SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders
mei 2007
nummer 9
“Ministerie maakt rommeltje van governance” Ruim baan voor hoogbegaafden
6
12
Second Life: een must voor het onderwijs Schoolcultuur: religie als bindmiddel
14
16
Schoolmaatschappelijk werk houdt mbo’ers binnenboord ONDERWIJS IN EEN ‘PROBLEEMWIJK’
8
19
5JFOOPUJFTCJKMFJEFSTDIBQ ;[dpe[ajeY^jdWWhZ[X[j[a[d_i lWdceh[[bb[_Z[hiY^Wf
schooljaar.
Een mooi moment voor een inspirerend geschenk.
Inspireer uw leidinggevenden met dit boek.
:_YaZ[d8Waa[h
HET BOEK KOST 22,95 EURO EN IS TE BESTELLEN BIJ DE BESTURENRAAD, E-MAIL
[email protected], TELEFOON 070 348 11 48.
SBM
Colofon
Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders mei 2007 nummer 9
SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst
6
“Ministerie maakt rommeltje van governance”
8
“Het zijn wel ónze kinderen” Scholen in ‘probleemwijk’ Presikhaaf
Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres
12
Ruim baan voor hoogbegaafden
14
Second Life: een must voor het onderwijs
16
Religie als bindmiddel Advies Onderwijsraad over verbindende schoolcultuur
19
Niet meer ‘firma Hopeloos’ Schoolmaatschappelijk werk in het mbo
24
“PO-raad moet van àlle scholen worden” Stuurgroeplid René van Harten
26
Nieuwe koers Steunfonds Christelijk Onderwijs
Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail:
[email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Ruben Schipper Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332
rubrieken 4 Nieuws | 22 De Praktijk | 25 Prikkelen | 27 Nieuws Besturenraad
NIEUWS
Geen bijzonder onderwijs in relicanon
Kwaliteit speelt nauwelijks rol bij studiekeuze Een derde van de universitaire studenten en
Onafhankelijke informatiebronnen spelen nog
Van bisschop Servatius (overleden in 384)
ruim de helft van de hbo-studenten kiest een
een marginale rol. Websites van instellingen,
tot de ‘spiritueel ongebondenen’ van van-
opleiding zonder bewust meerdere instel-
schriftelijke informatie van instellingen en
daag schetst de ‘relicanon’ van het opinie-
lingen of opleidingen te hebben vergeleken.
voorlichtingsdagen worden het meest gebruikt.
blad VolZin de religeuze geschiedenis van
Dat blijkt uit een onderzoek in opdracht van
Ouders hebben verreweg de meeste invloed
Nederland in 25 vensters. De schoolstrijd en
Studiekeuze123.nl.
op de studiekeuze.
de gelijkstelling van openbaar en bijzonder
Een korte reisafstand is voor hbo-studenten
“Op andere terreinen speelt internet wel een
onderwijs ontbreken in de korte beschrij-
veruit het belangrijkste motief bij het kiezen
belangrijke rol bij keuzeprocessen en zijn verge-
vingen. Wel wordt de Vrije Universiteit “het
van een hogeschool (56 procent). Bij studen-
lijkende sites razend populair. Vreemd genoeg
meest in het oog springende ‘product’ van de
ten die voor een universiteit kiezen, is dit ook
kiezen aankomende studenten nog naïef zonder
Doleantie” genoemd.
belangrijk, maar wegen de uitstraling van de
zich goed te laten voorlichten. Helaas maken
universiteit en de aantrekkelijkheid van de stad
veel studenten ook vaak een verkeerde keuze”,
De relicanon, gebaseerd op input
zwaarder. Veel studenten kiezen ook pas op het
zegt Wilma de Buck, programmamanager van
van de Vereniging voor Nederlandse
laatste moment: ruim een kwart minder dan drie
Studiekeuze123. Op www.studiekeuze123.nl, een
Kerkgeschiedenis, is geïnspireerd op de
maanden voor aanvang van de studie.
gezamenlijk initiatief van de HBO-raad, VSNU,
Canon van Nederland die de commissie-
Opvallend is dat de meeste scholieren zich
Paepon, LSVb en ISO, kunnen studenten en
Van Oostrom vorig jaar presenteerde. Daarin
laten leiden door motieven die weinig met de
scholieren alle 2500 opleidingen op hogescholen
komt het bijzonder onderwijs wel aan de
kwaliteit van de opleiding te maken hebben.
en universiteiten met elkaar vergelijken.
orde. Het venster over de multiculturele maatschappij belicht de diversiteit in het onderwijs naar levensbeschouwing en onderwijsmethoden, legt het onderwijsstelsel
Niet alle scholen blij met cadeautje ministerie
op basis van artikel 23 van de Grondwet uit en wijst op een nieuwe schoolstrijd die heden
Het boekje ‘Ontsnapt uit de Dode Hoek’ van
en geesten voorkomen, gaat over Ferluci
ten dage rond islamitische scholen woedt.
kinderboekenschrijver Paul van Loon, dat het
(anagram van Lucifer), die Beentjes, chauffeur
minister van Verkeer en Waterstaat alle leerlin-
van de Griezelbus, opdracht geeft om de zieltjes
Meer informatie over de relicanon op
gen van groep 8 cadeau heeft gedaan, is niet
van tien kinderen te verzamelen die het slacht-
www.opiniebladvolzin.nl en over de Canon
bij alle scholen in goede aarde gevallen. Het
offer zijn geworden van de dode hoek.
van Nederland op http://entoen.nu.
verhaal wijst kinderen op het gevaar van de dode
“Naar mijn idee geen boek om mee te geven aan
hoek bij vrachtauto’s. Een goed streven, vindt
de kinderen van groep 8”, oordeelt Waardenburg.
directeur Ernst Waardenburg van de School
“Het past mijns inziens niet in onze identiteit.
met de Bijbel in Hierden. Met Paul van Loon
Beter is het, de leerkrachten van groep 8 te
als auteur van het boekje heeft hij echter grote
stimuleren om extra aandacht aan de dode hoek
moeite. Het verhaal, waarin zombies, vampiers
te geven in de reguliere verkeerslessen.”
Gratis Europese schoolagenda helpt leerlingen bij verantwoorde keuzes
4
Ruim twee miljoen scholieren in de 27 EU-lid-
bij het maken van onafhankelijke en verantwoorde
staten ontvangen dit jaar een schoolagenda die
keuzes. Jongeren krijgen informatie over de
gefinancierd wordt door de Europese Unie. In ons
werking van de EU, consumptie, gezondheid
land krijgen bijna 50.000 leerlingen in het voort-
en milieu. De agenda behandelt kwesties als de
gezet onderwijs een gratis agenda. Het project
verandering van het klimaat en de rechten van
wordt in Nederland gecoördineerd door educa-
Europese burger.
tieve uitgeverij Malmberg.
Bij de Europese Schoolagenda geeft Generation
De organisatie Generation Europe heeft de
Europe ook een docentenhandleiding uit. Hierin
agenda ontwikkeld. Die maakt deel uit van een
staan activiteiten, werkbladen en lesplannen die
Europabrede consumenten- en milieubewust-
samen met de teksten uit de agenda gebruikt kun-
wordingscampagne. De agenda helpt leerlingen
nen worden en aansluiten op het lesprogramma.
Succesvolle allochtonen willen gemengde scholen
Het Oranje Fonds neemt het stokje over van de Taskforce Jeugdwerkloosheid, die haar
De aanwezigheid van goede gemengde scholen
aandacht schenkt aan taalbeheersing en het
werk beëindigt. Het fonds gaat verder bouwen
is een cruciale factor om de allochtone midden-
bestrijden van taalachterstanden. Vrijwel alle
aan een lokale infrastructuur van gemeenten,
klasse aan de stad te binden. Dat concludeert het
respondenten – ook die zonder kinderen – spra-
welzijnsorganisaties, scholen en bedrijven die
rapport ‘Kiezen voor de stad’ van MOVISIE en de
ken hun bezorgdheid uit over het gebrek aan
voorkomt dat jongeren uitvallen en afglijden. De
Erasmus Universiteit Rotterdam, een onderzoek
gemengde scholen. Juist omdat veel allochtone
nadruk ligt op mentorprojecten voor (kansarme)
naar mogelijkheden om de ‘zwarte vlucht’ – de
middenklassers uit ervaring weten hoezeer een
jongeren. Informatie op www.oranjefonds.nl.
trek van succesvolle allochtonen uit de steden
slechte school je maatschappelijke kansen kan
naar ‘suburbs’ en vinexwijken – te keren.
belemmeren, is het van belang de verdere ont-
Het ministerie van OCW heeft geld beschikbaar
Een goede onderwijsinfrastructuur – inclusief
wikkeling van zwarte scholen tegen te gaan.”
gesteld voor de functie van leraarondersteuner
voorschoolse voorzieningen zoals kinderdagop-
De onderzoekers achten het stimuleren en faci-
in het vmbo en instructeur in het ROC. Doel
vang, peuterspeelzalen en naschoolse opvang
literen van initiatieven die zich richten op meer
is om in 2007 en 2008 voor het vmbo
– is cruciaal om gezinnen met kinderen aan de
menging in het basisonderwijs van groot belang
150 leraarondersteuners en voor de ROC’s
stad te binden, aldus de onderzoekers.
om stadswijken voor de (allochtone) midden-
150 instructeurs op te leiden in een duaal
“Dit betekent: realiseer voldoende gemengde
klasse aantrekkelijk te maken én te houden.
traject (werkend leren).
scholen met kwalitatief goed onderwijs, dat extra
Meer informatie op www.movisie.nl. De ministeries van OCW en SZW stellen 15 miljoen euro beschikbaar om leren en werken te stimuleren. De campagne met
Jongeren leven ongezonder naarmate ze ouder worden
radiospots ‘Ontwikkelen werkt’ onderstreept het belang van leren en werken. De spots verwijzen naar de website
Tussen hun elfde en zestiende maken veel
www.opleidingenberoep.nl en het gratis
jongeren een ontwikkeling door in de richting
informatienummer 0800 – 1618.
van een ongezondere levensstijl en risicogedrag. Meisjes vallen daarbij in negatieve zin
De veiligheid op mbo-scholen is de afgelo-
op: zij gaan ongezonder eten, minder bewegen,
pen jaren toegenomen, blijkt uit de ‘Monitor
melden veel meer psychosomatische klachten
Sociale Veiligheid in het mbo 2006’. Het aantal
en emotionele problemen, ervaren meer druk
deelnemers dat slachtoffer werd van materieel
door schoolwerk en voelen zichzelf vaker te
geweld (bijvoorbeeld diefstal en vandalisme)
dik dan jongens. Verder roken ze evenveel
is teruggelopen van 14 procent in 2002 naar
als jongens en drinken en blowen ze
8 procent in 2006. Het aantal slachtoffers
nauwelijks minder.
van pesten, discriminatie of bedreiging nam
Dat blijkt uit de studie ‘HBSC 2005: Gezondheid
af van 14 naar 11 procent. Ook het wapen-
en welzijn van jongeren in Nederland’. Het vier-
stijl. De HBSC-studie toont aan dat met name
bezit is gestaag verminderd. Informatie op
jaarlijkse HBSC-onderzoek (Health Behaviour
meisjes en jongeren in de laagste opleidings-
www.mboraad.nl.
in School-aged Children) werd in 2005 voor
niveaus aandacht verdienen.
de tweede keer uitgevoerd door het Trimbos-
Net als vier jaar geleden, blijken deze jongeren
Staatssecretaris Bussemaker (VWS) wil een
instituut in samenwerking met het Sociaal en
(vooral de beroepsgerichte opleidingen in
zorgvuldig debat over medisch-wetenschap-
Cultureel Planbureau (SCP) en de Universiteit
het vmbo) de belangrijkste risicogroep.
pelijk onderzoek met kinderen. In Nederland
van Utrecht. Het maakt deel uit van een
Zij vertonen over de hele linie aanzienlijk
mogen kinderen daaraan alleen meedoen
omvangrijk onderzoek van de WHO naar de
meer problemen, meer risicogedrag en een
als ze er zelf baat bij kunnen hebben of als
gezondheid en het risicogedrag van scholieren
minder gezonde leefstijl.
de studie alleen maar bij hen kan worden
in Europa en Noord-Amerika. In Nederland
Uit de Ga voor gezond!-test onder bijna
uitgevoerd. Volgens de Centrale Commissie
werd een representatieve groep van ruim zeven-
12.000 leerlingen van basisscholen blijkt dat
Mensgebonden Onderzoek is belangrijk
duizend scholieren tussen de elf en zestien jaar
de gezondheid van kinderen al op de basis-
onderzoek daardoor soms niet mogelijk.
onderzocht.
schoolleeftijd zorgen baart. Een groeiend aan-
In groep 8 van de basisschool (elf jaar) leven de
tal kinderen vertoont risicovol gedrag als het
Tweede Kamerlid Jeroen Dijsselbloem (PvdA)
meeste kinderen nog tamelijk gezond. Jongeren
gaat om hun gezondheid. Zo laat bij ruim de
gaat het parlementair onderzoek naar recente
van zestien jaar vertonen een heel ander beeld.
helft van de kinderen het voedingsgedrag te
en lopende onderwijsvernieuwingen leiden.
Daarmee lijkt deze levensfase cruciaal als het
wensen over en blijken kinderen te leren in een
gaat om preventie van een ongezonde levens-
ongezond schoolklimaat.
5
“Ministerie maakt rommeltje van governance” Als het om goed bestuur in het onderwijs gaat, loopt het ministerie van OCW achter de feiten aan, vindt Harm Klifman, senior adviseur bestuurlijke vernieuwing bij de Besturenraad. “Los van wat het ministerie fabriekt, geven onderwijsinstellingen zelf vorm aan nieuwe bestuurlijke verhoudingen.” Scholen doen er volgens hem sowieso goed aan zich minder op de overheid te richten en meer op hun maatschappelijke taak. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ron Jenner
6
“Ik geloof in besturen en directies die hun ren ondersteunt bij het formuleren van hun
verantwoordelijkheid nemen en gewoon datgene
maatschappelijke opdracht. “Waar de Code Goed Bestuur gaat functioneren als een
doen waar ze in geloven”
afvinklijst, brengen we de Tien geboden in stelling”, aldus Klifman.
Harm Klifman windt er geen doekjes om.
onderwijskwaliteit door de Inspectie volgens
GELOVEN IN DE BOODSCHAP
“Het ministerie maakt een rommeltje van
Klifman onder druk te staan. “Wat steeds
Hernieuwde bezinning op de maatschappe-
governance”, stelt de senior adviseur bij de
vaker gebeurt, is dat de Inspectie checkt of een
lijke taak van de school is voor hem een grote
Besturenraad, die al jarenlang onderwijs-
schoolbestuur de kwaliteit van het onderwijs
meerwaarde van de professionalisering van
instellingen begeleidt bij de vormgeving van
goed heeft gecheckt. Ik vind dat ze met het
besturen. “Door governance ontdekken
goed bestuur. “Het ministerie heeft de neiging
oog op een verantwoorde inzet van publieke
besturen hun verantwoordelijkheid weer.
om alles educational governance te noemen,
middelen rechtstreeks de deugdelijkheid van
Doordat ze zich terugtrekken uit de uitvoe-
tot het achterstandenbeleid aan toe. De
het onderwijs moet blijven controleren.”
ring en toezichthoudend bestuur of raad van
Onderwijsraad heeft de vorige minister hier-
Het Inspectieoordeel is voor het bestuur
toezicht worden, krijgen ze de ruimte om
voor vorig jaar terecht gekapitteld. Verder ont-
belangrijke informatie voor de beoordeling
opnieuw de maatschappelijke functie van hun
wikkelt het ministerie voor elke sector een
van het management, benadrukt Klifman. Nu
instelling te definiëren.”
ander governance-regime. Onderwijsjuristen
dreigen die rollen te worden omgedraaid. “De
Besturen doen er volgens Klifman goed aan
snappen er zo langzamerhand niets meer van.”
inspecteur is een belangrijke informant voor
zich daarbij niet primair door de overheid te
bestuurders en toezichthouders, en niet
laten leiden, maar door de maatschappelijke
omgekeerd!”
behoeften in hun omgeving.
HET GEBEURT GEWOON
Waar Klifman zich het meest over opwindt, is
“Onderwijsinstellingen zijn geen uitvoerings-
het uitblijven van regelgeving rond bestuur-
DUBBEL ADVIES
organen van het ministerie, maar zelfstandige
lijke vernieuwing in het onderwijs.
Hij erkent dat de toenemende aandacht van
onderwijsaanbieders die zich oriënteren op wat
“De overheid propageert de splitsing van
de Inspectie voor het functioneren van bestu-
zij zien als hun maatschappelijke taak.”
bestuur en toezicht, maar is nalatig in het
ren en raden van toezicht waarschijnlijk
Uitgangspunt moet zijn de eigen opvatting
scheppen van de juridische voorwaarden daar-
mede is ingegeven door bestuurlijke proble-
van wat goed onderwijs is. “Onderwijs is niet
voor. Volgens onderwijsjuristen is de overstap
men in vooral het islamitisch onderwijs. “Dat
in eerste instantie vraaggestuurd. Je moet wel
van het klassieke bestuursmodel met een vrij-
kan zijn, maar dat betekent nog niet dat we
naar de wensen van de klanten kijken, maar
willig bestuur en een eindverantwoordelijk
het schandaal moeten verheffen tot model
het begint met het geloof dat je iets goeds te
management naar een model met een raad van
voor de ingreep. Als de Inspectie merkt dat
bieden hebt. De missionarissen gingen ook
toezicht en een professioneel bestuur krach-
publieke middelen voor het onderwijs niet
niet naar Afrika omdat daar vraag was naar
tens de wet op het primair onderwijs en de
worden gebruikt voor het doel waarvoor ze
het evangelie, maar omdat ze geloofden in
wet op het voortgezet onderwijs niet mogelijk.
zijn bestemd, moet ze natuurlijk ingrijpen.
hun boodschap.”
Toch hebben veel onderwijsinstellingen die
Maar voorop staat dat de Inspectie de deugde-
overstap al gemaakt. Notarissen vinden het
lijkheid van het onderwijs controleert en niet
MEER DAN HET GEWONE
prima, en dus gebeurt het gewoon.”
de kwaliteit van besturen.”
Klifman ziet graag “eigenzinnige, onderne-
Minister Plasterk (Onderwijs) heeft volgens
Los van “incidentele gevallen waarin het niet
mende” bestuurders en managers die weten
zijn woordvoerder geen kans gezien om op de
goed gaat” is er volgens Klifman in het alge-
wat ze willen en, geleid door de missie van
kritiek van Klifman te reageren.
meen niet zo veel mis met de bestuurlijke
hun instelling, onverwachte initiatieven
kwaliteit in onderwijsland. De inzet van vrij-
durven nemen. “Ik geloof in besturen en
HUISWERK VAN EEN ANDER
willigers in besturen en raden van toezicht is
directies die hun verantwoordelijkheid nemen
Terwijl het ministerie in de ogen van Klifman
in zijn ogen een groot goed. “Het is mooi dat
en gewoon datgene doen waar ze in geloven,
dus niet zijn verantwoordelijkheid voor de
vrijwilligers hun verantwoordelijkheid voor
ongeacht wat anderen ervan vinden. Die om
vormgeving van governance waarmaakt,
het onderwijs blijven nemen en willen
zich heen kijken en activiteiten ondernemen
begint de Inspectie van het Onderwijs het tot
nadenken over de betekenis van privaat
die passen bij de omgeving van de school. Die
haar taak te rekenen toe te zien op de bestuur-
onderwijs met een publiek belang.”
meer doen dan het gewone. Die niet kiezen
lijke kwaliteit van onderwijsinstellingen. Ten
Onder meer met de Code Goed Bestuur
voor een brede school omdat de wethouder dat
onrechte, vindt Klifman, die recent voor de
Primair Onderwijs en de Tien geboden voor
wil, maar omdat ze er zelf iets mee willen.”
Inspectie een presentatie heeft gehouden
goed bestuur en intern toezicht bevordert de
Investeringen in de kwaliteit van het
over educational governance in het primair
Besturenraad de bezinning van bestuurders
management liggen in zijn ogen vooral in de
onderwijs.
en toezichthouders op hun eigen functione-
ontwikkeling van zo’n eigenzinnige en vast-
“De Inspectie ontwikkelt een toetsingskader
ren. Die twee codes vormen volgens Klifman
beraden houding. “Daarmee zijn we denk ik
voor haar toezicht op governance. Daarmee
een “dubbel advies”.
nog niet halverwege. Ik zie nog veel volg-
maakt ze het huiswerk van een ander. De
De Code Goed Bestuur is een spiegel waar-
zaamheid, waardoor managers zich laten
Inspectie vult het gat dat de wetgever laat
mee besturen aan de hand van 28 punten hun
meezuigen in een spoor dat niet het hunne is.
vallen. Dat zou ze niet moeten doen.”
functioneren in beeld krijgen. De Tien gebo-
Ik zie ook nog veel gebrek aan focus in onder-
Tegelijkertijd komt de directe controle op de
den zijn veel meer een instrument dat bestu-
wijsinstellingen.” 7
Scholen in ‘probleemwijk’ Presikhaaf
“Het zijn wel ónze kinderen” De naam op de gevel van de school is onherkenbaar; er ontbreken vier letters. Sommige ramen zijn kapot, her en der siert graffiti de muren. Een blik op het gebouw van het Arentheem College in de Arnhemse wijk Presikhaaf levert een treurig beeld op, zeker voor wie weet dat de school in een van de veertig probleemwijken van minister Vogelaar staat. Zo erg is het dus. Tekst: Bert van der Kruk, Fotografie: Ruben Schipper
Schijn bedriegt: de school wordt gesloopt.
taurant van de school. Ze zullen vaker dan nu
leven niet op een roze wolk. Er zijn burenru-
“Maar niet door leerlingen hoor”, zegt locatie-
het geval is leerlingen tegenkomen, als mede-
zies, waarbij ook leerlingen betrokken zijn. Dat
directeur Robbert-Jan Herder geruststellend.
werkers in de winkel of tijdens een verwendag
lossen we altijd intern op. We hebben een
De vmbo’ers van het Arentheem College
in het verzorgingshuis. “Dat gaan we meer
grote batterij aan zorg: psycholoog, orthopeda-
mogen dan bij sommige wijkbewoners te boek
profileren”, zegt Herder. “Niet alleen in ons
goog, maatschappelijk werker. Als de politie op
staan als ‘terroristen’, zo bont maken ze het nu
eigen belang, ook in belang van de buurt. De
school komt, is dat meestal preventief. En is er
ook weer niet. Het vijftig jaar oude gebouw
kinderen komen uit deze wijk, het zijn wel
heibel, dan bij voorkeur niet de school in, geen
maakt plaats voor een moderne Campus.
ónze kinderen. We hebben de wijk nodig om
zwaailichten voor de deur. In school maken wij
Het is lang niet de enige slooplocatie in de
samen te werken aan hun toekomst.”
de dienst uit, de politie is er voor op straat.”
naoorlogse wijk. Presikhaaf lijkt begonnen aan
Als menig vmbo-directeur wijst hij op het
Zoals de burenruzies soms de school in
een nieuwe wederopbouw. ‘Presikhaaf
slechte imago van zijn school. Het beeld is vol-
komen, zo dringen ook de financiële proble-
bouwt!’, staat op menige hoek van de straat in
gens hem vooral gevoed door de media. “Het
men binnen. “Er is altijd veel te doen over
schreeuwende letters te lezen: een nieuw mul-
gevolg: als het hommeles in de buurt is, wordt
geld, zeker in deze wijk: geld voor boeken,
tifunctioneel centrum, een modern kantoorge-
er al gauw naar de IJssellaan gewezen. Maar dat
leermiddelen, excursies. Als we als school naar
bouw, frisse woningen. En de scholen doen
beeld verandert gelukkig, ook door de inspraak
Parijs willen, kan maar 10 of 15 procent van
mee: op drie plaatsen verrijzen op termijn
voor het nieuwe gebouw. De eerste keer dat
de ouders dat betalen. De rest niet. Het con-
eigentijdse schoolgebouwen.
we met elkaar spraken, werden leerlingen nog
trast is soms schrijnend: ouders kunnen het
In zijn tijdelijk kantoor pakt directeur Herder
terroristen genoemd. De toon is nu veel beter.
schoolgeld niet betalen, maar hun zoon heeft
de glanzende tekeningen erbij. De Campus
Er is veel meer wederzijds begrip.”
200 euro per maand te besteden en rijdt op een vette scooter…”
wordt een open gebouw, zonder aparte klaslokalen, maar met volop ruimte voor ‘levensecht
NIET OP EEN ROZE WOLK
leren in een contextgerichte omgeving’. De
Het verbaast hem dat Presikhaaf op de natio-
SCHOOL IS SCHOOL
negenhonderd leerlingen van het vmbo en de
nale lijst met probleemwijken is terechtgeko-
Aan de andere kant van het winkelcentrum
praktijkschool treffen elkaar op het plein, dat
men. “Ik ervaar het als een prettige wijk, een
Presikhaaf, dat begin jaren zeventig model
een verdieping boven het maaiveld ligt.
heel gemoedelijke, rustige buurt. Allochtoon
stond voor vooruitgang en nog geen twintig
Struinen door het aangrenzende park of nabij-
en autochtoon wonen door elkaar – dat heeft
jaar later werd beheerst door winkeldiefstal en
gelegen winkelcentrum wordt niet getolereerd.
z’n charme. Onze school is daarvan een afspie-
vandalisme, staat de vestiging van Arentheem
geling: in de onderbouw is 65 procent van de
voor havo en vmbo theoretische leerweg
ONZE KINDEREN
leerlingen allochtoon, naarmate de groepen
(totaal ruim 500 leerlingen). Op deze eerste
Buurtbewoners kunnen in de toekomst
hoger worden, neemt het percentage af.”
zomerse dag van het jaar zit een docent op het
gebruikmaken van de sporthallen en het res-
Natuurlijk, er zijn problemen in de wijk. “We
plein ontspannen een sinaasappel te schillen.
8
“Ook in probleemwijken schijnt de zon”, zegt
huishouden draaiend moeten houden, omdat
en de examenresultaten ‘zeer laag’.
hij. “Het is niet alleen kommer en kwel.”
moeder psychiatrisch patiënt is…”
Net als de negatieve beeldvorming zitten der-
Ook de leerlingen wekken niet die indruk.
Net als in de andere Arentheem-locatie in
gelijke scores Bekker dwars. “Wij hebben last
“Dit is een goeie school”, zegt Okan uit klas 2.
Presikhaaf zal daarom de schooltijd worden
van dat soort cijfers. Het is niet goed dat we
“Sommigen zeggen dat het een slechte school
opgerekt, zegt Bekker. “Zodat kinderen op
erop worden afgerekend. Het team van een
is. Maar de leraren zijn aardig. En alles is
school huiswerk kunnen maken en ook
school in Didam, die heel hoog scoort in de
bespreekbaar. Maar ik geloof wel dat er te
andere activiteiten kunnen doen. Het is geen
onderwijsonderzoeken, zou het hier in
weinig leerlingen slagen. En er worden wel
opvang, want we koppelen er wel werkzaam-
Presikhaaf niet veel beter doen dan wij. Het
eens ruzies gemaakt, niet in school hoor, maar
heden aan. Maar zo bieden we de leerlingen
publiek op je school en de plek van de school
net erbuiten, op straat. School is school.”
wel een veilige omgeving.”
bepalen de uitslag van dat soort scores.”
Locatiedirecteur Theo Bekker zit in zijn
Daarnaast zal de school extra investeren om
Bekker krijgt bijval van zijn collega Herder:
maag met de negatieve beeldvorming.
“de behoorlijke taalachterstand” bij veel leer-
“Wij proberen kinderen op de juiste plaats te
“Op schoolpleinen van de basisschool
lingen weg te nemen, allochtoon èn autoch-
krijgen. Als dat een plek in de maatschappij is
zeggen ouders: je stuurt je kind toch niet
toon. “Dat betekent meer taalondersteuning en
zonder diploma, is het ook goed. We besteden daar veel zorg aan. Maar de Inspectie kijkt
“Ook in probleemwijken schijnt de zon”
alleen maar naar cijfers; die ziet onze inspanning niet. Echte uitval is uitval met dramati-
naar de Middachtensingel, want dat is een
extra taallessen. Iedere klas krijgt een uur extra
sche gevolgen. Liggen ze in de goot of zijn ze
Turkenschool. We hebben relatief meer
Nederlands in de week; dat is een kwart meer.”
toch op weg naar een passende plek? Je moet
allochtone kinderen dan elders, maar dat
reëel zijn: er zijn hier in Presikhaaf nou een-
stempel is niet terecht. We hebben een ideale
NOOIT EN TE NIMMER EEN DIPLOMA
maal kinderen die nooit en te nimmer een
mix van 50 en 50 procent, prachtig toch?”
Met een steviger taalbeleid hoopt de school
diploma zullen halen. En je kunt ze geen stic-
ook de uitval van leerlingen terug te brengen.
ker opplakken met daarop: jij mag niet naar
SCHRIKKEN VAN VERHALEN
“Die is veel te hoog. En het percentage
onze school.”
Bekker werkt nog niet zo lang in Presikhaaf.
geslaagde leerlingen ligt ver onder het lande-
Nog steeds wordt hij getroffen door de ernst
lijk gemiddelde”, zegt Bekker. Exacte getallen
WEINIG MORAAL
van de sociale problematiek die kinderen van
heeft hij niet bij de hand. Volgens de cijfers
Gebrek aan motivatie is het eerste dat wis-
huis uit meenemen. “Ik schrik van de verha-
van dagblad Trouw gaat bij de havo slechts 38
kundedocent Joke Verbeek te binnen schiet
len; die hoorde ik op mijn andere middelbare
procent van de leerlingen ‘onvertraagd naar
bij de vraag wat opvalt bij haar leerlingen.
scholen niet. Over mishandeling en over
het diploma’. De Inspectie van het Onderwijs
“Dat uit zich in spullen vergeten, geen huis-
gebroken gezinnen. Over kinderen die het
noemt de opbrengsten ‘zwaar onvoldoende’
werk maken, veel afwezigheid. En thuis 9
wordt daar niet op gereageerd. Daarvoor zijn er teveel problemen: ruzies, verwaarlozing, drugs soms. Er is weinig moraal in de gezinnen. En als je ouders werkloos zijn, moet je als kind van goeden huize komen om op school goed je best te doen: thuis zit het voorbeeld voor de tv.” Een activerende didactiek is nodig om de leerlingen bij de les te houden. Deze vestiging van het Arentheem College koos daarom een paar jaar geleden voor het Dalton-onderwijs. “Meer verantwoordelijkheid bij de leerlingen, korte en concrete opdrachten, meer samenwerking. Dat zou bij deze leerlingen moeten werken. En dat doet het ook. Maar soms werkt het ook averechts. Bij zelfstandig werken is het ook verleidelijk om niks te doen.” Ook de schoolregels zijn flink aangescherpt. Zo mogen leerlingen het gebouw niet meer
uur weer opgehaald. Zij zien ons niet als part-
gedaan, maar we kregen alleen de gemoti-
verlaten, op straffe van corvee of andere
ner in de opvoeding; wij moeten een product
veerde ouders binnen.”
maatregelen. De controle is streng. Overlast
leveren, onderwijs.”
in de buurt en klachten uit het winkel-
De sociale en culturele verschillen zijn de afge-
BUITEN HET HEK
centrum zijn sindsdien afgenomen. Havo-
lopen jaren behoorlijk toegenomen in
Het effect in en om school daarentegen was
leerlinge Btissam vindt de maatregel te veel
Presikhaaf, zegt ook Van Leusden. Dat ver-
formidabel. “Het aantal ruzies en vechtpar-
van het goede. “Maar als je gewoon je best
taalde zich in school en op het plein in een
tijen is in twee jaar met 70 procent afgeno-
doet, heb je nergens last van.”
groot aantal ruzies en scheldpartijen. De school
men. De rust is terug in de tent.” Maar de
begon daarom twee jaar geleden het project De
grens loopt vooralsnog bij het hek van de
PRODUCT ONDERWIJS
vreedzame school, een lesmethode om kinde-
school. Kinderen voelen dat feilloos aan, weet
Tweehonderd meter verderop ligt de rooms-
ren èn hun ouders te leren met verschillen om
de directeur. “Gaan ze net buiten het hek
katholieke John F. Kennedyschool (220 leer-
te gaan en conflicten vreedzaam op te lossen.
staan etteren, en zie je ze kijken… Het zegt
lingen). Directeur Peter van Leusden worstelt
Het betrekken van de ouders was ook hier het
iets over de mentaliteit. Ze houden zich op
er met de groeiende groep ouders die zich
lastigst, zegt Van Leusden. “De gezinnen
school puur aan de regels omdat ze weten dat
nauwelijks betrokken weet bij de basisschool.
waar je het uiteindelijk allemaal voor doet,
ze anders last krijgen. Maar het zijn niet hún
“Zij zien de school als een, laat ik het positief
bereik je niet. Haal ze de school in, laat zien
regels. Dat proberen we om te draaien.”
formuleren, dienstverleningsapparaat: het
hoe je met de kinderen omgaat, organiseer
Belangrijk instrument daarbij is de opleiding
kind wordt om half negen gedropt en om drie
oefenavonden – we hebben het allemaal
van leerlingen uit groep 7 en 8 tot mediator. “Dat werkt als een speer. Leerlingen staan opeens aan de andere kant van de tafel. Het is
“Ouders zeggen: je stuurt je kind toch
een manier om op een groep leerlingen op stelselmatige manier normen en waarden
niet naar een Turkenschool?”
10
over te dragen. Dat werkt door, het wordt een
“Je moet reëel zijn: er zijn hier nou eenmaal kinderen
GEBOUW MET SMOEL
Het is taal naar het hart van Han Verschuur,
die nooit en te nimmer een diploma zullen halen”
beleidsmedewerker van ROC Rijn IJssel. Hij is nauw betrokken bij de bouw van een nieuwe vestiging in Presikhaaf, ter vervan-
cultuurtje in de school.”
van architect Herman Herzberger.
ging van enkele oude panden in de wijk. “Het
Dat blijkt op het schoolplein, waar juf
Onderwijswethouder Willem Hoeffnagel
wordt een markant gebouw, met smoel. Het
Nicolette Hogenkamp in vijf minuten min-
(PvdA) verwacht veel van deze combinatie
geeft de wijk een andere uitstraling.”
stens drie keer doorverwijst naar een leerling
van brede school en multifunctioneel
Ook de leerlingen zullen zo’n fris gebouw
in een oranje hesje. “Juf, Mustafa zei dikke
centrum. “Het wordt een zoemend centrum
anders bekijken, verwacht hij. “Ze kunnen
tegen me.” Resoluut stuurt de juf het meisje
voor de hele wijk, waar van alles en nog wat
ergens trots op zijn, op een mooie school op
naar de jeugdige bemiddelaars. “Die snappen
gebeurt.” Hij ziet het al helemaal voor zich:
zichtlocatie.” Hij wijst op de tekening van
beter hoe kinderen denken.”
vrouwen met taalachterstand volgen
het futuristisch gebouw. “Als je dat vergelijkt
Nederlandse les, terwijl hun kinderen elders
met de armetierigheid die het nu is… dat
ZOEMEND CENTRUM
in het complex worden opgevangen.
moet invloed op mensen hebben, het kan
Niet de Kennedyschool, maar twee andere
Hoeffnagel wijst erop dat de gemeente in het
niet anders!”
basisscholen zullen volgend jaar onderdak
noorden van de stad aan “een enorme opera-
Een van de afdelingen die in het nieuwe
vinden in het nieuwe multifunctioneel
tie herhuisvesting onderwijs” bezig is. “Daar
gebouw onderdak vinden, is Uiterlijke
centrum Presikhaaf West, dat op een kaal-
stoppen we een slordige honderd miljoen
verzorging (achthonderd leerlingen).
geslagen plek moet verrijzen. Ook de biblio-
euro in. Het worden mooie gebouwen,
Afdelingsmanager Jeroen Marée: “Wij probe-
theek, kinderopvang, een politiepost, een
waarin je goed kunt werken. Maar ze geven
ren op allerlei manieren de dialoog met de
wijkpost en sportieve voorzieningen zijn
ook aan dat er aandacht en zorg is voor het
buitenwereld actief vorm te geven. Dat bete-
straks te vinden in dit spraakmakende pand
onderwijs is. Er gaat iets van uit.”
kent dat we samenwerking met het bedrijfsleven aangaan, door middel van stages en onderwijsarrangementen, maar ook het contact met de buurt en maatschappelijke instellingen zoeken. In het verleden zijn we teveel intern gericht geweest.” Zijn leerlingen zullen dus actiever op zoek gaan naar mensen uit de buurt, die als model willen fungeren voor schoonheidsspecialisten of pedicures in spe. Eind april opent ROC Rijn IJssel bovendien een schoolkapsalon, waar mensen uit de buurt zich kunnen laten knippen. Net als de kerstgroet die aan de gevel hing, is het een bescheiden bijdrage aan een leefbare wijk. “Of het helpt de problemen op te lossen, weet ik niet. Maar een goede sfeer draagt wel bij aan een betere wijk.”
11
Ruim baan voor hoogbegaafden Briljant in alle vakken, maar vaak een lastpost in de klas. Iedere school heeft met hen te maken: hoogbegaafde leerlingen. Steeds meer scholen onderkennen de mogelijkheden van de zeer getalenteerden en geven die ruim baan. De ervaringen van de eerste begaafdheidsprofielscholen zijn bemoedigend. Tekst: Loek Mulder, Fotografie: º
Haar hele klas houdt eigenlijk wel van ‘din-
de onderbouw van het vwo van het Hondsrug
teitskeurmerk dat CPS onderwijsontwikke-
gen uitpluizen’. De frêle Claudia (15) uit
College. In elk van de klassen zitten circa 25
ling en advies in opdracht van het ministerie
vwo-3s van het Hondsrug College in Emmen,
meerbegaafde leerlingen, legt kernteamleider
van OCW heeft ontwikkeld. Uiteindelijk
voelt zich als een vis in het water in haar plus-
vwo+ Jans van Niejenhuis uit. Direct bena-
moeten er een landelijk dekkend net van 25
klas. “Ik zit nu tussen mensen die op dezelfde
drukt hij het gebruik van het begrip meerbe-
van deze begaafdheidsprofielscholen komen.
manier denken”, zegt ze. “De leerlingen op
gaafd in plaats van hoogbegaafd. “Met het
mijn basisschool waren anders. Hier denken
gebruik van de term hoogbegaafd zijn we
MEER IN MINDER TIJD
ze verder over de dingen door.”
voorzichtig. Ouders schrikken ervan. Het
“Midden jaren negentig constateerden we dat
Ze heeft er juist de eerste paar uur van de
wordt vaak in verband gebracht met pro-
sommige leerlingen zich stierlijk verveelden
maandagochtend opzitten. Een uur Duits,
bleemkinderen.” Bovendien, vult Van
op school”, vertelt Van Niejenhuis. “Het
een uur filosofie en een mentoruur. Die laat-
Niejenhuis aan, echte hoogbegaafdheid komt
reguliere vwo biedt hen niet genoeg uitda-
ste twee zijn er speciaal voor de plusklassen.
maar heel weinig voor.
ging. Dat uit zich in vervelend gedrag en
“Ik ben heel erg blij dat ik deze keuze heb
De christelijke scholengemeenschap voor
onderpresteren. Jammer, want het betekent
kunnen maken”, zegt Claudia. “Ik heb hier
voortgezet onderwijs werkt sinds 1997 met
dat de mogelijkheden van leerlingen onvol-
veel extra mogelijkheden. Ik kan vakken vol-
de plusklassen voor de allerslimste onder-
doende worden benut. Daar komt bij dat deze
gen zoals Spaans, filosofie of natuurweten-
bouwleerlingen. En sinds september vorig
leerlingen ook regelmatig worden gepest.
schappelijk onderzoek.”
jaar is het Hondsrug College landelijk een van
Men ziet ze soms als nerds.”
Claudia zit in één van de drie plusklassen van
eerste begaafdheidsprofielscholen, een kwali-
Het lessenprogramma van de plusklassen is
12
“Er wordt altijd gemikt op de middenmoot,
teveel nadruk op. Het accent moet vooral liggen op het bieden van leermogelijkheden.”
maar juist het talent verdient aandacht” BASISONDERWIJS
In navolging van de initiatieven in het voortgebaseerd op het idee van ‘compacten’ en ver-
voorbeeld een pestverleden of een autistische
gezet onderwijs is ook in het basisonderwijs
rijken. Compacten betekent dat leerlingen
problematiek is intensieve begeleiding
een pilot gestart. Een van de schoolorganisa-
sneller door de stof heen gaan. Lesstof die
beschikbaar. Van Niejenhuis: “Wij hebben
ties in de voorhoede is PCBO Apeldoorn
gebaseerd is op herhaling of op een overdaad
gekozen voor prestatie en uitdaging enerzijds
(6400 leerlingen). Naast de plusklas die vorig
aan verplichte oefeningen, wordt overgesla-
en zorg en begeleiding door mentoren ander-
jaar is gestart, begint PCBO Apeldoorn met
gen. Dat schept ruimte voor extra lessen en
zijds. Het accent ligt in het midden.” Veel
ingang van volgend schooljaar tevens een
meer diepgang.
aandacht wordt ook geschonken aan het aan-
plusschool voor leerlingen van zeven tot en
“Begaafde leerlingen kunnen meer in minder
brengen van structuur. Leervaardigheden zijn
met twaalf jaar.
tijd”, vat Van Niejenhuis samen. Extra vakken
nogal eens verwaarloosd en moeten daarom
“We willen een onderwijsaanbod dat op alle
als als filosofie, natuurwetenschappelijk
worden versterkt.
mogelijke manieren aansluit op de begaafd-
onderzoek en Spaans zorgen voor verrijking.
“Het zijn beslist geen probleemkinderen”,
heid van kinderen”, legt bestuursvoorzitter
Een belangrijke plek is ingeruimd voor het
benadrukt teamleider havo vwo onderbouw
Gert Nijmeijer uit. “Voor de minder begaafde
vak Project, waarbij eigen onderzoek en pre-
Wendy Lemstra van het Vechtdal College in
leerlingen deden we al veel. Aandacht voor
sentaties centraal staan.
Hardenberg (Overijssel). Ook die school
de meer getalenteerden mag dan niet ontbre-
werkt met plusklassen in de onderbouw, in
ken.” De belangstelling voor de plusklas van
de bovenbouw wordt individuele begeleiding
de Apeldoornse schoolorganisatie was over-
“Het merendeel van de leerlingen in de plus-
aangeboden.
weldigend. De school ontving voor vijftien
klassen is dolblij dat het leertempo is opge-
“Hun mankeert niks, het zijn gewoon heel
plaatsen 65 aanmeldingen.
schroefd. Velen hebben zich op de basisschool
slimme kinderen. Hun denkvermogen is goed
Nijmeijer: “Het is lastig om in het reguliere
mateloos verveeld”, aldus kernteamleider Van
ontwikkeld, maar het leren is nogal onge-
onderwijsprogramma de hoogbegaafden vol-
Niejenhuis. Daar kan leerlinge Samantha (14)
structureerd. Ze hebben afwijkende denkpa-
doende uit te dagen. De plusschool richt zich
uit vwo-2s over meepraten. “Omdat ik me zo
tronen en maken in hun denken allerlei
volledig op die speciale groep leerlingen.
verveelde, ging ik slechte dingen doen”, ver-
sprongen. Daar moeten ze bewust van wor-
Afzondering kan juist heel gunstig werken.
telt ze. “Ik werd niet gepest, ik ging zelf juist
den gemaakt en in worden gecoacht, want uit-
Ze zitten temidden van soortgenoten door
DEZELFDE GOLFLENGTE
pesten. Het contact met medeleerlingen is nu
eindelijk is hun werkhouding bepalend.
wie ze zich begrepen voelen. Het komt hun
ook beter. Ik ga anders met mijn klasgenoten
Wanneer je op de basisschool nooit iets hebt
sociaal-emotionele ontwikkeling ten goede
om. Op de basisschool dachten leerlingen niet
hoeven doen, dan is woordjes stampen ineens
en het bevordert de leerprestaties.”
over de dingen na, iedereen had altijd dadelijk
heel lastig, terwijl ook zij dat moeten doen.”
Ouders zijn gepolst naar hun mening over de
een oordeel klaar.”
Het onderwijs heeft talent jarenlang verwaar-
plusschool en de reacties waren zeer positief,
Leraar wiskunde en projectdocent Karl-Heinz
loosd, vind Lemstra. “Er wordt altijd gemikt
aldus Nijmeijer. Toch blijven naast de nieuwe
Leidorf beaamt het: “Op de basisschool mis-
op de middenmoot, die moet kunnen meeko-
school ook de plusklassen gehandhaafd en is
sen ze meestal een klankbord. Hier zitten ze
men. Maar juist het talent verdient aandacht.
er extra begeleiding voor meerbegaafde kin-
op dezelfde golflengte.” Uitdagen en stimule-
Gelukkig is de houding hierover aan het ver-
deren die gewoon in hun eigen klas blijven.
ren, daar draait het wat Leidorf betreft om.
anderen, maar de neiging getalenteerden als
“We laten het aan de ouders over wat ze de
“Ze zijn nieuwsgieriger dan andere leerlingen
zorgleerlingen te beschouwen is er nog
meest passende vorm van onderwijs vinden
en vragen vaker door. Hun interesse is breed
steeds. Begeleidende instanties leggen er
voor hun kind”, licht Nijmeijer toe.
en ze komen met ideeën waar ikzelf nooit op was gekomen. Al is ook in een plusklas sprake van spreiding van capaciteiten.” De vrees dat de plusklassen als een eliteclubje
HOOGBEGAAFDHEID IS MEER DAN HOOG IQ
worden beschouwd, is ongegrond gebleken,
Een eerste maar niet het enige criterium voor hoogbegaafdheid is een IQ van 130 of
zegt de wiskundeleraar. “Van stigmatisering
hoger. Uitzonderlijke maatschappelijke of leerprestaties volgen pas wanneer daar-
is beslist geen sprake. Ze zullen wel eens een
naast sprake is van een groot doorzettingsvermogen (taakgerichtheid en volharding)
opmerking krijgen, maar het voordeel is dat
en een meer dan gemiddeld creatief vermogen om problemen op te lossen.
de leerlingen nu steun aan elkaar hebben.” Het Hondsrug College heeft de plusklas een
MIDDELEN
laag profiel gegeven zodat het gewoon een
PCBO Apeldoorn betaalt de kosten van de plusschool in de pilotfase uit eigen midde-
van de vele klassen is, die is opgenomen in de
len. Ook wordt gezocht naar sponsoren die financieel of met kennis en hulp kunnen
schoolroutine en meedoet aan schooluitjes en
bijdragen. Uiteindelijk moet de plusschool zichzelf kunnen bedruipen.
sinterklaasviering.
Uit het project Begaafdheidsprofielscholen ontvangen het Vechtdal College en het Hondsrug College extra geld. Voor het Hondsrug College is dat 17.000 euro per jaar.
GEEN PROBLEEMKINDEREN
De school betaalt er onder meer de hulp van een orthopedagoog en activiteiten voor
Omdat tussen de bollebozen van het
de plusklassen van.
Hondsrug College kinderen zitten met bij13
Second Life: een must voor het onderwijs Het onderwijs doet er goed aan zich grondig te verdiepen in virtuele werelden als Second Life, betoogt Paul Boersma, adviseur bij de Besturenraad. Hoewel de digitale werkelijkheid net als de fysieke wereld haar donkere plekken kent, ontwikkelt Second Life zich volgens hem in rap tempo tot leerplek van de toekomst. Tekst: Paul Boersma, Fotografie: iStockphoto / Murat Baysan
Amstelveen, 1982. Sommige van mijn leer-
leven. Het is de wereld waar de 21e-eeuwse
met het bouwen van een virtuele ambassade.
lingen maken op 16K-machines programma-
mens gaat wonen, experimenteert, zijn ener-
Ook de Vrije Universiteit heeft onlangs de
tjes in de programmeertalen Basic of Pascal,
gie vandaan haalt, zijn dromen realiseert, zijn
eerste stappen in Second Life gezet. De VU
bijvoorbeeld om de schaatstijden op de 1500
bestaan zin geeft.
wil ervaring opdoen met virtuele werelden
meter om te rekenen. Ik ben een nieuwsgie-
en onderzoek doen naar de betekenis ervan
rige godsdienstleraar, maar denk wel – het
CREATIEVELINGEN
voor de samenleving. Ook wil zij onderwijs
klinkt nu ongeloofwaardig – dat deze
Deze virtuele wereld bestaat al sinds 2003.
en onderzoek daar een plaats geven.
Spielerei iets is voor de nieuwe generatie. Een
World of Warcraft is zo’n wereld, met thans
Het is een begin. Velen wachten af, geloven
jaar later word ik leraar informatiekunde.
acht miljoen inwoners. Een andere virtuele
(nog) niet in de betekenis van deze nieuwe
Hoevelaken 1992. CPS-directeur primair
wereld is Second Life, naar een ontwerp van
werkelijkheid. En er is reden voor terughou-
onderwijs, Gerrit Jan Makaske, laat ons zien
Linden Lab, begonnen als een computerspel.
dendheid. Een zelfde terughoudendheid die
wat internet is. Hij verkent dit nieuwe feno-
Maar nu al heeft het zich ontwikkeld als een
vorige generaties hadden en sommigen van-
meen en voorspelt dat binnen tien jaar geen
echte werkelijkheid met een eigen economie.
daag de dag nog steeds hebben ten aanzien
van ons zich nog een wereld zonder internet
Veel van de bewoners van Second Life komen
van het fenomeen televisie.
kan voorstellen.
op dit moment uit de creatieve sector. Er
De impact op het leven is immers immens.
bestaat een grote virtuele gemeenschap van
De tv heeft het bestaan van mensen volledig
LEERPLEK
kunstenaars en creatievelingen, die in de vir-
veranderd. Een avond geen tv, en de meeste
Het digitale tijdperk zijn we intussen alle-
tuele wereld relatief eenvoudig nieuwe ont-
mensen weten zich geen raad. Hun denken en
maal binnengetreden. Het web is communi-
werpen en kunstwerken kunnen maken. Er
oordelen wordt in sterke mate beïnvloed door
catiekanaal en informatiebron bij uitstek
ontstaan ook nieuwe vormen van driedimen-
de beeldbuis.
geworden. Deze digitale werkelijkheid zal
sionale kunst, die in de echte wereld natuur-
Hetzelfde gebeurt mogelijk in nog sterkere
meer en meer het leven van de postmoderne
kundig niet mogelijk zijn. Die zijn onder
mate met de computer. De mens leeft zijn
mens bepalen.
meer zichtbaar in het Second Life Louvre.
leven door voortdurend in verbinding te staan met anderen, en door een permanente
We staan nu aan het begin van een derde ontwikkeling. De mens zal via internet ook zijn
VELEN WACHTEN AF
toegang tot allerlei bronnen en belevenissen
toekomst gaan verwerkelijken. Het web
De laatste tijd vestigen ook steeds meer
die daarvoor slechts voor weinigen toegankelijk waren.
wordt de belangrijkste leerplek waar de mens
bedrijven zich in een of andere vorm in
zichzelf een experimentele werkelijkheid
Second Life. En ook officiële instanties ope-
schept en waar hij zijn mogelijkheden zal
nen er hun kantoren. Voorbeelden daarvan
SODOM EN GOMORRA
vergroten door zich ruimte te verschaffen om
zijn de Europese Unie en de gemeenten
Niet alles wat zich met deze media in onze
met anderen experimentele verbindingen aan
Zoetermeer, Den Haag en Dordrecht.
wereld aandient, strekt tot zegen. Second Life
te gaan. Relaties op elk vlak van het menselijk
Zweden is als eerste land ter wereld begonnen
heeft nu het imago dat het vooral de verderfe-
14
lopen daarin voorop; zij zijn de progressieve-
In Second Life worden de morele regels
lingen van de 21e eeuw. Zo begon het gereformeerd-vrijgemaakt en reformatorisch
ontwikkeld die bepalend zullen zijn voor het
onderwijs vijf jaar geleden al met subsidie van het Steunfonds Christelijk Onderwijs de
leven in de fysieke wereld
site www.wegwijsinmedia.nl. ‘Aandacht’ is een van de drie kernwoorden waarmee Rob Nijhoff, auteur van de studie
lijke wensdromen van mensen verwerkelijkt
mensen met elkaar experimenteel leren.
die voorafging aan het ontwerpen van de site,
– een soort Sodom en Gomorra, dat je beter
Ook als scholen nog niet zien hoe zij zich zul-
de medialisering benadert. Onze westerse
de rug kunt toekeren.
len vestigen in Second Life, dan nog is kennis
cultuur valt te typeren met de woorden ‘veel,
De virtuele leefruimte van de moderne mens
ervan onontbeerlijk. De leerlingen van onze
vlug en vrij’. Daartegenover plaatst Nijhoff
zal zeker ook zijn donkere plekken kennen. Er
scholen die wel een tweede leven hebben in
de trefwoorden ‘aandacht, binding en con-
gelden daar dan ook niet minder regels dan in
de vorm van een ‘avatar’, zullen hun bestaan
text’, waarmee zijns inziens de vormingsdoe-
het gewone leven. Sterker nog: in Second Life
deels leven in Second Life. Vaak om er te
len van de christelijke school goed zijn te
worden de morele regels ontwikkeld die
leren wie ze zijn, te ontdekken wat ze kun-
verwoorden.
bepalend zullen zijn voor het leven in de
nen, en om daarmee weer mens te zijn in de
Scholen die vanuit deze drie kernwoorden
fysieke wereld. Second Life zal bij uitstek ook
fysieke wereld.
onderwijs willen geven, zullen dan niet gauw
een educatief karakter hebben. Na de bedrij-
Beide werelden zullen in elkaar opgaan. Soms
de leefwereld van jongeren de rug toekeren.
ven zullen ook educatieve instellingen er zich
zal Second Life dienen om te ontsnappen aan
Zij zullen daar zijn waar de mens van deze
daarom vestigen.
de fysieke wereld. Zo blijkt Sophie alleen nog
eeuw woont, leeft, denkt en handelt. En dat is
maar zichzelf te kunnen zijn in Second Life.
meer en meer de digitale werkelijkheid. En
WERELDEN GAAN IN ELKAAR OP
In haar werkelijke leven wordt ze behandeld
juist omdat de mens zich daarin niet alleen
Zoals scholen het zich niet kunnen veroorlo-
tegen kanker, waardoor ze kaal is en niet
ten goede zal ontwikkelen, is educatie van
ven geen webadres te hebben, zo zullen zij
graag buitenkomt. In Second Life kan ze haar
eminent belang.
zich straks ook inlaten met Second Life. Zij
oude evenbeeld laten voortleven, en dat geeft
Scholen doen er dus goed aan zich grondig in
zullen dat doen omdat zij hun leerlingen en
haar een goed gevoel.
de wereld van Second Life te verdiepen, want onderwijs bestaat bij de gratie van kennis van
de leefwereld van de jongeren willen kennen. Daar begint de interesse mee. Vervolgens zul-
WEGWIJS IN MEDIA
de werkelijkheid. En Second Life ìs werkelijk-
len zij er vroeg of laat hun arbeidsveld vinden,
Afwenden is mogelijk. Maar niet voor scho-
heid. Het is, ook als je er niet wilt wonen, een
omdat Second Life de leerplek van de toe-
len. Zij treden de nieuwe werkelijkheden
must voor het onderwijs.
komst zal worden waar echte onderzoekende
open tegemoet. Juist orthodoxe scholen 15
Advies Onderwijsraad over verbindende schoolcultuur
Religie als bindmiddel Misschien wel het meest opmerkelijke aan het recente advies ‘Een verbindende schoolcultuur’ van de Onderwijsraad is het uitgangspunt dat religie een middel kan zijn om mensen met verschillende religieuze en levensbeschouwelijke overtuigingen te verbinden. Door zich juist met aandacht voor godsdienst en levensbeschouwing te profileren, kunnen onderwijsinstellingen met een gemengde leerlingenpopulatie gestalte geven aan een verbindende schoolcultuur, vindt de raad. Dat doen scholen op heel verschillende wijzen. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ruben Schipper
Van een “intuïtieve weerstand” tegen de
aanraking te brengen met andere culturen.”
INNERLIJKE NOODZAAK
onderliggende aanname heeft voorzitter
Dat kan volgens Van Wieringen onder meer
Ook het ‘witte’ reformatorisch onderwijs
Fons van Wieringen van de Onderwijsraad
door leerlingen in contact te brengen met
heeft de plicht om verbindingen met andere
in de reacties op het advies weinig gemerkt.
leeftijdsgenoten van multi-etnische scholen.
culturen te leggen, vindt algemeen directeur
“Er waren natuurlijk mensen die zeiden:
“Daar mag wel wat meer aandacht voor
Wim Büdgen van het Wartburg College, met
waarom zou dat nodig zijn, we hebben toch
komen. De meeste scholen hebben daarin nog
vestigingen in Rotterdam en Dordrecht. Al
openbaar en bijzonder onderwijs?”
een lange weg te gaan. Een standaardoplos-
voordat het voortgezet onderwijs de opdracht
Tegenover dat “traditionele” idee zoekt het
sing van de politiek voor het bestrijden van
kreeg om aan burgerschapsvorming te doen,
advies volgens hem juist naar vernieu-
segregatie is er niet. Het komt aan – en dat is
voelde zijn instelling de “innerlijke noodzaak”
wende manieren waarop scholen – zowel
misschien wel beter ook – op de energie en de
om contact met andersdenkenden te leggen.
openbare als bijzondere – religie als bind-
goede wil van de scholen zelf.”
Met collega-schoolleiders uit de volle breedte
middel kunnen inzetten.
van het onderwijs in Rotterdam-Zuid zag hij
“De meeste mensen die reageerden, vinden
VRIENDSCHAPSSCHOLEN
de sociale cohesie afbrokkelen. Die zorg
dat een interessante gedachte, die past in de
De ‘witte’ basisschool Het Middelpunt in
leidde tot het project ‘Een pot met goud op
zoektocht naar de normatief-educatieve
Hoogvliet en de ‘zwarte’ Da Costaschool in
Zuid’, waaraan het Wartburg College van
taak van scholen die in de samenleving
de Afrikaanderwijk hebben elkaar inmiddels
harte meedoet. Leerlingen van verschillende
gaande is”, aldus Van Wieringen.
gevonden in het kader van het project
scholen zetten zich gezamenlijk in voor de
Vriendschapsscholen. Ze staan in dezelfde
samenleving, door bijvoorbeeld te helpen bij
INCASSEREN
regio en vallen onder hetzelfde bestuur
de voedselbank of bij het opknappen van een
De positieve kijk van de Onderwijsraad op
(PCBO Rotterdam-Zuid), maar hun context
speelplaats.
de rol van religie kan het christelijk onder-
is behoorlijk verschillend.
Verder kreeg de instelling signalen van oud-
wijs in zijn zak steken, vindt Dick den
“Voor mijn school is het lastig om de kinde-
leerlingen die vonden dat ze niet goed genoeg
Bakker, manager bestuurlijke vernieuwing,
ren in contact te brengen met andere cultu-
waren voorbereid op het leven in een multi-
kwaliteitszorg en identiteit bij de
ren”, vertelt directeur Gré Langerak van Het
culturele omgeving. “Toen zijn we gaan zoe-
Besturenraad.
Middelpunt. “Vandaar de keuze voor een
ken naar manieren om dit niet alleen
“De erkenning door de Onderwijsraad dat
Vriendschapsschool.” De banden moeten nog
theoretisch bespreekbaar te maken, maar ook
godsdienst een sterke bindende factor is,
groeien, maar het begin is er. Allereerst zijn
oefenterreinen te scheppen om hier in de
kunnen we incasseren. Dat is in het huidige
de teams bij elkaar op bezoek geweest. Door
praktijk gestalte aan te geven”, aldus Büdgen.
maatschappelijke klimaat zeker niet van-
die bijeenkomsten zijn sommige beelden over
zelfsprekend. Toch is het advies voor ons
en weer al bijgesteld. “Bijvoorbeeld het idee
ONTMASKEREN
geen reden om achterover te leunen, maar
dat werken op een zwarte school zwaarder is
Een van die manieren is het gesprek met mos-
juist om vanuit de eigen identiteit bij te
dan op een witte school. Ik geloof daar niet zo
lims aangaan. Het Wartburg College heeft
dragen aan verbinding in de Nederlandse
in”, zegt directeur Pierre van Rikxoort van de
daartoe voorzichtig en “met grote zorgvuldig-
maatschappij.”
Da Costaschool.
heid” toenadering gezocht tot de islamitische
Dat geldt volgens hem niet in de laatste plaats
De volgende stap is de uitwisseling tussen
scholengemeenschap Ibn Ghaldoun. Het uit-
voor ‘witte’ scholen. “Niet voor niets eindigt
klassen van de twee scholen tot stand te
nodigen van een imam voor een gastles over
het advies met een oproep aan witte scholen
brengen. “We zullen bij elkaar in de klas
de islam is een van de initiatieven die de refor-
om ook wegen te zoeken om leerlingen in
moeten gaan kijken”, aldus Langerak.
matorische scholengemeenschap overweegt.
16
Zulke activiteiten om een respectvolle
zich met hun gemengde populatie en besteden
beschouwing maar als gelijkwaardig worden
omgang met andersdenkenden aan te leren,
veel aandacht aan de diverse levensovertuigin-
behandeld. “Een openbare school kan verder
laten onverlet dat het Wartburg College zijn
gen, zonder een daarvan tot uitgangspunt van
gaan in de gelijkstelling van de diverse gods-
leerlingen een duidelijke visie op waarheid en
hun visie te maken.
diensten, terwijl een christelijke school in
leugen in andere levensovertuigingen wil bij-
In route C (identiteit in religie en levensbe-
deze categorie toch meer aandacht zal beste-
brengen, benadrukt Büdgen. Bij de vorming
schouwing) staan levensbeschouwing en gods-
den aan de traditie waaruit ze voortkomt.”
van een sterke eigen identiteit behoort voor
dienst als bindmiddel centraal. Op zulke
Den Bakker ziet überhaupt weinig heil in
hem het ontmaskeren van denkrichtingen en
scholen leren leerlingen dat in andere gods-
deze weg. “Ik vraag me af hoe je door het
ontwikkelingen in de samenleving die niet
diensten of levensovertuigingen elementen zit-
bijna veronachtzamen van de levensbeschou-
stroken met de eigen godsdienstige traditie.
ten die ze kennen uit de traditie waaruit ze zelf
welijke en culturele achtergronden van leer-
“Een goede multiculturele samenleving leeft
voortkomen en dat hun posities ten opzichte
lingen verbinding tussen mensen tot stand
bij de gratie van sterke eigen identiteiten.”
van geloof en godsdienst vergelijkbaar zijn.
kan brengen.”
DRIE ROUTES
GELIJKSTELLING
PROFIELSCHOLEN
De Onderwijsraad onderscheidt drie routes
Het zijn vooral openbare onderwijsinstellin-
Omgekeerd ziet Den Bakker openbare onder-
naar een verbindende cultuur op gemengde
gen die route A kiezen. Route B wordt gevolgd
wijsinstellingen zich niet zo gauw met het
scholen. Onderwijsinstellingen die route A
door zowel openbare als bijzondere scholen,
thema godsdienst en levensbeschouwing
(convergentie) volgen, besteden bewust geen
terwijl een deel van het bijzonder onderwijs
profileren. “Het zou bijzonder zijn als
specifieke aandacht aan de levensbeschouwe-
zich het meest in route C herkent.
openbare scholen dat zouden doen”, zegt hij
lijke of godsdienstige achtergrond van leer-
Toch biedt ook route A voor christelijke onder-
met een veelbetekenende glimlach.
lingen. Dat houdt bijvoorbeeld ook in: geen
wijsinstellingen “interessante aanknopings-
De Onderwijsraad adviseert de overheid de
enkele religieuze feestdag vieren, geen
punten”, vindt Van Wieringen. “Voor een
ontwikkeling van profielscholen levens-
gebedsruimte op school. Deze scholen rich-
christelijke school met een open toelatingsbe-
beschouwing en godsdienst (financieel) te
ten zich op de talenten en toekomst van de
leid kan het juist interessant zijn om die con-
stimuleren, naar analogie van onderwijs-
individuele leerling. De bindende factor is het
vergentie naar voren te halen.” Hij benadrukt
instellingen met een sport- of cultuurprofiel.
diploma en de loopbaan.
dat route A niet neerkomt op het ontkennen
Voor openbare scholen kan zo’n profiel invul-
Route B (diversiteit) benadrukt juist de pluri-
van het verschijnsel religie. Voor kennisover-
ling geven aan de grondwettelijk verplichte
formiteit van geloofsbeleving en cultuur op
dracht over religie is ook op zo'n school
eerbiediging van ieders levensbeschouwing
school. Scholen die deze weg volgen, profileren
ruimte, als de diverse godsdiensten en levens-
en godsdienst, voor open christelijke scholen
17
is het lang niet altijd vanzelfsprekend, denkt
kerk, die het stempel van de eigen levens-
ten Structureel Identiteitsberaad bezinnen
de raad.
overtuiging dragen.” Het Wartburg College
de aangesloten scholen zich al jaren op de
Zulke profielscholen moeten ook ingaan op
broedt dan ook op een maatschappelijke stage
betekenis van hun identiteit voor hun bij-
de vraag “hoe leerlingen vanuit godsdiensten
voor leraren.
drage aan de samenleving.
en levensbeschouwingen zich tot elkaar ver-
Onderwijs geven in een multiculturele
Zijn bestuur mikt volgens hem bewust op
houden”, benadrukt Van Wieringen. “Dat is
omgeving betekent voor PCBO Rotterdam-
onderwijs dat leerlingen toerust om brug-
voor veel scholen nog een opgave. Ze vinden
Zuid ook intercultureel personeelsbeleid,
gen te bouwen naar andere culturen en
het vaak gemakkelijker om het daar niet over
benadrukt directeur onderwijs Kees Terdu.
overtuigingen. Zijn scholen willen geen
te hebben.”
Een wijziging van de statuten heeft enkele
aanhang van politici als Geert Wilders
In hoeverre christelijke scholen dat nu al
jaren geleden het aanstellen van personeel
kweken. “Het is mijn drive dat kinderen bij
doen, durft de voorzitter van de
met een “andere geloofsinspiratie” mogelijk
ons op school een ander type ouders zullen
Onderwijsraad niet te zeggen. “Daar heb ik
gemaakt. Voor sommige directeuren is dat
zijn dan de ouders van nu die beïnvloed
geen representatief beeld van.” Den Bakker
een hele stap, maar langzamerhand groeien
zijn door een klimaat waarin de angst
kan zich niet voorstellen dat het christelijk
alle scholen er volgens Terdu naar toe om er
regeert.”
onderwijs niet al zo’n religieus profiel heeft.
daadwerkelijk inhoud aan te geven.
“Je mag toch aannemen dat christelijke scholen zich godsdienstig profileren.”
GEEN EILANDJE WERK AAN DE WINKEL
“Vanuit christelijke uitgangspunten vormge-
De Onderwijsraad spreekt geen voorkeur uit
ven aan inclusief denken”, is de invulling die
FRONTSITUATIE
voor een van de drie routes naar een verbin-
PCBO Rotterdam-Zuid in de woorden van
Bij gemengde scholen horen “multicultureel
dende schoolcultuur. Ze hebben alle drie hun
Terdu aan route C geeft. Dat betekent niet dat
competente docenten”, vindt de
voor- en nadelen, aldus het advies. Welke
zijn scholen in de valkuil trappen die de
Onderwijsraad. Hij adviseert de overheid om
weg een gemengde school ook kiest, het is
Onderwijsraad op deze weg ziet, namelijk
een of meer veldorganisaties aan te wijzen als
volgens de raad van belang dat ze dat bewust
het negeren of wegredeneren van verschillen
expertisecentrum multicultureel leren. Met
doet door expliciet te maken welke elementen
tussen godsdiensten en levensbeschouwin-
initiatieven als het lectoraat ‘multireligiosi-
in de schoolcultuur centraal staan.
gen. “We zoeken op basis van christelijke
teit’ van IPABO Amsterdam en het
Op dat punt is er voor heel wat onderwijsin-
waarden en normen naar bruggen, maar
Christelijk Centrum voor Multicultureel
stellingen nog werk aan de winkel, denkt Den
benoemen ook de verschillen.”
Onderwijs van de Christelijke Hogeschool
Bakker. Zijn adviseurs begeleiden scholen bij
Eenvoudig is dat trouwens niet, vindt Van
Ede kunnen de opleiding voor de achterban
het formuleren van hun visie en missie. “Er
Rikxoort van de Da Costaschool. “Met name
van de Besturenraad daar volgens Den Bakker
zijn nog niet veel scholen in het primair en
islamitische leerlingen weten vaak zelf niet
een vooraanstaande rol in spelen.
voortgezet onderwijs die in hun visie de bete-
wat de kernpunten van hun godsdienst zijn.
Toerusting van docenten is in het reformato-
kenis van de instelling voor de maatschappij
Dan hoef je al helemaal niet over de verschil-
risch onderwijs in de grote stad hard nodig,
verwoorden. Er staat wel in van waaruit en
len met andere religies te beginnen. Dit met
vindt Büdgen. “Velen weten niet wat het
op welke manier een school onderwijs wil
de ouders bespreken, is ook een moeizaam
betekent om in een frontsituatie te leven.
geven, maar het ‘waartoe’, dat wil zeggen hoe
proces, doordat ze vaak de taal niet goed
Docenten wonen vaak in de randgebieden,
het bijdraagt aan duurzaam samenleven, blijft
beheersen en niet gewend zijn om over dit
werken op een witte school met leerlingen
vaak erg impliciet.”
soort zaken te praten. Voor een thema-avond
met dezelfde levensovertuiging en verkeren
Dat geldt in ieder geval niet voor PCBO
over geloof zou ik niemand krijgen.”
ook daarbuiten in sociale kringen, vooral de
Rotterdam-Zuid, vindt Terdu. In het zogehe-
Al met al ziet Terdu het advies van de Onderwijsraad vooral als ondersteuning van de weg die PCBO Rotterdam-Zuid is ingeslagen. “Het laat zien dat waar wij mee bezig zijn, geen naar binnen gekeerd proces is, geen geïsoleerd gebeuren op een eilandje.” De Besturenraad begeleidt besturen en directies van onderwijsinstellingen ook bij het gestalte geven aan een verbindende schoolcultuur. Voor meer informatie over ons aanbod kunt u contact opnemen met Dick den Bakker, manager bestuurlijke vernieuwing, kwaliteitszorg en identiteit, e-mail
[email protected], telefoon 070 348 11 48.
18
Schoolmaatschappelijk werk in het mbo
Niet meer ‘firma Hopeloos’ Voor de Rotterdamse ROC’s is het schoolmaatschappelijk werk (smw) een belangrijk wapen in de strijd tegen schooluitval. Met beperkte middelen en menskracht begeleidt het smw jongeren met steeds complexere problemen. “Ik ben ervan overtuigd dat ik maar het topje van de ijsberg zie.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Marcel de Buck/Raphaël Filippen
“Alles wat je in welzijnsland tegenkomt, had ze meegemaakt:
de kansen van jongeren te vergroten en schooluitval te voorkomen.
prostitutie, drugsverslaving, seksueel misbruik, mishandeling, noem
Het smw wèrkt, is haar overtuiging. Dat komt vooral door het
maar op. Ze was al tijden uit de schoolbanken en had heel het hulp-
laagdrempelige karakter en het directe contact met zowel deelnemers
verleningsland al gezien. Toch hebben we er hier met vereende
als hun docenten.
krachten voor gezorgd dat ze haar diploma niveau 2 heeft gehaald. In plaats van zich de ‘firma Hopeloos’ te blijven voelen, heeft ze hier
EIGENWAARDE
de ervaring opgedaan dat ze waardevol is.”
De hele schoolomgeving moet meewerken om deelnemers binnen-
Met het verhaal over deze deelnemer antwoordt schoolmaatschappe-
boord te houden, benadrukt Versloot, werkzaam op de locatie
lijk werker Ans Versloot op de vraag of haar werk inderdaad helpt om
Haastrechtstraat van het Albeda College. Ook hier dient bovenstaande 19
cliënte als voorbeeld. “In gesprekken kon ik heel ver komen met het
school te houden, steeds meer ‘moeilijke gevallen’ binnen.
opkrikken van haar gevoel van eigenwaarde, maar dat moest ze ook
“Daardoor wordt onze doelgroep steeds ingewikkelder”, zegt Ineke
buiten mijn kamer ervaren. Daarom zocht ik met haar toestemming
Mulder, directeur van het Zadkine Service Centrum. Niet alleen heeft
contact met haar docenten om haar situatie uit te leggen. Daardoor
een op de vijf deelnemers zodanige sociaalpsychische problemen dat
zagen die haar niet meer alleen als die meid die in de klas uit haar dak
hulp nodig is, maar ook is er een grote groep die het maar net redt.
ging of vaak afwezig was, maar hadden ze ook oog voor haar kracht en
“Zo zijn veel van onze deelnemers mantelzorgers, die voor broertjes,
voor wat ze wel geweldig goed deed.”
zusjes, vaders, moeders, opa’s of oma’s zorgen. Het smw is heel belangrijk voor de ondersteuning van deze jongeren, om te voor-
BINNENBOORD HOUDEN
komen dat ze onder hun last bezwijken. Er is een grote groep die zich
Meer dan de helft van de jongeren tussen 16 en 23 jaar in de regio
wel redt, maar zich met een steuntje in de rug beter zou redden.”
Rotterdam volgt beroepsonderwijs op ROC Zadkine of het Albeda College. Alle problemen van de grote stad zijn bij hen terug te vinden.
ZEER ZWARE PROBLEMEN
Politiek en samenleving verwachten van de ROC’s dat ze ‘risico-
Mishandeling, seksueel geweld, schulden, huisvestingsproblemen,
groepen’ binnenboord houden en zo veel mogelijk ‘probleem-
tienerzwangerschappen: de smw’ers komen het allemaal tegen.
jongeren’ opnemen.
Achter de emotionele problemen waarmee een deelnemer bij smw’er Versloot aanklopt, blijkt geregeld een hele reeks praktische problemen schuil te gaan: financiële moeilijkheden of problemen met instanties
“Hier stapt zelden iemand binnen
doordat bijvoorbeeld regelgeving niet op elkaar is afgestemd. De aanwezigheid van de smw’er is daarbij cruciaal, aldus Versloot.
met een eenduidige problematiek”
Als bijvoorbeeld hun schulden goed geregeld zijn, kunnen deelnemers zich beter op hun opleiding concentreren. “Als je meehelpt om hun situatie overzichtelijk te maken, blijven ze op school. Als privéper-
Om dat te kunnen doen, is goede zorg voor de deelnemers nodig.
soon kom je er bij instanties en deurwaarders vaak niet doorheen, als
Daarin speelt het smw voor beide instellingen een grote rol. De twaalf
smw’er wel. Dat vraagt van ons als smw’ers wel dat we van veel
smw’ers bij het Albeda College en negen collega’s bij ROC Zadkine –
regelgeving op de hoogte zijn. Hoe ingewikkelder de maatschappij,
respectievelijk 5,9 en 2,6 fte in het jaar 2005-2006 – begeleiden
hoe meer problemen wij hier tegenkomen.”
deelnemers met problemen, ondersteunen mentoren en docenten in hún begeleidende rol en verwijzen als het echt niet anders kan naar
DOOR DE OPLEIDING HEEN SLEPEN
andere hulpverleners.
De kracht van het smw ligt volgens Versloot in de aanwezigheid op school. Doordat ze vaak haar kamer uitkomt, door de gangen loopt
MOEILIJKE GEVALLEN
en direct contact heeft met mentoren en deelnemers, krijgt het smw
De smw’ers aan ROC Zadkine zijn in dienst bij Bureau Jeugdzorg
een gezicht.
Stadsregio Rotterdam, die aan het Albeda College bij de Oecumenische
Vaak blijken achter dat ene ‘dingetje’ of die ene vraag waarmee een
Stichting voor Schoolgebonden Maatschappelijk Werk. Hun werk-
deelnemer haar kamer binnenstapt, zware problemen schuil te gaan.
gevers staan garant voor hun professionele ontwikkeling.
“Hier stapt zelden iemand binnen met een eenduidige problematiek.
Die hebben ze wel nodig, gezien de problemen die ze voor de kiezen
Ook is er vaak sprake van eerdere contacten met hulpverleners.”
krijgen. In het mbo is geen speciaal onderwijs dat deelnemers met
Deelnemers van achttien jaar en ouder, die niet meer bij Jeugdzorg
beperkingen of ernstige problemen opvangt. Bovendien krijgen de
terecht kunnen, zijn bovendien meestal moeilijk door te verwijzen.
ROC’s door het gemeentelijk beleid om zo veel mogelijk jongeren op
Door intakeprocedures en wachtlijsten ervaren deelnemers de
“DAT JE JE PROBLEMEN KAN BESPREKEN, GEWOON” Dankzij het smw, en dankzij zichzelf
huis. “Ik heb in opvangtehuizen gezeten,
natuurlijk, zit Habiba (21) nog op het
maar dat is niks meer voor mij.”
Albeda College, locatie Haastrechtstraat.
20
krijgen. “Je kan hier met alles komen, Ans doet moeite voor iedereen.” De perikelen rond Habiba’s verblijfs-
Het is haar eerste jaar op de opleiding
Verder heeft haar kind nog geen
status en de nationaliteit van haar zoon-
Modetechniek niveau 2.
nationaliteit. Omdat ze de vader als
tje tekenen volgens Versloot het soort
onbekend heeft opgegeven, weigert het
praktische problemen met instanties
Habiba was op zoek naar hulp. De
Marokkaanse consulaat haar zoon in
waar veel deelnemers tegenaan lopen.
Marokkaanse heeft geen permanente
haar paspoort bij te schrijven.
Als die niet goed worden geregeld, komt
verblijfsstatus, kampt met familie-
Gelukkig wist ze dat ze bij het smw
hun schoolcarrière onder grote druk te
problemen en woont met haar zoontje
terecht kon. “Dat je je problemen kan
staan. “Op eigen kracht krijgen ze dat
van 2,5 jaar bij schoonfamilie. Ze wil
bespreken, gewoon.” Smw’er Ans
vaak niet gedaan. Daarom is het zo
zelfstandig gaan wonen en zoekt dus een
Versloot help haar haar leven op orde te
belangrijk dat wij er zijn.”
drempel naar het algemeen maatschappelijk werk of de Riagg als hoog. “Dan slepen we die jongeren hier door de opleiding heen.” TOT OVER DE DREMPEL
Daarvoor is een goede samenwerking met docenten en mentoren onontbeerlijk. “Als je het smw niet als tool ziet in het onderwijs, ben je niet geschikt voor het vak van leraar”, is de stellige overtuiging van Bert Knaap, docent, mentor en stagebegeleider aan de opleiding Administratief Medewerker niveau 2 van het Albeda College. Docenten zijn vaak de eersten die merken dat het met deelnemers niet goed gaat. In zulke gevallen beveelt Knaap hun het smw aan. “Ik ken iemand die je goed kan helpen, zeg ik dan. Ik breng ze tot over de drempel, anders gaan ze niet.” Op de ROC’s met hun vaak problematische leerlingenpopulatie is het smw niet weg te denken, vindt Knaap. “Deze jongeren staan zo ver af van de schoolcultuur. Ze hebben heel veel structuur nodig, stevige docenten met de nodige wijsheid en rijpheid, en een stevig smw.” ZORGSCHIL
OVERDRACHT
Het smw is voor de ROC’s een belangrijk onderdeel van de eerste
Het feit dat het merendeel van de contacten van smw’ers deelnemers
‘schil’ van basiszorg om deelnemers en mentoren heen. Tot die zorg-
in het eerste jaar betreft, maakt extra aandacht voor de overdracht
schil behoren ook andere interne en externe specialisten, zoals loop-
tussen vmbo en mbo noodzakelijk, vindt Ineke Mulder. Smw’ers op
baanbegeleiders, schoolverpleegkundigen en schuldhulpverleners.
de ROC’s moeten volgens haar van de collega’s in het voortgezet
Zijn de problemen van deelnemers te groot en te complex, dan is er
onderwijs alle relevantie informatie krijgen die ze nodig hebben om
een tweede zorgschil, met daarin onder andere GGZ-instellingen,
zorgleerlingen tijdens hun mbo-opleiding goed te kunnen begeleiden.
gespecialiseerde jeugdhulpverlening en Rebound-voorzieningen,
“Daarom geloof ik zo in het smw: daar is de informatie voorhanden
maar ook faciliteiten in eigen huis als de woonfoyers voor deelnemers
die ons kan helpen om ervoor te zorgen dat de zorg na de overgang
met huisvestingsproblemen.
naar het mbo doorloopt en dat het in een vroeg stadium wordt
De ROC’s zoeken samenwerking en afstemming tussen al die betrok-
gesignaleerd als het hier met een deelnemer toch mis dreigt te gaan.”
kenen in een professionele, maar niet bureaucratische zorgstructuur. Op zo veel mogelijk locaties moeten zogeheten Zorg Afstemmings
BURGERSCHAP
Teams (ZAT’s) komen.
De subsidie die de ROC’s krijgen voor de aanpak van voortijdig
In de ‘lichte’ variant van de ZAT’s zitten een teamleider en eventueel
schoolverlaten, steken ze op dit moment voor een groot deel in het
een vertegenwoordiging van de mentoren, een smw’er en een traject-
smw. Terecht, vindt Carla Kathmann, directeur Trajectbureau bij het
begeleider, in de ZAT-Plus ook externe partijen als de schoolverpleeg-
Albeda College, want goede begeleiding van deelnemers helpt school-
kundige van de GGD, de leerplichtambtenaar en vertegenwoordigers
uitval voorkomen. Maar smw hoort volgens haar niet af te hangen van
van GGZ-instellingen en van de (jeugd)hulpverlening.
tijdelijke subsidies in het kader van voorkómen van schooluitval.
BEREIK KAN GROTER
samenleving aan jongeren bieden”, stelt ze.
De smw’ers aan beide instellingen begeleiden honderden deelnemers
“Tegelijk wil ik het smw niet verengen tot instrument in de strijd
per jaar, maar die vormen nog maar een klein percentage van de bijna
tegen voortijdig schoolverlaten. Het Albeda College wil meer dan
“Het moet een structureel onderdeel zijn van de zorg die wij in deze
60.000 deelnemers die ROC Zadkine en het Albeda College samen
jongeren naar een diploma leiden. We willen er ook voor zorgen dat
hebben. Daarom streven ze naar uitbreiding van het smw naar
ze zich staande kunnen houden in de maatschappij en dat ze actieve
minstens twintig formatieplaatsen in 2010.
burgers worden die in de samenleving participeren. We zien hen ook
Een belangrijke opgave voor de toekomst is het smw nog dichter
als de toekomstige opvoeders van de volgende generatie. Ook in het
bij de deelnemers te brengen, vindt Alma Gazan, bij Bureau
beleid in deze regio dat op actief burgerschap gericht is, heeft het smw
Jeugdzorg Stadsregio Rotterdam verantwoordelijk voor het smw
een belangrijke functie.”
op ROC Zadkine. “Het bereik kan groter. Ik zou willen dat we meer deelnemers in een eerder stadium bereiken.” Hetzelfde geldt in
Dit artikel is gebaseerd op de pasverschenen publieksversie van het
haar ogen voor mentoren en docenten. “Die zouden meer gebruik
jaarverslag van het schoolmaatschappelijk werk aan ROC Zadkine en
kunnen maken van advies en consult van onze smw’ers dan ze tot
het Albeda College, geschreven door Guido de Bruin. De publicatie
nu toe doen.”
is te bestellen bij de Oecumenische Stichting voor Schoolgebonden
Wat de deelnemers betreft, verdienen de laagste niveaus bijzondere
Maatschappelijk Werk, e-mail
[email protected].
aandacht, bepleit ze, want daar is de uitval het grootst. Een ‘outreachende’ benadering is daar geboden. “Je moet er op af,
De Besturenraad biedt onderwijsinstellingen professionele onder-
anders komen ze niet.” Verder denkt Gazan aan specifieke aandacht
steuning op alle onderdelen van communicatie en pr. Voor meer
voor bepaalde doelgroepen, zoals tienermoeders of jongeren met
informatie kunt u contact opnemen met Guido de Bruin, e-mail
ernstige gedragsproblemen.
[email protected], telefoon 070 348 11 48. 21
DE PRAKTIJK
School of Rock voor zelfvertrouwen en cohesie
wel ergens over gaan. We zoeken naar een normatief verhaal. We leggen de \kinderen ook uit wat ze eigenlijk staan te zingen.”
‘Poep aan je schoen’ noemt de dansdocente de beweging uit de charleston waarbij het hoofd zich richt naar de schoenzolen die beurtelings
VEILIGE HAVEN
zijwaarts omhoog gaan. Vijftien kinderen van een jaar of tien van basis-
Het project geeft de kinderen zelfvertrouwen en zorgt volgens La Rivière ook voor
scholen uit Rotterdam-Alexander leren in het christelijke kunstencentrum
sociale cohesie in de wijk. “Dit is het enige serieuze project in deze wijk dat kin-
Continental Art Centre dansen op disco- en rock-’n-rollmuziek. “Waar zijn
deren van alle scholen verbindt. Door de School of Rock leren ze elkaar kennen.”
je armen”, roept de docente naar een jongen die zijn bewegingen wat te
Bovendien biedt de naschoolse activiteit geborgenheid aan kinderen die niet
bescheiden maakt.
kunnen terugvallen op een stabiele gezinssituatie. “We zien dat het veilige fami-
Dit is de School of Rock, een buitenschools project van de CNV
lienetwerk steeds meer wordt afgebroken. Dat is zorgwekkend. Wij bieden de
Kunstenbond, waaraan inmiddels dertien scholen in de deelgemeente
kinderen hier een veilige haven waarin ze zich kunnen ontwikkelen.”
meedoen. Voor 25 euro per maand leren 65 kinderen in vier groepen
Daarmee helpt de School of Rock volgens de initiatiefnemer de basisscholen,
‘performen’ op niveau. De wethouder van de deelgemeente reikt in mei de
onder meer bij de vormgeving van de brede school en de bevordering van inte-
eerste diploma’s uit.
gratie. “Aan de andere kant betekent het project voor de achterban van de CNV Kunstenbond nieuwe werkgelegenheid.”
STERALLURES
De CNV Kunstenbond wil meer basisscholen in staat stellen om het concept
Door het succes van Idols heeft het project de wind in de rug, maar de School
van School of Rock in hun eigen omgeving in licentie uit te voeren. Op 12 mei
of Rock voedt geen individuele sterallures. “Al die kinderen dromen er natuur-
is daarover een voorlichtingsdag in het Continental Art Centre in Rotterdam.
lijk van in de richting van Idols te gaan, maar hier gaat het om een prestatie
Gegadigden moeten volgens La Rivière aan een aantal voorwaarden voldoen
als groep”, benadrukt Leen La Rivière, voorzitter van de CNV Kunstenbond.
voordat zij een licentie kunnen krijgen. Zo moeten de docenten gekwalifi-
De School of Rock is volgens hem een ‘pedagogisch gebeuren’, waarbij
ceerd zijn, de locaties aan bepaalde technische eisen voldoen en de scholen
professionele docenten de kinderen de principes van het vak bijbrengen.
het project op de wijk richten. Meer informatie via www.school-of-rock.nl of
Alle kinderen kunnen zich inschrijven, de lat ligt bij aanvang niet hoog.
[email protected].
“Het gemiddelde kind op de basisschool kan niet zingen en bewegen”, weet La Rivière. “Soms moeten we beginnen met uitleggen wat hoge en lage tonen zijn.”
OP TIJD KOMEN
Leerlingen zingen koraal Matthäus Passion
Het succes van het project staat of valt met heldere regels: op tijd komen, luis-
Het schoolkoor van locatie Achter de Hoven van de Christelijke Scholengemeen-
teren naar de docenten, voorzichtig zijn met dure apparatuur. Als gevolg van
schap Comenius in Leeuwarden mocht het koraal ‘Wenn ich einmal soll schei-
culturele verschillen en gedragsproblemen is de naleving van die regels verre
den’ uit de Matthaüs Passion ten gehore brengen tijdens de generale repetitie
van vanzelfsprekend. Een minder strikte omgang met tijd bij allochtone kinde-
van vocaal ensemble Cantatrix in Veenwouden.
ren was mede debet aan het stranden van een eerder project voor tieners.
Die eer viel de leerlingen te beurt doordat ze waren uitgeroepen tot beste school-
“Ze moeten leren op tijd te komen, anders worden ze er overal uitgegooid”,
koor van Friesland in een wedstrijd die Cantatrix had uitgeschreven. Het school-
aldus La Rivière. “Wij bleken niet in staat om tieners op vrijwillige basis
koor kreeg bovendien een masterclass door dirigent Rintje te Wies aangeboden.
zulke principes van het vak aan te leren. Onze conclusie was dat we op
Het concours was onderdeel van een project van Cantatrix voor het voort-
jongere leeftijd moesten beginnen.” Het succes van de School of Rock heeft
gezet onderwijs in Friesland en Groningen. Dat bestond verder uit aandacht
inmiddels wel geleid tot nieuwe plannen voor een tienergroep.
voor Johann Sebastian Bach in de muzieklessen en een aangepaste generale
De School of Rock heeft ook bij de keuze van het materiaal een pedago-
repetitie van de Matthäus Passion, waarbij leerlingen aan professionele musici
gisch uitgangspunt. Nummers van Chipz mogen best, als ze maar een
vragen konden stellen over het werk van Bach.
‘positieve boodschap’ hebben, zegt La Rivière. “Ook tekstueel moet het
22
Kleine hype rond Red Bull op Lauwers College
tot het aantal leerlingen de meeste deelnemers aan Ga voor gezond!
Met de oproep aan ouders om hun kinderen geen Red Bull of andere energie-
Nationaal Schoolontbijt en sportlessen van gastdocenten. Als beloning
dranken mee naar school te geven, heeft het Lauwers College in Buitenpost voor
krijgen de kinderen een kookworkshop en de school advies en hulp bij de
een kleine mediahype gezorgd. Regionale en landelijke media maakten melding
inrichting van de schoolkeuken.
van de waarschuwing tegen het gevaar van te veel cafeïne.
Basisschool Rosa in Den Haag is volgens de jury het meest actief
“In één blikje Red Bull zit net zo veel cafeïne als in zes koppen koffie. De grote
geweest op alle vijf de thema’s van de actie: voeding, beweging, licha-
hoeveelheid cafeïne zorgt er voor dat je weer even vol energie bent. Toch
melijke gezondheid, emotionele ontwikkeling en het schoolklimaat. De
duurt het niet lang - ongeveer twintig minuten, voordat je die energie weer
jury was vooral enthousiast over de bijbehorende website. Voor deze
kwijt bent en je je duf of moe voelt”, aldus de schoolleiding. “Op school zien
school bestaat de prijs uit een professioneel aangelegde moestuin en een
we de effecten ervan: actieve tot hyperactieve leerlingen die na korte tijd fut-
schooljaar lang advies over onderhoud en gewassen.
De jury roemde de vele extra activiteiten, waaronder deelname aan het
loos zijn en geen energie meer hebben om de lessen te volgen.”
Deelnemers ROC leggen sanitair aan in Nepal Tien deelnemers van de opleiding installatietechniek van ROC Friese Poort hebben honderden inwoners van een dorp in Nepal aan stromend water geholpen. Met geld van goede gevers bouwden ze een watertoren, installeerden ze toiletten in een basisschool met 450 leerlingen en in een blindeninstituut, en zorgden ze voor een warmwatervoorziening in een medische hulppost.
Gezondste scholen in Oosterhout, Surhuisterveen en Den Haag Basisscholen in Oosterhout (Noord-Brabant), Surhuisterveen en Den Haag hebben met hun deelname aan de eerste nationale scholenactie ‘Ga voor
Heeft uw school nieuws voor deze pagina?
gezond!’ een trofee gewonnen. De leerlingen van de drie scholen hebben
Stuur uw bericht naar de redactie:
[email protected].
volgens de initiatiefnemer, het nationaal gezondheidsinstituut NIGZ, de leukste activiteiten bedacht om gezond gedrag te stimuleren of op dat gebied de beste verbeteringen doorgevoerd. Behalve de trofee krijgen de scholen 5000 euro voor de aanleg van een moestuin, herinrichting van het schoolplein of een kookworkshop. Leerlingen van de christelijke basisschool De Regenboog in Oosterhout verzamelden de meeste punten in de competitie, waaraan ruim 90.000 kinderen van duizend basisscholen hebben meegedaan. De jury was zeer te spreken over de samenwerking tussen ouders, leerkrachten en kinderen bij de uitvoering van het project. De prijs is bestemd voor de herinrichting van het schoolplein of inrichting van de gymzaal, inclusief tips voor speelveiligheid. De christelijke basisschool De Hoekstien in Sushuisterveen had in verhouding
23
Stuurgroeplid René van Harten
“PO-raad moet van àlle scholen worden” Per 1 januari 2008 is de sectororganisatie Primair Onderwijs een feit. De organisaties van besturen en management die het initiatief tot de oprichting hebben genomen, weten in grote lijnen hoe de sectorraad eruit moet komen te zien. De komende tijd werken ze met een stuurgroep aan de precieze invulling. Voorop staat dat alle basisscholen zich vertegenwoordigd moeten weten, zegt René van Harten, namens de Besturenraad lid van de stuurgroep. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: iStockphoto / Malcolm Romain
Bij een onderwijsveld waarin schoolbesturen steeds zelfstandiger
van het primair onderwijs is volgens hem het grote aantal eenpitters
opereren en steeds meer verantwoordelijkheden krijgen toebedeeld,
naast een groeiende groep grote schoolbesturen. “Die hebben op
past ook voor het primair onderwijs een slagvaardige sectororganisa-
hoofdlijnen een gedeeld belang, maar moeten dat wel allemaal ook zo
tie. Dat vinden Besturenraad, BondKBO, LVGS, VBS, VOS/ABB en
ervaren. We willen niet dat het beeld ontstaat dat de PO-raad de weg
AVS. Ze zijn overeengekomen dat de PO-raad in oprichting op
is waarlangs de grote jongens de dienst gaan uitmaken.”
1 januari 2008 een feit is. De schoolbesturen in het primair onderwijs
Alle besturen van klein tot groot tot hun recht laten komen, is in het
zullen er rechtstreeks lid van zijn.
primair onderwijs ingewikkelder dan in andere sectoren, erkent Van
Een stuurgroep onder leiding van onafhankelijk voorzitter Leo Lenssen
Harten. “Er zijn alleen al 7000 basisscholen. Dat betekent dat je met veel
neemt de verdere voorbereiding voor haar rekening. Die heeft volgens
meer mensen om de tafel zit. Toch gaan we ervoor zorgen dat al die
René van Harten, lid namens de Besturenraad, op hoofdlijnen een
scholen op een of andere manier invloed kunnen hebben op het gemeen-
beeld van wat de taken van de PO-raad worden, maar moet de details
schappelijk beleid. We willen geen bolwerk en geen ivoren toren zijn.”
nog uitwerken. Daarbij horen bijvoorbeeld beslissingen over de omvang van het bureau en de afbakening van de belangenbehartiging
ACHTERBAN
tussen de sectorraad en de organisaties van besturen en management.
De plannen voor een sectororganisatie in het primair onderwijs heb-
Over dat laatste aspect is Van Harten duidelijk. “De belangenbeharti-
ben sinds 2005 steeds de steun van het bestuur en de ledenraad van
ging rond identiteit blijft bij de betreffende organisaties van besturen
de Besturenraad gehad, benadrukt Van Harten. “Ook zijn de plannen
en management. Dat is geen twistpunt. Iedereen begrijpt heel goed
in de diverse netwerken van directeuren besproken.”
dat het opkomen voor het christelijk onderwijs bij uitstek het terrein
Hij kan slechts gissen naar de redenen voor de geringe belangstelling
is van organisaties als de Besturenraad en de Bond KBO.”
voor een bijeenkomst van de Besturenraad over de PO-raad, die eind april wegens gebrek aan deelnemers moest worden afgelast. “Misschien
GROTE JONGENS
is het een teken dat de leden voldoende vertrouwen hebben in het pro-
De initiatiefnemers willen geen kopie van de sectororganisaties die
ces”, aldus Van Harten. “Toch is het jammer dat we nu gaande het proces
eerder in het hbo, mbo en voortgezet onderwijs zijn opgericht. “We
geen moment gehad hebben waarop we met de achterban in een zo
willen een raad met een eigen profiel die past bij de wereld van het
breed mogelijke samenstelling over de plannen konden doorpraten.”
primair onderwijs”, aldus Van Harten. Een onderscheidend kenmerk
Dat moment moet er volgens hem alsnog komen.
24
VERKLARING SECTORORGANISATIE PO
PRIKKELEN
De Besturenraad, de Bond KBO, de LVGS, de VBS, de VOS/ABB en de AVS hebben de volgende verklaring over de totstandkoming van een sectororganisatie PO uitgegeven: ONDERNEMENDE SCHOLEN
In het Primair Onderwijs heeft zich de laatste jaren een belangrijke ontwikkeling voorgedaan. Scholen zijn zelfstandige instellingen geworden. De schoolbesturen hebben daardoor een grote eigen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs gekregen. Dat onderwijs wordt altijd vormgegeven
De openbare Esprit Scholengroep in Amsterdam is de enige kandidaat
in nauwe wisselwerking met de omgeving. Scholen verschil-
voor overname van de scholen El Faroeq Omar en At Taqwa van de
len, naar pedagogische opvatting, naar levensbeschouwelijke
Stichting Islamitische Basisscholen Amsterdam (SIBA). De
grondslag, naar omvang en naar de omgeving waarin ze hun
Amsterdamse Oecumenische Scholengroep (AMOS) zag er geen brood
werk doen. Iedere school levert met een eigen visie op een
in, vertelt voorzitter Jan Kerkhof van het college van bestuur.
ondernemende manier een bijdrage aan de samenleving. Heeft u onderzocht of AMOS de SIBA-scholen kon overnemen? SECTORORGANISATIE PER 1 JANUARI 2008
De Besturenraad, de Bond KBO, de LVGS, de VBS, de VOS/
We hebben een gesprek gehad met het interim-bestuur,
ABB en de AVS vinden het van groot belang dat er op korte
dat ons notities heeft overhandigd over de personele en
termijn een sectororganisatie voor het PO wordt opgericht.
financiële stand van zaken. Daaruit blijkt dat de scholen
Zij hebben daarom op 5 april 2007 besloten om, in nauwe
er financieel dermate beroerd voor staan dat we het onze
samenwerking met hun leden, dit jaar alle noodzakelijke voorbereidende werkzaamheden uit te voeren voor de oprichting van de sectororganisatie PO. De schoolbesturen
eigen scholen niet kunnen aandoen om daarmee in zee te gaan. We zouden fors moeten investeren in de kwaliteit
zullen rechtstreeks lid zijn van de sectororganisatie en
van het onderwijs op deze zeer zwakke scholen en zouden
zullen deze op basis van het voorbereidend werk van
daarnaast moeten opdraaien voor de kosten van de afvloei-
genoemde organisaties voor bestuur en management per
ing van personeelsleden met niet-normfuncties die het
1 januari 2008 daadwerkelijk en formeel kunnen oprichten.
Participatiefonds niet voor zijn rekening neemt.
PROJECTORGANISATIE
Om een voortvarende aanpak te realiseren zijn er een stuur-
Is het geen blamage voor het bijzonder onderwijs dat een
groep en een projectgroep ingericht. De ondertekenaars van
openbare onderwijsinstelling zich nu mogelijk over
deze verklaring vormen de stuurgroep. Deze staat onder leiding
islamitische scholen gaat ontfermen?
van een onafhankelijk voorzitter, de heer Leo Lenssen. Vanaf nu zullen de samenwerkende organisaties de gemeenschappelijke belangen, in ieder geval op het gebied van bekostiging, goed
Het zou fijn zijn als het bijzonder onderwijs zich onderling op elkaar kan verlaten. Wij hebben eerder tegen het interim-
werkgeverschap en de hoofdlijnen van onderwijsbeleid geza-
bestuur van SIBA gezegd: als jullie ons nodig hebben, laat
menlijk en eenduidig behartigen. Na de totstandkoming van de
het ons weten, want wij willen er voor jullie zijn. Uiteindelijk
nieuwe organisatie zullen zij de sectorale belangenbehartiging
heeft het bestuur ons pas in een zeer laat stadium bena-
op deze gebieden hieraan overdragen.
derd met de vraag om de scholen terzijde te staan. In deze omstandigheden kunnen wij het naar onze eigen scholen toe niet verantwoorden om daar op in te gaan.
RECHTSTREEKS
De initiatiefnemers hebben vastgelegd dat de schoolbesturen in het primair onderwijs rechtstreeks lid van de sectororganisatie zullen zijn. In het begin van het proces leefden volgens Van Harten nog wel ideeën over getrapt of vertegenwoordigend lidmaatschap. Nu is het
Ziet u in de toekomst mogelijkheden om islamitisch onderwijs aan te bieden?
Wellicht. Daar zijn dan wel stevige gesprekken met de raad
rechtstreekse lidmaatschap geen discussiepunt meer, benadrukt hij.
van toezicht en de directeuren van de aangesloten scholen
“Ook het primair onderwijs is een professionele onderwijssector
voor nodig. Hierbij gaan we zeker niet over één nacht ijs.
waarin de instellingen steeds meer verantwoordelijkheid krijgen. Het past bij die beleidsruimte dat besturen rechtstreeks aangesloten zijn bij een organisatie die hun belangen op hoofdlijnen behartigt.” Via onze digitale Nieuwsbrief ontvangt u binnenkort meer informatie over een opiniepeiling over de komst van de PO-raad die de Besturenraad onder zijn leden in het primair onderwijs wil houden. 25
Nieuwe koers Steunfonds Christelijk Onderwijs Elk project dat “stimulerend voor het christelijk onderwijs” is, maakt kans op subsidie van het Steunfonds Christelijk Onderwijs. Het eerbiedwaardige fonds is een nieuwe weg ingeslagen door actief op zoek te gaan naar veelbelovende initiatieven, zo veel mogelijk beperkende criteria overboord te zetten en actuele thema’s te benoemen om het christelijk onderwijsveld op ideeën te brengen. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: iStockphoto / Ashley Jouhar
“Het was altijd zo dat het bestuur afwachtte welke aanvragen voor sub-
leven voorzitter van het college van bestuur van hogeschool Driestar
sidie binnenkwamen”, vertelt voorzitter Rens Rottier van de Stichting
educatief. “Dat kunnen thema’s zijn die sterk in de belangstelling staan
Steunfonds Christelijk Onderwijs. “Het hing voor een groot deel van
of juist onderwerpen die volgens ons meer aandacht behoeven.”
het toeval af wie het Steunfonds kende en een aanvraag indiende. Het
Dit jaar staan de maatschappelijke taak van de school en moreel
huidige bestuur gaat het christelijk onderwijs actiever attenderen op het
leiderschap centraal. Onder die brede noemers kunnen bijvoorbeeld
bestaan van het fonds en wil meer sturing geven aan de besteding van
projecten vallen op het gebied van de omgang met andere culturen en
de gelden door thema’s te benoemen die het belangrijk vindt.”
godsdiensten, burgerschap en identiteit, internationale uitwisselingen en het belang van identiteit voor leiderschap.
RUIM EN BREED
Het fonds, waarvan de Besturenraad het ambtelijk secretariaat voert,
RANGORDE
is in 1973 ontstaan als voortzetting van de fondsen Blum-de Niet, het
Een goed voorbeeld vindt Rottier het project Just Care, dat een deel-
Groen van Prinstererfonds (1878) en de Stichting De Helpende Hand
subsidie van het Steunfonds heeft gekregen. Daarin ontwikkelen de
(1955). Bevordering van het protestants-christelijk onderwijs is het
hulporganisaties Tear, Woord & Daad en ZOA met een groot aantal
belangrijkste doel. “In de loop van de historie zijn allerlei criteria voor
christelijke scholen lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs over
de toekenning van subsidies ontstaan, die soms erg nauw en soms erg
de armoedeproblematiek. De initiatiefnemers willen vanuit Bijbels
wijd werden gehanteerd”, aldus Rottier.
perspectief de diepere oorzaken van de armoede in de wereld aan de
Het huidige bestuur heeft besloten het criterium voor de beoordeling
orde stellen. “Het is een stimulerend project waar leerlingen en
van aanvragen zo ruim mogelijk te formuleren. Projecten, bij voor-
docenten concreet iets mee kunnen en dat zijn uitwerking zal hebben
keur van scholen, moeten “stimulerend voor het christelijk onder-
op de betrokken scholen”, aldus Rottier.
wijs” zijn om kans te maken op subsidiëring. Het bestuur vat de
Het bestuur gaat verder de beoordeling van aanvragen anders aanpak-
intentie van de stichters om het protestants-christelijk onderwijs te
ken. “We behandelen niet meer elke aanvraag op zichzelf, maar beoor-
bevorderen, breed op. Ook projecten van reformatorische, gerefor-
delen tweemaal per jaar de aanvragen die op dat moment zijn
meerde, evangelische en interconfessionele onderwijsinstellingen
binnengekomen. Op die manier kunnen we ze onderling vergelijken
komen voor steun in aanmerking.
en op basis van argumenten een rangorde aanbrengen op basis waarvan we al dan niet subsidie toekennen”, zegt Rottier.
STIMULERENDE INITIATIEVEN
Het Steunfonds heeft 40.000 euro per jaar te besteden. Het bestuur wil
Gegadigden voor een subsidie van het Steunfonds Christelijk Onderwijs
voortaan driekwart toekennen aan projecten die passen bij vastge-
kunnen een aanvraagformulier opvragen bij Cora Tuitel, ambtelijk
stelde thema’s. “We gaan elk jaar bepalen op welke gebieden we stimu-
secretaris, e-mail
[email protected], telefoon 070 348 11 48,
lerende initiatieven willen bekostigen”, zegt Rottier, in het dagelijks
adres: Postbus 907, 2270 AX Voorburg.
26
BESTURENRAAD
Subsidies innovatieplannen toegekend
Seksueel gedrag basisschoolleerlingen onder de loep
Het PO Platform kwaliteit en Innovatie heeft 60 subsidies toegekend aan plannen van besturen voor de ontwikkeling en verbetering van hun onderwijs. Er waren 176 aanvra-
De Inspectie van het Onderwijs gaat onderzoeken hoe groot
gen ingediend. Veel aanvragen gingen over actuele thema’s als leerlingenzorg, taal en
het probleem van grensoverschrijdend seksueel gedrag bij
lezen, en opleiden in de school. Besturen konden een bedrag tot maximaal 50.000
basisschoolleerlingen is. Het onderzoek volgt op een uitzen-
euro aanvragen en moesten ook hun eigen investering zichtbaar maken. Op onze
ding van Netwerk van 12 april 2007 over een incident op een
website, www.besturenraad.nl > po > ontwikkelingen, treft u een overzicht aan van de
openbare basisschool in Amersfoort. U kunt ook met dit soort
besturen en thema’s die een subsidie ontvangen.
problemen geconfronteerd worden. Deze zaken zijn vaak
Alle besturen in het primair onderwijs konden inschrijven op de stimuleringsregeling
complex en escaleren gemakkelijk. De eisen die de zorgplicht
Leren met Experts, die het PO Platform Kwaliteit en Innovatie eind oktober publi-
aan de school stelt zijn hoog. We adviseren u om bij
ceerde. Doel was hen te helpen investeren in duurzame onderwijsontwikkeling.
problemen snel contact op te nemen met onze juristen.
De bijna 180 besturen stuurden hun plannen voor deze zogenaamde diepteprojecten
De school heeft een zorgplicht voor goed en veilig onderwijs.
op. Deze projecten zijn bedoeld om het onderwijs een impuls te geven, bijvoorbeeld
De zorgplicht voor leerlingen heeft daarbij de hoogste priori-
door samenwerking met externe experts of door voort te bouwen op resultaten uit
teit. Bij incidenten zoals deze moet voorkomen worden dat in
eerder (wetenschappelijk) onderzoek.
de publiciteit duidelijk herleidbare situaties als voorbeeld wor-
Met hun diepteprojecten investeren veel besturen in actuele landelijke thema’s, zoals
den gebruikt. Het gaat immers om jonge, kwetsbare kinderen.
leerlingenzorg, taal en lezen, opleiden in de school, anders leren en kwaliteitszorg. In
Een passende zorgplicht bestaat uit:
de loop van dit en volgend schooljaar komen de opbrengsten en producten van de
• een goede communicatie met de betrokken ouders en
activiteiten beschikbaar. Het PO Platform houdt gedurende de hele projectperiode contact met alle besturen om de uitvoering van de plannen te volgen. Tussentijdse opbrengsten worden actief verspreid, bijvoorbeeld via leernetwerken en regionale bijeenkomsten.
leerlingen • de aanwezigheid van en bekendheid met klachten- en meldregelingen • protocollen voor bijvoorbeeld pesten, geweld of
Het PO Platform toetste alle aanvragen zorgvuldig. Bij de beoordeling stonden de inhoudelijke kwaliteit en de uitwerking daarvan in het primaire proces centraal. Ook de waarde voor de rest van het onderwijs en de overdraagbaarheid van de
discriminatie • het vertrouwelijk behandelen van zaken die direct de belangen van personen betreffen of kunnen betreffen.
opbrengsten waren belangrijke criteria. Zoveel mogelijk kwalitatief goede aanvragen
Met vragen hierover kunt u terecht bij onze juridische dienst,
zijn gehonoreerd.
telefoon: 070 348 12 62, e-mail:
[email protected].
Onderzoek naar bureaucratie op scholen
DCBO-conferentie 2007 De Besturenraad houdt het diploma christelijk basisonderwijs (DCBO) in stand. We
Met VOS/ABB hebben we onderzoeksbureau ECORYS
hebben hiervoor de commissie DCBO in het leven geroepen, die de kwaliteit van de
opdracht gegeven om een bureaucratiebenchmark te ont-
opleidingen aan de pabo’s bewaakt. Jaarlijks organiseren we een DCBO-conferentie,
wikkelen voor scholen in het primair onderwijs. Daarmee
bedoeld voor managers en docenten van pabo’s met een DCBO-licentie. Dit jaar vindt
wordt in kaart gebracht of een school bijvoorbeeld te veel
de conferentie plaats op vrijdag 30 november. Het thema is burgerschapsvorming. Zo
of te weinig management of ondersteunend personeel
gauw er meer bekend is over het programma en de locatie maken we dat bekend via
inzet. Op basis van die informatie kunt u als school bepalen of en zo ja, hoe u kunt schuiven met het beschikbare budget. Zo’n benchmark verschaft ook informatie over het bureaucratiegehalte in de hele sector. Wij hebben de verantwoordelijkheid voor de realisatie van dit model voor het primair onderwijs op ons genomen. ECORYS voert het onderzoek uit. Wij willen een model realiseren dat niet alleen kijkt naar meetbare cijfers zoals de CITO-toets, maar dat ook rekening houdt met andere aspecten waar een basisschool zich mee bezighoudt, zoals leren samenwerken, het ontwikkelen van creativiteit en het creëren van een veilige omgeving. Het is de bedoeling om voor de zomer van 2007 een beeld te kunnen schetsen van de bureaucratisering in het primair onderwijs.
27
BESTURENRAAD
Onderzoeken naar godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs
Planningsvrijheid VO vertraagd Wij hebben ons steeds ingezet voor een grotere plan-
Onder de regie van de Besturenraad heeft een onderzoek plaatsgevonden onder
ningsvrijheid in het voortgezet onderwijs. Het wetsvoorstel
docenten godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs (g/hvo) op openbare scho-
hierover is vertraagd. Inwerkingtreding per 1 augustus
len. De centrale vraag was hoe zij hun toekomst zien in het licht van de bekwaam-
2007 is niet meer haalbaar. Dat heeft staatssecretaris Van
heidseisen van de wet BIO en eventuele rijksbekostiging.
Bijsterveldt de Tweede Kamer laten weten. De vertraging
Verder heeft onderzoeksbureau Research voor Beleid in opdracht van OCW de
wordt met name veroorzaakt door het omvangrijke advies
behoefte onder openbare scholen aan g/hvo gepeild. Over de uitkomsten van de
van de Onderwijsraad. Dit vraagt aanpassing van het
onderzoeken zullen we in een later stadium berichten. Openbare scholen hebben de
wetsvoorstel en nieuwe goedkeuring van de ministerraad.
wettelijke verplichting om dit onderwijs voor hun leerlingen mogelijk te maken als de
De streefdatum is nu 1 augustus 2008.
ouders daarom vragen. Er bestaat in Nederland een protestants-christelijke, roomskatholieke, islamitische en humanistische variant van dit onderwijs. Marcel Bos van de
De brief van Van Bijsterveldt vindt u op onze website,
Besturenraad is projectvoerder van de samenwerkingscoalitie voor het g/hvo op open-
www.besturenraad.nl > vo > ontwikkelingen.
bare scholen.
De verplichting voor de openbare school bestaat in feite uit het ter beschikking stellen van de lesruimte, tijdens de reguliere onderwijstijd voor een maximum van 120 uur per jaar. De lessen worden gegeven door vertegenwoordigers van de godsdienstige en
Vrijwilligersvergoeding overblijfmedewerkers
levensbeschouwelijke organisaties. Deze zijn ook verantwoordelijk voor de inhoud. Leerlingen zijn niet verplicht het vak te volgen.
Sommige scholen zijn bang voor problemen met de tussen-
Het g/hvo wordt momenteel soms gedeeltelijk door gemeenten en gedeeltelijk door
schoolse opvang door de richtlijn van de Belastingdienst
de godsdienstige of levensbeschouwelijke organisaties gefinancierd. Vaak ook is het
dat vrijwilligers niet meer dan 4,50 euro per uur onbelast
vrijwilligerswerk. Aan deze leraren g/hvo wordt sinds de invoering van de Wet beroe-
mogen ontvangen. Staatssecretaris Dijksma heeft met de
pen in het onderwijs (BIO) de eis gesteld dat zij aan kwaliteitseisen (bekwaamheidsei-
Tweede Kamer gesproken over de fiscale vrijstelling voor
sen) gaan voldoen. In de Tweede Kamer is naar aanleiding van die eis in 2006 een
de vergoeding voor deze vrijwilligers. In deze vergoeding
motie aangenomen waarin de regering wordt gevraagd uit te zoeken wat eventuele
worden vooralsnog geen veranderingen aangebracht.
financiering van het g/hvo zou betekenen.
Er wordt naar andere oplossingen gezocht. In het komend
Om na te gaan welke bedragen met die financiering gemoeid kunnen zijn, heeft het
overleg met OCW kaarten we dit opnieuw aan.
ministerie van OCW het bestaande g/hvo en de (toekomstige) behoefte daaraan in kaart laten brengen.
We nemen uw ervaringen graag mee. Mail ze naar:
[email protected].
Convenant professionalisering en begeleiding onderwijspersoneel In een convenant tussen de minister en de
schoolorganisatie. Ze hebben betrekking op:
inzet van convenantmiddelen onder de kop
werkgevers- en werknemersorganisaties uit
• meerjaren strategische personeelsplanning
personeels- en arbeidsmarktbeleid.
het onderwijs zijn afspraken gemaakt over het
• onderwijsinnovatie en schoolontwikkeling
De organisaties zullen de komende periode
professionaliseren en begeleiden van onder-
• kwaliteit onderwijspersoneel
gericht informatie geven om scholen te onder-
wijspersoneel. Het convenant is gericht op het
• arbeidsmarktproblematiek
steunen om de in het convenant genoemde
vergroten van de mogelijkheden voor het perso-
28
doelstellingen te bereiken.
neel om zich te ontwikkelen. De minister heeft
De WvPO en de VO-raad dragen zorg voor de
hiervoor 100 miljoen euro beschikbaar gesteld.
ondersteuning van de scholen bij de formulering
Voor meer informatie over het conve-
Het convenant is mede ondertekend door
en uitvoering van het beleid op de genoemde ter-
nant professionalisering en begeleiding
de Werkgeversvereniging Primair Onderwijs
reinen. Dit kan in de vorm van begeleiding, scho-
van onderwijspersoneel kunt u terecht bij
(WvPO) waar de Besturenraad deel van uit-
ling, instrumentontwikkeling, informatie-uitwisseling,
Marien van der Wolf, manager bedrijfsvoe-
maakt.
benchmarking en overdracht van good practices.
ring van scholen, telefoon 070 348 11 48,
In totaal zijn negen doelstellingen geformuleerd
Verder bevorderen de WvPO en de VO-raad dat
e-mail
[email protected]. U kunt het
voor de komende jaren. Ze richten zich op de
schoolbesturen via hun (sociaal) jaarverslag of
convenant downloaden van onze website,
gehele loopbaan van medewerkers binnen een
bestuursverslag verantwoording afleggen over de
www.besturenraad.nl > po/vo > ontwikkelingen.
PRODUCTEN & DIENSTEN
Conferentie maatschappelijke stage Over de ontwikkelingen, kansen en vragen rond
kunnen gebruiken. Op de conferentie zullen ver-
de maatschappelijke stage organiseren wij op
tegenwoordigers uit diverse sectoren hier hun
29 mei 2007 een conferentie in de Jaarbeurs
licht over laten schijnen.
(Beatrixgebouw) in Utrecht.
Tevens is het de vraag in hoeverre scholen een
In het regeerakkoord staat dat de maatschappe-
grote toename aankunnen. Er komen diverse
lijke stage er voor alle jongeren komt. Daarmee
organisatorische taken bij. Hoe wordt de stage
verdwijnt het vrijwillige karakter. De periode van
ingepast in het curriculum? Daarnaast zijn er
drie maanden die is genoemd lijkt irreëel, maar de
nog tal van andere zaken te bespreken, zoals de
verwachting is dat het urenaantal per leerling flink
afstemming tussen vraag en aanbod, de verant-
hoger komt te liggen dan het nu gemiddeld is.
woordelijkheid voor de inhoud van de stage en
Dat betekent een enorme uitdaging om de maat-
de financiering ervan.
schappelijke stage verder te ontwikkelen.
De conferentie duurt van 9:30 tot 17:00 uur,
Inhoudelijk, maar ook praktisch. Er ontstaat
inclusief lunch en borrel. U kunt het programma
behoefte aan een groot aantal nieuwe, zinvolle
downloaden van onze website, www.besturen-
stageplaatsen. De vraag is in welke sectoren die
raad.nl > vo > agenda. U kunt zich aanmelden
gezocht moeten worden. Sommige scholen heb-
via
[email protected]. Voor meer
ben nu al moeite ze te vinden. Aan de andere
informatie kunt u terecht bij Erik Dees, telefoon:
kant zijn er sectoren die extra stagiair(e)s goed
070 348 11 48, e-mail:
[email protected].
Narthex over vernieuwde onderbouw In de nieuwe Narthex besteden we aandacht aan de vernieuwde onderbouw. VO-scholen
Netwerk Personeel en Organisatie VO
kunnen kiezen uit vier scenario’s om de nieuw
Thema mei Schooldirecties en besturen die
geformuleerde kerndoelen te realiseren.
U bent van harte welkom bij het Netwerk P&O VO. Marleen
Zelfstandige vakken verdwijnen en er ontstaan
Barth, voorzitter CNV Onderwijs, spreekt over de ontwikkelin-
neerd, krijgen maandelijks
leergebieden. We laten zien wat binnen deze
gen op het gebied van personeelsbeleid. Er is veel ruimte om
Thema bij SBM. Het onderwerp
context de uitdagingen, kansen en valkuilen zijn
kennis te delen en met elkaar en onze experts van gedachten
van Thema mei voor het primair
voor het vak GL. Sommige scholen laten GL als
te wisselen. De volgende thema’s komen in de rondetafel-
en voortgezet onderwijs is
een apart vak voortbestaan, andere laten het
gesprekken aan de orde:
‘Doorlopende leerlijn: primair en
nauw samenwerken met het leergebied Mens
■
beoordelen en belonen
voortgezet onderwijs zoeken
en maatschappij. Met de Bond KBVO en de
■
hoe houd je medewerkers gezond en gemotiveerd
elkaar op’. Voor abonnementen,
KVSC maken wij dit blad voor voortgezet onder-
■
bekwaamheidsdossiers en POP
bestellingen of informatie over
wijs, voor levensbeschouwing en educatie. Het
■
werving en selectie in het licht van de bekwaamheids-
nog verkrijgbare Thema’s:
eisen
telefoon 070 348 11 48,
verschijnt zes maal per jaar. Voor een proef-
zich daarop hebben geabon-
exemplaar, bestelling of abonnement kunt u
De bijeenkomst is op 14 juni 2007 in Amersfoort.
e-mail
[email protected].
contact opnemen met uitgeverij DAMON,
U kunt zich aanmelden op onze website,
Of kijk op www.besturenraad.nl
telefoon: 0495 499 319, e-mail:
[email protected].
www.besturenraad.nl > vo > agenda.
> Besturenraad > Thema.
Studiedag over de organisatie van dagarrangementen Vanaf 1 augustus 2007 bent u als basisschool verplicht om dagarrange-
Deze onderwerpen staan centraal:
menten aan te bieden. Redt u het om met de partners (opvang, sport, welzijn,
• Behoefteninventarisatie voorafgaand aan de studiedag
gemeente) de zaken voor de zomervakantie geregeld te hebben?
• Advies op maat tijdens de studiedag
De Besturenraad en Elsevier Congressen nodigen u uit voor een congres
• Actualiteiten, wettelijk kader en regelgeving
over de organisatie van dagarrangementen. We brengen u op de hoogte
• Financiële afspraken en dagarrangementen
van regelgeving, mogelijkheden, diverse scenario’s en praktische
• Huisvesting, beheer & exploitatie
oplossingen, zodat u het schooljaar opgeruimd kunt afronden. Het congres
Elise van Bokhorst, adviseur onderwijsbeleid bij de Besturenraad, is een
vindt plaats op 14 juni 2007 in Meeting Plaza Utrecht.
van de sprekers. Meer informatie en inschrijving op www.elseviercongressen.nl.
29
PRODUCTEN & DIENSTEN
Cursus Early warning system Uit onderzoek blijkt dat besturen en bovenschools directeuren vaak verrast
tweede b bijeenkomst gaan we in op trends die verlies aan kwaliteit
zijn als de inspectie de kwaliteit van hun onderwijs als zwak of zeer zwak
veroorzak ken.
bestempelt. Om dit te voorkomen heeft de Besturenraad een ‘early warning system’ ontwikkeld. Dit instrument stelt bestuur en schoolleiding in staat om
Sector: priimair onderwijs
verlies aan kwaliteit op tijd te signaleren en oorzaken ervan op te sporen. Wij
Doelgroep:: bestuurders, bovenschools directeuren
bieden een training aan van twee bijeenkomsten voor het gebruik van dit
Wanneer: 31 1 mei 2007, 9.30 uur - 16.00 uur en 20 juni 2007, 9.30-16.00 uur
early warning system.
in Amersfoort rt
In de eerste bijeenkomst gaat het over de signalering van problemen door
Voor inhoudelijijke informatie kunt u terecht bij Ger van Barneveld,
het verzamelen van harde gegevens. Uw eigen situatie vormt het uitgangs-
gvanbarneveld@ @besturenraad.nl, telefoon 070 348 11 48.
punt: we staan ook stil bij de mogelijkheid om het early warning system
Aanmelden kan via de website, www.vlietacademie.nl, of telefonisch via
meer af te stemmen op uw eigen minimale kwaliteitseisen. Tijdens de
070 348 11 48.
Cursus Zelfevaluatie Zelfevaluatie vormt de kern van kwaliteitszorg. Veel scholen zijn actief met
Ook in deze cursus s herkent u uiteraard de kernelementen van de
onderdelen van zelfevaluatie, maar het ontbreekt vaak aan samenhang en
Vliet Academie: aan ndacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap,
systematiek. Andere vragen die vaak spelen zijn: hoe vind ik voldoende
de maatschappelijke e taak van de school en een persoonlijke aanpak.
tijd voor het maken van een zelfevaluatie, over welke onderwerpen moet het gaan en wie betrek ik bij het maken ervan? In deze cursus krijgt u
Sector: voortgezet ond nderwijs
handvatten voor het maken van een kwalitatief goede zelfevaluatie die
Doelgroep: directieled den, coördinatoren kwaliteitszorg, stafmedewerkers
aansluit op uw doelen.
met kwaliteitszorg in po ortefeuille Wanneer: 30 mei 2007 ((of) 22 november 2007 (of) 16 april 2008 in
Door middel van presentaties, interactieve werkvormen en opdrachten
Amersfoort
doen de deelnemers kennis op en wisselen ze ervaringen uit. We gaan in op:
De cursus kan ook in comp pany gegeven worden. Desgewenst kan de inhoud verbreed worden met het onderwerp on collegiale visitatie (werkwijze, stappen,
■
waarom zelfevaluatie, plaats van zelfevaluatie in het kwaliteitsbeleid
■
interne en externe verantwoording
■
werkwijzen en instrumenten voor zelfevaluatie
Voor inhoudelijke informatie kunt k u terecht bij Anneke de Wolff,
■
stappenplan voor het maken van een zelfevaluatie
[email protected], 06 6 53 75 72 57. Aanmelden kan via de website,
■
uitvoering: betrokkenheid van team, hanteerbaar houden
www.vlietacademie.nl, of telefo onisch via 070 348 11 48.
competenties van visitatoren n).
Leergang Effectief leidinggeven aan de ontwikkelingen in n het havo Deze leergang voor managers die leidinggeven aan het havo, komt precies
U ontvangt na afronding van de le eergang een certificaat op grond van
op tijd. Er is in het havo namelijk veel in ontwikkeling, met de uitdagingen
aantoonbare voortgang in uw eige en ontwikkeling.
die daarbij horen. In deze nieuwe leergang gaan we uit van de veranderingen in het havo. We vertalen die naar het managementniveau.
Sector: voortgezet onderwijs Doelgroep: management havo
Tijdens de leergang werkt u aan een plan voor onderwijsinhoudelijke en
Wanneer: 31 mei 2007 (was 14 juni), 27 en 28 september 2007,
organisatorische verandering op uw eigen school. Dat begint bij het
29 en 30 november 2007, 24 en 25 jan nuari 2008
nadenken over de bouwstenen en eindigt bij de implementatie van het plan op school. Om het plan te realiseren maakt u vanaf het begin goede
Voor inhoudelijke informatie kunt u terec echt bij Erik Dees,
afspraken, bijvoorbeeld met uw schoolleiding. De leergang is dus sterk prak-
[email protected]. Aanmelden kan n via de website,
tijkgestuurd. U leert ook van de praktijk, want tijdens de leergang gaat
www.vlietacademie.nl, of telefonisch via 070 0 348 11 48.
u bij een medecursist op bezoek. De kernelementen inspiratie, leiderschap, uw maatschappelijke taak en de persoonlijke aanpak zijn door de leergang verweven. De begeleiding gebeurt door drie docenten/coaches met verschillende achtergronden, die de praktijk van het havo goed kennen.
30
AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD APRIL T/M JUNI 2007 DATUM
ACTIVITEIT
DOELGROEP
PLAATS
CONTACTPERSOON
15-05-06
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL
PO
NIJVERDAL
W. VAN BEEK
15-05-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND
PO
VOLGT
O. BEUVING
22-05-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND
PO
HOOFDDORP
O. BEUVING
24-05-07
NETWERK BOMA’S
PO
BERGEN OP ZOOM
H. BRUGGEMAN
24-05-07
JAARLIJKSE LEVO-CONFERENTIE
LEVODOCENTEN
LEUSDEN
S. FROUWS
07-06-07
NETWERK STAFFUNCTIONARISSEN P&O PO
PO
UTRECHT
H. BRUGGEMAN
12-06-07
NETWERK STAFFUNCTIONARISSEN FINANCIËN PO
PO
UTRECHT
H. BRUGGEMAN
13-06-07
NETWERK ALGEMEEN DIRECTEUREN GROTE BESTUREN PO
PO
UTRECHT
H. BRUGGEMAN
MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.
SERVICE POSTADRES
BESTELLINGEN
HELPDESK
Postbus 907, 2270 AX Voorburg
telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail
[email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen
telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail:
[email protected]
BEZOEKADRES
Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl
RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.
telefoon: 070 348 11 81 e-mail:
[email protected]
REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN
CENTRAAL SECRETARIAAT,
Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail:
[email protected]
telefoon: 070 348 12 53, e-mail:
[email protected]
REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND
REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG
Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail:
[email protected]
VLIET ACADEMIE
Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail:
[email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL
Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail:
[email protected]
RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:
Kees Jansen, e-mail:
[email protected] Harm Jan Luth, e-mail:
[email protected] BVE/HBO/WO:
Marianne Beelaerts, e-mail:
[email protected] Swier Frouws, e-mail:
[email protected] HBO/WO:
Marcel Bos, e-mail:
[email protected] SBM DIGITAAL
DIGITALE NIEUWSBRIEF
PRODUCTEN EN DIENSTEN
De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?
Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.
Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.
Dromen van een digitale database... U werkt aan integraal personeelsbeleid. Lastig? De module HROD maakt het makkelijker. Wie zijn personeelsgegevens in deze digitale database invoert, heeft geen losse systemen meer nodig. HROD koppelt belangrijke onderdelen van personeelsbeleid, zoals competenties, functies en bekwaamheidseisen. HROD is een webgebaseerde module voor de implementatie van de Wet BIO en het FUWA-sys onderwijs. Gegevens worden digitaal ingevoerd door werkgever én werknemer. Zo ontstaat er voor iedere werknemer een digitaal personeelsdossier. U bespaart tijd en geld. Wilt u meer weten? Doe dan de test op www.passoa-bv.nl.
Meer informatie: PASSOA, telefoon 058 267 72 99 of
[email protected]. HROD is ontwikkeld door de Besturenraad, Passoa ICT en Farao en te koppelen aan PSOD, FAOD en FM2.
