SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders
februari 2007
nummer 6
Kathleen Ferrier: hoe meer diversiteit, hoe beter “Wereld te winnen voor Besturenraad”
10
Zeer zwakke scholen: opklimmen uit diep dal POP werkt als het wortelt in praktijk
6
12
15
Investors in People helpt onderwijsambities realiseren DIVERSE GEZIN DT EN ON DER ÉÉ N DAK
8
18
Bergen verzetten doe je steen voor steen Leergang Strategisch leiderschap voortgezet onderwijs Tien bijeenkomsten van april t/m november 2007 onder leiding van experts en toptrainers Persoonlijk en moreel leiderschap Governance ■ Organisatie- en veranderkunde ■ Zelfmanagement ■ Inzicht in het eigen handelen ■ ■
Vliet Academie dynamisch leren
Meer informatie en inschrijven www.vlietacademie.nl, 070 348 11 81
Nieuwe wegen bewandelen Leergang Effectief leidinggeven aan de ontwikkelingen in het havo 31 mei, 27 en 28 september, 29 en 30 november 2007 en 24 en 25 januari 2008 Werken aan onderwijsinhoudelijke en organisatorische veranderingen op uw eigen school ■ Implementatie van het plan op school ■ Bezoek aan medecursist ■ Sterk praktijkgestuurd ■
Vliet Academie dynamisch leren
Meer informatie en inschrijven www.vlietacademie.nl, 070 348 11 81
SBM
Colofon
Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders februari 2007 nummer 6
SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst
6
“Hoe meer diversiteit, hoe beter” Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier
8
De ruimte van de wet veroveren Diverse gezindten onder één dak
Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres Oosteinde 114
10
“Wereld te winnen voor Besturenraad” Interim-directeur Jan van Galen
12
Opklimmen uit een diep dal Zeer zwakke scholen
15
POP werkt als het wortelt in praktijk
16
Leren is voor leraren vooral werken aan alledaagse problemen
18
Investors in People helpt onderwijsambities realiseren
20
Ieder zijn eigen manier en zijn eigen tempo Docenten en onderwijsvernieuwing
24
Vragen bij het onderwijsnummer
Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail:
[email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Nationale Beeldbank /Jeanet Dijkstra Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden e 25,00 SBM voor niet-leden e 37,00 SBM met Thema voor leden e 35,50 SBM met Thema voor niet-leden e 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en met bronvermelding. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332
rubrieken 4 Nieuws | 22 De Praktijk
| 26 Nieuws Besturenraad
NIEUWS
BibleDate tourt langs scholen Demissionair minister Van der Hoeven
onderdelen kennis met de Bijbel.
besproken gaan worden. Onderwerpen als
(Onderwijs) heeft tijdens de NOT BibleDate
De scholieren krijgen eerst informatie over de
respect, geweld, relaties en vriendschappen
geopend, een nieuw educatief project van
Bijbel en de betekenis ervan in de samenleving
komen aan bod. Tot slot maken de leerlingen
het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG)
(de Movie). Daarna wordt hun kennis getest
een kort filmpje bij een van de Bijbelverhalen
voor het voortgezet onderwijs. Met een trailer
in de Quiz. De leerlingen kunnen kiezen in de
(TV). Op de site www.BibleDate.nl is het beeld-
begint BibleDate een rondreis langs scholen in
Choice, een onderdeel waarbij de klas met
materiaal later te bekijken. Op de website is ook
Nederland en Vlaanderen.
stemkastjes zelf bepaalt welke Bijbelse thema’s
gratis lesmateriaal beschikbaar voor docenten.
Met BibleDate, een vorm van ‘edutainment’ voor de vakken godsdienst en levensbeschouwing, richt het NBG zich voor het eerst op het voortgezet onderwijs. Leerlingen in de onderbouw maken in het programma Up to You in vier
Topstudenten CHE klaargestoomd voor ‘sleutelpositie’
Jeugdcommissaris: 207 miljoen extra voor onderwijs aan zorgleerlingen Het kabinet moet in de komende jaren jaar-
perspectief op de arbeidsmarkt krijgen”, aldus
De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) gaat
lijks 207 miljoen euro extra uittrekken voor het
het advies.
jaarlijks tien tot twintig getalenteerde studen-
onderwijs aan zorgleerlingen. Dat staat in het
Van Eijck constateert dat slechts 5 procent van
ten klaarstomen voor een sleutelpositie bij
advies ‘Groeistuipen in het speciaal onderwijs’
de leerlingen die het voortgezet speciaal onder-
de overheid, in zorg en welzijn, het onderwijs
van Steven van Eijck, Commissaris Jeugd- en
wijs verlaten, een diploma op zak heeft. Hij wil
of het bedrijfsleven. Dat heeft voorzitter Kees
jongerenbeleid. De helft van het bedrag is
dat ze meer vakopleidingen kunnen volgen en
Boele van het college van bestuur aange-
nodig om de doorgaande groei van het speciaal
met deelkwalificaties gemakkelijker diploma’s
kondigd.
onderwijs op te vangen. Met de andere helft
kunnen behalen.
moet de kwaliteit van het onderwijs worden
De zorg voor leerlingen met een handicap of
“Er is een grote behoefte aan overtuigde
verbeterd, waardoor leerlingen uit het speciaal
gedragsproblemen op de reguliere scholen
christenen op sleutelposities, die beslissin-
onderwijs eerder een baan krijgen.
moet beter, vindt Van Eijck. Scholen moeten
gen kunnen beïnvloeden”, aldus Boele. “Je zit
Sinds 2000 is het aantal plaatsingen in het
volgens hem verantwoording afleggen over het
echter niet zomaar op zo’n positie. Daarom
(voortgezet) speciaal onderwijs met bijna 50
effect dat hun leerlingenzorg heeft op het func-
willen wij vanaf dit jaar topstudenten van de
procent gegroeid. Er zijn nu zestien keer meer
tioneren van zorgleerlingen en het voorkomen
CHE nu al de mogelijkheid bieden om naar
leerlingen in het basisonderwijs die ambulante
van uitstroom naar het speciaal onderwijs. De
zo’n functie toe te groeien. De studenten
begeleiding krijgen. De groei zal volgens Van
pabo’s moeten studenten beter voorbereiden
worden hiervoor geselecteerd door ervaren
Eijck verder toenemen, mede doordat nu nog
op het omgaan met leerlingen met gedrags-
managers die zo’n positie bekleden. Een heel
relatief weinig allochtone jongeren op het spe-
problemen, bepleit de Commissaris Jeugd- en
netwerk van dat soort christen-coaches staat
ciaal onderwijs zitten. “Het onderwijs moet zich
jongerenbeleid.
klaar om zich aan de CHE te verbinden.”
inspannen om ook allochtone jongeren te bereiken, zodat zij met extra begeleiding een beter
4
Meer informatie op www.operatie-jong.nl.
Scholen moeilijk te betrekken bij aanpak interetnische spanningen
Wegens de grote belangstelling van schoolbesturen voor subsidie voor scholing van overblijfkrachten, heeft het ministerie van
Scholen zijn vaak lastig te betrekken bij een lokale aanpak van spanningen tussen autochtone en
OCW 1,12 miljoen euro toegevoegd aan de
allochtone jongeren. “Veel scholen zijn gesloten bolwerken die liever niet de vuile was buitenhangen
3,2 miljoen euro die daarvoor in dit schooljaar
uit angst voor een negatief imago”, stellen de zogeheten Interventieteams in hun eindrapportage
al beschikbaar was. Daarmee kunnen ongeveer
‘Vrijblijvendheid voorbij’.
2200 extra overblijfmedewerkers een opleiding
De vier Interventieteams, die minister Verdonk (Vreemdelingenzaken en Integratie) in 2004 instal-
krijgen.
leerde, hadden als opdracht om gemeenten en lokale instanties te helpen bij het in kaart brengen van ontwikkelingen in de verhoudingen tussen de diverse etnische groepen en het voorkómen en
Werknemers in de zorg en het onderwijs zijn
bestrijden van interetnische spanningen.
minder bereid in een andere sector aan de slag
De teams constateren dat gemeenten en lokale instanties zelden een “adequate reactie” hebben op
te gaan als zij hun baan zouden verliezen dan
multiculturele vraagstukken. “Beleid en activiteiten dragen weinig bij aan het oplossen van structu-
mensen die in een andere sector werken. Ook
rele problemen en hebben soms een averechts effect.” Bovendien ontbreekt in gemeenten vaak een
in het openbaar bestuur is de bereidheid om
gevoel van urgentie, aldus het verslag.
elders te gaan werken relatief laag. Dat blijkt uit een onderzoek van TNS NIPO in opdracht van de FNV. Meer informatie op www.fnv.nl.
HBO-raad bezorgd over taal- en rekenvaardigheid studenten
Alle 23 gereformeerde basisscholen in Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland hebben zich verenigd in de Vereniging voor
De hogescholen gaan aan het begin van het
nemen dat de taal- en rekenvaardigheid van
Gereformeerde Primair Onderwijs in West-
komende studiejaar uitgebreid onderzoek doen
studenten van andere hbo-opleidingen beter
Nederland. De fusiepartners hebben samen
naar de taal- en rekenvaardigheid van nieuwe
is. “Hogescholen moeten méér goede vakmen-
vierhonderd personeelsleden en 3350 leerlin-
studenten aan alle hbo-opleidingen. Aanleiding
sen opleiden dan ooit tevoren. Dat lukt alleen
gen. Meer informatie op www.gpown.nl.
is de bedroevende score van eerstejaars pabo-
als studenten die beginnen met een opleiding
studenten voor de taaltoets die in de afgelopen
goed kunnen rekenen en schrijven. Anders
Betrokkenen bij het reformatorisch onderwijs
maanden is afgenomen. Maar liefst twee derde
wordt het erg lastig om een hoog eindniveau te
bezinnen zich 2 maart tijdens een congres in
is gezakt voor de toets, waarvan het niveau iets
garanderen.”
Vianen op de maatschappelijke opdracht van
hoger lag dan het eindniveau van de basis-
Met de resultaten van het onderzoek in de
de (reformatorische) school. Tot de sprekers
school. Eerder werd al bekend dat de helft van
hand wil Terpstra met het onderwijsveld
behoren SGP-fractievoorzitter Bas van der Vlies
de nieuwe pabostudenten was gezakt voor de
bespreken hoe de taal- en rekenvaardigheid
en Ben Vermeulen, hoogleraar onderwijsrecht
verplichte rekentoets.
kan worden opgekrikt. Hij pleit alvast voor meer
en lid van de Onderwijsraad. Meer informatie op
Vooral de pabostudenten die van havo en mbo
bijspijkercursussen in het voorbereidend hoger
www.vgs.nl.
komen, deden het slecht. Van hen slaagde res-
onderwijs en aan de hogescholen. Leerlingen
pectievelijk 33 en 15 procent voor de taaltoets;
voor wie de stap naar het hoger onderwijs te
Ongeveer 70 procent van de leerlingen en stu-
oud-vwo’ers deden het met 78 procent een
groot is, zouden volgens hem op kosten van de
denten aan mbo, hbo of universiteit heeft wel
stuk beter. Volgens voorzitter Doekle Terpstra
overheid aan de hogescholen een voorberei-
eens RSI-achtige klachten. Bij 15 procent zijn de
van de HBO-raad is er geen reden om aan te
dend jaar moeten kunnen volgen.
klachten ernstig. Privégebruik van de computer is mede oorzaak van de klachten. Dat staat in een onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen dat minister De Geus (SZW) naar de
Van der Hoeven wil huiswerkbegeleiding niet betalen
Tweede Kamer heeft gestuurd. Meer informatie op www.szw.nl.
Demissionair minister Van der Hoeven (Onderwijs) is niet van zins geld uit te trekken voor huiswerkbegeleiding van leerlingen op scholen die volgens de Onderwijsinspectie onder maat presteren.
Kinderen van twee jaar in De Baarsjes in
“Geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt. Diplomatieker gezegd: huiswerkbegeleiding is geen
Amsterdam krijgen van het stadsdeel gratis
publieke taak. En dat moet het ook niet worden. Helpen bij het huiswerk is primair een verantwoorde-
het kinderwoordenboek Mijn eerste Van Dale.
lijkheid van de leerlingen en de ouders”, aldus de minister.
Het voorleesboek moet helpen taalachter-
Ze reageerde op een pleidooi van Vincent van Dijk van Huiswerkbegeleiding.nl, een organisatie
stand bij kinderen en hun ouders te bestrijden.
van bedrijven die leerlingen ondersteunen bij het maken van hun huiswerk. De vraag naar huiswerk-
Informatie op www.baarsjes.amsterdam.nl.
begeleiding neemt volgens hem snel toe. Inmiddels houden zo’n 750, meest kleine bedrijven zich daarmee bezig.
5
Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier
“Hoe meer diversiteit, hoe beter” Behalve zorgen voor “rust in de onderwijstent” moet het nieuwe kabinet scholen nog meer ruimte geven voor “hun eigen manier van schoolzijn”, vindt Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier (CDA). “Geef de school terug aan de ouders en de kinderen”, is haar leus. Ook qua levensbeschouwelijke identiteit zal het onderwijs diverser worden, verwacht ze. “Hoe meer diversiteit, hoe beter.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Dirk Hol
De autonomie van scholen is weliswaar
Ferrier, voorheen coördinator van het plat-
kiezen waar zo weinig mogelijk leerlingen
gegroeid, maar het onderwijs zucht nog
form van migrantenkerken SKIN, weet dat
doubleren, terwijl die hen misschien niet
steeds onder te veel regels, hoort Ferrier keer
onder andere voor veel allochtone ouders
stimuleert om een hoger niveau te proberen.”
op keer in het veld. “Als ik op scholen kom,
betrokkenheid bij de school van hun kinderen
klagen de mensen daar erg over regels en
niet vanzelfsprekend is. “Zij laten het
‘WIJ BEGRIJPEN DEZE KINDEREN BETER’
administratieve rompslomp, waardoor ze te
onderwijs vaak volledig aan de school over.
Op de EBG-school in Rotterdam, die tot haar
weinig toekomen aan het onderwijs zelf en
Ouderbetrokkenheid is bij hen een groei-
verdriet wegens te weinig leerlingen het
het betrekken van de ouders bij de school.”
proces. Je ziet onder migranten steeds meer
loodje heeft gelegd, zag Ferrier hoe heilzaam
ouders tot de ontdekking komen dat ze
het kan zijn als kinderen op een school van de
BETROKKENHEID
invloed kunnen hebben op de school waar
eigen traditie zitten. Bij de EBG, die ook een
Ouderbetrokkenheid is cruciaal, vindt ze. Het
hun kinderen op zitten.”
basisschool heeft in Amsterdam-Zuidoost, zijn voornamelijk Surinaamse Nederlanders
zijn volgens Ferrier de ouders die mede de identiteit en uitstraling van een school moe-
OPGEJAAGD
aangesloten. “Op die school zeiden ze ‘wij
ten bepalen. “Scholen moeten in de wijk veel
Ferrier heeft twee scholen geadopteerd, het
begrijpen deze kinderen beter’, en dat was
meer de functie krijgen van mensen bij elkaar
christelijke Corderius College voor voortge-
echt zo. Problemen met leerlingen konden ze
brengen. Ze mogen best in een contract vast-
zet onderwijs in Amersfoort en de inmiddels
vaak oplossen zonder dat de jeugdhulpverle-
leggen wat ze van de ouders verwachten:
opgeheven basisschool Concordia van de
ning of de kinderbescherming erbij hoefden
betrokkenheid tonen bij het onderwijs van
Evangelische Broedergemeente (EBG) in
te komen”, aldus Ferrier, zelf van Surinaamse
hun kinderen en meewerken aan het geven
Rotterdam.
afkomst.
van een onderscheidend aspect aan de school.
In Amersfoort geeft ze soms gastlessen, ze
Culturele en religieuze diversiteit in het
Daar moet een school ouders op kunnen
ontvangt groepen leerlingen in de Tweede
onderwijs vindt ze helemaal geen probleem.
aanspreken.”
Kamer en zit zo nu en dan bij directieverga-
Integendeel: “hoe meer diversiteit, hoe
Tijdens een recente gastles over respect op
deringen. Daar merkt ze onder meer hoe
beter”, is haar overtuiging. “Dat is geen
basisschool De Gondelier in de Amersfoortse
maatschappelijke ontwikkelingen het eigen
belemmering voor multiculturaliteit. Vanuit
nieuwbouwwijk Vathorst hoorde ze van
beleid van scholen dreigen te doorkruisen.
een duidelijke eigen identiteit kun je kinde-
diverse kinderen dat hun vader hun had
“De school in Amersfoort wil het beste uit
ren veel beter voorbereiden op het participe-
geleerd dat ze best een klap mogen uitdelen
kinderen halen en laat ze liever een jaar
ren in de samenleving. Daarbij is het wel
als ze een ruzie of pesten niet met praten kun-
doubleren op het vwo dan ze op de havo in
belangrijk dat kinderen al op jonge leeftijd
nen oplossen. “Die leerkrachten willen daar-
één keer door te laten gaan. Tegelijkertijd
over verschillende religies en wereldbeschou-
over met de ouders in gesprek om duidelijk te
wordt ze opgejaagd door al die ranglijsten van
wingen leren. Ouders en de overheid moeten
maken dat je problemen niet zo oplost.”
scholen, op grond waarvan ouders een school
scholen kunnen aanspreken op hun bijdrage
6
dat controleren. Dat geldt wat haar betreft niet alleen voor het godsdienstonderwijs: “Ook bij maatschappijleer kunnen leerlingen door sommige leraren de meest vreemde dingen in hun hoofd gestopt krijgen”. Ook vindt Ferrier dat bijzondere scholen die bijvoorbeeld homoseksualiteit afkeuren, helder moeten zijn over de manier waarop ze met zo’n thema omgaan. Ze verwijst naar de evangelische school voor voortgezet onderwijs De Passie in Amsterdam, die onlangs in het nieuws kwam door een passage in de scholengids. Daarin staat dat gedrag van personeel dat in strijd is met de Bijbelse uitgangspunten van de school, zoals het hebben van een homoseksuele relatie, kan leiden tot beëindiging van de arbeidsrelatie. Dat mag, vindt Ferrier, als de school wel duidelijk maakt dat ze niet de ogen sluit voor homoseksualiteit. “Elke school moet leerlingen leren omgaan met het feit dat homoseksualiteit in de Nederlandse samenleving geaccepteerd is, en hen stimuleren om het gesprek daarover aan te gaan. Een school mag nooit doen alsof het niet bestaat of een ziekte is, en mag kinderen niet leren hun gevoelens
“We moeten ervoor zorgen dat zwarte scholen de
te onderdrukken.”
beste scholen worden.”
ONGELOOFLIJK GELOOF
Van zogeheten zwarte scholen heeft Ferrier hoge verwachtingen. “We moeten ervoor aan de voorbereiding van leerlingen op hun
ten. “Die hebben hun eigen sterke zondags-
zorgen dat zwarte scholen de beste scholen
deelname aan de samenleving.”
scholen, waar ze de zaak wel rechttrekken.”
worden. Er zijn er al die het heel goed doen,
Zelf vindt ze ook dat niemand ermee gediend
hindoescholen bijvoorbeeld, en dat zullen er
BESMUIKT
is als christelijke scholen omwille van hun
alleen maar meer worden.”
Ferrier is voorstander van scholen met een
vele leerlingen uit andere religieuze tradities
Zwarte scholen extra geld geven om leraren
sterke en duidelijk uitgedragen (christelijke)
hun identiteit afzwakken. “Juist als je duide-
die daar (willen) werken beter te kunnen
identiteit. Door haar contacten met migran-
lijk maakt waar je voor staat en dus niet pro-
belonen, vindt ze niet de manier om de kwa-
tenchristenen weet ze bijvoorbeeld dat die
beert het iedereen naar de zin te maken, ben
liteit te stimuleren. Dat bevestigt volgens
weinig begrip kunnen opbrengen voor de in
je als school het meest aantrekkelijk voor
haar alleen maar het beeld dat werken op een
hun ogen besmuikte omgang van sommige
ouders. Islamitische ouders bijvoorbeeld
zwarte school zwaar en onaangenaam is. Met
christelijke scholen met de eigen godsdienst.
kiezen niet voor niets vaak voor christelijke
goed personeelsbeleid trekken zulke scholen
“Ze zijn verbaasd dat de kinderen er geen
scholen. Ze vinden het belangrijk te weten
volgens haar echt wel de leraren aan die daar-
kerkliederen leren zingen. Ze vinden dat die
waar de school voor staat en wat die de kin-
voor het meest geschikt en gemotiveerd zijn.
scholen moeilijk doen over religie en erom-
deren bijbrengt. Zo’n school moet dat dan
Tijdens de verkiezingscampagne bezocht ze
heen praten. Ze willen gewoon dat de Bijbelse
ook uitgesproken doen.”
onder meer het ‘zwarte’ ROC in AmsterdamZuidoost. “Ik zag daar een directeur en
boodschap duidelijk wordt verteld.” Ferrier verwacht echter niet dat bijvoorbeeld
INZICHT GEVEN
leraren met een ongelooflijk geloof in die
Ghanese pinksterchristenen uit onvrede met
Scholen moeten volgens het Tweede
leerlingen. Ik zag ook hoe je met sturing,
het traditionele christelijk onderwijs in de
Kamerlid wel inzicht geven in wat ze hun
acceptatie en begrip met die leerlingen heel
toekomst hun eigen scholen zullen gaan stich-
leerlingen bijbrengen, en de Inspectie moet
ver kunt komen.” 7
Diverse gezindten onder één dak
De ruimte van de wet veroveren Waar het gebeurt, is het vaak uit nood geboren: schoolbesturen van verschillende levensbeschouwelijke signatuur, meestal protestants-christelijk en katholiek, die samenwerking zoeken. Er zijn ook besturen die bewust zoeken naar een diverser levensbeschouwelijk aanbod. Voor kleinere gezindten die op eigen kracht geen nieuwe scholen kunnen stichten, kan onderdak bij een bestaand bestuur een oplossing zijn. “De wet biedt meer ruimte dan scholen zich misschien realiseren.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Nationale Beeldbank / Francy
Een diverser aanbod van levensbeschouwelijke kleuren door school-
Het Baken en het algemeen-bijzondere Oostvaarders College sinds kort
besturen heeft de toekomst, is de overtuiging van Harm Jan Luth,
eigen Montessori-onderwijs.
relatiemanager voortgezet onderwijs bij de Besturenraad. “Ik ben er
Vormen van samenwerking beperken zich niet tot de christelijke
een voorstander van dat besturen hun scholenbestand op grond van de
traditie. De Stichting AGORA voor Bijzonder Primair Onderwijs in de
vraag vanuit de samenleving aanvullen met bijvoorbeeld een meer
Zaanstreek, een bestuur met 23 scholen op protestants-christelijke,
orthodox-protestantse of evangelische school.” Voor kleinere richtin-
katholieke en interconfessionele grondslag, is begin vorig jaar een
gen is zo’n constructie kansrijker dan het stichten van een nieuwe
samenwerking aangegaan met de Stichting Islamitisch Onderwijs
school onder een eigen bestuur, aangezien het benodigde leerlingen-
Zaanstad (SIOZ). Die beheert één islamitische school, De Roos, die
aantal voor overheidsbekostiging vaak niet wordt gehaald.
onvoldoende leerlingen had voor blijvende overheidsbekostiging. In Amsterdam-Zuidoost hebben De Polsstok, een basisschool op
NIET ALTIJD VAN HARTE
levensbeschouwelijke grondslag, de openbare school Bijlmerhorst en de
Het zoeken van zulke vormen van samenwerking gaat niet altijd van
islamitische evenknie As-Soeffah gezamenlijk een brede school opge-
harte, weet Luth. Vaak vormen verschillen in identiteit eerder een
zet. Een gemeenschappelijke ruimte, die ook een peuterspeelzaal her-
obstakel dan een stimulans. Zo zijn in het reformatorisch onderwijs
bergt en waar buitenschoolse activiteiten onderdak vinden, verbindt de
enkele plannen voor samenwerking gestrand op voor de betrokken
nieuwe gebouwen van de drie scholen, die verder zelfstandig blijven.
besturen te grote verschillen in signatuur. Vrees voor erosie van de eigen identiteit kan kleinere richtingen huiverig maken om aanslui-
STICKERTJE
ting te zoeken bij levensbeschouwelijk pluriforme schoolbesturen.
Een bestuur dat uitdrukkelijk streeft naar een grotere variëteit van aan-
Het is volgens Luth echter heel goed mogelijk om scholen van uiteen-
gesloten scholen, is het LMC in Rotterdam, waaronder vijf scholen-
lopende signatuur te verenigen onder één bestuurlijk dak zonder dat
gemeenschappen met samen 27 vestigingen vallen. Het ging volgens
de verschillende identiteiten verwateren. “De wet biedt daarvoor
de minister van OCW echter het boekje van zijn interconfessionele en
meer ruimte dan scholen zich misschien realiseren. Maar je moet die
algemeen-bijzondere grondslag te buiten door de islamitische lesplaats
ruimte wel willen veroveren.”
De Eenheid te openen. De Raad van State gaf de minister onlangs gelijk in haar weigering om
OOK BUITEN DE CHRISTELIJKE TRADITIE
voor het schooljaar 2004-2005 de 31 leerlingen van de islamitische
Er zijn inmiddels diverse voorbeelden van samenwerking tussen
lesplaats te bekostigen. Het probleem is inmiddels uit de wereld, ver-
verschillende denominaties en onderwijsvormen, of althans van het
klaart Rald Visser, voorzitter van het college van bestuur van LMC.
streven daarnaar. In Friesland wordt onderzocht of evangelisch voort-
De vestiging heet niet meer islamitisch en LMC ontvangt nu wel
gezet onderwijs in samenwerking met protestants-christelijke en gere-
bekostiging voor de leerlingen. De aandacht voor de islam in het
formeerde partners van de grond kan komen. In Amsterdam helpt de
onderwijsaanbod van de vestiging is gebleven, benadrukt Visser. Ze
Besturenraad de Koptisch-Orthodoxe Kerk om met een eigen school
biedt hetzelfde curriculum aan als de Lucia Petrus MAVO en besteedt
onderdak te vinden bij een bestaand bestuur. Flevoland heeft dankzij de
daar bovenop extra aandacht aan het islamitisch erfgoed. Van islami-
samenwerking van de oecumenische school voor voortgezet onderwijs
tisch onderwijs is dus geen sprake. “We zijn afgerekend op de naam-
8
geving van de lesplaats”, zegt Visser. “Het oordeel van het ministerie is
een evangelische kleur geven zonder dat die formeel van kleur hoeft te
meer gebaseerd op het stickertje dan op de inhoud van het onderwijs.”
verschieten en tot de evangelische richting gaat behoren.
OPGEPLUST
DWARSVERBANDEN
De Besturenraad, die LMC juridisch terzijde stond, heeft bij monde
LMC heeft zich door de ervaringen met de islamitische lesplaats niet uit
van jurist Job Keijser betoogd dat de voormalige islamitische lesplaats
het veld laten slaan. Sinds kort heeft de instelling het Cosmicus College
onder de vrijheid van inrichting valt. “Hier is eigenlijk sprake van
onder haar beheer, dat met zijn onderwijs leerlingen beter wil toerusten
regulier onderwijs dat is ‘opgeplust’ met aandacht voor de islam”,
voor het ‘wereldburgerschap’. Dat doet de Stichting Cosmicus vanuit het
aldus Keijser. “Zoals andere scholen zich profileren met extra aandacht
ideaal van een wereld waarin burgers harmonieus omgaan met etnische
voor sport en cultuur, verrijkt de lesplaats het reguliere curriculum
en culturele overeenkomsten en verschillen. De leerlingen van het
met een vak kennis van de islam.”
Cosmicus College staan ingeschreven bij LMC en het college van bestuur
Voor die visie pleit ook het feit dat LMC een kort geding dat de
is volledig verantwoordelijk voor het onderwijs. De Stichting Cosmicus
islamitische school voor voortgezet onderwijs Ibn Ghaldoun had
adviseert het college over een aantal inhoudelijke onderwerpen.
aangespannen, heeft weten te schikken door in de schoolgids duidelijk
Het Cosmicus College is voor Visser een invulling van de algemeen-
aan te geven dat de lesplaats geen islamitisch onderwijs aanbiedt, maar
bijzondere grondslag van LMC. Hij wil dat deel van de identiteit aan-
onderwijs op interconfessionele en algemeen-bijzondere grondslag
scherpen door in het onderwijs meer aandacht te geven aan de diverse
met toevoeging van lessen over het islamitisch erfgoed.
levensbeschouwingen. Met diverse identiteiten onder één dak kan LMC volgens hem broodnodige “dwarsverbanden” leggen. Zo hebben
OMDOPEN
leerlingen van het Rotterdamsch Lyceum tijdens de afgelopen ramadan
De minister heeft echter met succes volgehouden dat LMC in feite
de voormalige islamitische lesplaats bezocht voor een gezamenlijke
onderwijs gaf in een richting die niet in de statuten vermeld staat. In dit
iftar, de maaltijd waarmee moslims tijdens de vastenmaand elke avond
soort situaties is het volgens Keijser belangrijk hoe een schoolbestuur
de vasten breken.
zich met zo’n vestiging profileert. “Als je zwaar tamboereert op een
“We willen jongeren helpen met het vormgeven van de identiteit
aspect dat met denominatie te maken heeft, verschuif je snel van de
waarmee ze thuis worden geconfronteerd”, aldus Visser. “Wat is er
vrijheid van inrichting naar het vakje van richting, en dan zit je klem.”
nou beter dan de school uitnodigen om de discussie daarover met de
Wettelijke ruimte voor vestigingen met een eigen kleur is er genoeg,
kinderen aan te gaan?” Daarom wilde hij ook onderwijs met een
meent Keijser. Als een protestants-christelijk schoolbestuur bijvoor-
islamitisch accent in eigen huis hebben. “Waarom zou je dat niet
beeld in een vestiging evangelisch onderwijs wil gaan aanbieden, kan
onderbrengen bij een bestuur dat ervaring heeft met het vormgeven
dat via een omzettingsprocedure. “Als het bestuur zo’n school
van scholen?”
omdoopt en dat via de gebruikelijk procedure meldt, hoeft dat geen probleem te zijn.”
Voor informatie of advies over diverse identiteiten onder één bestuur
Als ze het etiket ‘evangelisch’ niet gebruikt, kan een onderwijsinstel-
kunt u terecht bij onze relatiemanagers (zie pagina 30 voor contactge-
ling onder protestants-christelijke vlag volgens hem ook een vestiging
gevens). 9
Interim-directeur Jan van Galen
“Wereld te winnen voor Besturenraad” Interim-directeur Jan van Galen heeft zich tot taak gesteld de Besturenraad te begeleiden bij de omvorming naar een meer marktgerichte organisatie met een sterke belangenbehartiging voor haar leden. Dat de Besturenraad bestaansrecht heeft, staat voor hem als een paal boven water. “We blijven pal staan voor het christelijk onderwijs en spelen tegelijkertijd in op ontwikkelingen in het onderwijs en daarbuiten.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Inge van Mill
10
“Wij mogen best hardop zeggen dat we ons willen laten leiden door wat in de Bijbel staat.”
De Besturenraad wil een veranderingsproces doormaken
tor” die het schip van de Besturenraad helpt opnieuw zijn
om beter te kunnen inspelen op de veranderde vraag van
plaats te vinden in een stroom die door ontwikkelingen
de aangesloten onderwijsinstellingen, is de overtuiging
in onderwijs en maatschappij danig is verlegd.
van Van Galen (57). De ervaren directeur, die begin janu-
“Ik ben natuurlijk niet blind voor de veranderingen in het
ari bij de Besturenraad aan de slag is gegaan, begeleidt
onderwijsveld. Zo heeft de oprichting van de VO-raad
naar eigen zeggen organisaties “om hen weer in staat te
onherroepelijk gevolgen voor de Besturenraad. Hetzelfde
stellen hun maatschappelijke taak goed uit te voeren”.
geldt voor de toekomstige PO-raad, waarvan de
De Besturenraad heeft “een wereld te winnen”, zegt hij,
Besturenraad trouwens een voortrekker is. De onderwijs-
verwijzend naar de titel van het externe onderzoek dat de
sector is behoorlijk opgeschud, maar onze leden blijven
organisatie vorig jaar heeft laten uitvoeren. Hij wil nog
geloven in een organisatie die staat voor het christelijk
sterker inzetten op wat de leden volgens dat onderzoek
onderwijs. In overleg met de leden wil ik die belangenbe-
van de Besturenraad verwachten: krachtige belangenbe-
hartiging nog krachtiger maken.”
hartiging voor het christelijk onderwijs en dienstverlening die aansluit op wat de leden nodig hebben.
INSPELEN OP NIEUWE BEHOEFTEN
Met bijvoorbeeld haar juridische dienstverlening en de RELIGIEUZE ACHTERGROND
ontwikkeling van de softwaremodule HROD, voor uit-
In de afgelopen 25 jaar heeft Van Galen grote en kleinere
voering en begeleiding van digitaal personeelsbeleid,
organisaties begeleid, zowel in het bedrijfsleven als in
heeft de Besturenraad volgens Van Galen laten zien dat
sectoren als onderwijs en gezondheidszorg. Recent advi-
hij in staat is om in te spelen op nieuwe behoeften in het
seerde hij bijvoorbeeld het Motheo College in Zuid-
onderwijsveld.
Afrika bij de invoering van lumpsumfinanciering. Enkele
Hij wil het uitgebreide pakket aan dienstverlening nog
jaren eerder was hij lid van het college van bestuur van
beter onder de aandacht van de leden brengen en nog
het interconfessionele ROC Albeda College in Rotterdam.
beter toesnijden op hun behoeften. “Sommige leden zijn
Bij de Besturenraad heeft hij nu weer te maken met een
zich onvoldoende bewust van wat ze allemaal voor hun
christelijke organisatie. Eerder had hij ook zorginstellin-
lidmaatschap krijgen. Als vereniging willen we onze
gen met een religieuze achtergrond tijdelijk onder zijn
leden uiteraard voor hun contributie een zo groot moge-
hoede. “Ik kan heel goed in die omgeving functioneren”,
lijk voordeel blijven bieden.”
aldus Van Galen, van lutherse huize.
Ook voor de dienstverlening op maat zijn de wensen van de leden uiteraard leidend, benadrukt Van Galen. De
KOSTBARE VERWORVENHEID
Besturenraad moet volgens hem steeds bezig blijven met
Een uitgesproken christelijke identiteit is wat hem betreft
het ontwikkelen van nieuwe diensten die inspelen op de
de basis van de Besturenraad. Schermen met een identi-
laatste ontwikkelingen in het onderwijs en de samenle-
teit is hem al gauw te vrijblijvend. “Elke organisatie, ook
ving. “Ik wil dat we daarin trendsettend zijn.”
een openbare school, heeft een identiteit. Die ligt bij ons in onze religieuze achtergrond. Wij mogen best hardop
MAATSCHAPPELIJKE ROL
zeggen dat we ons willen laten leiden door wat in de
Van Galen wil de positie die de Besturenraad rond the-
Bijbel staat. Daar mogen we trots op zijn.”
ma’s als identiteit, governance, moreel leiderschap en
Voordat hij zich aan de Besturenraad verbond, heeft Van
maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft opge-
Galen zich uiteraard in de organisatie verdiept. “Ik zie de
bouwd, verder uitbouwen. “Daar vraagt de samenleving
toekomst van deze organisatie met veel vertrouwen tege-
om. Mensen gaan vandaag de dag al lang niet meer alleen
moet. Hier werken mensen met veel kennis en een grote
voor persoonlijk gewin. Ze hebben behoefte aan een
affiniteit met het christelijk onderwijs. We hebben een
gemeenschap waarin ethisch en religieus gestuurd gedrag
stevige achterban in alle onderwijssectoren, met het
centraal staat. Niet voor niets is een van de speerpunten
christelijk onderwijs als gezamenlijk belang. De
van de Besturenraad het begeleiden van scholen bij de
Besturenraad blijft dus pal staan voor ons onderwijsbe-
vormgeving van hun maatschappelijke rol.”
stel. Het is een kostbare verworvenheid dat we in
Van Galen ziet het ook persoonlijk als een plicht om zich
Nederland het onderwijs zo hebben ingericht dat ver-
voor de samenleving in te zetten. Naast zijn werk als inte-
schillen mogelijk zijn.”
rim-manager heeft hij nog een aantal onbezoldigde bestuursfuncties. “Ik vind dat iedereen met een bepaalde
OPGESCHUD
positie in de maatschappij ook onbetaalde arbeid moet
De fervente zeiler Van Galen ziet zich als een “hulpmo-
verrichten.” 11
Zeer zwakke scholen
Opklimmen uit een diep dal
Pijnlijk en ingrijpend is het wanneer de Inspectie van het Onderwijs een school als ‘zeer zwak’ bestempelt. Als zo’n school over de eerste boosheid en ontkenning heen is, daagt vaak het besef dat het oordeel van de Inspectie hout snijdt en een kans biedt om orde op zaken te stellen. Een brede aanpak is nodig om de weg uit het dal te vinden, blijkt uit de ervaringen van enkele scholen. Tekst: Loek Mulder, Guido de Bruin, Fotografie: Nationale Beeldbank / Francy
12
Iedere vier jaar voert de Inspectie van het Onderwijs een
gekregen van een ervaren collega, er zijn nieuwe mensen
onderzoek uit naar de kwaliteit van de scholen. Scoort een
in het team gekomen, de teamleden hebben elkaar mede
school onvoldoende op onderwijskwaliteit, dan volgt
door intervisie weer gevonden, nieuwe werkwijzen zor-
plaatsing op de lijst van zeer zwakke scholen, die de
gen ervoor dat leerlingen veel meer onderwijs op maat
Inspectie op internet elke maand actualiseert. Op 1 januari
krijgen, en het gebouw is in een nieuw jasje gestoken.
telde de lijst 84 basisscholen, tien scholen uit het speciaal
Ook De Fontein zit door soortgelijke maatregelen weer in
basisonderwijs, dertien scholen expertisecentra en vijf-
de lift, aldus Bot.
tien scholen voor voortgezet onderwijs. MANAGEMENTCONTRACTEN KRACHT UIT PUTTEN
Achteraf is Bot blij dat de Inspectie de vinger op de zere
Jan Bot is bestuursvoorzitter van de Kopwerk Scholen-
plekken heeft gelegd. Kopwerk als geheel is volgens hem
groep in de kop van Noord-Holland. De Inspectie heeft
na de twee onvoldoendes sterk veranderd. “Ik voelde me
twee van de 22 basisscholen van de stichting als ‘zeer
zeker verantwoordelijk”, zegt hij nu. “Kopwerk was ech-
zwak’ gekwalificeerd: Eben Haëzer in een achterstands-
ter een jonge organisatie in een opbouwfase. We hebben
wijk in Den Helder en De Fontein in Den Burg op Texel.
het niet zien aankomen. Ik zag daarom ook geen aanlei-
Het is maar hoe je zoiets benadert, zegt Bot. “Je kunt het
ding om in te grijpen. Mijn conclusie was dat ik te weinig
gevecht aangaan, maar we hebben ons vooral afgevraagd
wist van de scholen.” Met de scholen heeft Kopwerk nu
hoe we er kracht uit kunnen putten.” Daar ging wel het
afspraken gemaakt, die zijn vastgelegd in management-
een en ander aan vooraf. Met name bij Eben Haëzer kwam
contracten. Daarin staan criteria die vergelijkbaar zijn met
de boodschap hard aan, zegt Bot. “We werden er door
die van de Inspectie, naast eigen beoordelingscriteria.
overvallen. En zoals het gaat met slecht nieuws, vind je
Ook is er een ‘koersplan’ ingevoerd. Dat bestaat uit een
eerst dat er weinig van klopt. Maar we hebben geluisterd
reeks (kwaliteits-) principes binnen de grenzen waarvan
en gekeken en zijn tot de conclusie gekomen dat de
de scholen hun eigen beleid kunnen bepalen.
Inspectie op bijna alle punten gelijk had. De school was in de volle breedte door het ijs gezakt.” Inhoudelijk presteerde Eben Haëzer onder de maat: de
“Je kunt het gevecht aangaan, maar we
leerprestaties waren beneden peil, de leerlingen kregen te weinig onderwijs op maat, de afstemming tussen de
hebben ons vooral afgevraagd hoe we er
klassen deugde niet, en de aansturing door de schoolleiding was gebrekkig.
kracht uit kunnen putten”
IMPACT
Kort nadat Alice Bloemendaal directeur was geworden
WRANGE VRUCHTEN
van Eben Haëzer, kwam de Inspectie voor het onderzoek
Een school die op de lijst van zeer zwakke scholen
naar de schoolkwaliteit. “Ik werkte al 25 jaar op de
terechtkomt, krijgt met geïntensiveerd toezicht van de
school, de laatste paar jaar als adjunct. Ik had niet gedacht
onderwijsinspectie te maken, en mag er twee jaar over
dat het negatieve oordeel zoveel impact zou hebben, op
doen om de kwaliteit op te vijzelen. Bot heeft er moeite
mij en de rest van het team. Het was een enorme teleur-
mee dat een zeer zwakke school op de lijst blijft staan tot-
stelling, vooral ook omdat we net een ander onderwijs-
dat ze zich voldoende heeft verbeterd zonder tussentijdse
model hadden ingevoerd.”
informatie over de vooruitgang die ze boekt. De vermel-
Maar door diverse oorzaken kreeg Eben Haëzer de onder-
ding op de lijst blijft al die tijd “een smet op de school”,
wijsontwikkeling niet goed voor elkaar, zegt Bloemendaal
terwijl er misschien al duidelijk een opgaande lijn zicht-
terugziend. “Het was een cultuurprobleem. Ik heb altijd
baar is. “Je bent twee jaar lang keihard bezig om de school
wel het gevoel gehad dat het niet goed ging, maar kliek-
te verbeteren, maar door die lijst blijf je uit de omgeving
vorming en vriendjespolitiek onder mijn voorganger
steeds maar de vraag horen ‘wat is er op jullie school aan
hielden de situatie in stand.” De omslag kwam na een
de hand’”, aldus Bot. Hij pleit ervoor dat de Inspectie bij-
onderzoek door het Vervangingsfonds. Dat bracht bij de
voorbeeld na een jaar een tussentijds oordeel publiceert.
teamleden het bewustzijn dat ze gezamenlijk een klus
Ook directeur Aart Holtman van basisschool De Opstap
hadden te klaren, legt Bloemendaal uit.
in het Overijsselse Sint Jansklooster vraagt zich af wat de
Een brede aanpak heeft er volgens Bot voor gezorgd dat
toegevoegde waarde is van de publicatie van de lijst zon-
Eben Haëzer de weg omhoog heeft gevonden en na een
der nadere informatie over de scholen. Hij ging in 2004
nieuwe inspectie in april hopelijk van de lijst wordt
aan de slag op deze zeer zwakke dorpsschool, met toen
afgevoerd. “In de volle breedte is twee jaar lang enorm
nog 43 leerlingen. Na het afsluitende Onderzoek naar
gesleurd.” De directeur heeft twee jaar lang feedback
Kwaliteitsverbetering (OKV) werd De Opstap in 13
november 2006 van de lijst van zeer zwakke scholen geschrapt. “April vorig jaar publiceerde de Inspectie haar rapport uit 2003 met inmiddels gedateerde informatie nog eens op internet. Dat voelde als een trap na. Ouders reageerden woest, en de school kreeg de regionale media opnieuw over zich heen. Voor de beeldvorming is dat funest.” Toen Holtman in 2004 begon, leek niets in orde. “Wat een rommeltje hier, dacht ik.” Hij pakt het rapport uit 2003 er nog maar eens bij: “Allemaal tweetjes. Dat is niet goed hè.” Het team was als los zand, leerkrachten spraken nauwelijks met elkaar, een onderwijskundig plan ontbrak, en leerlingenzorg en -begeleiding waren niet in orde. Door onrust op de school zegden ouders het vertrouwen op en kelderde het leerlingenaantal. Holtman is tevreden over de rol van de Inspectie tijdens de periode van geïntensiveerd toezicht. Dankzij ingrijpen van de Inspectie is de school volgens hem het debacle van sluiting bespaard gebleven. Een leerkracht moest het veld ruimen, met behulp van de onderwijsbegeleidingsdienst werd een twaalfstappenplan geschreven en er werd een intern begeleider aangesteld. Na een paar jaar hard knokken staat de zaak weer op de rails. Holtman: “Onderwijskundig kom je er in een jaar of drie wel bovenop. Wat betreft het leerlingenaantal kan het een hele schoolgeneratie duren, een jaar of acht dus. We plukken er dus nog jaren de wrange vruchten van.”
BESTURENRAAD BIEDT ONDERSTEUNING
14
Op initiatief van de minister is nage-
Barneveld van de Besturenraad. “Scholen
dat als het bestuur de kern van het
gaan hoe de landelijke organisaties
hebben twee à drie jaar nodig om zich er
kwaliteitsverlies niet grondig aanpakt,
voor besturen en management de
weer bovenop te werken. Wij reiken hun
de problemen zich na korte tijd opnieuw
besturen van als zeer zwak aange-
de hand. Het initiatief voor het aangaan
voordoen. Omdat de inspectierapporten
merkte scholen ondersteuning kunnen
van een gesprek ligt bij de besturen.”
deze kenmerken niet altijd volledig in
bieden. De Inspectie informeert deze
De Besturenraad kan de leden volgens
beeld brengen, kan een analyse op deze
organisaties als de Inspectie de kwali-
Van Barneveld diverse diensten bieden,
organisatiekenmerken een goede aan-
teit van het onderwijs van een school
zoals advies over het opstellen van een
vulling zijn op de onderzoekgegevens
als zeer zwak heeft beoordeeld. Op
plan van aanpak en over het monitoren
van de Inspectie.” De Besturenraad
basis van deze informatie heeft de
van de in gang gezette kwaliteitsverbete-
werkt ook aan een instrument voor
Besturenraad de besturen van de
ringen. Ook kan een adviseur een
bestuur en management om verlies aan
betreffende scholen waar de Inspectie
aanvullende sterkte-zwakteanalyse maken
kwaliteit tijdig te signaleren. Dat kan
in 2007 een onderzoek naar kwaliteits-
op organisatiekenmerken als het functio-
voorkomen dat de school op den duur
verbetering zal uitvoeren, een brief
neren van het management, het school-
‘door het ijs zakt’.
gestuurd.
team, de interne communicatie en de
“Hierin nodigen wij besturen uit voor
cultuur. “Uit onderzoeksgegevens blijkt
een gesprek met een van onze advi-
dat de oorzaken van tekortschietende
Voor meer informatie kunt u terecht
seurs, waarin we nagaan welke bijdrage
onderwijskwaliteit in veel gevallen juist
bij Ger van Barneveld,
wij kunnen leveren om de school er
gezocht moeten worden in een of meer
telefoon 070 348 11 48,
weer bovenop te helpen”, aldus Ger van
van deze kenmerken. Het risico is groot
e-mail
[email protected]
POP werkt als het wortelt in praktijk Met de invoering van de Wet beroepen in het onderwijs hebben Integraal Personeelsbeleid en het Persoonlijk Ontwikkel Plan (POP) definitief hun intrede in het onderwijs gedaan. Onderzoek van Annelies Kraaiveld, docent pedagogiek/onderwijskunde aan Hogeschool Driestar educatief, wijst echter uit dat werken met een POP en competenties leraren vaak niet aanspreekt. Als een POP niet aansluit bij hun dagelijkse praktijk, blijft het een papieren tijger. Tekst: Annelies Kraaiveld
medewerkers in beweging te krijgen, sluit
Mijn onderzoek wil aanzetten geven voor het maken van POP’s die niet in een kast terecht-
Tabel 1. Gegevens respondenten
helemaal niet aan bij de termen waarin
komen, maar mensen en scholen in beweging
Man
25%
leerkrachten denken. Ze blijken weinig tot
zetten. Wat moet er in een POP komen te
Vrouw
75%
heel weinig interesse te hebben voor:
staan, zodat het niet in een kast verdwijnt,
Groepsleerkracht met
maar een ontwikkeldocument wordt voor de
vaste groep
leerkracht?
Overig
■
en algemene competenties
85,2 % 14,8%
Duidelijk is dat schoolontwikkeling niet van
competenties voor het basisonderwijs
■
aspecten van beleid en management
■
aspecten van midden)managementtaken
de grond komt door top-down te sturen. Een bottum-up strategie lijkt veel effectiever
van de respondenten bekend zijn.
SOCIAAL LEREN
(Veldhoven & Schrobben, 2005). Het is
Voor het onderzoek is een vragenlijst opge-
Leraren blijken geen onderscheid te maken
daarom van het grootste belang om leer-
steld met 196 items. Tabel 2 laat zien hoe de
tussen leervormen en leeractiviteiten. Als
krachten zelf een stem te geven. Zij moeten
items verdeeld waren. Op elk item kon
het gaat om de manier van leren, onder-
betrokken worden bij het invullen van hun
gescoord worden op een vijf-puntsschaal.
schrijven ze de stelling van Clement,
persoonlijke ontwikkeling.
Sleegers en Vandenberge (1995) dat sociaal leren onontbeerlijk is voor professionele
EIGENAAR
Tabel 2. Verdeling items over
ontwikkeling. Leren door samenwerken met
Invoering van POP’s vraagt om een zorgvul-
de categorieën
collega’s vinden ze belangrijk. Het gaat hun
dige voorbereiding. Het allerbelangrijkste is dat
Inhoudelijke thema’s
de leerkracht zich eigenaar voelt van het POP.
Leervormen
24
en niet om het begeleiden van collega’s.
De thema’s die hij of zij belangrijk vindt, waar
Leeractiviteiten
32
Formeel leren, dat in de literatuur als min-
140
daarbij echter om het uitwisselen van ideeën
der effectief wordt gezien, heeft bij leer-
zijn of haar interesse naar uitgaat, moeten in
krachten toch een duidelijke plaats in hun
het POP komen te staan. Daarnaast moet een POP ook gefaciliteerd worden vanuit de orga-
DAGELIJKSE PRAKTIJK
professionele ontwikkeling. Een term als
nisatie (Guiver-Freeman, 2001). Tenslotte
Als het om inhoudelijke thema’s gaat,
werkplekleren slaat bij hen niet aan, maar
dient het management een duidelijke visie te
kunnen we concluderen dat leerkrachten niet
de activiteiten die daaronder vallen, vinden
hebben op het werken met een POP.
in beroepsprofielen, beroepsopvattingen,
ze wel waardevol. Te denken valt aan ‘de
Wanneer aan deze drie voorwaarden is
competenties of praktijktheorie denken. Ze
kunst afkijken van collega’s, nadenken en
voldaan, krijgt het werken met een POP echt
denken in termen van wat ze dagelijks in hun
discussiëren over de aanpak’.
betekenis voor de leerkracht en de school-
werk tegenkomen. Voor de volgende leerin-
Leraren hechten ook grote waarde aan kriti-
organisatie.
houden hebben ze de meeste interesse:
sche reflectie: het overdenken van achter-
Om een POP te laten aansluiten bij wat de
■
vormen van leerlingen
liggende inzichten en het betrekken van
leraar belangrijk vindt, moeten we wel weten
■
begeleiden en coachen van leerlingen
essentiële principes en drijfveren bij wat je
in welke thema’s hij of zij geïnteresseerd is
■
omgaan met verschillen tussen leerlingen
doet of gedaan hebt. Blijkbaar raken hier de
en hoe hij of zij op die gebieden wil leren.
■
lesgeven, omgaan met kinderen en de
leerinhoud en leervorm elkaar het beste.
contacten met de ouders van de kinderen.
Kritisch reflecteren op hun dagelijkse prak-
Voor mijn onderzoek heb ik zeshonderd leer-
tijk, dat raakt hen, dat raakt hun functioneren
krachten aangeschreven op honderd scholen
in de klas.
in het protestants-christelijk en reformato-
Deze thema’s hebben leraren voor ogen
risch basisonderwijs. Van de vragenlijsten is
wanneer het gaat om hun professionele
18 procent teruggestuurd; de leerkrachten
ontwikkeling. Ze hebben beduidend minder
VERSCHILLEN
die de vragenlijst hebben ingevuld, werken
interesse in leerinhouden die verder van hun
Toch kunnen we niet alle respondenten
op 34 procent van de aangeschreven scholen.
dagelijkse praktijk in de klas af liggen. De
over één kam scheren. Leerkrachten blijken
Tabel 1 laat zien welke achtergrondgegevens
hype van de invoering van competenties om
van elkaar te verschillen wanneer het gaat 15
om hun interesse in leervragen die betrekking hebben op leerinhouden. Tabel 3 laat de verschillen zien.
Tabel 3: Verschillen in leervragen Cluster 1: 23% Uiterst beperkte beroepsprofessionaliteit: geen enkele leervraag heeft hoge interesse, gemiddelde interesse voor pedagogiek, (vak)didactiek en vakinhouden. Cluster 2: 25% Ambachtelijke beroepsprofessionaliteit: hoge interesse in leervragen op het gebied van werken met een groep, lage interesse voor vragen op het gebied van management en beleid. Cluster 3: 25% Gemiddelde interesse in bijna alle leerinhouden. Hoge interesse in leervragen die betrekking hebben op beleid en management. Cluster 4: 22% Zeer uitgebreide beroepsprofessionaliteit: zeer hoge interesse voor alle bevraagde leerinhouden.
Opmerkelijk en ook wel zorgelijk is het dat bijna een kwart van de leerkrachten geen professionaliseringsvraag heeft. DE LEERLINGEN DOEN ERTOE
Uit het onderzoek valt te concluderen dat een grote groep leerkrachten wel degelijk weet waarin ze zich willen professionaliseren. De leervragen hebben zij helder voor ogen: de leerlingen in de klas, die doen er toe. Dat is hun professie. Tevens hebben veel leerkrachten helder voor ogen op welke wijze zij zich willen ontwikkelen. Samen met collega’s nadenken over het werk, kritisch reflecteren, dat is volgens hen een krachtige leervorm. Het lijkt soms wel alsof het in het onderwijs draait om plannen en POP’s. Leerkrachten geven in het onderzoek iets totaal anders aan: het draait in het onderwijs om leerlingen, om het verzorgen van mooi en goed onderwijs. Drs. A. Kraaiveld is docent pedagogiek/onderwijskunde aan Hogeschool Driestar educatief in Gouda. Een digitale versie van haar onderzoek is bij haar op te vragen via
[email protected]. Literatuur: ■
Clement M., Sleegers, P., & Vandenberge, R (1995), Professionaliteit van docenten en betrokkenheid. In: R. van den Berg & R. Vandenberghe (1995), Wegen van betrokkenheid. Reflecties op onderwijsvernieuwing, Tilburg: Zwijsen (pp. 190-209).
■
Guiver-Freeman, M. (2001), Praktisch competentiemanagement, Schoonhoven: Academic Service.
■
Kwakman, C.H.E. (2002), Continue professionele ontwikkeling tijdens de beroepsuitoefening. In: B.P.M. Creemers (red.), De professionalisering van de leraar. Onderwijskundig Lexicon Editie III, Alphen aan den Rijn: Kluwer.
■
Veldhoven, M., & Schrobben J. (2005), Tijdens de verbouwing… gaat de verbouwing gewoon door. In: Meso magazine (143).
16
Leren is voor leraren vooral werken aan alledaagse problemen
Door beleidsmakers bedachte vormen van leren en ontwikkelen, zoals het werken met een POP en competentiemanagement, spreken leraren nauwelijks aan, blijkt uit een onderzoek van Annelies Kraaiveld. Dit komt niet omdat zij niet willen leren, maar omdat deze vormen te weinig aansluiten bij hun dagelijkse problemen. Dit is voor leidinggevenden, die mede verantwoordelijk zijn voor de leerprocessen van de medewerkers, een belangrijke les, stelt Rens Rottier, voorzitter van het college van bestuur van hogeschool Driestar educatief. Tekst: Rens Rottier. Fotografie: Nationale Beeldenbank / Angelica Bekkers
Leidinggevenden moeten meer aansluiten
Vervolgens is het belangrijk om het bespro-
belangrijk dat leidinggevenden een positief
bij de leermotieven van hun medewerkers.
ken probleem te herformuleren in de vorm
leerklimaat proberen te scheppen. De impact
Die motieven hebben vooral te maken met
van een leervraag of ontwikkeldoel. Liefst in
van het ervaringsleren is veel groter dan de
het willen verminderen van de problemen
de taal van de leerkracht. Ook hier moet
resultaten van formele leertrajecten zoals
die leraren dagelijks ervaren en met beter
verder over worden doorgesproken.
cursussen. Dit informele leren is voor de
willen functioneren. Leren is voor veel
Alternatieven moeten concreet worden
persoonlijke ontwikkeling van groot belang.
mensen vooral een middel om problemen
uitgewerkt. De leerkracht maakt hieruit
Het is echter moeilijk te organiseren. Vandaar
te reduceren.
vervolgens een keuze.
dat het beïnvloeden van de omgeving zo
PROBLEMEN VERKENNEN
POSITIEF LEERKLIMAAT
Dit betekent dat in functionerings- en ont-
De leidinggevende heeft dus een belangrijke
GOEDE VOORBEELD
wikkelgesprekken de problemen die een
taak om de leerkracht zijn ontwikkeldoelen
Een leidinggevende kan zelf het goede voor-
medewerker ervaart, aan de orde moeten
en leervragen te helpen formuleren en ervoor
beeld geven door te blijven leren en zich te
komen. Hierdoor kan de leraar persoonlijke
te zorgen dat deze aansluiten bij zijn of haar
blijven ontwikkelen. Door zich open te stel-
ontwikkeldoelen op het spoor komen.
motieven. Dit verhoogt de kans dat het POP
len voor commentaar op zijn of haar functio-
Leerkrachten kunnen over het algemeen hun
geen papieren tijger wordt, maar aansluit bij
neren. Door feedback te vragen op zijn of haar
problemen goed benoemen. In een gesprek
waar een leerkracht echt aan wil werken.
functioneren en daar ook iets mee te doen.
kan de leidinggevende de leerkracht helpen
Verder hebben leidinggevenden invloed op
Hij kan een lerend klimaat scheppen. Door
deze problemen nader te verkennen.
het werkklimaat. De omgeving waarin men-
open en lerende gesprekken aan te gaan met
Hiervoor moeten leidinggevenden beschik-
sen werken, heeft impact op de wil om zich te
zijn mensen. Door in teamvergaderingen
ken over de mogelijkheden om een goed
ontwikkelen. Leermotieven zijn ook afhanke-
lerende en stimulerende werkvormen te han-
reflectief gesprek te voeren. Door zo’n
lijk van de omgeving. In een organisatie zijn
teren. Door er een gewoonte van te maken
gesprek ontstaat er inzicht in de ervaren pro-
er, vaak impliciete, opvattingen over leren en
problemen te zien als mogelijkheden om te
blemen. Wanneer doet een probleem zich
het belang van persoonlijke ontwikkeling
leren. Door veel te laten samenwerken.
voor? In welke omstandigheden? Wat doe je
aanwezig. Die beïnvloeden de medewerkers.
Leidinggevenden kunnen het leren van leer-
normaliter als het zich voordoet? Wat heb je
Als we bedenken dat een groot deel van het
krachten in een school beïnvloeden. Ik zie dit
al geprobeerd? Wat werkte wel en wat niet?
leren bestaat uit informeel leren, dan is het
zelfs als een van de belangrijkste taken van
belangrijk is.
een leidinggevende: ervoor zorgen dat er in de organisatie geleerd wordt.
De hype van competenties sluit niet aan
Drs. L.N. Rottier is voorzitter van het college van bestuur van hogeschool Driestar educatief
bij de termen waarin leraren denken
te Gouda en bestuurslid van de Besturenraad.
17
Investors in People helpt onderwijsambities realiseren De ontwikkeling van een organisatie en haar mensen aan de hand van Investors in People (IiP) past uitstekend bij de ambitieuze agenda die de sociale partners in het onderwijs willen realiseren. Piet-Hein Mees, een van de vier gecertificeerde IiP-adviseurs bij de Besturenraad, legt de uitgangspunten van IiP naast de Agenda 2010 van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO). Tekst: Piet-Hein Mees, Fotografie: Getty images
IiP is een continu proces waardoor een orga-
1. Loopbaan en mobiliteit
deerd voelt. Zulk personeel heeft een positieve
nisatie zich met behulp van haar mensen ver-
2. Leeftijdsbewust personeelsbeleid
uitstraling op collega’s en de buitenwereld,
betert. Centraal daarin staat de afstemming
3. Professional centraal
waardoor potentiële nieuwe medewerkers zich
van de ambities en doelen van organisatie,
4. Ontwikkelingsgericht personeelsbeleid
tot de organisatie aangetrokken voelen.
team en individu. De IiP-standaard biedt een
5. Arbeidsorganisatie en inzet van personeel
IiP kijkt naar de mate waarin een organisatie
kader waarbinnen medewerkers zich zo goed
6. Leven lang leren
inzet en bijdrage van medewerkers erkent en
mogelijk kunnen ontwikkelen. Het doel is
Vier van deze gebieden koppelen we hierna
waardeert. Om te zien in hoeverre daar sprake
een lerende en duurzame organisatie die
aan de uitgangspunten en praktijk van IiP.
van is, wordt aan managers en medewerkers
zichzelf blijft ontwikkelen.
gevraagd om voorbeelden te geven van situaties LOOPBAAN EN MOBILITEIT
waarin hun prestaties zijn erkend en gewaar-
ZES FRONTEN
Mobiliteit en loopbaanperspectief hangen
deerd, maar ook om aan te geven welk verschil
Als we door een IiP-bril kijken naar de Agenda
nauw samen: hoe meer mobiliteit in een sec-
hun bijdrage maakt voor de prestaties van de
2010 van het SBO, zien we dat IiP goede hand-
tor, hoe meer loopbaanperspectief en hoe
organisatie.
vatten biedt om de daarin verwoorde onder-
actiever mensen zich voor hun loopbaan
wijsambities te realiseren. Verhoging van het
inzetten. Loopbaanperspectief leidt tot een
PROFESSIONAL CENTRAAL
opleidingspeil is de komende tien jaar de
ondernemende houding.
In de (semi)publieke sector is decentralisatie
belangrijkste uitdaging voor de onderwijssector.
Voor een onderwijsinstelling is het van belang
van bevoegdheden sinds jaren de trend. De
De sociale partners in het onderwijs staan voor
dat er voldoende variatie van gelijkwaardig of
toegenomen autonomie van instellingen
de opgave een hogere kwaliteit te leveren onder
hoger niveau is in het werk van de docent, zodat
heeft geleid tot een cultuur van afrekenen op
de druk van een kleiner aanbod van personeel.
die zich blijvend kan ontwikkelen en voldoende
kwantificeerbare resultaten, van publieke
Een hoger opleidingsniveau staat of valt met
interne doorstroommogelijkheden heeft.
verantwoording en strikte controle op werk-
voldoende gekwalificeerd onderwijzend
Een instelling doet er ook goed aan de mogelijk-
processen. De positie van leidinggevenden en
personeel. Alleen als het vak van leraar aan-
heden van docenten te bevorderen om zich op
managers is daardoor versterkt, maar die van
trekkelijk is, kan de onderwijssector goed en
termijn buiten de organisatie te ontplooien. Als
de docenten juist afgekalfd. De professionals
gemotiveerd personeel aantrekken en
ze investeert in medewerkers wier doelen voor
ervaren de inperking van hun autonomie en
behouden. Dat vraagt volgens het SBO om
de lange termijn mogelijk elders liggen, heeft ze
speelruimte als demotiverend.
investeringen op zes fronten:
gemotiveerd personeel in huis dat zich gewaar-
Voor een goede balans tussen manager en professional is het wenselijk dat de eerste zich vooral stimulerend en faciliterend
CONVENANT
opstelt: het management bepaalt wat men wil
Juni 2006 heeft de minister met het onderwijsveld een convenant afgesloten,
gaan doen, de professional bepaalt hoe hij dat
gericht op professionalisering en begeleiding van onderwijspersoneel in het primair
wil gaan doen. Het management kan de pro-
en voortgezet onderwijs. Centraal hierin staat het opleiden, begeleiden en bekwaam
fessionaliteit van het onderwijspersoneel tot
maken en houden van het zittende en aankomende personeel. Professionele ont-
zijn recht laten komen door bijvoorbeeld een
wikkeling draagt bij aan verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, innovatie en
team verantwoordelijk te maken voor de ont-
schoolontwikkeling. De minister heeft voor de uitvoering in 2007 en volgende jaren
wikkeling en prestaties van een groep.
100 miljoen euro beschikbaar gesteld.
IiP brengt de rol in beeld die de diverse plannen (schoolplan, sectorplan, afdelingsplan,
18
bloot. Er wordt gekeken naar de totale investering in tijd, geld en middelen voor leren en ontwikkelen. Managers moeten kunnen uitleggen hoe die heeft bijgedragen aan de prestaties van de organisatie. Medewerkers wordt gevraagd voorbeelden te geven van de manier waarop de investering in leren en ontwikkeling de prestaties van henzelf, hun team en de organisatie heeft verbeterd. LEVEN LANG LEREN
Lerende onderwijsorganisaties zijn stimulerend voor het personeel en geven aan leerlingen de boodschap mee dat blijven leren vanzelfsprekend is. Dit agendapunt valt vrijwel volledig samen met wat IiP beoogt. IiP helpt een instelling te veranderen in een lerende organisatie waarin medewerkers zich optimaal kunnen ontwikkelen om zo goed mogelijk te presteren. Mensen in zo’n organisatie zijn gemotiveerd, voelen zich serieus genomen en kunnen op hun niveau bijdragen aan het volbrengen van de missie van de school. In zo’n organisatie geven gemotiveerde topdocenten goed onderwijs aan de leerlingen en deelnemers. BORDJE AAN DE MUUR
Werken met IiP betekent niet eenmalig een prestatie leveren om een bordje aan de muur te verdienen dat laat zien dat de instelling gecertificeerd is. Het gaat om een invulling van de bedrijfsvoering van de organisatie waarbij de medewerker en zijn ontwikkeling, teamplan) spelen in de verdeling van de ver-
inzet, kennis en bekwaamheden van mede-
gekoppeld aan de organisatiedoelstellingen,
antwoordelijkheden. Ook maakt IiP duidelijk
werkers op de doelen van de onderwijsinstel-
centraal staan. Daar draait het ook om in de
in hoeverre medewerkers de doelen van hun
ling. Inmiddels heeft een grote meerderheid
Agenda 2010. Het gaat om een werkomge-
team en van de organisatie kunnen uiteenzet-
van de instellingen hiervoor een (beleids)plan
ving die doel- en ontwikkelingsgericht is en
ten op een bij hun rol passend niveau en kun-
ontwikkeld. Minder uit de verf komen echter
die de individuele ontwikkeling van de mede-
nen beschrijven hoe zij behoren bij te dragen
competentiebeleid, werken met persoonlijke
werkers betrekt in het bereiken van de missie:
aan het ontwikkelen en bereiken daarvan.
ontwikkelingsplannen en de afstemming van
mensen zo goed mogelijk opleiden.
Managers moeten kunnen laten zien hoe zij
persoonlijke en organisatiedoelen. Daarom is
de medewerkers hebben betrokken bij het
ontwikkelingsgericht personeelsbeleid een
Voor meer informatie over Investors in People
samenstellen van de diverse plannen en bij
belangrijk agendapunt.
kunt u contact opnemen met Piet-Hein Mees,
het formuleren van team- en individuele
IiP legt de efficiëntie en effectiviteit van
telefoon 070 348 11 48, e-mail
doelen. Bovendien kijkt IiP naar de mogelijk-
investeringen op het gebied van ontwikkeling
[email protected].
heden die medewerkers krijgen om ideeën aan te dragen om hun eigen en andermans prestaties te verbeteren.
EXCURSIE ‘IIP IN DE PRAKTIJK’
In een visie op basis van IiP heeft een mede-
De Besturenraad organiseert 3 april 2007 vanaf 15.00 uur een excursie naar het
werker voldoende autonomie om zichzelf te
Scheepvaart en Transport College te Rotterdam, de eerste IiP-gecertificeerde
kunnen ontwikkelen en ligt zijn ontwikke-
onderwijsinstelling in Nederland (sinds 1999). Tijdens deze excursie zal de heer
ling altijd op één lijn met de team- en
F. Schoenmakers, lid van het college van bestuur, een lezing geven over de theorie
individuele doelstellingen.
en praktijk van IiP in de instelling en de invloed van IiP op de organisatie. Tevens bieden we een korte rondleiding aan door het ultramoderne gebouw en ter afslui-
ONTWIKKELINGSGERICHT PERSONEELSBELEID
ting een borrel. Kosten € 30. Voor meer informatie en aanmelding (vóór 2 maart
In het primair en voortgezet onderwijs ging
a.s.) kunt u contact opnemen met Marjan van Hof,
[email protected],
in 2000 het project Integraal Personeelsbeleid
telefoon 070 348 11 48.
van start. Kern hiervan is de afstemming van 19
Docenten en onderwijsvernieuwing
Ieder zijn eigen manier en zijn eigen tempo Docenten moeten onderwijsvernieuwingen in hun eigen tempo kunnen invoeren en op een manier die bij hen past. Onderwijsvernieuwers zetten leraren die niet vooroplopen bij de omschakeling naar nieuwe vakken en onderwijsvormen, vaak ten onrechte in de hoek als conservatief blok aan het been. “Je maakt mensen ongelukkig als je hun onderwijs op het bord schuift waar ze niet achter staan”, zegt lerarenopleider Ineke Henze op basis van haar promotieonderzoek. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Nationale Beeldbank / Angelica Bekkers
Als ze verantwoordelijk was voor het personeelsbeleid
Het vak is verplicht voor alle bovenbouwleerlingen van
van een onderwijsinstelling, wist Ineke Henze het wel.
havo en vwo, en is vooral bedoeld om hun inzicht te
“Heel goed contact houden met de docenten, rekening
geven in de aard en totstandkoming van natuurweten-
houden met hun kennis en opvattingen”, zou haar
schappelijke kennis en in de rol die die in de samenleving
prioriteit zijn.
speelt. Actuele onderwerpen als genetische manipulatie
“Alle leraren moeten zich ontwikkelen, maar ieder doet
en de opwarming van de aarde komen daarbij aan de orde.
dat op zijn of haar eigen manier. Docenten die graag wil-
Qua onderwijsmethoden staat het vak in het teken van
len vernieuwen, zou ik de kans geven om voortrekker te
het zogeheten nieuwe leren, waarbij leerlingen zelf kennis
zijn. Docenten die liever de kat uit de boom kijken, zou ik
en vaardigheden opdoen door onder meer te ‘spelen’ met
op een andere manier laten professionaliseren. Ook die
modellen, en kennisoverdracht door de leraar minder op
vernieuwen wel, maar hebben meer tijd nodig. Ze kijken
de voorgrond staat.
vaak af wat collega’s doen.”
Op basis van een analyse van de opvattingen en ontwikkeling van negen docenten op verschillende scholen, deelt Henze hen in twee groepen in, die onder meer te typeren
“Uniforme nascholing voor de hele school is
zijn als ‘voorlopers’ en ‘volgers’. De manier waarop leraren met een vernieuwing als het vak ANW omgaan, blijkt
eigenlijk nogal dwaas”
niet samen te hangen met leeftijd en ervaring of hun oorspronkelijke vak: oudere en ervaren leraren kunnen ook trendsetters zijn.
Ze vindt het “treurig” dat managers die zich willen bewijzen door een of andere vernieuwing drastisch door te
UITEENLOPENDE MANIEREN
voeren, op scholen zo veel schade kunnen aanrichten.
Wat de leraren in de groep van ‘volgers’ gemeen hebben,
“Sommige docenten voelen zich daardoor in de hoek
is dat ze al voor de invoering van ANW vooral gericht
gezet als oud en traditioneel. Je maakt mensen ongelukkig
waren op kennisoverdracht. Nieuwe ideeën en materialen
als je hun onderwijs op het bord schuift waar ze niet
pikken ze mondjesmaat en geleidelijk op, en hun kennis
achter staan.”
ontwikkelt zich langzaam. Bij vernieuwingen moeten ze veel nieuwe dingen tegelijk en in korte tijd leren.
20
VOORLOPERS EN VOLGERS
De docenten in de andere groep (de ‘voorlopers’) gingen
Henze (51), voormalig leraar scheikunde en sinds kort
al voor de invoering van ANW in hun lespraktijk uit van
docent aan het Instituut voor de Lerarenopleiding aan de
de kennis en het begrip van de leerlingen. Zij zijn voor-
Universiteit van Amsterdam, promoveerde in november
standers van het nieuwe leren. Wat hun professionele
aan de Universiteit Leiden op een onderzoek naar de ken-
ontwikkeling betreft, staan ze nooit stil; ze zijn voortdu-
nisontwikkeling van docenten natuurkunde, scheikunde
rend aan het onderzoeken en experimenteren.
en biologie voor en na de invoering van het vak Algemene
Vernieuwingen voeren ze relatief gemakkelijk door.
Natuurwetenschappen (ANW) in 1999.
Scholen moeten volgens Henze ook meer rekening
Een les voor toekomstige onderwijsvernieuwingen die ze uit haar onderzoek trekt, is in ieder geval dat ze voldoende ruimte moeten laten voor docenten en scholen om hun eigen keuzes te maken. Dat besef is volgens haar inmiddels wel doorgedrongen tot de beleidsmakers op het ministerie van OCW. Bij vakken als ANW, waarin leerlingen geen examen afleggen, is keuzevrijheid voor scholen en docenten gemakkelijker te realiseren dan bij examenvakken, erkent Henze. “Bij examenvakken zullen vernieuwingen dan ook niet zo rigoureus zijn. Daar zie je vaak dat het onderwijs in de onderbouw wel vernieuwend kan zijn, maar dat het in de bovenbouw traditioneler is, omdat het eindexamen eraan komt.” Het nieuwe leren zal dan ook niet gauw het gehele onderwijs in zijn greep krijgen, denkt ze. “Zeker bij de natuurwetenschappelijke vakken blijft een deel van het onderwijs bestaan uit kennisoverdracht. Dat kan niet anders.” MOREEL KLIMAAT
Hoewel haar onderzoek vooral gericht was op vakinhoudelijke kennisontwikkeling van docenten, heeft Henze een bredere kijk op de professionaliteit van leraren. “Een sterk moreel schoolklimaat staat of valt met een brede professionaliteit van de onderwijsgevenden”, luidt de laatste stelling bij haar proefschrift. “Daarmee bedoel ik dat leraren niet alleen vakinhoud overdragen. Ze zijn ook pedagoog, klassenmanager en lid van de organisatie waarin zij werken. In al die rollen moeten ze professioneel zijn, en daarbij hoort ook leerlingen opvoeden met waarden en normen. Dat betekent niet alleen vertellen wat wel en niet mag, maar het omgaan met waarden en normen ook oefenen en zelf voorleven. Daar houden met de uiteenlopende manieren
studenten altijd voor dat dat klimaat van
komt nogal wat bij kijken.”
waarop docenten hun kennis ontwikkelen.
groot belang is voor hun toekomstige werk.
Om haar studenten daarop voor te bereiden,
Leraren moeten kunnen leren op een manier
“Ik stimuleer hen om zich af te vragen wat
laat Henze hen een onderzoek doen naar het
die bij hen past, vindt ze. “Uniforme nascho-
voor docent ze willen zijn en een school te
moreel klimaat op hun stageschool. Ze ont-
ling voor de hele school, bijvoorbeeld in de
zoeken die daar bij past.”
dekken dan vaak dat daar nogal wat aan schort, is haar ervaring. “Een school heeft een
vorm van een cursus activerende werkvormen, is eigenlijk nogal dwaas. De ene docent
RUIMTE VOOR EIGEN KEUZES
goed moreel klimaat als de leerlingen echt
leert het best door naar een congres te gaan,
Niet alleen de lesmethoden, maar ook de
achter de waarden en normen staan die wor-
de andere door een cursus te volgen en weer
onderwerpen en inhoud van het vak ANW
den uitgedragen, als ze elkaar corrigeren en als
een andere door boeken te lezen. Dat is
verschillen sterk van school tot school. Zo
er een echt gemeenschapsgevoel heerst.”
prima, als ze maar verslag doen van wat ze
blijkt een van de doelen van ANW, reflectie
hebben geleerd.”
op natuurwetenschappelijke kennis, voor
De Engelstalige dissertatie van Ineke Henze,
Doordat ze onderling sterk verschillen,
docenten uiteenlopende betekenissen te heb-
Science teachers’ knowledge development in the
hebben de onderzochte docenten op uiteen-
ben. “Voor sommigen betekent het vooral
context of educational reform, is deels digitaal
lopende manieren vorm gegeven aan het vak
bewezen kennis overdragen, voor anderen
beschikbaar via http://hdl.handle.net/1887/8476.
ANW. Meestal passen die bij het pedagogisch
het ter discussie stellen van theorieën en
Meer informatie bij de auteur,
klimaat op hun scholen. Henze houdt haar
modellen”, aldus Henze.
e-mail
[email protected]. 21
DE PRAKTIJK
ROC’s smeden duurzame banden met beroepsonderwijs in ontwikkelingslanden
send onderwijs is volgens het samenwerkingsverband meer geld nodig.
Vier ROC’s werken mee aan een proef om langdurige samenwerkingsver-
ons de angst dat er steeds meer administratieve druk ontstaat”, aldus de brief.
Verder pleiten de directies voor verplichte opvoedcursussen voor ouders en minder regels. In weerwil van de beloften van het demissionaire kabinet “bekruipt
banden met scholen voor beroepsonderwijs in ontwikkelingslanden van de grond te tillen. Martha Witvliet-van der Wal, oud-docent aan ROC A12,
te zorgen dat de uitwisseling het beroepsonderwijs in landen in het Zuiden
Project religieuze feestdagen in de prijzen
daadwerkelijk verbetert. De deelnemende instellingen zijn ROC A12, ROC
School Lyndensteyn in Beetsterzwaag heeft met een kunstzinnig project rond
Friese Poort, Alfa College en Aventus.
religieuze feestdagen een Cultuur Primair Prijs voor schoolprojecten over kunst
Witvliet en Van de Gevel zijn beiden lid van de Derde Kamer, een ‘parle-
en erfgoed in de wacht gesleept. De mytyl- en tyltylschool voor (voortgezet)
ment’ waarin 120 Nederlanders en dertig mensen uit ontwikkelingslanden
speciaal onderwijs verbond de christelijke feesten Kerst, Pasen en Pinksteren
zitting hebben. Witvliet presenteerde haar idee onder de naam ‘Adopteer
met andere religieuze tradities.
een school’ in een workshop tijdens de recente conferentie Burgerschap
Leerkracht Marijke Groothuis bedacht het project samen met geestelijk verzor-
met een hart en ziel van de Federatie Christelijk BVE.
ger Evert Kronemeijer. Met Kerstmis werd een theatervoorstelling gemaakt en
De samenwerking kan gestalte krijgen in onder meer het uitwisselen van
uitgevoerd door leerlingen van het voortgezet onderwijs voor leerlingen van de
docenten en studenten, het formuleren van stagebeleid, het ontwikkelen
basisschool. Met Pasen was er aandacht voor rituelen,
van moderne leermiddelen en de ontwikkeling van lesprogramma’s. Bij het
koken en beeldende vorming. Pinksteren stond in het teken van muziek en
project is een professionele ontwikkelingsorganisatie, International Child
dans in onze multiculturele samenleving. Dat gebeurde in de vorm van work-
Support, betrokken.
shops over onder meer Bhutanese maskerdansen, Ierse muziek, Bollywood
Aan de proef zullen drie tot zes instellingen in Afrika meedoen. De
(zang en dans), poppentheater Anansi, capoeira, black gospel en het op speci-
initiatiefnemers reizen binnenkort af naar Kenia, Zambia en Zuid-Afrika
ale wijze bereiden van voedsel.
om geschikte scholen te zoeken. Met het ministerie voor Ontwikkelings-
“Aandacht voor christelijke tradities, gekoppeld aan een multiculturele horizon
samenwerking voeren ze overleg over financiering van het project.
met veel doe- en beleefactiviteiten, slaat bruggen naar andere religieuze tradi-
en Jeske van de Gevel hebben daartoe het initiatief genomen om ervoor
ties die bij leerlingen onvergetelijke indrukken achterlaten”, aldus de jury. Het project is volgens de jury op veel scholen toepasbaar.
Basisscholen Dronten leggen zorgen bij informateur neer
School Lyndensteyn won met het project een tweede prijs (6000 euro). De
Het Interzuilair Samenwerkingsverband Weer Samen Naar School in
een project over het fotograferen van de tijd. Drie basisscholen in Den Dungen
Dronten heeft in een brief de zorgen en ideeën van de aangesloten
deelden de derde prijs (5000 euro) voor de gezamenlijke kinderkunstroute in
basisscholen over het onderwijs in Nederland bij informateur Wijffels
hun dorp.
eerste prijs (7000 euro) was voor basisschool De Driemaster in Alkmaar voor
neergelegd, in de hoop dat die zullen doorklinken in de afspraken die de toekomstige coalitiepartners maken over onderwijs, “een van de hoek-
22
stenen van de huidige en toekomstige maatschappij”.
Negentien nieuwe scholen ‘de ruimte in’
Een van de zorgpunten van de scholen in Dronten is de wettelijke zorg-
Vanaf 1 maart kunnen scholen zich opnieuw inschrijven voor ruimtevaartles
plicht. “In Dronten zijn we bijzonder gemotiveerd om aan de slag te gaan,
in het kader van het Delta-project. Vanaf het komend schooljaar is er ruimte
maar het water staat onze leerkrachten op de werkvloer nu al tot aan de
voor negentien nieuwe deelnemers. Het doel van het project van het Nationaal
lippen: rugzakleerlingen, ADHD, dyslexie, ga zo maar door. We willen
Centrum voor Wetenschap en Technologie is leerlingen van negen tot twaalf
graag onderwijs op maat voor elke leerling realiseren, want dat is het
jaar via het thema ruimtevaart te interesseren voor wetenschap en techniek.
universele recht van elke wereldburger, maar dat is onder de huidige con-
Deelnemende scholen – nu 26 – krijgen drie jaar lang financiële ondersteuning
dities onuitvoerbaar op het niveau dat onze toekomst verdient.” Voor pas-
(maximaal 5000 euro per jaar) om ruimtevaart in hun lesprogramma’s te
integreren. De leerlingen hebben toegang tot lesmateriaal van de Europese
slachtoffers en daders een openheid wordt geboden om over het probleem
en Amerikaanse ruimtevaartorganisaties ESA en NASA en kunnen deelnemen
te praten. En dat is het eerste, maar o zo moeilijke begin van de oplossing
aan experimenten in de ruimte. Ze maken ook kans om via de radio met
van het probleem.”
astronauten op het ruimtevaartstation ISS te praten. Voor een aantal leraren is er de mogelijkheid om deel te nemen aan een NASA-workshop in de
Voor geïnteresseerde scholen is er 13 maart een voorlichtingsmiddag in
Innovatieprijs voor Technasium RSG De Borgen
science center NEMO in Amsterdam.
De jury van de Ínnovatiecampagne 2006 ‘Durven, delen, doen’ van het
Verenigde Staten.
VO-project Innovatie heeft in de tweede ronde het Technasium van RSG De Borgen, locatie Lindenborg, in Leek uitgeroepen tot winnaar. Met nog
Scholenbouwprijs voor Metzo College en basisschool Prinsenhaghe
zestien innovatieve projecten van andere scholen heeft de instelling 50.000
Het interconfessionele Metzo College in Doetinchem en de christelijke basis-
zich onderscheiden door een ‘blik naar buiten’.
school Prinsenhaghe in Den Haag hebben de Scholenbouwprijs 2006 gewon-
Doel van het Technasium is om leerlingen te interesseren voor technische
nen. Daarmee hebben ze elk 13.500 euro verdiend.
en bètaberoepen en -vervolgopleidingen. De leerlingen werken in groepen
Bij de scholen voor voortgezet onderwijs heeft de jury het gloednieuwe gebouw
onder begeleiding aan een opdracht van een externe opdrachtgever, aan
van het Metzo College uitverkoren, omdat architect Erick van Egeraat volgens
wie ze het eindproduct of de oplossing presenteren. Het ontwerpen van
haar de vernieuwende onderwijskundige visie voor het vmbo-onderwijs van de
een educatief waterpark, een project over duurzaam bouwen en de aanpak
onderwijsinstelling heeft vertaald naar een “gedurfde en uitdagende architec-
van verkeersproblemen in Leek zijn voorbeelden van projecten van het
tuur op een prominente plek in Doetinchem”.
Technasium.
Bij de basisscholen viel Prinsenhaghe in de prijzen met volgens de jury “een
Het City+ College van de Johan de Witt Scholengroep in Den Haag sleepte
traditioneel, ingetogen schoolgebouw met wel een centrale positie in een
de tweede prijs in de wacht met zijn Talentencentrum. Dat stimuleert de
sociaal zwakkere omgeving, waarin al heel veel voorzieningen aanwezig zijn”.
ontwikkelings- en scholingsmogelijkheden van allochtone leerlingen.
Ook roemt de jury de heldere visie van de opdrachtgever, die architect Jeroen
De ingrediënten van het Talentencentrum zijn: doorlopende leerlijnen van
Geurst heeft vertaald in een “transparant en ruimtelijk functioneel gebouw”.
basis- naar voortgezet onderwijs en van voortgezet naar hoger en beroeps-
euro verdiend. Uit de winnaars koos de jury een top 3 van innovaties die
onderwijs, een schakelcentrum waar leerlingen versneld kunnen overstappen naar het juiste opleidingsniveau, en een onderzoekscentrum met een
Anti Pest Prijs voor musical Honk!
denktank waaruit adviezen voor school en omgeving voortkomen. “Met het
De makers van de familiemusical Honk! hebben de eerste Anti Pest Prijs
Talentencentrum erkent de school zijn maatschappelijke verantwoordelijk-
gewonnen. Stichting De Kinderconsument heeft de prijs – een plakkaat en
heid en richt ze zich niet alleen op achterstanden maar vooral op wat de
actieve ondersteuning door de stichting – in het leven geroepen om initiatieven
leerlingen wèl kunnen en weten”, aldus de jury.
te stimuleren die op originele wijze pesten tegen willen gaan.
De derde prijs was voor het project ‘Leerlingen als adviseurs: lokaal en
Honk! vertelt het verhaal van het lelijke eendje, naar het beroemde sprookje van
straks mondiaal’ van CSG Comenius in Leeuwarden. Dat staat volgens
Hans Christian Andersen. De musical brengt volgens De Kinderconsument een
de jury voor “levensecht onderwijs via actuele maatschappelijke vragen”.
verhaal over pesten “met veel ontroering en bezinning, prachtige muziek en
Leerlingen uit 6 vwo maken hun profielwerkstuk in opdracht van opdracht-
een flinke dosis humor”. De musicalsterren Ara Halici en Ivo Chundro vertolken
gevers van binnen en buiten de school, zoals de gemeente Leeuwarden,
de hoofdrollen.
de Gasunie en het Rijksarchief. Communicatie tussen opdrachtgevers en
“De musical laat op een heel toegankelijke manier zien waar het pestprobleem
adviseurs gebeurt digitaal via www.hetadviesbureau.nl.
om gaat”, vindt directeur Bamber Delver van de Kinderconsument. “Zonder dat het belerend is, want die manier wordt door kinderen niet opgepikt. Er zit
Heeft uw school nieuws voor deze pagina?
juist heel veel humor in het stuk. Wij denken dat er met deze musical voor veel
Stuur uw bericht naar de redactie:
[email protected].
23
Vragen bij het onderwijsnummer In 2006 is het primair onderwijs begonnen met de invoering van het onderwijsnummer, een grote operatie die tot medio 2009 gaat duren. Niet alle scholen zijn enthousiast. Hoe zit het bijvoorbeeld met illegale kinderen? Wordt er niet teveel van de scholen verwacht? Zit de beloofde lastenverlichting er wel in? Tekst: Robbert Jan de Vries, Fotografie: Nationale Beeldbank / Killroy
Met de komst van de Wet op het Onderwijsnummer (WON) verandert er nogal wat in de registratie van leerlinggegevens door scholen. De grootste verandering zit echter in de manier waarop scholen deze gegevens aan externe partijen, zoals de overheid, verstrekken. Alle onderwijssectoren krijgen in fases met de WON te maken. Het voortgezet onderwijs en het mbo werken al volgens de WON. Het primair onderwijs is vorig jaar met de invoering begonnen. Het hoger en wetenschappelijk onderwijs volgt nog. GELIJK AAN SOFINUMMER
De WON introduceert voor elke leerling een persoonsgebonden nummer, in de praktijk vaak onderwijsnummer genoemd. Het persoonsgebonden nummer is in het algemeen gelijk aan het sofinummer (binnenkort Burgerservicenummer) van de leerling. Scholen registreren het persoonsgebonden nummer in hun leerlingadministratie en gebruiken het in hun contacten met andere scholen en de overheid. De IB-Groep legt het Basisregister Onderwijs (BRON) aan, een database met alle persoonsgebonden nummers en daaraan gekoppeld een aantal in de wet genoemde gegevens. De onderwijsinstellingen vullen het BRON met de gegevens uit hun leerlingadministratiesystemen. De IB-Groep levert op basis van de WON vervolgens informatie aan instellingen als CFI, Inspectie, Centraal Bureau voor de Statistiek en gemeenten.
de bekostiging. Als een leerling op twee
informatie. Met het persoonsgebonden
scholen staat ingeschreven, is dat onmid-
nummer kunnen groepen leerlingen beter
BETERE INFORMATIE EN MINDER LASTEN
dellijk te constateren. Een dubbele bekos-
door de tijd worden gevolgd. Dit levert
De WON heeft drie doelstellingen:
tiging kan zo worden voorkomen.
relevante informatie op over bijvoorbeeld
Betere (toegankelijkheid van) beleids-
leerroutes van leerlingen en vroegtijdig
■ 24
Betere controle op de rechtmatigheid van
■
schoolverlaten. Scholen en besturen krijgen ook informatie teruggekoppeld,
Het saldo van baten en lasten van het onderwijs-
bijvoorbeeld via de website Onderwijs in Cijfers (http://oic.cfi.nl). ■
nummer is op voorhand moeilijk in te schatten
Scholen hoeven minder vaak informatie te verstrekken. Doordat per leerling landelijk een verzameling gegevens ter beschikking komt, kan het rechtstreeks bevragen van
van het ministerie van OCW een ondersteu-
‘WON-bestendig’ moeten maken (zie ook
scholen minder worden.
ningsorganisatie ingericht, het Procesmanage-
het kader).
ment Veld (PMV, zie kader). De gekozen
Ook na de invoering blijft er een administra-
NODIGE VRAGEN
aanpak is geen garantie voor een probleem-
tieve last over. De leerlinggegevens die in
Op papier zien de mogelijkheden van het
loos invoertraject, maar schept wel de
BRON staan, moeten up-to-date gehouden
onderwijsnummer er veelbelovend uit, maar
randvoor waarden om eventuele problemen
worden. Dat betekent dat scholen wijzigingen
scholen en besturen hebben er – begrijpelijk –
gestructureerd het hoofd te bieden.
aan de IB-Groep moeten doorgeven. Daartegenover staat dat op termijn andere
de nodige vragen bij. Sommige schoolbesturen en –directeuren zijn
KOSTEN EN BATEN
instellingen dan de IB-Groep minder vaak
bijvoorbeeld bang dat het nummer gebruikt
Ook plaatsen sommige scholen en besturen
een beroep op scholen zullen doen. Ook de
gaat worden om kinderen van illegaal in
vraagtekens bij de beloofde administratieve
beleids- en managementinformatie die het
Nederland verblijvende ouders op te sporen.
lastenverlichting. Worden de lasten door de
gebruik van het onderwijsnummer voor
‘Illegale’ kinderen hebben immers geen sofi-
invoering van het onderwijsnummer niet
scholen oplevert, is een opbrengst.
nummer, dus ‘die pik je er zo uit’. Dit is echter
verzwaard in plaats van verlicht? Deze vraag
Hoe groot die wordt, is op dit moment moei-
niet het geval. Het onderwijsnummer dat
is niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Er
lijk in te schatten. Bovendien heeft niet elk
deze kinderen krijgen, verschilt op het eerste
zijn in ieder geval kosten die voor de (eventu-
school(bestuur) daar evenveel behoefte aan.
gezicht niet van een sofinummer.
ele) baat uitgaan.
Al met al is het uiteindelijke saldo van baten
Mede door toedoen van de organisaties voor
Op korte termijn krijgen scholen te maken
en lasten van het onderwijsnummer op voor-
besturen en management is voor dit punt
met zwaardere lasten. De invoering vergt
hand moeilijk in te schatten. Aan de
tijdens de voorbereiding van de wet veel
nogal wat van de instellingen. Zo hebben
Besturenraad en de andere organisaties voor
aandacht geweest. In de wet staat uitdrukke-
basisscholen het afgelopen jaar veel energie
bestuur en management de taak er op toe te
lijk dat het persoonsgebonden nummer niet
gestoken in het verzamelen van de sofinum-
zien dat instanties de scholen daadwerkelijk
gebruikt mag worden in het kader van de
mers van hun leerlingen. Dit jaar wacht hun
minder vaak om gegevens vragen en dat scho-
vreemdelingenwet.
de zogenaamde ‘PGN-scan 2’, waarin zij
len de beschikking krijgen over relevante
Er zijn trouwens meer groepen leerlingen
onder begeleiding hun leerlingadministratie
informatie.
zonder sofinummer. Te denken valt bijvoorbeeld aan kinderen van asielzoekers en kinderen die in Nederland onderwijs volgen, maar
ONDERSTEUNING VOOR SCHOLEN
in het buitenland wonen. Dit laatste speelt
Op basis van de ervaringen in het voortgezet onderwijs hebben de Besturenraad,
vooral in de grensstreek.
andere organisaties voor bestuur en management en de AVS (de veldorganisaties) bij het ministerie van OCW met succes aangedrongen op een minder belastend uit-
MEER DAN EVEN EEN NUMMERTJE TOEVOEGEN
wisselingsproces in het primair onderwijs.
Een andere zorg is dat de introductie van het
Verder begeleiden we scholen tijdens de invoering van het onderwijsnummer en
onderwijsnummer te veel vergt van basis-
hebben we afspraken gemaakt met de meeste leveranciers van leerlingadministra-
scholen. De invoering is veel meer dan ‘even
tiesystemen. Die zullen hun systemen aanpassen op basis van het Programma van
een nummertje toevoegen aan de administra-
eisen dat de veldorganisaties in overleg met de IB-Groep en CFI hebben opgesteld.
tie’. De regelmatige uitwisseling met de IB-
Om hun verantwoordelijkheden vorm te kunnen geven, hebben de veldorganisaties
Groep stelt (veel) hogere eisen aan de
de stichting Persoonsgebonden Nummer Onderwijs (PGNO) opgericht. De
administratieve organisatie en de actualiteit
Besturenraad maakt deel uit van het dagelijks bestuur. De stichting heeft een
van de gegevens, terwijl op veel scholen de
Procesmanagement Veld (PMV) in het leven geroepen dat de werkzaamheden uit-
leerlingadministratie niet is geprofessionali-
voert. Het PMV communiceert met besturen en scholen door middel van nieuws-
seerd.
brieven, brochures en een website (www.pgno.nl/po). Het PMV beschikt ook over
Mede om deze reden heeft de Besturenraad
een helpdesk die via de website en telefonisch (0318 62 75 41) bereikbaar is.
samen met de andere veldorganisaties aange-
Onder leiding van het PMV hebben de PO-scholen het afgelopen jaar de sofinum-
drongen op een fundamenteel andere aanpak
mers van hun leerlingen verzameld. Dit jaar begeleidt het PMV de scholen bij het
dan in het voortgezet onderwijs (en mbo). De
‘uitwisselings-proof’ maken van de leerlinggegevens (de PGN-scan 2), zodat zij
opzet van het uitwisselingsproces is nu min-
vanaf eind 2008 klaar zijn voor de uitwisseling met de IB-Groep. Het PMV zal ook
der belastend voor de scholen. De leerling-
het begin van de uitwisseling met de IB-Groep begeleiden. Om de uitwisseling van
administratiesystemen vangen veel
gegevens met en controle door het PMV mogelijk te maken, is een bewerkingsover-
handelingen af en de uitwisseling geschiedt
eenkomst tussen het schoolbestuur en het PMV noodzakelijk. Hierover hebben de
met moderne, minder bewerkelijke techniek.
besturen onlangs meer informatie van het PMV ontvangen.
Verder hebben de veldorganisaties met steun 25
BESTURENRAAD
Bijdrage Besturenraad aan Nationaal VMBO Congres
Paascongres ‘Een nieuw begin: leren in relaties’ Samen met AOb/Bonaventura, AOb/CVHO, CNV Onderwijs, KBVO en KVSC organiseert de Besturenraad donderdag 29 maart het Paascongres met als thema ‘Een nieuw begin: leren in relaties’.
Erik Dees, adviseur bij de Besturenraad, werkt
Het Paascongres is een nieuwe naam voor de voortzetting van de succesvolle identiteitscongressen
mee aan een actualiteitencafé over voortijdig
‘Wat bezielt je?’ in Hilversum.
schoolverlaten tijdens het Nationaal VMBO
In het Paascongres willen de organisatoren leidinggevenden en docenten inspireren tot verdere ontwikke-
Congres op 14 en 15 februari.
ling en versterking van de identiteit van het bijzonder onderwijs. De komende conferentie richt zich op teams
Tijdens het congres komen alle belangrijke ont-
van drie of vier deelnemers per school uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
wikkelingen en vernieuwingen in het vmbo aan
Het ochtendprogramma biedt drie lezingen waarin het thema theoretisch wordt verkend. De sprekers zijn
de orde, zoals nieuwe wetgeving vanuit Den
Ina ter Avest, lector aan de Christelijke Hogeschool Nederland, Thom Geurts, beleidsmedewerker van de
Haag, maatwerk in onderwijs, doorlopende leer-
KBVO en Bert Roebben, hoofddocent aan de Universiteit van Tilburg. Voorafgaand aan de lunch wordt een
lijnen, nieuwe eisen aan toetsing en examens en
oecumenische viering gehouden.
voortijdig schoolverlaten.
In het middaggedeelte kunt u kiezen uit acht workshops, die in twee rondes worden aangeboden. Paul Boersma, adviseur bij de Besturenraad, verzorgt een workshop over het thema ‘Primair en voortgezet
Het Nationaal VMBO Congres wordt gehouden
onderwijs zoeken elkaar op’. Met Dick den Bakker, manager bestuurlijke vernieuwing, kwaliteitszorg en
in de Jaarbeurs in Utrecht. Aanmelden kan via
identiteit bij de Besturenraad, kunt u op zoek gaan naar de toepassing van zijn ‘Tien noties bij leiderschap’
de website van het Studiecentrum voor Bedrijf
op inspirerend leraarschap.
en Overheid, www.sbo.nl.
U kunt zich voor het Paascongres in het Maurickcollege (locatie Park Reeburg) in Vught aanmelden via de website van de KBVO, www.bondkbvo.nl > Paascongres.
Afgifte VOG aangescherpt Mede op aandringen van de Besturenraad heeft demissionair minister Hirsch Ballin (Justitie) de regels voor het afgeven van een Verklaring omtrent gedrag (VOG) met onmiddellijke ingang aangescherpt.
Ook bij de aangescherpte richtlijnen houdt het COVOG (het centraal orgaan dat de VOG afgeeft) de mogelijkheid om in gevallen van ‘evidente disproportionaliteit’ wèl een VOG af te geven. De ruimte daarvoor is door de aanscherping echter zeer klein geworden, bleek tijdens een overleg met het ministerie van Justitie. Schoolbesturen kunnen er voortaan vrijwel zeker van zijn dat leraren met een VOG die zij benoemen, geen vroegere veroordeling wegens een zedendelict op hun naam hebben staan.
VOG’s zijn tot nog toe afgegeven conform de ‘oude’ regelgeving. Een werkgever kan desgewenst om een nieuw VOG vragen. Dat verzoek wordt dan volgens de aangescherpte regels behandeld.
Tijdens het gesprek met het ministerie werd ook duidelijk dat gegevens van personen waarvan bekend is dat ze een (zeden)delict hebben gepleegd in geen geval beschikbaar worden gesteld. Ook het idee om de vertrouwensinspectie onderwijs hierin een rol te geven werd niet gehonoreerd.
26
Ledenbijeenkomst 2007: Bijzonder aanwezig Wat merkt uw omgeving van de christelijke onderwijsinstelling in de buurt? Daarover gaat het op de jaarlijkse ledenbijeenkomst van de Besturenraad op 20 maart 2007 in Apeldoorn. Het thema van de dag is ‘Bijzonder aanwezig: christelijke onderwijsinstellingen in de maatschappij’. We spreken over identiteit, participatie en dilemma’s in de democratie. Bijzondere sprekers, bijzondere belevenissen èn bijzondere voorbeelden wisselen elkaar af in een wervelend programma. U bent van harte welkom. U kunt zich aanmelden op onze website, www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > agenda.
Het programma begint om 14.00 uur en is opgedeeld in drie deelthema’s:
uitzettingsbeleid, de vrije meningsuiting of bureaucratie. Tijdens dit
identiteit, participatie en democratie:
programmaonderdeel gaan we dieper in op zulke vraagstukken.
1. Identiteit
Hierop volgt een bijdrage over de uitdagingen van de democratie.
Bij identiteit gaat het om bezinning op de normen en waarden die je wilt uitdragen en waardoor je zelf gedreven wordt. Dat geldt voor de instelling waar-
Om 18.00 uur eindigt het programma en kunnen we genieten van een
voor u werkt en voor uzelf als mens. Pete Pronk, verhalenverteller en docent,
gezamenlijke maaltijd.
weet dit op een verrassende manier los te maken. Erik Borgman, directeur van het Heyendaal instituut voor onderzoek op het grensgebied van cultuur,
Waar en wanneer
religie en wetenschap, geeft een beschouwing over de koppeling tussen het
Dinsdag 20 maart 2007 in Congrescentrum Orpheus, Churchillplein 1 in
beleven van identiteit en het uitdragen daarvan in de maatschappij.
Apeldoorn. Orpheus beschikt over een eigen parkeergarage. Vanaf 13.00 uur
2. Participatie
staan koffie en thee voor u klaar. Na het programma wordt u van harte
Tijdens het onderdeel participatie kunt u rondlopen op een good practices-
uitgenodigd voor het diner.
markt. Onderwijsinstellingen geven er in alle sectoren blijk van over veel creativiteit te beschikken in projecten om ‘actief burgerschap’ te presenteren.
Voor wie
Voor veel instellingen is dit ook al jarenlang bekend terrein, zij het dat er nu
Onze ledenbijeenkomst is bestemd voor alle besturen, directeuren en
het stickertje ‘burgerschap’ op de activiteiten geplakt kan worden. Laat u
toezichthouders in het primair en voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en
inspireren door de initiatieven van anderen. Er is ook gelegenheid ideeën op
volwasseneneducatie, hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onder-
te doen bij andere maatschappelijke organisaties.
wijs. En voor iedereen die u wilt meenemen! Deelname aan de ledenbijeen-
Een deskundig spreker kadert de activiteiten in met een bijdrage over nut en
komst is gratis. U kunt met meer personen uit uw onderwijsinstelling
noodzaak van participatie.
deelnemen, graag zelfs.
3. Democratie In het derde onderdeel staat democratie centraal. Met name de vraagstukken waar je als persoon of als instelling voor geplaatst wordt. Democratisch genomen besluiten leiden soms tot ontwikkelingen die niet overeenkomen met de eigen kijk op mens en maatschappij. Bijvoorbeeld als het gaat over het
Opmars digitale schoolborden
Nieuwe jurist
Meer scholen willen gebruikmaken van digitale schoolborden. Vier van de
Barbara van Dorp is per
tien ICT-managers in het basis- en voortgezet onderwijs die aangeven dat
1 januari in dienst getre-
hun school niet over een digitaal schoolbord beschikt, verwachten dat er
den als juridisch adviseur.
binnen twee jaar wel een is aangeschaft.
Haar werkterrein bij de
In het basisonderwijs heeft één op de tien scholen ten minste één digitaal
Besturenraad omvat huis-
schoolbord. In het voortgezet onderwijs hebben vier keer zoveel scholen er
vesting, bestuursrecht,
tenminste één. Dat blijkt uit onderzoek van TNS NIPO in opdracht van
rechtspersonenrecht,
Kennisnet Ict op School. De Besturenraad is een van de dragende
contracten en aanspra-
organisaties van Kennisnet Ict op School.
kelijkheid. Ze werkte
De opmars van digitale schoolborden laat zien dat het scholen ernst is met
voorheen onder meer in
hun voornemen het gebruik van computers op school te stimuleren.
de advocatuur en bij het
Belangrijke aandachtsgebieden daarbij zijn volgens de ICT-managers: het
wetenschappelijk bureau
gebruik van ICT voor kwaliteitsverbetering van onderwijs, stimuleren van
van de Hoge Raad.
computergebruik in de klas, de internetaansluiting, scholing van leraren en gebruik van ICT voor achterstandsleerlingen.
27
PRODUCTEN & DIENSTEN
Leerlingen presteren beter bij goede ventilatie Uit recent onderzoek van TNO blijkt dat leerlingen op een basisschool beter
De nieuwe stichting ‘Gezond leren, beter ventileren’ heeft de website
presteren bij taal en rekenen in een goed geventileerd lokaal. Het onderzoek
www.gezondleren.nl gelanceerd. Wout Neutel, adviseur van de Besturen-
is gedaan op één basisschool met leerlingen uit groep 7 en 8. Hun pres-
raad, verrichtte de officiële opening van de site. De stichting, een initiatief
taties zijn beoordeeld mét en zónder goede ventilatie. Ondanks de beperkte
van producenten en leveranciers van ventilatieapparatuur, wil een objectief
omvang van het onderzoek is de uitkomst een signaal dat ventilatie in klas-
beeld geven van de technische mogelijkheden van apparatuur en aangeven
lokalen serieuze aandacht verdient.
welke techniek in welke situatie de beste is.
Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VROM. De
De resultaten van alle onderzoeken vormen de basis voor de kabinetsvisie
Besturenraad zat in de begeleidingscommissie. Het onderzoek was het
over dit onderwerp die halverwege 2007 wordt gepresenteerd. De Besturen-
vierde in een serie onderzoeken naar het binnenmilieu in scholen. Er lopen
raad vindt dat dit onderwerp blijvende aandacht verdient, zowel van de
nog twee onderzoeken, van de TU-Delft en de VROM-inspectie.
scholen als van de overheid. Dat kan alleen bij een adequate bekostiging.
Er zijn inmiddels diverse projecten om de kwaliteit van het binnenmilieu
Met vragen kunt u terecht bij drs. Wout Neutel, telefoon: 070 348 11 48,
onder de aandacht te brengen bij scholen. SenterNovem is in opdracht van
e-mail
[email protected].
VROM begonnen met het project Frisse Scholen. De GGD geeft scholen ventilatieadvies op maat.
Medezeggenschap is partnerschap
Belastingheffing 2007 voor het onderwijs
Het Projectbureau lumpsum po, mede opgericht
In 2007 krijgen alle medezeggenschapsraden
door de Besturenraad, heeft een herziene
van eenpitters en gemeenschappelijke mede-
Elk jaar stelt het parlement de belasting-
brochure onder de titel ‘Medezeggenschap is
zeggenschapsraden van besturen met meer dan
maatregelen voor het volgende jaar vast.
partnerschap’ onder de onderwijsinstellingen in
één school het jaarverslag van hun bestuur voor-
Regelingen voor 2007 die relevant zijn voor
het primair onderwijs verspreid. Die gaat in op de
gelegd. Een workshop van het Projectbureau
het onderwijs zijn bijvoorbeeld: de facilitei-
vraag hoe een goede relatie tussen (G)MR en
lumpsum po voor leden van de (G)MR gaat in op
ten voor scholing, voor duale leerwegen, de
bestuur of management gestalte kan krijgen.
de vragen die komen kijken bij het beoordelen
regeling rond stagevergoedingen, vrijwilli-
In veel onderwijsinstellingen is die goede relatie
van de jaarrekening en het bestuursverslag.
gerswerk, levensloopregeling/ouderschapsverlof en de BTW-vrijstelling voor onderwijs.
er al, constateert de Lumpsum nieuwsbrief. Maar
OCW heeft een overzicht gemaakt.
in veel andere onderwijsorganisaties “ligt het
De workshop, georganiseerd in samenwerking
sentiment bij het bestuur of het management tus-
met CFI en de onderwijsvakorganisaties, wordt
sen twee uitersten: òf de (G)MR is ‘a pain in the
voorlopig twee keer gegeven:
U vindt het op onze website: www.besturen-
neck’, òf ‘het blijft trekken aan een dood paard’”.
dinsdag 20 februari in Zwolle en
raad.nl > po/vo/bve/ho > ontwikkelingen.
Anderzijds is het lidmaatschap van de (G)MR
donderdag 22 februari in Utrecht.
Gemakkelijk om bij de hand te hebben.
vaak een ‘verplicht nummer’, terwijl ouders niet zelden afhaken wegens de “met ‘geheimtaal’
Voor meer informatie en aanmelding kunt u
doorspekte stukken”.
terecht op www.lumpsumpo.nl.
Google Earth in de klas
Thema februari
Kent u Google Earth? Het is het bekendste voorbeeld van een virtuele wereldbol. Met
Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben
het programma kun je via internet de hele wereld bekijken. Vaak kun je inzoomen tot op
geabonneerd, krijgen maandelijks Thema bij SBM. Het
straatniveau en zijn kleine details zoals auto’s en bomen goed zichtbaar. Wat kun je
onderwerp van Thema februari voor het primair en voortge-
ermee in de klas? Ict op School/ ISPwijzer heeft een toegankelijke informatiewijzer
zet onderwijs is School, ouders en leerlingenzorg: educatief
gemaakt met praktische tips om in de klas aan de slag te gaan met Google Earth.
partnerschap. Voor abonnementen, bestellingen of informa-
U vindt de informatiewijzer op onze website, www.besturenraad.nl. De Besturenraad is
tie over nog verkrijgbare Thema’s: telefoon 070 348 11 48,
een van de dragende organisaties van Kennisnet Ict op School.
e-mail
[email protected]. Of kijk op www.besturenraad.nl > Besturenraad > Thema.
28
Brochure 2007 De brochure met informatie over alle leergangen en cursussen in 2007 van de Vliet Academie is verzonden. Het opleidingsinstituut van de Besturenraad biedt u een unieke leeromgeving met energieke docenten en afwisselende leervormen. In alle leergangen en cursussen herkent u de eigen benadering van de Vliet Academie: de combinatie van een persoonlijke aanpak, werkplekleren, coaching en aansluiting bij de identiteit van uw onderwijsinstelling. U kunt de brochure nabestellen door te bellen met 070 348 11 81 of een bericht te sturen naar
[email protected].
Leergang Strategisch leiderschap voortgezet onderwijs
Cursus Rollen in medezeggenschap Sinds 1 januari is de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) van kracht.
In deze vernieuwde leergang krijgen de kernelementen van de Vliet
Deze eendaagse cursus van de Vliet Academie behandelt de vragen die u in
Academie (inspiratie, leiderschap, maatschappelijke taak en persoonlijke
uw organisatie tegenkomt als het om medezeggenschap gaat:
aanpak) een eigenzinnige inkleuring. Er komt veel aan de orde:
■ Welke rol en taak hebben directieleden in het primair en voortgezet
onderwijs en welke rol hebben leden van het dagelijkse bestuur van ■ persoonlijk en moreel leiderschap
(G)MR bij de beleidsvorming?
■ governance
■ Welke informatie geeft de directie aan de (G)MR en wanneer?
■ identiteit
■ Wordt de MR ook bij de uitvoering van beleid betrokken en zo ja,
■ organisatie- en veranderkunde
wanneer?
■ leidinggeven op uw manier
■ Welke expertise heeft een MR nodig om goed te kunnen functioneren?
■ zelfmanagement
■ Hoe zorgen directie en MR dat in hun contacten het belang van de school
leidend blijft? Dr. Harm Klifman, senior adviseur bij de Besturenraad, fungeert als coach. Experts en toptrainers, onder wie dr. Joep Schrijvers, drs. Lenette Schuijt,
Naast actuele informatie die u verkrijgt, wordt aan de hand van achter-
drs. Mamita van Leeuwaarde en dr. Rombout van den Nieuwenhof,
grondinformatie over de WMS en cases die de deelnemers zelf kunnen
wisselen elkaar af in een kleurrijke aaneenschakeling van werkvormen.
inbrengen, een helder zicht op deze vragen verkregen. De mix van deel-
Kennisoverdracht, training, confrontatie met eigen grenzen, inzicht in het
nemers, directieleden en (G)MR-leden maakt het mogelijk de situatie van
eigen handelen - het hoort er allemaal bij. Veel doet u met elkaar, maar de
meer kanten te belichten. Na de cursus kunt u als u wilt met de adviseur/
rode draad in het verhaal bent uzelf. Via uw persoonlijk ontwikkelingsplan
docent vervolgafspraken maken om in uw eigen situatie de samenwerking
en de persoonlijke begeleiding die u krijgt, werkt u aan uw leiderschap.
te optimaliseren.
Feedback krijgt u van een collega als die stage bij u loopt. Dat doet u trouwens zelf ook, stagelopen.
Ook in deze cursus herkent u uiteraard de kernelementen van de Vliet Academie: aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap, de maatschap-
U ontvangt na afronding een certificaat op grond van aantoonbare voort-
pelijke taak van de school en een persoonlijke aanpak.
gang in uw ontwikkeling. Een brochure met uitgebreide informatie over het programma ontvangt u in februari.
Sector: primair en voortgezet onderwijs Doelgroep: bovenschools directeuren, directeuren, leden MR
Sector: voortgezet onderwijs.
Wanneer: 8 maart 2007, 14.00-21.00 uur (inclusief maaltijd) in Doorn
Doelgroep: (top)managers Studiebelasting: 4 ECTS/104 studiebelastinguren
Voor inhoudelijke informatie kunt u terecht bij Kees Jansen,
Wanneer: 19 en 20 april, 11 mei, 31 mei en 1 juni, 14 september,
[email protected].
4 en 5 oktober, 1 en 8 november 2007. Aanmelden kan via de website, www.vlietacademie.nl Voor inhoudelijke informatie kunt u terecht bij Harm Klifman,
of telefonisch via 070 348 11 81.
[email protected].
Aanmelden kan via de website, www.vlietacademie.nl, of telefonisch via 070 348 11 81.
29
AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD FEBRUARI T/M MAART 2007 DATUM
ACTIVITEIT
DOELGROEP
PLAATS
CONTACTPERSOON
06-02-07
ROB
VO
UTRECHT
W. BOS
06-02-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO UTRECHT
PO
WOERDEN
C. RHEBERGEN
06-02-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND
PO
HOOFDDORP
O. BEUVING
07-02-07
FINANCIEEL NETWERK
PO
UTRECHT
B. VAN DER PLAS
07-02-07
ROB
VO
ROTTERDAM
W. BOS
13-02-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO MIDDEN/ZUID-GELDERLAND
PO
EPE
C. RHEBERGEN
13-02-07
BIJEENKOMST BREDE SCHOOL
PO
UTRECHT
E. VAN BOKHORST
13-02-07
RONDETAFELGESPREK
ALLE SECTOREN
VOORBURG
A.M. VETTEN
14-02-07
P&O NETWERK
PO
UTRECHT
B. VAN DER PLAS
08-03-07
P&O NETWERK
VO
UTRECHT
B. VAN DER PLAS
08/09-03-07
24-UURS CONFERENTIE FEDERATIE CHR. BVE, SECTORRAAD BVE
BVE
APELDOORN
M. BEELAERTS
15/16-03-07
MANAGEMENTBIJEENKOMST FED.CHR. BVE EN SECTORRAAD BVE
BVE
NOORDEN VAN HET LAND
M. BEELAERTS
13-03-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL + DRENTHE
PO
OMMEN
W. VAN BEEK
20-03-07
LEDENBIJEENKOMST
ALLE SECTOREN
APELDOORN
G. HUIS
26-03-07
NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS GRONINGEN
PO
GRONINGEN
W. VAN BEEK
27-03-07
NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL OVERIJSSEL
PO
BEERZERVELD
W. VAN BEEK
MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.
SERVICE POSTADRES
BESTELLINGEN
HELPDESK
Postbus 907, 2270 AX Voorburg
telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail
[email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen
telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail:
[email protected]
BEZOEKADRES
Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl
RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.
telefoon: 070 348 11 81 e-mail:
[email protected]
REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN
CENTRAAL SECRETARIAAT,
Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail:
[email protected]
telefoon: 070 348 12 53, e-mail:
[email protected]
REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND
REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG
Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail:
[email protected]
VLIET ACADEMIE
Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail:
[email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL
Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 fax: 0522 46 49 94 e-mail:
[email protected]
RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:
Kees Jansen, e-mail:
[email protected] Harm Jan Luth, e-mail:
[email protected] BVE/HBO/WO:
Marianne Beelaerts, e-mail:
[email protected] Swier Frouws, e-mail:
[email protected] HBO/WO:
Marcel Bos, e-mail:
[email protected]
30
SBM DIGITAAL
DIGITALE NIEUWSBRIEF
PRODUCTEN EN DIENSTEN
De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?
Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.
Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.
Dienstverlening met oog voor samenhang De Besturenraad is de dienstverlener voor managers, bestuurders en toezichthouders in het bijzonder onderwijs. Onze leden profiteren van onze collectieve dienstverlening én ze weten ons te vinden voor dienstverlening op maat, in de vorm van advies, informatie, ondersteuning, opleidingen of (in company) cursussen. Zes beleidsterreinen zijn de basis van het werk op de scholen en daarom vormen ze ook de basis van onze dienstverlening. Wij noemen dat School Totaal. Binnen School Totaal biedt de Besturenraad een breed scala aan diensten. Onze adviseurs kijken daarbij graag over de beleidsterreinen heen: als het even kan, kiezen we voor een integrale aanpak en werken onze specialisten vanuit verschillende disciplines samen. Dat komt de kwaliteit van de dienstverlening ten goede.
SCHOOL TOTAAL ONDERWIJS & IDENTITEIT PERSONEEL & ORGANISATIE
FINANCIËN
HUISVESTING
COMMUNICATIE & KWALITEIT
MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAK Wilt u eens rustig nalezen waar wij voor staan, welk voordeel een lidmaatschap voor u heeft en wat wij verder voor u kunnen betekenen? In onze brochure ‘Voor goed bijzonder onderwijs’ hebben wij dat voor u op een rij
Voor goed bijzonder onderwijs VOOR BELANGENBEHARTIGING, DIENSTVERLENING EN OPLEIDINGEN PO – VO – BVE – HBO – WO
gezet. U kunt de brochure gratis bestellen via onze website > producten bestellen of bellen met telefoon: 070 348 11 48.
De Besturenraad bij u aan huis voor financiële diensten
■ softwaremodule financieel management FM2 ■ softwaremodule digitaal personeelsbeleid (HROD) ■ financiële benchmark
Onderwijs & Identiteit WIJ ONDERSTEUNEN U BIJ DE IDENTITEIT VAN UW ONDERWIJSINSTELLING.
Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, bel dan met 070 348 11 48
Informatie? Neem contact op met Genno Wolthers, telefoon 070 348 11 48, e-mail
[email protected].
Professionalisering in de onderwijsinstelling Een praktische handleiding over POP, gesprekkencyclus, wet BIO en de bekwaamheidseisen.
WET BIO - COMPETENTIES - GESPREKKENCYCLUS De handleiding kost € 12,50 en is te bestellen via www.besturenraad.nl of 070 348 11 48
