niet de leerlingen die

basis. Maar het gaat al in totaal om bijna de

van tolerantie jegens andersdenkenden,

gedragsproblemen hebben of leerlingen met

helft van de ongeveer 500.000 leerlingen in

van vreedzaam naast en met elkaar samenleven,

geestelijke en/of lichamelijke beperkingen en die

het mbo. In 2010 moeten alle zeventig roc’s

geen garantie is voor de toekomst. Telkens

we maar al te gauw een etiketje van ‘anders zijn’

(inclusief de vakscholen en de agrarische

opnieuw zullen we moeten investeren in onze

opplakken.

opleidingen) het nieuwe beroepsonderwijs

onderlinge relaties, wat in een samenleving die

Ook in dat opzicht zullen we er ons in het onder-

hebben ingevoerd. Dat is overigens al twee

zich kenmerkt door een toegenomen individua-

wijs meer dan ooit van bewust moeten zijn dat

jaar later dan aanvankelijk gepland.

lisme, veel van ons doorzettingsvermogen vergt.

we rekening houden met verschillen, met het

Van Bijsterveldt kwam al kort na haar aan-

prachtige gegeven dat iedere mens uniek is.

treden op basis van externe analyses tot de

Het is zonneklaar dat er in dat opzicht een

En dat geldt in bijzondere mate voor het christelijk

slotsom dat een te snelle doorvoering zeer

belangrijke taak is weggelegd voor het onder-

onderwijs, dat zich vanuit de Bijbel geïnspireerd

riskant zou zijn vanwege de vele knelpunten

wijs. En niet alleen omdat het kabinet sinds 2004

weet door het ‘Heb uw naaste lief’.

en ze besloot tot twee jaar uitstel. De staats-

verwacht dat schoolleiders en docenten volop

secretaris heeft inmiddels bovendien drie ervaren mbo-bestuurders als procesmanager aangesteld om deze megaoperatie tot een goed einde te brengen. Ze gaat er vanuit dat 2010 vooralsnog haalbaar is.

Reageren? Mail Marianne Luyer op [email protected]

25

BESTURENRAAD

Open mind: Grote Woorden II – Kwaliteit In de tweede aflevering over Grote Woorden in de serie Open Mind gaat Harm Klifman in op het woord kwaliteit: er zijn zo weinig begrippen die geprostitueerd zijn als dit begrip. Ja, erkent Klifman, dat is een krachtige uitdrukking, maar het kan niet anders. Tekst: Harm Klifman

Het debat in het onderwijs over de kwaliteit ervan

identiteit als onderscheidend criterium voor school-

kwaliteit op deze manier eigenlijk niet meer is dan

duurt nu pakweg een kleine 25 jaar, langer écht niet.

keuze. Even los van de onmogelijkheid om, zéker

een onderhandelingsresultaat.

Daarvoor bestond er wel of geen kwaliteit, dat was

vanuit het perspectief van identiteit, die twee te

niet duidelijk want niemand had het er over; men

ontkoppelen, hebben toch aanvankelijk velen het

Ik heb er niet zoveel mee, met dit gebruik van het

kon zonder. Intussen deed iedereen zijn werk, vaak

begrip kwaliteit geannexeerd als een mooie vlucht-

begrip kwaliteit. Laten we er geen misverstand

ook met liefde. Misschien was er best veel kwaliteit

route om ingewikkelde discussies te omzeilen. Want

over hebben: de kwaliteit van het onderwijs moet

zonder dat dat als zodanig werd waargenomen of

kwaliteit is oppervlakkig gezien een ideologievrij

gewoon goed zijn. En een school met een identiteit

benoemd – ik twijfel daar geen moment aan.

begrip dat allesomvattende pretenties heeft en zich

mag zich erop voorstaan als hij daar veel werk van

mag verheugen in een verzoenende werking tussen

maakt, maar kinderen moeten gewoon ook goed

Grappig is dat: dingen bestaan als er een begrip

de school en de ouder, want beide ‘gaan immers

kunnen rekenen en schrijven – als dat niet in orde

voor is. Het begrip maakt niets tot iets zou je

voor kwaliteit’. Niet dan, ja toch? Bovendien is kwa-

is, doe je gewoon wat fout als school.

kunnen zeggen. En als dat begrip er eenmaal

liteit concurrentiegericht: op de kwaliteit moet je de

is, ondergaat het iets zijn eigen ontwikkeling. Bij

slag om de leerling winnen en daarmee daagt het

Wat me tegenstaat is dus niet dat er kwaliteit

kwaliteit is dat zeker zo. Dat kan ik illustreren met

uit. Daar komt bij dat kwaliteit gemakkelijk omslaat

geleverd moet worden als wel dat er steeds vaker

een voorbeeld.

in kwantiteit, want meten is weten, nietwaar? Alsof

en steeds meer sprake is van kwaliteit die het resul-

het getal samenvalt met waar het een indicatie (en

taat is van een externe onderhandeling. En er is

niet meer dan dat) van is.

steeds minder sprake van kwaliteit als een zelfop-

Toen overal in de samenleving de aandacht voor kwaliteit ontstond deed ik eens mee aan een

gelegde eis van waar de school eigener beweging

workshop kwaliteit, met een open inschrijving. Ik

Er zijn weinig begrippen die zo geprostitueerd zijn

en geheel vanuit de eigen missie (dus innerlijke

zat in een zaaltje in het Eftelinghotel met veertien

als kwaliteit. Ja, ik weet het, ik druk me krachtig

roeping) voor gaat. Alle getamboer op autonomie-

personen uit allerlei sectoren van de samenleving.

uit, maar het moet even. Neem de kwaliteits-

vergroting klinkt prachtig, maar als er vervolgens

Als aftrap en opwarmer vroeg de workshopleider

agenda’s van dit kabinet. Op titel van kwaliteit heb

allerlei geobjectiveerde kwaliteitsdefinities tus-

ons om onze associaties bij kwaliteit te noteren. Hij

je als politicus bij voorbaat het gelijk in het debat

sen geschoven worden, klinkt al dat getamboer

ging vervolgens de kring rond en ieder gaf zo zijn

al in je zak. Want wie zal ertegen zijn als je beleid

gewoon vals.

gedachten. Hij kwam ook bij de enige dame in het

maakt om de kwaliteit van het onderwijs te ver-

gezelschap en die gaf, als enige, als reactie: ‘kwa-

beteren, ook al grijp je daarmee als overheid diep

liteit is een goed gevoel’. De workshopleider werd

in in de processen en eigen ruimtes van scholen?

enthousiast, want inderdaad, kwaliteit is een emo-

Bovendien moet je als school je kwaliteit ook nog

tie. Niet meer en niet minder. Met die kwalificatie

eens goed kunnen uitleggen aan je ‘omgeving’,

Meer bijdragen in de debatserie Open Mind

van kwaliteit kom je nu niet meer weg.

die op haar beurt nog iets terug mag zeggen, waar

zijn te vinden op www.besturenraad.nl.

jij dan weer wat mee moet. Dat verhoogt weer de

Wilt u reageren? Stuur dan een mail naar

Ik denk dat ik er niet ver naast zit als ik stel dat

kwaliteit, enzovoorts. We polderen lekker door met

[email protected].

kwaliteit door velen is omarmd als de opvolger van

elkaar en noemen het een kwaliteitsimpuls, terwijl

26

‘Schoolbesturen moeten budget durven inzetten’ De onderwijsbond AOb heeft vorige maand

sen betalen en dan is het op.” Ook wees hij er

een onderzoek gepubliceerd naar de vermo-

op dat de besturen nog maar beperkt ervaring

genspositie van schoolbesturen in het primair

hebben met de lumpsumfinanciering. Dat geeft

onderwijs. De conclusie van de bond is dat er

een vertekening in de jaarverslagen. En boven-

in ons land nauwelijks scholen zijn die als arm

dien zijn besturen misschien nog te voorzichtig.

kunnen worden bestempeld. Daarentegen zijn er

Bos in het Onderwijsblad: “Wij zien in de praktijk

volgens de bond wel veel rijke basisscholen, die

dat schoolbesturen nog de durf moeten ontwik-

miljoenen onderwijsgeld ‘ongebruikt op de plank

kelen om het geld dat beschikbaar is voor het

laten liggen’. In de top tien van zeer vermogende

onderwijs ook in te zetten. Het is absoluut nood-

scholen staan alleen maar christelijke scholen.

zakelijk dat er meer geïnvesteerd wordt.”

Wim Bos, manager onderwijsbeleid bij de

Een andere mogelijke verklaring voor de relatief

Besturenraad, is door het Onderwijsblad van de

grote reserves – want dat zijn het – is volgens

AOb om een reactie gevraagd. Hij relativeerde

Bos dat scholen in het christelijk onderwijs in

de veronderstelde rijkdom van de scholen: “Met

het verleden nogal eens schenkingen en legaten

die 1,5 miljard die er in het primair onderwijs op

ontvingen. Maar ook dat geld behoort te rollen,

de bank staat, kun je drie maanden de salaris-

ten bate van het onderwijs.

Sponsoring in onderwijs gaat om kleine bedragen Scholen in het primair en voortgezet onder-

VO-Raad laakt Haagse arrogantie

wijs laten zich met relatief kleine bedragen sponsoren. Bij basisscholen gaat het gemid-

Haagse politici en ambtenaren gedragen zich

Volgens Slagter heeft de politiek jarenlang

deld om 4000 euro per jaar en in het voort-

arrogant tegenover bestuurders en managers in

kunnen profiteren van een sterk verdeeld

gezet onderwijs om 18.000 euro. Dit blijkt

het onderwijs. Dat verwijt maakte Sjoerd Slagter

onderwijsveld en zo vaak zijn eigen zin door

uit een brief van staatssecretaris Dijksma

in zijn toespraak op het jaarcongres van de

kunnen drukken. “In Den Haag is men er zo

(Onderwijs) aan de Tweede Kamer over een

VO-raad op 10 april. De toespraak werd uitge-

aan gewend geraakt zijn gang te kunnen gaan,

onderzoek naar de effecten van het conve-

sproken door bestuurslid Hein van Asseldonk.

dat bedenkingen en tegenspraak van ons

nant sponsoring.

“In contacten met OCW, politici en Tweede

onmiddellijk verbazing en al heel snel irritatie

Volgens de bewindsvrouw zijn de sponsor-

Kamerleden ontmoeten wij vaak een enorme

oproepen. Wij ontmoeten politici die diep teleur-

bedragen beperkt in het licht van de totale

arrogantie.

gesteld zijn omdat de VO-raad niet direct hun

reguliere bekostiging van de scholen. In het

plannetjes steunt, maar kritische vragen stelt en

primair onderwijs gaat het om minder dan

De arrogantie van de macht en van het geld. De

garanties eist - zoals in het geval van de school-

0,4 procent van de gemiddelde rijksbijdrage

arrogantie van het subsidiebeleid. Ambtenaren

boeken.”

per school, in het vo om ongeveer 0,2 procent. De conclusie van Dijksma is dan ook

zitten als broedse kippen op hun subsidiepotjes en raken geïrriteerd als je vraagt waarom dat geld

Slagter riep zijn achterban op om de rijen geslo-

dat sponsoring (zowel in geld als in diensten

niet rechtstreeks naar de scholen gaat. Alsof je

ten te houden en zelfbewust en trots te zijn

of producten) niet leidt tot onwenselijke

hun ‘speeltjes’ afpakt: speeltjes van miljoenen”,

op de VO-raad, zodat die als een serieuze en

invloed van het bedrijfsleven op de inhoud

aldus de voorzitter.

invloedrijke gesprekpartner wordt gezien.

van het onderwijs.

Overzicht subsidieregelingen voortgezet onderwijs De Besturenraad heeft een handig overzicht

u gemakkelijk doorklikken naar de uitgebreide

medewerking aan een inhoudelijk evaluatieon-

gemaakt van actuele subsidieregelingen

informatie van de instanties zelf.

derzoek gevraagd zijn.

voor het voortgezet onderwijs. Het gaat om

Behalve de actuele subsidieregelingen zijn

regelingen van OCW, het Vervangingsfonds,

daar ook regelingen opgenomen die nog wel

Voor nadere informatie wordt verwezen naar de

Participatiefonds en UWV, de afdrachtregelingen

doorlopen, maar waarop geen beroep meer

internetsites van de desbetreffende organisaties.

van de Belastingdienst en de regelingen van de

kan worden gedaan. In een aantal gevallen is

Bij de regelingen van het ministerie staat aange-

Europese Unie. Het overzicht is te vinden op

de afrekentermijn nog niet vervallen en moet de

geven in welke Staatscourant ze staan. Deze zijn

de website van de Besturenraad. Via links kunt

eindafrekening tijdig worden ingediend. Ook kan

te vinden op www.cfi.nl.

27

BESTURENRAAD

Kledingvoorschriften op school Centrum School en Veiligheid (CSV) heeft een

behandeling op een rij gezet. Dat kan u helpen te

omdat ze uit religieuze overtuiging een niqaab

informatieblad uitgegeven over hoofdbedek-

bepalen hoe u op school om wilt gaan met kleding-

ging dragen en weigerde handen te schudden.

king en gezichtsbedekkende kleding in en om

voorschriften. Ook OCW komt met hulp voor

school. Daarin worden de schoolpraktijk, wet-

een kledingleidraad voor scholen. Aanleiding is

Het infoblad CSV is te vinden op

geving en uitspraken van de Commissie gelijke

de rechtzaak van een docente die werd ontslagen,

www.schoolenveiligheid.nl.

Nieuwe leden Ledenraad, Marianne Luyer herbenoemd Tijdens de vergadering van de Ledenraad van de Besturenraad op 17 april

hoger onderwijs J.J. (Jos) Beishuizen (hoogleraar/directeur Onderwijscentrum

zijn vijf nieuwe leden gekozen. In diezelfde vergadering is Marianne Luyer

Vrije Universiteit, Amsterdam) en C.P. (Cees) Boele (voorzitter CvB Christelijke

herbenoemd als voorzitter van de Besturenraad voor een periode van vier jaar.

Hogeschool Ede)

Zij vervult deze functie sedert 2004. Drs. Ger Redert, voorzitter college van bestuur H3O Dordrecht, is toegetreden tot het bestuur van de Besturenraad.

Er werd afscheid genomen van Theo Segers (algemeen directeur PCPO Krimpenerwaard, Bergambacht); Hans Tromp (algemeen directeur Stichting

De nieuw gekozen bestuursleden primair onderwijs zijn H.G. (Hans)

Prodas, Asten); Cees Joosen (lid CvB Onderwijsstichting Movare, Kerkrade;

Christiaanse (directeur CBS De Heerde, Groningen); J.W.J. (Sjaak) Ghielen

gestopt in december 2007); Anja van den Dolder-Soeten, bestuurslid

(Lid college van bestuur Stichting Prodas, Asten); H.G. (Herman) Langhorst

Stichting Christelijk (V)SO Hardenberg; Leen Tulp, lid RvT ROC Friese

(Algemeen directeur VPCBO Meppel). Namens het voortgezet onderwijs

Poort, Emmeloord

G.C. (Gerrit) van de Merwe (lid college van bestuur De Hoven, Stichting

Op de vergadering van de ledenraad zijn verder het jaarverslag en de jaar-

voor CVO Gorinchem)

rekening 2007 vastgesteld en instemming verleend met het beleidsplan en

Namens het mbo P.G.P. (Paul) Braakhuis (lid college van bestuur ROC

de begroting voor 2008.

Friesepoort, Leeuwarden). De gekozen leden v.l.n.r.: Ger Redert, Hans Christiaanse, Gerrit van der Merwe, Herkozen werden namens het voortgezet onderwijs J. (Jan) Gispen (adviseur

Herman Langhorst, Paul Braakhuis en Sjaak Ghielen.

CvB Willibrordstichting, Utrecht en Stichting PCO Utrecht) en namens het

Commissie onderwijstijd en –kwaliteit Staatssecretaris Van Bijsterveldt (Onderwijs)

worden bezien in het licht van de kwaliteit van het

van het Johan de Witt College in Den Haag),

heeft een commissie geïnstalleerd die zich gaat

onderwijs.

Marc Vermeulen (hoogleraar onderwijssociologie

buigen over de kwestie van de onderwijstijd.

De commissie staat onder leiding van Clemens

Universiteit van Tilburg/Open Universiteit).

Aanleiding is de commotie eerder dit jaar over

Cornielje, commissaris van de koningin in Gelderland

De onderzoekscommissie zal van mei tot en met

de strikte controles op de handhaving van het

en oud-Kamerlid voor de VVD met de portefeuille

december haar werkzaamheden uitvoeren ten

aantal lesuren en de sancties die een aantal

onderwijs. Andere leden zijn Geri Bonhof (voorzitter

behoeve van een breed gedragen advies inzake

scholen kregen opgelegd. De commissie heeft

College van Bestuur Hogeschool Utrecht), Hans

onderwijstijd.

een ruime opdracht waarbij de urennorm moet

Borstlap (lid Raad van State), Kars Veling (rector

28

PRODUCTEN & DIENSTEN

Leergang Bouwen aan onderwijs

Onderwijshuisvesting is maatwerk. U wilt immers een gebouw dat bij de

op de hedendaagse praktijk. Het programma beslaat acht dagen, waaronder

onderwijskundige visie van uw school past. Hoewel de verantwoordelijkheid

een tweedaagse met een excursie langs schoolgebouwen in Nederland.

voor huisvesting in eerste instantie bij de gemeente ligt, is het een onderwerp waar u zich vaak intensief mee bezighoudt – en terecht. U hebt ideeën over de

Sector: PO, VO

ideale huisvesting van uw school, of misschien bent u wel bouwheer bij een

Doelgroep: bestuurders, directieleden, stafmedewerkers huisvesting

uitbreiding of nieuwbouw van uw school. U zult dan voldoende deskundigheid

Wanneer: 10 en 30 september, 27 oktober, 20 en 21 november 2008

moeten hebben om aan te geven wat u wilt en om de regie te houden. Met

20 januari, 9 februari, 10 maart 2009

deze leergang komt u goed beslagen ten ijs.

Tijd: 10.00 - 16.30 uur Docenten: Wout Neutel, Elly Reinders (M3V) en diverse andere experts

Samen met M3V adviespartners, expert in het vertalen van een visie in een

Prijs: € 6.500

gebouw, bieden we u een aantrekkelijke leergang, die scherp is toegesneden

Informatie: Wout Neutel, [email protected]

Wegwijs in het primair onderwijs

Gesprekscyclus Integraal Personeelsbeleid

Onlangs gestart als bestuurder of op zoek naar meer inzicht in uw bestuursfunctie? Dan is deze cursus voor u ontwikkeld. We maken u in korte tijd

Wat schrijven de cao en de Wet BIO voor op het gebied van persoonlijke

wegwijs in het onderwijsjargon en de diverse beleidsterreinen. Zo kunt u

ontwikkelingsplannen, de gesprekscyclus, de bekwaamheidseisen uit de Wet

snel meepraten en beslissen over onderwerpen die in de bestuursvergade-

BIO, de bekwaamheidsdossiers en het ontwikkelen van competenties?

ring aan de orde komen. Uitwisseling van ervaringen tussen de cursisten en

Daarover gaat het in deze cursus. U maakt hierin de vertaalslag naar uw eigen

professionele modules geven u inzicht in wat er van u als bestuurder wordt

schoolpraktijk. Het scheelt wellicht een hoop papierwerk als u alles integreert

gevraagd. U ontvangt na afronding een bewijs van deelname. De cursus

in één systeem. Wij raden u aan om deze dag samen met een collega te

bestaat uit vier avonden met de volgende hoofdonderwerpen:

volgen. U heeft dan een partner met wie u kunt overleggen en in de praktijk

■ Wisselwerking met de omgeving

kunt samenwerken aan de uitwerking van uw plannen.

■ Sturen op kwaliteit en identiteit

Onze P&O-docenten bieden u een advies op maat. Zij kunnen u bijvoorbeeld

■ Personeel

begeleiden bij de invoering van uw plannen, die u aan het eind van de cursus

■ Bekostiging en huisvesting

heeft opgesteld.

Sector: PO

Sector: PO, VO, MBO, HBO. WO

Doelgroep: bestuurders primair onderwijs

Doelgroep: leidinggevenden

Wanneer: 8 en 28 oktober en 11 en 25 november 2008

Wanneer: 13 november 2008, 27 maart 2009

Tijd: 19.30 - 22.00 uur

Tijd: 10.00 - 16.00 uur

Docenten: Ouko Beuving, Carla Rhebergen, Hans Bruggeman en Wob

Docenten: Corine Gijzen en Marien van der Wolf

van Beek

Prijs: € 400

Prijs: € 435

Informatie: Corine Gijzen, [email protected]

Informatie: Wob van Beek, [email protected]

29

PRODUCTEN & DIENSTEN

Narthex over persoonlijke en schoolidentiteit Elke school heeft een eigen identiteit: ideeën over

van godsdienst/levensbeschouwing daarin.

hoe men als school is en hoe men zou willen zijn.

Peter van der Gaag thematiseert in zijn bijdrage

Die ideeën vormen de basis voor de pedagogische

de spanning tussen de formele en praktische

visie en de dagelijkse onderwijspraktijk. Als je op

identiteit van de school. In zijn bijdrage over

een school gaat werken, word je opgenomen in

de beroepsidentiteit van de leraar wijst Guido

een gemeenschap met een herkenbare traditie en

Versteegh op de betekenis van de persoon van

cultuur. Men verwacht van je dat je je aanpast aan

de docent. Ook Bill Banning gaat in zijn bijdrage

de identiteit van de school en die identiteit verder

in op de persoonlijkheid van de leraar. In de

helpt ontwikkelen. Dat laatste vraagt van jou als

laatste themabijdrage vraagt Ton Zondervan

docent een eigen identiteit: hoe ben jij zelf en hoe

zich af wat de ‘enorme pluralisering’ betekent

zou je willen zijn?

voor onze identiteit en voor het vak godsdienst/

In Narthex nr. 2, jaargang 8, schetst Cocky Fortuin-

levensbeschouwing.

van der Spek de complexiteit van de thematiek en

Voor een proefexemplaar, bestelling of abon-

de kansen die de huidige tijd de christelijke school

nement van Narthex kan men contact opnemen

te bieden heeft. Klaas te Bos gaat in zijn bijdrage in

met uitgeverij DAMON, telefoon 0495 49 93 10;

op de identiteit van de openbare school en de rol

www.damon.nl.

Thema mei

Besturenraad: aandacht voor asbest

Thema wordt maandelijks verzonden naar

Een oud-leerling van een basisschool die buik-

zocht, zo blijkt uit een evaluatie van TNO. Zo’n

schoolbesturen en directies die zich hierop

vlieskanker heeft en dat wijt aan de blootstelling

onderzoek naar de aanwezigheid van asbest in

hebben geabonneerd. In mei is het onder-

aan asbest in zijn vroegere schoolgebouw, heeft

scholen moet volgens ons wel gecoördineerd

werp van zowel Thema PO als Thema VO:

een rechtzaak aangespannen. De rechter heeft

gebeuren, bij voorkeur op gemeentelijk niveau.

Verantwoording, toezicht en gegevensbeheer

de inmiddels volwassen oud-leerling wegens

Daarom hebben we de suggestie gedaan om dit

in het onderwijs anno 2008.

gebrek aan bewijs in het ongelijk gesteld.

onderwerp te betrekken bij het onderzoek dat de

Bel voor abonnementen, nabestellingen of

Volgens de Besturenraad is het dringend nodig

GGD de komende jaren gaat doen naar het bin-

informatie met 070 348 11 48. Ook kunt u

dat er onderzoek wordt gedaan naar asbest in

nenmilieu in scholen.

mailen naar [email protected] of kijk op

scholen. Tot 1993 was het gebruik van asbest

www.besturenraad.nl > Besturenraad >

in de bouw toegestaan en maar de helft van de

Thema.

scholen van voor die tijd is op asbest onder-

Eindrapport Taskforce Combinatiefuncties

Subsidieregeling scholing overblijfmedewerkers Vanaf 1 mei 2008 kunt u weer subsidie aanvragen voor de scholing van overblijfmedewerkers. Het

De Taskforce Combinatiefuncties heeft zijn

geld moet besteed worden in de periode tot en met 31 december 2009. Het aanvraagformulier wordt

eindrapport overhandigd aan staatssecretaris

geplaatst op www.cfi.nl (kenmerk: CFI-68012). Dit formulier moet u voor 1 juli 2008 sturen naar het

Sharon Dijksma. Het rapport levert concrete

CFI. Eind augustus ontvangt het bestuur de beschikking. U kunt nu al inventariseren wat u wilt aan-

handvatten voor organisaties in de onderwijs,

vragen. Voor alle scholen die vallen onder uw bestuur kunt u in ieder geval voor een aantal mensen

sport en cultuursector voor het aanstellen

trainingsgeld aanvragen en voor 1 of 2 personen opleidingsgeld.

van combinatiefunctionarissen. Een combinatiefunctionaris is werkzaam in verschillende sectoren, maar in dienst bij één werkgever. Bijvoorbeeld een muziekdocent die zowel

Extra bijeenkomst over jaarverslag

lesgeeft op de muziekschool als op de Brede

30

School. Via de WvPO heeft de Besturenraad

Voor schoolbesturen die zelf hun administratie voeren en voor administratiekantoren is er een extra voor-

geparticipeerd in de taskforce. Het rapport is

lichtingsbijeenkomst over de nieuwe richtlijnen voor het jaarverslag. De bijeenkomst is op 18 juni 2008,

te vinden op www.besturenraad.nl.

van 13.00 tot 17.00 uur in Aristo in Utrecht. U kunt zich hiervoor inschrijven via www.lumpsumportaal.nl.

AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD MEI - SEPTEMBER 2008 DATUM

ACTIVITEIT

20-05-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL

22-05-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

27-05-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS DRENTHE

11-09-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL

25-09-2008

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

PO

NIJVERDAL

W. VAN BEEK

PO

BERGEN OP ZOOM

H. BRUGGEMAN

PO

HOOGEVEEN

W. VAN BEEK

PO

BERGEN OP ZOOM

H. BRUGGEMAN

PO

HARDINXVELD-GIESSENDAM

H. BRUGGEMAN

ALBLASSERWAARD/VIJFHEERENLANDEN

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

SERVICE POSTADRES

BESTELLINGEN

HELPDESK

Postbus 907, 2270 AX Voorburg

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl

MUTATIES NAMEN/ADRESSEN/ABONNEMENTEN

VLIET ACADEMIE

telefoon: 070 348 11 81 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 05 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

CENTRAAL SECRETARIAAT

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 53 e-mail: [email protected]

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected]

SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

Onderwijshuisvesting: Bouwen aan onderwijs voor bestuurders, directieleden en stafmedewerkers huisvesting (PO/VO)

■ Uw onderwijskundige visie vertalen naar een gebouw ■ Samenwerken en de regie houden bij uitbreiding of nieuwbouw ■ Praktijkgericht achtdaags programma, start 10 september

Meer informatie en inschrijven i www.vlietacademie.nl e [email protected] t 070 348 11 81