SAMENVATTING JAARVERSLAG
IMTECH
2010
2.0
Groene technologie
Ketenverantwoordelijkheid
Medewerkersbetrokkenheid Transparante strategie Innovatie
Technology that improves business
Maritiem
Klantgericht
Werktuigbouw
Milieu
Europese topspeler
Elektrotechniek
Durf Energiecentrales Groei trackrecord
Industrie
Hightech
Toegevoegde waarde
Samenwerking Autonome groei Sterk in Europa
Het Nieuwe Werken
Energiemanagement
MVO-community
Water
Groene stadions
Wereldburgerschap
ICT
Persoonlijke ontwikkeling Afvalmanagement
Overnames Food & Feed
Technology that improves society
Uniek profiel
Resultaat
MVO
Care & Cure
Life cycle approach
Duurzame auto’s
Leiderschap Friends
Groene schepen Multidisciplinair
Windenergie
Gedrevenheid
Internationale ambitie
Internationale ambitie
Communities
Warmte/Kracht Hightech
HR-values
Asset Management
Total cost of ownership
Financieel solide
Groene gebouwen
Employer of choice
Stakeholders
Technology that works
2015: 8 miljard euro opbrengsten
Duurzaamheid
Traffictechnologie
Energie-efficiëntie
Heldere communicatie
Energy Contracting
Zonne-energie
21.000 klanten
Carbon footprint reductie
Groene datacenters
Projecten Ambitie
Pragmatisch
Smart grids
Biosolids Energie
Méér dan 150 jaar ervaring
Technologische totaaloplossingen
25.000 medewerkers met drive
Gebouwen
Bio-energie
CO2
Traffic & Infra
‘Key-customers’ buiten Europa volgen Versterking mondiale maritieme positie
Duurzame productieprocessen >1 miljoen referenties
Imtech 2.0 Permanente technologische innovatie, nieuwe klantwensen vertalen in duurzame producten en diensten, alert inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen, transparante communicatie met stakeholders: moderne ondernemingen moeten zichzelf steeds opnieuw uitvinden en zich opnieuw op de kaart zetten. Imtech deed dat het afgelopen jaar met verve. Omdat we in 2010 onze doelen voor 2012 al deels gerealiseerd hebben, formuleerden we nieuwe strategische uitdagingen voor 2015. Een opbrengstenniveau van 8 miljard euro, hogere marge, meer toegevoegde waarde, partnerships met klanten en leveranciers, ‘key customers’ ook buiten Europa volgen, groene technologie, de focus scherp gericht op specifieke markten als energy & environment, care & cure, hightech afvalwaterbehandeling en duurzame datacenters. Imtech heeft zich ontwikkeld tot een krachtige technologische Europese multinational met een sterke mondiaal maritiem netwerk. Al meer dan 150 jaar behoren we tot de state-of-the-art spelers in de technologiemarkt. 21.000 klanten, 25.000 medewerkers, een ‘market capitalisatie’ van circa 2,5 miljard euro. Maar onze ambitie gaat verder. Naast het ‘vullen’ van witte vlekken op de Europese landkaart, richten we ons op internationale expansie. Multidisciplinaire technische dienstverlening en asset management vanuit een ‘life-cycle’ visie blijkt een uniek en aansprekend concept te zijn: ultieme verdieping in bedrijfsprocessen van klanten, sturen op intensieve samenwerking in de hele keten. Technologie als ‘driver’ om duurzaamheidsdoelstellingen waar te maken. Tegelijkertijd zetten we op basis van de ISO 26000 richtlijnen flink in op MVO: reductie van onze carbon footprint, afvalmanagement,ketenverantwoordelijkheid en talrijke pragmatische MVO-initiatieven, zoals pro bono technologieprojecten in ontwikkelingslanden. We ontwikkelen ons tot ‘employer of choice’ met de allerbeste mensen op elke plek. Daarom zijn we transparant in onze bedrijfsvoering en helder in onze communicatie, bijvoorbeeld met onze nieuwe interactieve website met ‘user generated’ content, zoals blogs en films. We maken intensief gebruik van sociale media. Dat is Imtech 2.0. Helemaal klaar voor het tweede decennium van de 21e eeuw. Technology that improves society, shared success!
www.imtech.eu
@imtechcorporate
Inhoud
2 3 3 4 6 8 10 11 12 14
Kernpunten 2010 Profiel Missie en toegevoegde waarde Imtech’s KPI’s Kerncijfers Het Imtech-aandeel Imtech-competentiepiramide Organisatie, markten en competenties Voorwoord Raad van Bestuur Highlights strategie 2015
16 17 21 25 26 30 34 38 42 49 53 57
Verslag Raad van Bestuur 2010: jaar van vooruitgang Strategie 2011 – 2015: op weg naar 8 miljard euro opbrengsten Vooruitzichten 2011 Benelux Duitsland & Oost-Europa UK, Ierland & Spanje Nordic ICT, Traffic & Marine Risicobeheersing Human Resources Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
63 63 64
Jaarrekening Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Geconsolideerde balans Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen Geconsolideerd kasstroomoverzicht
65 66 68
Omslagfoto: Landbouw 3.0. In de food- & feedmarkt is Imtech betrokken bij Plantlab®, een nieuwe duurzame methode om groente, fruit en andere gewassen in afgesloten hightech ruimten te telen (ook wel ‘MVO-kassen’ genoemd).
1
Kernpunten 2010
Technologie superjacht ‘Swift 141’ Imtech verzorgt een omvangrijk deel van de technologie aan boord van het 141 meter lange (465-voet) superjacht ‘Swift 141’ dat in 2011 te water wordt gelaten bij ADM Shipyards in Abu Dhabi.
■
Doorbraak 6% operationele EBITA-marge: 6,2% (2009: 5,8%)
■
Prima jaarcijfers 2010, ondanks uitdagende marktomstandigheden in een aantal landen en markten: – EBITA: 259,3 miljoen euro, + 10% (autonoom:+ 6%); – Opbrengsten: 4.481 miljoen euro, + 4% (autonoom: 0%); – Nettowinst: 140,4 miljoen euro, + 11%; – Winst per aandeel*: 2,00 euro, + 4%; – Voorgesteld dividend per gewoon aandeel: 0,65 euro, + 2%.
■
Versterking van marktposities in Nordic, Spanje, ICT en op Europese trafficmarkt en mondiale maritieme markt door overname van negen sterke ondernemingen met totale opbrengsten van 290 miljoen euro, waaronder NEA in Zweden. In 2008 had Imtech al NVS overgenomen. Samenwerking tussen beide maakt multidisciplinaire technische dienstverlening met hoge toegevoegde waarde mogelijk, een goede basis voor sterke groei in Nordic. Eerste stap gezet in Turkije met overname van de maritieme technische dienstverlener Elkon.
■
Update strategie 2011 - 2015 met nieuwe doelstellingen voor 2015: opbrengsten 8 miljard met een operationele EBITA-marge tussen 6% en 7%.
■
Verdere verbetering van financiële positie door aandelenemissie en herfinanciering.
■
Orderportefeuille neemt met 10% toe tot ruim 5.204 miljoen euro, een goede uitgangspositie voor 2011.
■
Vooruitzichten 2011: verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities.
*
Winst per aandeel vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa De hoofdstaten in deze samenvatting van het jaarverslag 2010 zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening 2010 van Imtech N.V. Deze jaarrekening is goedgekeurd voor publicatie. Deze jaarrekening is nog niet openbaar gemaakt volgens de wet en dient nog te worden vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. KPMG Accountants N.V. heeft een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt bij deze jaarrekening. Een samenvatting van het jaarverslag 2010 is ook beschikbaar in het Engels. Een volledige, digitale Engelse versie van het jaarverslag 2010 is beschikbaar op onze website www.imtech.eu.
2
Profiel
■
Imtech N.V. is een Europese technische dienstverlener op het gebied van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw. Met ruim 25.000 medewerkers realiseert Imtech opbrengsten van circa 4,5 miljard euro op jaarbasis.
■
Imtech is in staat om de technologieën elektrotechniek, ICT (informatie- en communicatietechnologie) en werktuigbouw over de volle breedte en diepte van het technologisch spectrum te bundelen tot integrale en multidisciplinaire totaaloplossingen. Dit leidt tot onderscheidend vermogen en maakt waardecreatie mogelijk.
■
Imtech heeft sterke posities in de markten van gebouwen en industrie in Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Oost-Europa, Zweden, Noorwegen, Finland, de UK, Ierland en Spanje, evenals op de Europese markten van ICT en traffic en in de mondiale maritieme markt. Imtech bedient circa 21.000 klanten.
■
Missie en toegevoegde waarde
■
Technology that improves society Technologie is niet meer uit onze samenleving weg te denken. Technologie biedt oplossingen voor wezenlijke maatschappelijke vraagstukken op het gebied van energie, milieu, fijnstof en water. Maar technologie draagt ook bij aan het verbeteren van de mobiliteit, een betere zorg, het onderwijs, op het gebied van veiligheid, in researchlaboratoria en onderzoekscentra, in de farmacie, bij de ontwikkeling van schone en veilige auto’s en in de markt van voedselproductie. Imtech is actief over de volle breedte van de maatschappij en ontwikkelt integrale technologische oplossingen die bijdragen aan een duurzame, leefbare samenleving. Daarom is Imtech ook onderscheidend actief op het gebied van MVO, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
■
Technology that improves business Weten wat de klant wil én wat de klanten van de klant willen. Dat vormt voor Imtech dé sleutel tot succes. Imtech realiseert meerwaarde voor klanten door grondige kennis van hun primaire en secundaire processen en een diepgaand inzicht in de markten waarin deze acteren. Klanten kunnen zich volledig op hun core business richten, Imtech neemt de complete (resultaat)verantwoordelijkheid voor de technologische infrastructuur en garandeert de technologische performance gedurende de totale exploitatiefase. Zo leiden samenwerking en procesinnovatie tot waardecreatie en optimale ‘total cost of ownership’.
■
Technology that works Vóór alles moeten technologische oplossingen natuurlijk werken en meetbaar resultaat opleveren. Imtech levert de beste technische performance. Onze expertise gaat terug tot meer dan 150 jaar. Als technologische ‘frontrunner’ hebben we aan de vooravond gestaan van vele innovaties, zoals decentrale energiecentrales en platformautomatisering in de scheepvaart. 25.000 Imtech-professionals zijn hier actief mee bezig. Altijd met ‘drive’ en oprechte aandacht voor de klant. En met ultieme passie voor technologie. Vaak ook onopgemerkt, want het mooie van goed werkende technologische oplossingen is immers dat een ieder dit vanzelfsprekend vindt.
De aandelen Imtech zijn genoteerd aan NYSE Euronext in Amsterdam, waar Imtech is opgenomen in de Midkap Index. Het aandeel Imtech is tevens opgenomen in de Dow Jones STOXX 600 index.
3
Imtech’s KPI’s
Mensen
EBITA
30.000
275
259,3 235,9
25.075
26.000 22.510
22.000
2010
2009
2008
2007
55
113,3
2006
2010
2009
2006
2008
14.000
110
2007
16.362
197,2 156,5
165
18.231
18.000
220
22.955
0 Aantal medewerkers (FTE)
EBITA (in miljoen euro)
25.000 medewerkers
Ruim
EBITA:
259,3 miljoen euro
Gepassioneerde medewerkers vormen immers de kracht van het ‘mensenbedrijf’ Imtech. Onze medewerkers zijn onze belangrijkste activa. Voor het realiseren van de strategische groeidoelstellingen heeft Imtech goed geschoold, professioneel personeel met visie en ‘drive’ nodig. Op elk niveau in de organisatie. Imtech wil zich ontwikkelen tot ‘employer of choice’.
De EBITA, het bedrijfsresultaat vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa, is het centrale winstbegrip binnen Imtech. Aanhoudende en toenemende vraag naar technologie, het onderscheidende profiel van Imtech (combinatie van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw) én de heldere Imtech-strategie maken het mogelijk de winstgevendheid bovengemiddeld te laten groeien.
Doelstelling Imtech wil in de markt van technische dienstverlening tot de beste werkgevers behoren.
Doelstelling 2011 Verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities.
Opbrengsten
Operationele EBITA-marge 4.323
4.500
4.481
6,0
3.859 3.600 2.700
5,0
3.346 2.839
5,8
6,2
4,5
4,0
1.800
3,0
2010
2009
2008
2007
2,0
2006
2010
2009
2008
2007
2006
900
5,1
5,5
0 Opbrengsten (in miljoen euro)
Circa
4
4,5 miljard euro
Operationele EBITA-marge (%)
Operationele EBITA-marge:
6,2%
Imtech is in Europa en op de mondiale maritieme markt één van de grootste onafhankelijke technische dienstverleners die volledig is gefocust op en gecommitteerd aan technische dienstverlening door de combinatie van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw. Snelle groei van de activiteiten leidt tot continuïteit voor klanten en medewerkers. Dit biedt vertrouwen, schept kansen en maakt Imtech tot een stabiele en betrouwbare samenwerkingspartner.
De operationele EBITA-marge geeft een indicatie van de winstgevendheid. Tevens vormt dit kengetal een afspiegeling van de continue aandacht voor het bieden van een steeds hogere toevoegde waarde aan onze klanten. Deze marge is gebaseerd op het bedrijfsresultaat vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa en vóór aftrek van groepsmanagementkosten. De oorspronkelijke doelstelling voor 2012 bedroeg 6%. Dit jaar werd deze doelstelling reeds gehaald.
Doelstelling 2015 Een opbrengstenniveau van 8 miljard euro.
Doelstelling 2015 Een operationele EBITA-marge tussen 6% en 7%.
Orderportefeuille
Voorgesteld dividend
4.400 3.300
4.748
5.204
3.815
0,5
2.924
0,36
2008
0,3
2007
2006
2010
2009
2008
2007
0,65
0,47
0,4
2006
0,64 0,59
0,6
2.200 1.100
0,7
2010
4.514
2009
5.500
0 Orderportefeuille (in miljoen euro)
Ruim
Dividend per aandeel (in euro)
5,2 miljard euro
Per aandeel:
0,65 euro
De orderportefeuille is een belangrijke indicator voor toekomstige ontwikkeling van de opbrengsten en winstgevendheid van de onderneming. Gezonde groei (10% in 2010) van de orderportefeuille geeft vertrouwen in de toekomst.
Het dividendbeleid is erop gericht om aandeelhouders substantieel te laten meedelen in de nettowinst van de onderneming. Groeiende nettowinst (+ 11% in 2010) leidt tot een hogere dividenduitkering. Sinds 2009 is er sprake van een keuzedividend.
Doelstelling 2011 Verdere groei van de orderportefeuille.
Doelstelling 40% van de nettowinst uitkeren als dividend.
Werkkapitaal
Schuldratio
7,5
6,9
6,3
2,0 1,6
1,6
6,0 4,7
4,5
4,6
1,4
1,2
3,3
0,8
0,8
3,0
2010
2009
Werkkapitaal (als percentage van de opbrengsten)
2008
0,0
0,0
2007
0,4
0,4
2006
2010
2009
2008
2007
2006
1,5
1,7
Schuldratio
6,9% van de opbrengsten
1,4 in 2010
Als projectgedreven onderneming vormt het werkkapitaal voor Imtech een belangrijk element binnen het balanstotaal. Continue aandacht voor werkkapitaalbeheersing is dan ook essentieel.
Een sterke balans is voor Imtech van belang, zowel met het oog op toekomstige acquisities als voor het verwerven van nieuwe projecten en lange termijn onderhoudscontracten. Een solide financiële positie maakt continuïteit en strategische groei mogelijk, zowel commercieel naar onze klanten als op de arbeids- en kapitaalmarkt. De schuldratio is gelijk aan de gemiddelde nettorentedragende schuld gedeeld door de EBITDA.
Doelstelling Werkkapitaal als percentage van de opbrengsten tussen 6% en 6,5%.
Doelstelling Een schuldratio tussen de 1,0 en 2,5.
5
Hightech technologie aan boord van marineschepen.
Kerncijfers
Opbrengstensplit per marktsegment
Opbrengstensplit per activiteit Maintenance, Services & Management 19%
Marine 11% Traffic & Infra 13%
Private buildings 27%
Implementatie 68%
Design, Engineering & Consultancy 8%
Public buildings 11% Industry 29%
Specials 4%
Care & Cure 5%
Opbrengstensplit per technologie
Overige 5%
Opbrengstensplit per cluster
Overige 4% ICT 15%
Elektrotechniek 39%
ICT, Traffic & Marine 26%
Nordic 11% UK, Ierland & Spanje 12%
Werktuigbouw 42%
Operationele EBITA-split per cluster ICT, Traffic & Marine 25%
Benelux 13%
Duitsland & Oost-Europa 39%
UK, Ierland & Spanje 11%
Aantal medewerkers per land Overige landen 18%
Nederland 28%
Zweden 16%
Duitsland 22%
Spanje 10% UK 6%
6
Duitsland & Oost-Europa 28%
Opbrengstensplit per land Overige landen 16% Zweden 9%
Nordic 12%
Benelux 23%
Nederland 26%
Spanje 5% UK 9%
Duitsland 35%
Aandeel van Green Tech in totale opbrengsten 25%
In miljoenen euro’s, tenzij anders aangegeven
2010
2009
2008
2007
2006
Opbrengsten
4.481
4.323
3.859
3.346
2.839
EBITA
259,3
235,9
197,2
156,5
113,3
EBIT
234,2
213,0
183,8
147,3
108,8
140,4
126,2
113,3
91,9
67,7
Operationele EBITA-marge
6,2%
5,8%
5,5%
5,1%
4,5%
EBITA-marge
5,8%
5,5%
5,1%
4,7%
4,0%
198
180
156
125
92
5.204
4.748
4.514
3.815
2.924
3.046
2.584
2.473
1.891
1.567
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V.
812
498
396
367
321
Netto rentedragende schuld
431
420
445
92
25
Resultaten
Nettowinst 1
Kasstroom Orderportefeuille Balans Balanstotaal 2
Werkkapitaal (exclusief geldmiddelen)
310
197
180
109
178
Solvabiliteit
0,27
0,19
0,16
0,20
0,21
Rentedekking3
7,6
7,3
7,7
8,3
12,6
Gemiddelde netto rentedragende schuld/EBITDA
1,4
1,7
1,6
0,8
0,4
82,6
77,8
77,4
78,6
78,8
1,92
1,64
1,29
0,92
Gemiddeld aantal uitstaande aandelen (in mln)
Gegevens per aandeel van 0,80 euro nominaal (in euro’s, tenzij anders aangegeven) Nettowinst vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa4
2,00
Dividend
0,65
0,64
0,59
0,47
0,36
Pay-out
40%
40%
40%
40%
41%
Eigen vermogen5
9,30
6,35
5,11
4,68
4,08
Slotkoers
28,39
18,84
12,00
16,94
16,05
Marktkapitalisatie (in miljoenen euro’s)6
2.600
1.546
968
1.366
1.295
25.075
22.955
22.510
18.231
16.362
Personeel Aantal medewerkers per 31 december
1 2 3
Vóór holdingkosten. Conform definitie bankconvenanten. Op basis van rentebaten en rentelasten, exclusief aan personeelsbeloningen gerelateerd.
4 5 6
Op basis van gemiddeld aantal uitstaande aandelen. Op basis van aantal uitstaande aandelen per 31 december. Op basis van aantal geplaatste aandelen per 31 december.
7
Het Imtech-aandeel
2010
2009
2008
Hoogste koers
28,390
19,180
19,070
Laagste koers
18,530
9,410
9,660
Slokoers ultimo boekjaar
28,390
18,835
12,000
14,2
9,8
7,3
2,3%
3,4%
4,9%
Aantal geplaatste aandelen
91.573.840
82.087.483
80.659.647
Aantal uitstaande aandelen ultimo boekjaar
87.373.851
78.376.728
77.462.396
Gemiddeld aantal uitstaande aandelen
82.644.290
77.776.359
77.445.826
2.599.781.318
1.546.117.742
967.915.764
Koers-winstverhouding ultimo boekjaar Dividendrendement op slotkoers
Marktkapitalisatie ultimo boekjaar
Doel van Investor relations Het doel van Imtech’s investor relations is om de beleggingswereld een optimaal inzicht te geven over de strategie, het businessmodel, de concurrentiepositie en de financiële positie van Imtech. Met deze informatie wordt de beleggingswereld de mogelijkheid gegeven een goede en realistische inschatting te maken van het waardepotentieel van het aandeel Imtech.
Imtech op de beurs Imtech is genoteerd aan NYSE Euronext in Amsterdam en is opgenomen in de AMX-index. Tevens is Imtech opgenomen in de Dow Jones Stoxx 600. Naast de handel in aandelen is er de mogelijkheid om in opties op het aandeel te handelen via NYSE Euronext Amsterdam.
Om deze doelstelling te realiseren stelt Imtech alle relevante en belangrijke informatie beschikbaar aan aandeelhouders en analisten in jaarverslagen, halfjaarberichten, trading updates, persberichten, presentaties aan beleggers en analisten en op de website www. imtech.eu.
Toenemende belangstelling beleggers (aantal ontmoetingen)
Het Imtech-aandeel in 2010 Omzet (x 1.000) 3.000
500 441 400
394
16 feb – FY’09
24 jun – Acquisitie NEA
2 nov – Strategy Update
Koers (EUR) 30
2.400
24
321 300
1.800
200
1.200
2010
2009
0
2008
100
3 aug – HY’10
12 6
600 0
0 jan feb mar apr mei jun jul
8
18
aug sep okt nov dec
Herkomst aandeelhouders Imtech heeft een goed gespreid bestand van institutionele aandeelhouders die gezamenlijk 68% van de aandelen bezitten. Daarnaast is 21% van de aandelen in bezit van particuliere beleggers, voornamelijk in Nederland en België. Bijna 5% van de aandelen is in handen van de onderneming en van 6% van de aandelen is onbekend wie de eigenaar is. Brede spreiding aandeelhouders (institutionele beleggers) Rest van Europa 12%
Rest van de wereld 2%
Duitsland 9%
Over het boekjaar 2010 wordt voorgesteld om een dividend van 0,65 euro per aandeel uit te keren. Aandelenemissie Op 24 juni 2010 heeft Imtech met de uitgifte van 8.324.850 gewone aandelen tegen een koers van 22,25 euro per aandeel een succesvolle aandelenemissie ter waarde van 183 miljoen geplaatst. De opbrengsten van deze emissie zijn deels gebruikt voor financiering van de overname van de Zweedse elektrotechnische dienstverlener NEA en de Turkse maritieme technische dienstverlener Elkon. Het restant van de opbrengsten zal worden gebruikt voor de verdere groei van Imtech in relatie tot de strategie 2015.
Nederland 32%
Frankrijk 12% UK 16%
Aantrekkelijk dividend Aan aandeelhouders wordt jaarlijks 40% van het nettoresultaat exclusief bijzondere posten als dividend uitgekeerd. Sinds 2009 bestaat de mogelijkheid van keuzedividend. In 2010 heeft 54% gekozen voor dividenduitkering in aandelen. Daarvoor zijn 1.161.507 aandelen uitgegeven.
Verenigde Staten 17%
De grootaandeelhouders van Imtech zijn Ameriprise Financial (5,9%), Aviva (5,2%) en Delta Deelneming Fonds (5,1%).
Dividend: 40% winstuitkering (EUR per aandeel) 0,75
30
0,59
0,64
0,65
2010
0,60
2009
Koersverloop 2008 – 2010
0,45
24
0,30 0,15
12
2008
18
0,00
6 0 januari 2008
juni 2008
Imtech
januari 2009
juni 2009
januari 2010
juni 2010
dec 2010
Financiële kalender
Stoxx600
AMX
Toenemende verhandelbaarheid aandeel (per dag in EUR 1.000) 9.852
10.000 8.000
6 april 2011
Algemene Vergadering van Aandeelhouders
26 april 2011
Trading update eerste kwartaal 2011
2 augustus 2011
Halfjaarcijfers 2011
25 oktober 2011
Trading update eerste kwartaal 2011
7 februari 2012
Jaarcijfers 2011
4 april 2012
Algemene Vergadering van Aandeelhouders
6.732 5.838
6.000 4.000
2010
2009
0
2008
2.000
De volledige en actuele financiële agenda staat op www.investors.imtech.eu.
9
Imtech-competentiepiramide
ELECTRICAL
ICT
MECHANICAL
ADDED VALUE DESIGN ENGINEERING
INDUSTRY
Bij elektrotechniek (electrical) gaat het om het complete gamma aan elektrotechnische oplossingen in elke schaalgrootte, bijvoorbeeld: laag-, midden- en hoog-spanning, energiedistributie, meet- en regeltechniek, instrumentatie, infratechniek, elektrische voortstuwing, integrale veiligheid, gebouwbeheersing, toegangstechnologie, systeemtechnologie, (dynamisch) verkeersmanagement en -systemen en vermogenselektronica. Bij ICT gaat het om het complete ICT-traject, onder andere: software en hardware, business intelligence, besturingstechnologie, platformautomatisering, data- en telecommunicatie, data modelling, datacenters, ICT-infrastructuren, intelligente transportsystemen, storage, (telecom)netwerken, servertechnologie, virtualisatie, infraautomatisering, route-informatiesystemen, internet en intranetapplicaties, logistieke automatisering, managed IT services, technische automatisering, navigatie- en communicatietechnologie, robotisering, satellietcommunicatie, simulatie. Bij werktuigbouw (mechanical) gaat het om het complete scala aan lucht-, klimaat- en energieoplossingen, onder meer HVAC (Heating, Ventilation en Air Conditioning), koude- en warmteopslag, cleanroomtechno-logie, energie-management, energy contracting, energie-techniek, ontvochtigingstechnologie, verbrandingstechnologie, warmtetechnologie, sprinklertechnologie, piping, proces-technologie, brandblus-technologie en werktuigbouwkundige (proces) installaties.
10
MAINTENANCE MANAGEMENT MAINTENANCE SERVICES
IMPLEMENTATION
BUILDINGS
CONSULTANCY
TRAFFIC & INFRA
MARINE
Buildings: alle soorten gebouwen, bijvoorbeeld: datacenters, distributiecentra, kantoren, overheidsgebouwen, laboratoria, luchthavens, musea, parkeergarages, penitentiaire inrichtingen, leisure-centra, stadions, stations, universiteiten en (hoge)scholen, winkelcentra, ziekenhuizen en zorginstellingen; Industry: een concentratie op energiecentrales, de auto-industrie, chemie en petrochemie, energie- en milieumarkt, farmacie, machinebouw, olie & gas, veevoederindustrie, vliegtuigindustrie, voedings- en genotmiddelenindustrie; Infra & Traffic: het meten, analyseren en bevorderen van verkeersstromen, (dynamisch) verkeersmanagement (op de weg en op het water) en verkeersinfrastructuur, verkeersveiligheid, luchthaveninfrastructuur, openbaar vervoer, parkeersystemen, rail (spoor, tram en metro), tunnels, bruggen en sluizen, transport- en distributienetten, (openbare) verlichting, (afval)waterzuivering en -management, drinkwater; Marine: luxe (mega)jachten, marineschepen (logistieke ondersteuningsschepen, fregatten, korvetten, patrouillevaartuigen en onderzeeboten), speciale schepen (bagger-, offshore support-, hef- en werkschepen en FPSO’s – ‘Floating, Production, Storage & Offloading’ schepen), offshoreplatforms, vrachtschepen (containerschepen, bulkcarriers en andere vrachtschepen), passagiersschepen en binnenvaartschepen.
Organisatie, markten en competenties
Imtech Infra B.V. Imtech Infra Nederland Imtech Infratechniek Asset Rail B.V. (40%) Imtech Belgium N.V. Imtech (Belgium) N.V. Imtech Maintenance Van Looy Group N.V. Imtech Luxemburg Paul Wagner et Fils S.A. (90%) Duitsland & Oost-Europa Imtech Deutschland Imtech Deutschland GmbH & Co. KG Imtech Contracting GmbH Kraftwerks- und Energietechnik Umweltsimulation und Prüfstandtechnik Forschung und Entwicklung Reinraum- und Medientechnik Imtech Brandschütz GmbH Con Tech GmbH Real Estate Management Imtech Polska Sp. z.o.o. (Polen) Imtech KTS-CZ s.r.o. (Tsjechië) Imtech Russland OAO (Rusland) S.C. Arconi Grup S.A. (Roemenië) Imtech Austria Anlagentechnik GmbH (Oostenrijk) UK, Ierland & Spanje Imtech UK Ltd. Imtech Technical Services Ltd. (UK) Imtech Meica Services Ltd. Imtech G&H Ltd. Imtech Aqua Group Ltd. Imtech Suir (Ierland) Imtech Process Ltd. Imtech Spain S.L. Imtech Spain Buildings Imtech Spain Industry Imtech Medical Engineering S.L.
ICT, Traffic & Marine Imtech ICT* Imtech ICT Business Solutions B.V. Imtech ICT Nederland B.V. Imtech ICT Management & Consultancy B.V. Imtech ICT Integrated Solutions & Services B.V. Imtech ICT Communications Solutions B.V. Imtech ICT Performance Solutions B.V. Fritz & Macziol Software und Computervertrieb GmbH Infoma Software Consulting GmbH Fritz & Macziol (Schweiz) A.G. Imtech ICT UK Ltd. Imtech ICT Belgium Imtech ICT Austria Imtech Telecom Global Ltd. (UK) Imtech Traffic Peek Traffic Ltd. (UK) Peek Traffic B.V. Peek Traffic Sp. z.o.o. (Polen) Peek Promet d.o.o. (Kroatië) Peek Traffic Sweden AB Peek Traffic Finland Oy WPS Parking Systems Imtech Marine B.V. Imtech Marine & Offshore B.V. Imtech Schiffbau-/Dockbautechnik Imtech Marine & Offshore Ltd. (UK) Imtech Marine Germany GmbH Imtech Marine Shanghai Corp. Ltd. Van Berge Henegouwen Installaties B.V. Elkon Elektrik Sanayi Veticaret AS Dirkzwager B.V. (54%) Tess Electrical Marine Inc. (51%) (USA) IHC Systems B.V. (50%) Radio Holland Group B.V. Radio Holland Netherlands B.V. Radio Holland Belgium N.V. Radio Holland USA Inc. Radio Holland Singapore Ltd. Radio Holland Hong Kong Ltd. Radio Holland South Africa Pty Ltd. Venteville B.V. Radio Holland Content@Sea B.V. *
Ook actief in zakelijke dienstverlening.
Een volledige lijst van werkmaatschappijen van Imtech N.V. is verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel Rotterdam.
11
Werktuigbouw
Elektrotechniek
Marine
Infra/Traffic
Industry
Nordic Imtech Nordic AB NVS Installation AB (Zweden) Nordiske Varme Sanitaer AS (Noorwegen) LVI-Helin Oy (Finland) Närkes Elektriska AB (NEA) Elajo Invest AB (37.6%)
ICT
Competenties
Markten
Buildings
Werktuigbouw
Elektrotechniek
Marine
Infra/Traffic
Industry
Buildings
Benelux Imtech Nederland B.V. Imtech Building Services B.V. Imtech Sprinkler Technology Imtech Industrial Services B.V. Imtech Automation Solutions B.V. Imtech Industry International B.V. Ventilex B.V. Imtech Special Market Solutions Imtech Energy Services Imtech Security Solutions Imtech Food & Feed
ICT
Competenties
Markten
Voorwoord Raad van Bestuur Goed 2010, vertrouwen in 2011, strategie 2015 en toenemende interactie
‘Groene’ revitalisatie hoofdkantoor SE Banken, Stockholm In Zweden nemen steeds meer organisaties hun maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het milieu serieus en gaan over tot ‘groene’ revitalisatie van bestaande gebouwen. Imtech verzorgt in drie fasen de ‘groene’ revitalisatie van het hoofdkantoor van de SE Banken in Stockholm.
Imtech heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een krachtige Europese multinational met een sterke mondiaal maritiem netwerk. Dit is mede mogelijk dankzij toenemende interactie (‘connectivity’) met onze 21.000 klanten, onze 25.000 medewerkers, onze aandeelhouders, technische co-makers en leveranciers en vele, vele anderen. Zonder interactie geen vooruitgang. En vooruitgang was in 2010 het adagium van Imtech. Niet alleen door intensieve in- en externe samenwerking en wederom prima jaarcijfers, maar vooral door onze nieuwe groeistrategie voor 2015. Eind 2010 lanceerden we ook onze nieuwe interactieve corporate website waarmee we samen met een Imtech ‘social media portal’ nog beter met al onze ‘stakeholders’ kunnen communiceren. Transparant op weg naar 2015 Al meer dan 150 jaar behoren we tot de topspelers in de technologiemarkt. Sinds 1993, toen Imtech formeel tot stand kwam, kennen we een continue, sterke groei: gemiddeld per jaar 21% in winst (EBITA) en 13% in opbrengsten. Omdat we onze oude doelstellingen voor 2012 (opbrengsten van 5 miljard euro bij een operationele EBITA-marge van 6 procent) al gedeeltelijk hebben gerealiseerd, hebben we in 2010 onze strategie bijgesteld. Imtech is op weg naar 8 miljard euro opbrengsten in 2015 bij een operationele EBITA-marge van 6 tot 7 procent. De groei zal evenredig verdeeld zijn over autonome groei en acquisities. Enige kenmerken van deze groeistrategie zijn: realisatie van méér toegevoegde waarde, positieversterking in bestaande Europese landen en regio’s, en positieverwerving in nieuwe Europese landen. Maar ook sterke groei van groene technologie in de markt van energy & environment en in specifieke technologiedomeinen zoals datacenters, afvalwater en care & cure. Ook zal Imtech een steeds internationaler karakter krijgen door verdere internationale uitbreiding van onze maritieme activiteiten, het volgen van ‘key customers’ buiten Europa, internationale groei van onze trafficactiviteiten en in specifieke ICT-niches, zoals industriële software in ‘emerging markets’. Voor de financiering van de groei heeft een succesvolle aandelenemissie van 183 miljoen euro plaatsgevonden en heeft herfinanciering van de kredietfaciliteit plaatsgevonden door een gesyndiceerde bankfaciliteit van 700 miljoen euro. Ketensamenwerking en het in- en extern delen van kennis en innovaties neemt in de strategie een belangrijke plaats in. Om de organisatie nog beter te laten excelleren hebben we een nieuw governancemodel ingevoerd dat bestaat uit diverse ‘communities’. Ook hier dus transparantie, samenwerking en optimale interactie, onder meer door inzet van sociale media. Orderportefeuille groeit naar 5,2 miljard euro, goed gepositioneerd voor 2011 De toename van de orderportefeuille met 10% tot een niveau van 5,2 miljard euro is aanzienlijk. De opbrengsten blijven met 4,5 miljard euro op niveau. De EBITA neemt met 10% toe tot 259,3 miljoen euro, waarvan 6% autonoom. Al met al het bewijs dat we ook in 2010 een meer dan uitstekende performance wisten te realiseren. Vooral in Duitsland & Oost-Europa wordt een uitstekende prestatie geleverd. Autonoom neemt de EBITA hier met 34% toe. Maar ook in Nordic gaat het uitstekend. Niet alleen door sterke groei, maar ook omdat we met de acquisities van NVS (november 2008) en NEA (juni 2010) strategisch prima gepositioneerd zijn.
12
R.J.A. (René) van der Bruggen
NVS is gespecialiseerd in werktuigbouw, NEA in elektrotechniek. NVS is meer op de gebouwenmarkt georiënteerd, NEA op de industrie. Samen beschikken ze over meer dan 2.000 klanten. Het succesvolle Imtech-businessmodel, gebaseerd op het samenbrengen van technische competenties met hoge toegevoegde waarde voor klanten, komt in Nordic snel tot leven. Dit leidt tot een structureel sterke positie en een substantieel groeipotentieel. Ook wordt goede vooruitgang geboekt in de Europese markten van ICT (informatie- en communicatietechnologie) en traffic (hightech mobiliteitsoplossingen). Als gevolg van de aanhoudende lastige marktomstandigheden staat de performance in de Benelux nog steeds onder druk. Ook in de UK, Ierland & Spanje is sprake van uitdagende marktomstandigheden. Toch weet Imtech zich hier prima staande te houden. In de maritieme markt valt Imtech fractioneel terug, maar gegeven de marktomstandigheden werd hier toch een prima performance geleverd. Per saldo neemt de operationele EBITA-marge (2009: 5,8%) toe tot 6,2%. Dit alles maakt dat Imtech goed is gepositioneerd voor 2011. Groene technologie ‘driver’ voor groei Een belangrijke ‘groeidriver’ is de sterke vraag naar groene technologie. Imtech is in Europa één van de sterkste technische spelers op het gebied van energietechnologie. Ruim 25% van onze opbrengsten komt uit het segment energy & environment. Door energieoplossingen te integreren in onze totaalaanpak zijn we in staat hoge toegevoegde waarde te leveren. Het resultaat is minder energieverbruik, hogere energie-efficiëntie, realisatie van duurzame energie en een lagere CO2-uitstoot. Hiermee leveren we een belangrijke bijdrage aan duurzaamheidsdoelstellingen van de maatschappij en bij onze klanten. Zo is Imtech bijvoorbeeld betrokken bij het ‘vergroenen’ van stadions, het terugdringen van de vervuiling in rivieren, realisatie van hightech duurzame energie- en biomassacentrales, ‘groene’ schepen en verbetering van de energieprestaties in honderden gebouwen. MVO Op het gebied van MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) weet Imtech zich te onderscheiden. We nemen onze verantwoordelijkheid voor de gevolgen van onze activiteiten op de mens, het milieu en de maatschappij en leggen op basis van ISO 26000-richtlijnen daarover verantwoording af. We focussen op de verlaging van onze carbon footprint, beheersing van afvalstromen, verduurzaming
B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner
van onze bedrijfsketen en we ondernemen tal van initiatieven om zo ‘groen’ mogelijk te zijn. Met deze visie wil Imtech ook haar medewerkers inspireren zo duurzaam en milieubewust mogelijk te handelen en op hun beurt samenwerkingsrelaties in de technologieketen te inspireren. Ook hier dus interactie. Geloof in eigen kunnen We zijn ervan overtuigd dat verdere groei volgens onze transparante strategie 2015 mogelijk is. De vraag naar technologie en ICT blijft immers toenemen. De groei en toegevoegde waarde in groene technologie vormt een stevig fundament voor een solide groeipotentie. We beschikken over een breed technologisch dienstenportfolio en over leidende marktposities in grote delen van Europa en op de mondiale maritieme markt. Circa 55% van de activiteiten van Imtech is ‘recurring’, wat leidt tot meerjarige continuïteit. De omvang van de orderportefeuille van 5,2 miljard euro garandeert een sterke ‘visibility’. In vergelijking met concurrerende ondernemingen beschikken we over een nagenoeg uniek profiel. Ook onze financiële positie – met ratio’s ruim binnen met banken afgesproken kaders – is sterk. Dit geeft vertrouwen. Ontwikkeling tot ‘employer of choice’ maakt het mogelijk goed in te spelen op de kritische succesfactor van goed technisch personeel. We willen immers alleen de allerbeste mensen, op elke plek in de organisatie. Interactie tussen professionals met ‘drive’ maakt hoge toegevoegde waarde voor klanten mogelijk. Daarom is een nieuwe Human Resources strategie opgesteld. Verdere EBITA-groei Imtech staat er goed voor. Bovendien trekt een aantal voor ons belangrijke markten in 2011 verder aan, hoewel het speelveld structureel veranderd is. Alleen sterk in de samenleving gewortelde ondernemingen met hightech technologische kennis, ambitie, een heldere strategie, sterke posities, de beste mensen, passie, durf en ‘connectivity’ door intensieve interactie in talloze communities kunnen verder groeien. Imtech is zo’n onderneming. Naar de huidige inzichten verwacht Imtech voor 2011 dan ook een verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities. Mede dankzij de nauwe samenwerking met al onze ‘stakeholders’: Shared Success! Gouda, 15 februari 2011 René van der Bruggen, CEO Boudewijn Gerner, CFO
13
Highlights strategie 2015
Imtech heeft een nieuwe groeistrategie voor de periode 2011 – 2015 vastgesteld. Doelstelling is in 2015 opbrengsten te realiseren van 8 miljard euro met een operationele EBITA-marge van 6 tot 7 procent. De groei zal evenredig verdeeld zijn over autonome groei en acquisities. De groei zal als volgt tot stand komen:
Realisatie van méér toegevoegde waarde Intensieve samenwerking met klanten en samenwerkingspartners gericht op een life-cycle benadering met als doel structurele verlaging van de ‘total cost of ownership’, de totale exploitatiekosten gedurende de levensduur van technische oplossingen.
Positieversterking in bestaande Europese markten en regio’s Imtech zal haar bestaande posities in de markten van buildings, industry, traffic & infra en ICT in de Benelux, Duitsland, Oost-Europa, Nordic, de UK, Ierland en Spanje verder versterken.
14
Positieverwerving in nieuwe Europese landen Afhankelijk van concrete acquisitiemogelijkheden zal Imtech in de markten van buildings, industry, traffic & infra en ICT marktposities verwerven in landen als Denemarken, Frankrijk, (Noord) Italië, Portugal en Turkije, evenals in bepaalde landen in Oost-Europa en in de Baltische Staten.
Internationale groei van traffictechnologie en in ICT-niches Imtech zet in op internationale groei in specifieke kennisdomeinen als traffictechnologie (mondiale export van mobiliteitsoplossingen) en in bepaalde ICT-niches, bijvoorbeeld industriële software-oplossingen in ‘emerging markets’.
Uitbreiding mondiale maritieme activiteiten Imtech beschikt over een sterke positie op de wereldwijde maritieme markt. Imtech zet in op een toename van het aantal wereldwijde servicelocaties (nu zijn dit er 73). Daarnaast zal Imtech posities verwerven in productielocaties in snel groeiende scheepsbouwcentra in onder meer China, in de regio Singapore, Turkije, Canada en Brazilië.
Sterke groei in groene technologie Imtech zet in op sterke groei in de markt van energy & environment: groene technologie in kantoren, fabrieken, stadions, datacenters en schepen, maar ook groei in bio-energie, energiecentrales, energy contracting, energie-efficiency en duurzame oplossingen voor de mobiliteitsmarkt.
‘Key customers’ buiten Europa volgen ‘Key customers’ zijn speciale relaties waarbij sprake is van langdurige partnerships, intensieve samenwerkingsrelaties en kennisuitwisseling. Imtech zal deze klanten ook internationaal gaan bedienen, bijvoorbeeld in de USA, Rusland en ‘emerging markets’.
Groei in specifieke technologiedomeinen Extra groei wil Imtech bereiken in de markten van datacenters (met unieke technologische totaaloplossingen), duurzame afvalwateroplossingen (door unieke kennis van afvalwater en afvalwaterbehandeling) en care & cure (Imtech-technologie maakt dat de zorg efficiënter functioneert).
15
Verslag Raad van Bestuur
Schone rivier de Theems, Londen Imtech realiseert een technologische (proces)upgrade van de rioolwaterbeheersing in Crossness en Beckton in Londen. Een hogere verwerkingscapaciteit maakt het mogelijk meer riool- en stormwater te verwerken, waardoor minder vervuild water in de Theems stroomt. Windturbines produceren een deel van de energie die hiervoor nodig is.
16
Energie Toegevoegde waarde
Medewerkers
Groei ‘Track record’
Duurzaam Ambitie
Betrokken Synergie
Groene technologie
Toekomst
8 miljard euro opbrengsten Strategie 2015
2010: JAAR VAN VOORUITGANG Technologie speelt een steeds belangrijkere rol bij het oplossen van economische en maatschappelijke vraagstukken. Imtech bewijst met haar onderscheidende multidisciplinaire technologische propositie al jarenlang goed op deze trend te kunnen inspelen. Imtech beschikt over een nagenoeg uniek technologisch dienstenportfolio waarbij de 25.000 medewerkers de technische kerncompetenties elektrotechniek, ICT (informatieen communicatietechnologie) en werktuigbouw combineren tot onderscheidende totaaloplossingen voor circa 21.000 klanten. Imtech kent een breed portfolio met sterke posities in veel verschillende marktsegmenten in Europa en op de mondiale maritieme markt. Circa 55% van de activiteiten is ‘recurring’, een prima basis voor meerjarige continuïteit. Imtech bezit duizenden onderhoudscontracten en acteert voor talloze klanten als vaste technologiepartner. De sterke focus op de drie technologische kerncompetenties heeft Imtech ver gebracht. En zal Imtech nog verder brengen. Vooruitgang was in 2010 dan ook het adagium van Imtech! Vooruitgang door prima jaarcijfers, ondanks uitdagende marktomstandigheden in een aantal landen en markten. Vooruitgang door verdere versterking van de kapitaalstructuur. Vooruitgang in de ontwikkeling en toepassing van groene technologie in de markt van energy & environment. Vooruitgang door een groot aantal acquisities, waarvan de belangrijkste die van NEA in Zweden en Elkon in Turkije waren. Daarnaast werd ook vooruitgang geboekt op het gebied van R&D (Research & Development) en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Imtech heeft zich ontwikkeld tot een krachtige Europese multinational. Daarom werd een verbeterd governancemodel geïmplementeerd. De grootste vooruitgang was echter de aankondiging van onze nieuwe groeistrategie 2011 – 2015. Hiermee is Imtech op weg naar 8 miljard euro opbrengsten in 2015 bij een operationele EBITA-marge van 6 tot 7 procent. De groei zal evenredig verdeeld zijn over autonome groei en groei door acquisities. Deze vooruitgang werd mede mogelijk gemaakt door intensieve interactie en samenwerking met klanten, medewerkers, aandeelhouders, technische co-makers en leveranciers en vele anderen. Om communicatie met al deze ‘stakeholders’ verder te verbeteren hebben we een nieuwe interactieve corporate website gelanceerd, waarmee we nog actiever
Transparantie
Toegevoegde waarde
MVO
en transparanter kunnen communiceren. Bovendien wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van sociale media, waaronder Twitter, YouTube en Blogs. Voortgang in financiële resultaten: prima jaarcijfers en versterking van kapitaalstructuur 2010 was ondanks wisselende marktomstandigheden in de diverse landen en markten en nog altijd merkbare gevolgen van de economische crisis wederom een goed jaar voor Imtech. Zowel autonoom als door acquisities werd verdere groei van het resultaat gerealiseerd. Ook is Imtech erin geslaagd een orderportefeuille van 5.204 miljoen euro (+ 10%) voor 2011 op te bouwen, een uitstekende uitgangspositie. Goede operationele performance De belangrijkste financiële indicator voor Imtech is de EBITA (het bedrijfsresultaat vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa). In 2010 stijgt de EBITA met 10% tot 259,3 miljoen euro (2009: 235,9 miljoen euro). Hiervan is 6% autonoom. Het positieve effect van veranderende wisselkoersen bedraagt 5,8 miljoen euro. De opbrengsten groeien met 4% tot 4.481 miljoen euro (2009: 4.323 miljoen euro). Autonoom is de groei van de opbrengsten door de primaire focus op winstgevendheid én de strenge vorstperiode aan begin en eind van het jaar nihil. Het wisselkoerseffect in de opbrengsten bedraagt 84 miljoen euro positief. Ook de operationele EBITA-marge neemt opnieuw verder toe tot 6,2%, in het licht van de nog verre van ideale marktomstandigheden een meer dan uitstekende prestatie. Deze bedroeg in 2007 5,1%, steeg in 2008 tot 5,5% en kwam in 2009 uit op 5,8%. Duitsland & Oost-Europa en Nordic (Zweden, Noorwegen en Finland) presteren uitstekend. Als gevolg van de aanhoudend lastige marktomstandigheden staat de performance in de Benelux nog steeds onder druk. Ook in de UK, Ierland & Spanje is als gevolg van de economische crisis nog steeds sprake van uitdagende marktomstandigheden. Desondanks weet Imtech hier goede resultaten te behalen. In de Europese technologiemarkten van ICT (informatie- en communicatietechnologie) en traffic (hightech mobiliteitsoplossingen) wordt goede vooruitgang geboekt. In de maritieme markt valt Imtech fractioneel terug, maar hier wordt gegeven de marktomstandigheden toch een prima prestatie geleverd.
17
Licht hogere netto financieringslasten De netto financieringslasten stegen met 2,8 miljoen euro tot 44,9 miljoen euro, voornamelijk door lagere rendementen op pensioenbeleggingen in eigen beheer en een hoger werkkapitaalbeslag. De netto schuld nam met 11 miljoen euro toe tot 431 miljoen euro door een hoger werkkapitaalbeslag. Stijging winstbelasting Door de toegenomen winst steeg de winstbelasting met 4,3 miljoen euro tot 48,3 miljoen euro. De effectieve belastingdruk bedraagt 25,4% (2009: 25,7%). Verdere toename nettowinst De aan de aandeelhouders van Imtech N.V. toe te rekenen winst neemt met 11% toe tot 140,4 miljoen euro. De winst per aandeel vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa stijgt met 0,08 euro naar 2,00 euro, gebaseerd op het gemiddeld aantal uitstaande aandelen gedurende het verslagjaar. Het voorgestelde dividend bedraagt 0,65 euro (2009: 0,64 euro) per gewoon aandeel. Dit is conform het dividendbeleid om 40% van de nettowinst aan aandeelhouders uit te keren. Kasstroom en investeringen De nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedraagt 40 miljoen euro positief (2009: 150 miljoen euro positief). De toegenomen EBITA (stijging met 23 miljoen euro) werd meer dan teniet gedaan door een hoger werkkapitaalbeslag ten opzichte van 2009 met 163 miljoen euro. De nettokasstroom uit investeringsactiviteiten bedraagt 174 miljoen euro negatief, voornamelijk als gevolg van acquisities. Investeringen in materiële vaste activa bedragen 40,4 miljoen euro (2009: 41,3 miljoen euro). Naar verwachting zullen de investeringen in 2011 op ongeveer een gelijk niveau uitkomen. De nettokasstroom uit financieringsactiviteiten is 289 miljoen euro positief (2009: 48 miljoen euro negatief) voornamelijk door de aandelenemissie in juni 2010 en verhoging van de nettoschuld. Solide kapitaalstructuur In juni 2010 heeft Imtech in gedeeltelijke combinatie met de acquisitie van NEA in Zweden een aandelenemissie gedaan van 8,3 miljoen aandelen. Het merendeel van de opbrengsten van die emissie is gebruikt voor deze overname en andere acquisities. Het resterende deel is bestemd ter financiering van het strategisch groeiplan 20112015. Door de aandelenemissie (183 miljoen euro) en toevoeging van het onverdeeld resultaat (140 miljoen euro) is het eigen vermogen met 315 miljoen euro versterkt en de solvabiliteit verbeterd tot 0,27 (2009: 0,19). In november 2010 is een gesyndiceerde bankfaciliteit van 700 miljoen euro afgesloten met een looptijd tot november 2015. De nieuwe faciliteit van 700 miljoen euro is enerzijds gebruikt om de oude gesyndiceerde bankfaciliteit van 265 miljoen (looptijd tot november 2011) af te lossen en zal anderzijds mede gebruikt worden om de strategie tot 2015 te financieren. Met zowel de aandelenemissie als de nieuwe gesyndiceerde bankfaciliteit heeft Imtech het aflossingsprofiel van de bankfaciliteiten verbeterd en extra liquiditeit gewaarborgd. Daarnaast beschikt Imtech nog over een bestaande bankfaciliteit van 300 miljoen
18
Hightech maritieme radartechnologie (ECDIS®) van Imtech.
euro, die in juni 2012 afloopt en waarvoor vernieuwing nog dit jaar wordt verwacht. In beide faciliteiten is de rente variabel en gebaseerd op EURIBOR vermeerderd met een marge afhankelijk van de schuldratio. Daarnaast beschikt Imtech nog over ongecommitteerde bilaterale kredietfaciliteiten ter waarde van circa 200 miljoen euro. Nagenoeg al deze faciliteiten bevatten zogenaamde ‘change of control’ bepalingen. Gegeven de groeistrategie verwacht Imtech dat de ‘te trekken’ bedragen onder deze faciliteiten in 2011 verder zullen toenemen. Op 31 december 2010 beschikt Imtech over 110 miljoen euro aan liquide middelen (2009: 109 miljoen euro) en bedraagt de nettorentedragende schuld 431 miljoen euro (2009: 420 miljoen euro). De rentedekking bedraagt 7,6 (2009: 7,3) en de schuldratio komt uit op 1,4 (2009: 1,7). Vooruitgang in groene technologie Een belangrijke driver voor Imtech is de sterke vraag naar groene technologie. In de markten van energy & environment (energie, milieu, fijnstof en water) is Imtech één van de sterkste technische Europese spelers en weet zich uitstekend gepositioneerd. Door energieoplossingen te integreren in de Imtechtotaalaanpak wordt extra toegevoegde waarde geleverd. Deze toegevoegde waarde wordt door de markt erkend, waardoor Imtech in vele (sub)segmenten een voorkeurspositie weet te ontwikkelen. Dit heeft erin geresulteerd dat circa 25% van de totale opbrengsten van Imtech uit dit segment afkomstig is. Imtech zet in op: ■ energiemanagement en energy contracting: meerjarenverantwoordelijkheid voor optimale energielevering; ■ efficiencyverbetering: het monitoren en verlagen van energieverbruik in relatie tot primaire en secundaire processen bij klanten; ■ energiebesparing: meten, consultancy, implementatie van energie-efficiënte en/of energiebesparende technologieën; ■ energiecentrales, decentrale energievoorzieningen en hightech warmte-/krachtkoppeling; ■ thermische energie, zonne-energie, bio-energie en innovatieve energieopslag; ■ onderscheidende oplossingen op het gebied van hoogspanning en energietechniek; ■ groene schepen, zero emission-toepassingen, dieselelektrische voortstuwing en energiereductie aan boord van schepen.
Integratie van deze toepassingen in technische infrastructuur leidt tot minder energieverbruik, hogere energie-efficiëntie, realisatie van duurzame energie en een lagere CO2-uitstoot. Dit levert een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de maatschappij en bij klanten. Zo is Imtech bijvoorbeeld betrokken bij het ‘vergroenen’ van stadions, groene revitalisering van en verbetering van de energieprestaties in gebouwen, het terugdringen van de vervuiling in rivieren, realisatie van hightech biomassacentrales en groene schepen Vooruitgang in acquisities Naast constante autonome groei vormen acquisities een belangrijk onderdeel van de Imtech-strategie. Imtech heeft zich in het afgelopen decennium ontpopt tot een specialist in overnames. In totaal zijn de laatste tien jaar bijna 60 bedrijven overgenomen en met succes geïntegreerd in de organisatie. Hiertoe werken specialisten uit de diverse divisies samen met de corporate afdeling Business Development en een corporate acquisitieteam bestaande uit interne en externe specialisten. Imtech bezit een structurele longlist en werkt vanuit deze basis stap voor stap aan verdere concretisering van potentiële acquisitietargets. Acquisities moeten perfect passen in de strategie, over een uitstekend ‘track record’ van financiële resultaten beschikken en toegevoegde waarde realiseren. Over te nemen bedrijven moeten daarnaast beschikken over capabel management, dat ook na overname meerjarig verantwoordelijk blijft voor de gang van zaken en over te nemen bedrijven moeten een (synergetische) groeipotentie hebben. Imtech benadrukt dat alle acquisities tot doel hebben toekomstige strategische groei te realiseren door integratie of intensieve samenwerking met bestaande Imtech-activiteiten. In 2010 zijn de volgende bedrijven overgenomen: ■ in Nordic: ■ NEA: de één na grootste speler op de markt van elektrotechnische dienstverlening in Zweden, 2.200 medewerkers, opbrengsten circa 250 miljoen euro; ■ FCC Sprinkler & Service, specialist in hightech sprinklertechnologie in Zweden, 60 medewerkers, opbrengsten 8 miljoen euro; ■ Spitsbergen VVS, een van de meest ‘groene’ technische dienstverleners in Noorwegen, gevestigd in het noorden van de Arctische cirkel, 20 medewerkers, opbrengsten 4 miljoen euro;
19
1 Hightech totaaloplossingen voor data- en callcenters. 2 Duurzame technologie Olympisch stadion, Londen. 3 Technologie op boordplatformen. 1
2
LIT, ter versterking van de marktpositie in de industriële markt in Finland, 25 medewerkers, opbrengsten 3 miljoen euro; in Spanje: ■ Medical Engineering, een van de grotere Spaanse technische implementatie- en onderhoudspecialisten van medische apparatuur en equipment in de care& curemarkt, 40 medewerkers, opbrengsten van ruim 3 miljoen euro; in de Europese ICT-markt: ■ Sapphir, een Oostenrijkse SAP consultancy specialist, 20 medewerkers, opbrengsten ruim 2,5 miljoen euro; ■ Penta, een sterke speler op de Zwitserse markt van managed services, 20 medewerkers, opbrengsten ruim 4 miljoen euro; op de mondiale maritieme markt: ■ Elkon, één van de meest innovatieve maritieme technische dienstverleners in Turkije, ruim 200 medewerkers, opbrengsten ruim 15 miljoen euro; in de Europese trafficmarkt: ■ YSP, een Finse hightech traffic-control-specialist, 25 medewerkers, opbrengsten 3 miljoen euro. ■
■
■
■
■
Alle acquisities zijn in contanten en in voorwaardelijke vergoedingen voldaan. In totaal is met deze acquisities een koopprijs (inclusief maximale earn-out) van 146 miljoen euro gemoeid. De totale opbrengsten van deze acquisities bedragen ongeveer 290 miljoen euro op jaarbasis met circa 2.600 nieuwe medewerkers. De overgenomen ondernemingen leveren een directe bijdrage aan de winst per aandeel. De EBITA op jaarbasis van de acquisities in 2010 bedraagt 20,6 miljoen euro, waarvan 9,4 miljoen euro in 2010 werd verantwoord. In het kader van het strategisch groeiplan zijn de nietkernactiviteiten op het gebied van blusproducten en blussystemen verkocht. Het gaat om de business units Saval (Nederland en België) en Knowsley (UK). De totale omzet van de verkochte ondernemingen bedraagt ongeveer 36 miljoen euro op jaarbasis met circa 230 medewerkers. Vooruitgang in R&D Imtech beschikt over eigen competentiecentra die zich bezighouden met R&D op het gebied van gebouwtechnologie, maritieme en industriële technologie en infrastructurele en mobiliteitsoplossingen. Zoals het R&D-center van Imtech in Hamburg: actief op het gebied van simulatietechnologie in de
20
3
gebouwde en industriële omgeving. Maar ook ‘het Lab’ in Den Haag gericht op lucht- en klimaattesten. Het competentiecentrum voor maritieme technologie in Rotterdam is innovatieleider als het gaat om platformautomatisering en geïntegreerde scheepsbruggen. Ook voor hightech oplossingen op het gebied van metering & analysing in de olie- en gasmarkt beschikt Imtech over een eigen competentiecentrum, net als voor vermogenselektronica en voor hoogspanning, infra-automatisering en (afval)waterbehandeling. Bijzonder is de positie van ICT binnen Imtech. De ICT-divisie vormt de voorhoede in innovaties die op termijn een rol zullen spelen in de technische dienstverlening van de overige divisies en landen binnen Imtech. Vooruitgang in Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) Imtech wil bijdragen aan duurzame ontwikkeling en definieert deze als ‘ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeftes van het heden zonder de behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen’. Imtech neemt verantwoordelijkheid voor de gevolgen van haar activiteiten op de mens, het milieu en de maatschappij en legt daarover verantwoording af binnen de ISO 26000-richtlijnen. Imtech sluit zich aan bij deze internationale consensus over de definities, kernprincipes en toepassingsgebieden van MVO. In dit kader is aanzienlijke vooruitgang geboekt, zie pagina 57. Vooruitgang door een verbeterd governancemodel Imtech heeft zich ontwikkeld tot een krachtige Europese multinational met een sterk mondiaal maritiem netwerk. Met opbrengsten van 4,5 miljard euro, 25.000 medewerkers, negen omvangrijke divisies met honderden bedrijven en business units vraagt Imtech om een doordacht aansturingsmodel. Daarom werd ingezet op en vooruitgang geboekt met de implementatie van een nieuw governancemodel. Kernvraag hierbij is de rolverdeling tussen centrale (corporate) en decentrale verantwoordelijkheid. Sleutelwoorden zijn transparantie, duidelijke prioriteitsstelling, een meer structurele rol voor de leden van de Directieraad en diverse ‘communities’ waarmee via intensieve interne samenwerking vooruitgang tot stand wordt gebracht. Dit zowel vanuit commercieel oogpunt als via acties gericht op verdere ontwikkeling van de organisatie of voortgang op bepaalde beleidsterreinen. In dit kader is besloten dat de strategische betekenis van riskmanagement, procurement en MVO van dusdanige aard is dat deze rechtstreeks onder de eindverantwoordelijkheid van de Directieraad vallen. In
4 Energiebesparing in de Imtech Arena van de voetbalclub HSV Hamburg. 5 Technologie India’s milieuresearchcentrum ‘Bahari’ op de Zuidpool. 6 Uitbreiding dienstverlening in de zorg met technologie voor medische apparatuur.
4
samenspraak met interne deskundigen op deze gebieden wordt invulling gegeven aan een actief beleid.
STRATEGIE 2011 - 2015: OP WEG NAAR 8 MILJARD EURO OPBRENGSTEN Ambitie en succes kenmerken de groeistrategie van Imtech. Sinds de vorming van Imtech in 1993 is sprake van een sterke continue groei: gemiddeld per jaar 21% voor wat betreft de winst (EBITA) en 13% groei in opbrengsten. Omdat de doelstellingen voor 2012 (opbrengsten van 5 miljard euro bij een operationele EBITA-marge van 6%) deels nu al gerealiseerd zijn, heeft een update van de strategie 2011 – 2015 plaatsgevonden. Trends De strategie voor de periode 2011 – 2015 is gebaseerd op een aantal belangrijke trends waarop Imtech strategisch gezien kan en wil inspelen. Trends in relevante markten en technologie De vraag naar technologie en ICT blijft onverminderd stijgen. Zonder technologie en ICT is het onmogelijk relevante oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken van vandaag en morgen tot stand te brengen, bijvoorbeeld vergrijzing in de zorgmarkt, water, mobiliteit en food & feed. In de markt van energy & environment groeit de vraag naar duurzame technologische oplossingen explosief. Groene technologie vormt dé markt van de toekomst. De technologiemarkt in Europa biedt goede kansen voor Imtech om geschikte overnamekandidaten te traceren. Trends bij klanten Technologische oplossingen worden alsmaar complexer en vragen om specifieke kennis. Daarom concentreren klanten zich op hun core business en is sprake van het outsourcen van technologie. Klanten specificeren de gewenste output en Imtech realiseert deze. Dit vraagt om gedegen kennis van primaire processen bij klanten. De verantwoordelijkheid voor de technische infrastructuur wordt overgedragen, eventueel inclusief financiering van technologie-investeringen. Dit maakt dat klanten hoge eisen stellen aan toegevoegde waarde en (financiële) continuïteit van samenwerkingspartners. Ook toenemende globalisering leidt tot nieuwe vragen van klanten. Er zijn klanten die vragen om hen internationaal te volgen. Imtech wenst hierop actief in te spelen.
5
6
Trends op de arbeidsmarkt Het tekort aan goed geschoold technisch personeel blijft onverminderd een kritische succesfactor. De babyboomgeneratie gaat met pensioen en instroom uit technische opleidingen blijft achter. Imtech is een mensenbedrijf, medewerkers vormen de belangrijkste activa. Daarom wil Imtech tot de beste werkgevers in de technologiemarkt behoren. Werving en behoud van medewerkers zijn strategische issues. ‘Employer branding’ komt centraal te staan. Tevens wint ‘Het Nieuwe Werken’ aan belang. Persoonlijke betrokkenheid, ontwikkeling van medewerkers én de kwaliteit van projectmanagement winnen aan betekenis. Imtech ontwikkelt zich tot ‘employer of choice’. Drivers voor verdere groei De groei van Imtech in de periode 2011 - 2015 is mede gebaseerd op een aantal belangrijke ‘drivers’, gerelateerd aan het sterke business model van Imtech. Uniek profiel In vergelijking met concurrerende ondernemingen beschikt Imtech over een nagenoeg uniek profiel, illustratie op pagina 22. Solide groeipotentie Technologie speelt in toenemende mate een rol bij het oplossen van economische en maatschappelijke vraagstukken. Op de groeimarkt van groene technologie voor energy & environment neemt Imtech een sterke positie in. Door energieoplossingen te integreren in de Imtech-totaalaanpak wordt hoge toegevoegde waarde geleverd. Dit vormt een sterke ‘driver’ voor verdere groei. Leidende marktposities Imtech beschikt over een breed technologisch dienstenportfolio en sterke marktposities in grote delen van Europa en op de mondiale maritieme markt. Sterke marktposities vormen een gezonde basis voor verdere groei. ‘Recurring’ business Circa 55% van de activiteiten van Imtech is ‘recurring’. Dit vormt een goede basis voor meerjarige continuïteit. Ook garandeert de omvang van de orderportefeuille (5,2 miljard euro) een sterke ‘visibility’.
21
1 Energie uit golfstromen. 2 Technologie voor HVC afvalcentrale, Dordrecht. 3 Maintenance Torre de Crystal Madrid.
1
2
3
Energy Companies
MECHANICAL SOLUTIONS
ELECTRICAL SOLUTIONS
ICT
Installation Companies
ICT Companies
Imtech beschikt over een uniek profiel Construction Companies
Product Companies
Sterke financiële positie De financiële positie van Imtech is sterk. Imtech blijft financieel gezien ruimschoots binnen de met haar banken afgesproken ratio’s. Dit geeft vertrouwen in de markt. Sterke punten ■ Multidisciplinair ■ Reputatie en imago ■ Sterke marktposities ■ (Merk)onafhankelijkheid ■ Financiële positie en kapitaalstructuur ■ Aard en omvang van kennis groene technologie ■ Intensieve relaties met klanten ■ Allianties / samenwerking in keten ■ Flexibiliteit ten opzichte van wisselende marktomstandigheden ■ ICT als integratiebron ■ Kwaliteit medewerkers ■ Overnamebeleid ■ Aantal en kwaliteit van referenties ■ Heldere groeistrategie ■ Ondernemerschap ■ Innovatie ■ Riskmanagementbeleid
22
SWOT-analyse Voor Imtech geldt de volgende analyse van sterke en zwakke(re) punten, kansen en bedreigingen.
Zwakke(re) punten ■ Optimale domeinkennis in (sub)markten en van specifieke situaties bij sommige klanten ■ Ontwikkeling kennispotentieel in relatie tot snelheid technologische ontwikkelingen ■ Interne samenwerking als gevolg van het decentrale businessmodel
4 Technische infrastructuur Media Markt superstore, Moskou. 5 LEED® Gold certificaat voor de energiezuinige technologie in het winkelcentrum ‘Zielo’, Madrid. 6 Energie-efficiënte lakhal voor Porsche.
4
5
Kansen ■ Vraag naar technologie en ICT neemt structureel toe ■ Klantenfocus gericht op output in de vorm van KPI’s ■ Toenemende verantwoordelijkheid technische dienstverleners bij klanten ■ Life cycle-benadering ■ Blijvende tendens naar ‘outsourcing’ van technologie bij klanten ■ Groeipotentie groene technologie in markt energy & environment ■ Groeiende positie van ICT als kern van technische oplossingen ■ Groeiende mobiliteitsmarkt ■ Vergrijzing en gewenste exploitatieverlaging in care- & curemarkt ■ Schaalvergroting bij en internationalisering van klanten ■ Vraag naar comfort ■ MVO-beleid van overheid en klanten
In de vertaling van deze SWOT-analyse naar concrete uitdagingen (strategische ‘challenges’) geldt het volgende: Sterke punten die gebruikt worden om kansen te benutten ■ Sterke markposities maken het mogelijk goed in te spelen op de structureel toenemende vraag naar technologie en ICT ■ Imtech kan door schaal en omvang van de Europese activiteiten profiteren van de schaalvergroting en verdere internationalisering bij opdrachtgevers ■ Imtech kan door haar sterke Europese ICT-positie en partnerships met wereldmarktleiders goed inspelen op de toenemende vraag naar hoogwaardige ICT en ICT als technologische integratiebron ■ Aard en omvang van kennis groene technologie maakt het mogelijk goed in te spelen op de groeipotentie in de markt van energy & environment Sterke punten die worden gebruikt om bedreigingen af te wenden ■ Reputatie, imago, referenties, financiële kracht en (merk) onafhankelijkheid vormen belangrijke ‘assets’ bij werving van technische specialisten
6
Bedreigingen ■ Voorwaartse integratie bij (toe)leveranciers ■ Toenemende concurrentie technische spelers ■ Toenemend risicoprofiel door omvang en complexiteit van projecten ■ Juridisering van samenwerkingsrelaties ■ Afhankelijkheid co-makers ■ Gebrek aan gekwalificeerd technisch personeel op elk opleidingsniveau
Life-cycle benadering, intensiteit klantrelaties en kennis van groene technologie maken het mogelijk toenemende concurrentie te weren ■ Professionele risicobeheersing maakt het mogelijk in te spelen op tendens tot juridisering van samenwerkingsrelaties ■
Zwakke(re) punten die in sterke punten kunnen worden omgezet ■ Een omvangrijk Europees managementontwikkelingsprogramma met talloze cursussen en trainingen maakt het mogelijk het kennispotentieel in relatie tot de snelheid van technologische ontwikkelingen naar een hoog niveau te brengen ■ Intensieve decentrale samenwerking rondom specifieke competenties (datacenters, care & cure, afvalwaterbeheersing, maritieme technologie, ICT) maakt het mogelijk allianties en samenwerking in de keten aan te gaan Bedreigingen die in kansen kunnen worden omgezet ■ Intensivering van de decentrale samenwerking maakt het mogelijk om tegemoet te komen aan outsourcingsbehoefte van klanten en life-cycle tendens in de markt
23
1 Uitbreiding Cepsa-raffinaderij ‘La Rádida’ in Spanje. 2 Optimaal gebruik van water dankzij specifieke kennis van Imtech-medewerkers. 3 Technologie PGE Baltic Arena EK Voetbal 2012 Polen. 1
2
Focus op groei Imtech zal zich in de periode 2011 - 2015 richten op: ■ realisatie van méér toegevoegde waarde; ■ positieversterking in bestaande Europese landen en regio’s; ■ positieverwerving in nieuwe Europese landen; ■ uitbreiding van de mondiale maritieme positie; ■ het buiten Europa volgen van ‘key customers’; ■ sterke groei groene technologie; ■ uitbouw van specifieke technologische domeinen; ■ internationale groei van traffictechnologie en in ICT-niches. Realisatie van méér toegevoegde waarde De markt vraagt om technische dienstverleners met een life-cycle benadering, gericht op verlaging van de ‘total cost of ownership’. Imtech heeft deze filosofie al een aantal jaren geleden omarmd en zet hier versterkt op in, onder meer door focus op intensieve multidisciplinaire samenwerking met klanten en het bereiken van ‘preferred technology partner’ posities. Asset management speelt hierbij een rol. Positieversterking in bestaande Europese landen en regio’s Imtech heeft sterke marktposities in de markten van buildings, industry, traffic & infra en ICT in een groot aantal Europese landen en regio’s, waaronder de Benelux, Duitsland, OostEuropa, Nordic, de UK, Ierland en Spanje. Hier wil Imtech strategisch gezien verder groeien. Positieverwerving in nieuwe Europese landen Afhankelijk van concrete acquisitiemogelijkheden zal Imtech in de markten van buildings, industry, traffic & infra en ICT groeien in landen als bijvoorbeeld Denemarken, Frankrijk, (Noord) Italië, Portugal en Turkije, alsmede in Oost-Europa en de Baltische Staten. Uitbreiding activiteiten op mondiale maritieme markt Imtech beschikt over een sterke positie op de wereldwijde maritieme markt. Tot 2015 zullen de Imtech servicelocaties (nu 73) wereldwijd groeien. Daarnaast zal Imtech groeien in productielocaties in onder meer China, de regio Singapore, Turkije, Canada en Brazilië. ‘Key customers’ buiten Europa volgen ‘Key customers’ zijn speciale relaties waarbij sprake is van langdurige partnerships, intensieve samenwerkingsrelaties en kennisuitwisseling. Deze klanten vragen Imtech steeds vaker
24
3
haar dienstverlening internationaal aan te bieden. De nieuwe strategie voorziet in het internationaal volgen van deze ‘key customers’, onder meer in de auto- en aerospace-industrie en de food- & feedindustrie (in de USA en ‘emerging markets’) en de olie- en gasindustrie (in Afrika, het Midden-Oosten en de zogenoemde BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China). Sterke groei groene technologie Imtech haalt ruim een kwart van haar opbrengsten uit de markt van energy & environment: groene technologie in kantoren, fabrieken, stadions, datacenters en schepen, maar ook uit bio-energie, energiecentrales, energy contracting, energieefficiency en duurzame oplossingen voor de mobiliteitsmarkt. In deze groeimarkt zal Imtech, mede door acquisities, verder groeien. Groei in specifieke technologiedomeinen Extra groei wil Imtech bereiken in de markt van: ■ datacenters (Imtech biedt hierin unieke technologische totaaloplossingen); ■ duurzame afvalwateroplossingen (Imtech beschikt over unieke kennis van afvalwater-behandeling); ■ care & cure (Imtech laat door technologie de zorg efficiënter functioneren). Internationale groei van traffictechnologie en in ICT-niches Imtech ziet goede mogelijkheden voor internationale groei in specifieke kennisdomeinen als traffictechnologie (mondiale export van mobiliteitsoplossingen) en in bepaalde ICT-niches, bijvoorbeeld industriële software-oplossingen in ‘emerging markets’. Doelstellingen 2015 Per saldo leidt deze strategie tot de volgende lange-termijndoelstellingen in 2015: ■ opbrengsten van 8 miljard euro; ■ een operationele EBITA-marge tussen 6% en 7%. De groei zal min of meer evenredig verdeeld zijn over autonome groei en groei door middel van acquisities. Om dit te bereiken wil Imtech de beste technische dienstverlener en ‘employer of choice’ zijn en streeft er naar in elk voor Imtech relevant land of marktsegment minimaal over een top-3 positie te beschikken.
4 Technologiepartner voor het duurzame project ‘TheGROUNDS’ van de luchthaven Schiphol. 5 Corporate citizenship (SSDC, Shared Success in Developing Countries) in Zuid-Afrika. 6 Specifieke (energie)technologie voor grootste sauna ter wereld in Zweden.
4
Voortgang in strategie Hoewel de nieuwe strategie pas in november 2010 werd gepresenteerd, zijn toch al eerste stappen in de implementatie hiervan gezet. Zo werd de strategie van de maritieme divisie uitgewerkt, bijvoorbeeld door intensivering van de interne samenwerking en de eerste stappen in uitbreiding van de mondiale service- en productielocaties. Met de overgenomen maritieme technische dienstverlener Elkon in Turkije werden verdere groeiambities gedeeld. In Turkije vond ook een marktinventarisatie plaats met het oog op overnames. In de ICT-divisie werden werkgroepen benoemd voor uitwerking van de strategische issues en werden sociale media ‘portals’ geopend om kennisdeling tot stand te brengen. In de trafficdivisie werd de strategie vastgesteld voor verdere groei van de export. In het kader van de internationalisering van de industriepositie werd begin 2011 de mondiale positie in duurzame droogtechnologie versterkt. Tevens werd druk gewerkt aan ontwikkeling van technologische totaalconcepten voor groene datacenters en intensivering van de export van hightech testfaciliteiten voor bestaande klanten in de autoindustrie naar onder meer China, India en Thailand. Ook werden concepten voor energiemanagement en energy contracting ontwikkeld en werd een ‘road map’ voor groei in de energiemarkt vastgesteld.
VOORUITZICHTEN 2011 In 2009 rapporteerde Imtech een toename van de orderportefeuille van 5% naar 4,7 miljard euro. De huidige stijging van 10% naar 5,2 miljard markeert de goede positie waarin Imtech verkeert. Bovendien komt deze groei voornamelijk voort uit autonome groei en slechts voor een beperkt deel door acquisities. Dit zorgt voor een comfortabele uitgangspositie. Sterke marktposities, schaalgrootte, een uitgebreid dienstenportfolio en een zeer divers bestand van bijna 21.000 klanten in talloze marktsegmenten maken continuïteit en daarmee verdere groei mogelijk. De transparante strategie vormt hiervoor de basis. De sterke positie in Duitsland & Oost-Europa (goed voor circa 30% van de totale activiteiten) geeft hierbij extra vertrouwen. Ook de positie in Nordic, waar Imtech door bundeling van elektrotechnische en werktuigbouwkundige diensten aan de vooravond van sterke groei staat, draagt bij aan het vertrouwen. Daarnaast is Imtech prima gepositioneerd in de groeimarkten van groene technologie. Circa 55% van de activiteiten van Imtech is ‘recurring’. In een aantal deelmarkten is de markt hersteld van de gevolgen van de economische crisis.
5
6
In een aantal andere markten is echter nog sprake van uitdagende omstandigheden. Imtech kenmerkt zich door een flexibele projectorganisatie die zich goed kan aanpassen aan veranderende marktomstandigheden, zowel in opwaartse als neergaande richting. Dat heeft Imtech in het verleden bewezen. Ook dit geeft vertrouwen voor de toekomst. Imtech acht zich veerkrachtig genoeg om de kansen die voorvloeien uit het brede portfolio en de sterke marktposities te benutten en de bedreigingen het hoofd te bieden. Intensieve interactie met alle ‘stakeholders’ leidt tot hoge toegevoegde waarde. Gesterkt door de transparante strategie en het ‘trackrecord’ van sterke groei in de afgelopen jaren gelooft Imtech in eigen kracht. Per saldo - als resultante van kansen en bedreigingen – is én blijft Imtech goed in balans. De focus blijft gericht op groei. Imtech ligt dan uitstekend op koers om de doelstellingen van het strategisch plan 2011 – 2015 te realiseren. Naar de huidige inzichten verwacht de Raad van Bestuur voor 2011 een verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities.
Dr. ir R.J.A. (René) van der Bruggen (63), CEO en voorzitter Directieraad, Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (59), CFO en lid Directieraad
25
Benelux
Technologie voor productie halffabricaten AkzoNobel Imtech verzorgt de elektrotechniek en instrumentatie met bijhorende procesautomatisering voor een ‘Mechanical Vapor Recompression’ unit van AkzoNobel Salt in Delfzijl. Hiermee wordt mTA-zout (een biologisch afbreekbaar membraan bestaande uit ijzer en mesotartraat) geproduceerd. Dit halffabricaat vermindert het energieverbruik en verbetert de procescondities in de chloorindustrie.
26
Innovatie
Rail
Duurzaam
Care & Cure
Milieu
Groene gebouwen
Biomassa
Food & Feed
Data centers
Decentrale energiecentrales
Energietechnologie
Technische infrastructuur Warmte-/krachtkoppeling
In de Benelux telt Imtech bijna 5.000 klanten die door vier Imtech-divisies van totaaloplossingen worden voorzien. Imtech Nederland (opbrengsten: 620 miljoen euro, aantal medewerkers 4.105) en Imtech Belgium (opbrengsten: 147 miljoen euro, aantal medewerkers 843) zijn actief in de markten van buildings en industrie. Imtech Infra (opbrengsten: 215 miljoen euro, aantal medewerkers: 1.522) is actief in de markt van technologische infrastructuur en Imtech Paul Wagner et Fils (opbrengsten: 39 miljoen euro, aantal medewerkers: 318) is in Luxemburg actief in de markt van buildings. Met circa honderd vestigingen en competentiecentra beschikt Imtech over complete dekking in de Benelux. Concurrenten in de Benelux zijn: BAM (BAM Infratechniek, Van den Berg), Dalkia, GDF Suez (Axima, Cofely, Fabricom, TEM), Heijmans (Heijmans Infra en Burgers-Ergon), Spie, Stork, TBI Groep (Baas, Croon en Wolter & Dros), Vinci (Cegelec), VolkerWessels (VolkerWessels Infra, Homij, Vialis, Visser & Smit). In de Benelux, waar Imtech tot één van de sterkste technische spelers behoort, is nog geen sprake van herstel. De opbrengsten namen met 14% af, de EBITA daalde met 23% en de EBITA-marge nam af tot 3,5%. De orderportefeuille bleef met 1,3 miljard euro echter op niveau. Kerngegevens 2008 – 2010 in miljoen euro
2010
Δ
2009
2008
Opbrengsten
1.021
– 14%
1.190
1.167
35,4
– 23%
EBITA EBITA-marge
3,5%
Orderportefeuille
1.308
Werkzaam vermogen
0%
136
46,1
45,1
3,9%
3,9%
1.306
1.352
113
112
7.313
7.239
Aantal medewerkers (per 31 december)
6.788
Een belangrijke oorzaak voor de mindere performance zijn de lange perioden van strenge vorst aan het begin en het einde van het jaar. De markten van gebouwen en industrie kenmerken zich daarnaast door structureel uitdagende marktomstandigheden en er is sprake van stevige concurrentie – zowel van lokale concurrenten als uit Zuid- en Midden-Europa – en uitgestelde investeringsbeslissingen van klanten. In een aantal regio’s doen de negatieve effecten van de economische crisis zich versterkt voor, bijvoorbeeld in de meer perifere regio’s, maar ook op de vastgoedmarkt in Brussel. In België vallen bovendien de industriële investeringen ver terug. Dit alles heeft een negatief effect op de performance. Op de markt van technische infrastructuur doet Imtech het echter goed. Met toekenning van niveau 4 op de CO2 -prestatieladder wist Imtech zich op het gebied van MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) te onderscheiden.
in markten als energie, duurzaamheid, infra, milieu en MVO, rail, datacenters, smart grids, zorg, onderwijs en food & feed. In België ligt de focus daarnaast op de publieke sector en wordt er intensief intern samengewerkt, bijvoorbeeld door creatie van commerciële synergie en procesoptimalisatie in de combinatie van nieuwbouw en maintenance. Ook in de maintenancemarkt wil Imtech haar positie in de Benlux verder versterken. Steeds vaker wordt intensief samengewerkt met klanten, soms op basis van asset management overeenkomsten. Er is een groot aantal initiatieven ontplooid die aansluiten bij deze nieuwe strategie. De bijbehorende orderstroom komt echter pas op termijn op gang.
In reactie op de moeilijke marktomstandigheden zijn op meerdere plekken in de organisatie efficiencyoperaties uitgevoerd. Tevens heeft Imtech besloten zich – conform de strategie – te focussen op het bieden van toegevoegde waarde
– 7%
Sterke groei in energiemarkt Bedrijfsleven en overheid gaan steeds vaker over tot het formuleren van concrete duurzaamheidsdoelstellingen. Imtech weet hier goed op in te spelen. Technologie is immers een belangrijk instrument om deze doelstellingen waar te maken. Zo gaf de Nederlandse Provincie Limburg opdracht voor de realisatie en het technisch onderhoud van twee duurzame energiecentrales op basis van warmte-/krachttechnologie,
27
biomassa, zonne- en, windenergie in Maastricht en Venlo. Eveneens in Venlo realiseert Imtech de duurzame energievoorziening voor een omvangrijk multidisciplinair vastgoedproject. In de Eemshaven werken Imtech Nederland en Imtech Deutschland samen aan de meest duurzame energiecentrale van Nederland, die wordt gestookt met steenkool en biomassa. Imtech is eveneens ‘main contractor’ bij een duurzame bio-energiecentrale in Eindhoven. Ook op het gebied van energieconversies door middel van brandstofcellen is Imtech prominent actief. Luchthaven Amsterdam Airport Schiphol selecteerde Imtech als technologiepartner voor het duurzame project ‘TheGROUNDS’: Schiphol heeft de ambitie om in 2012 CO2neutraal te zijn en in 2020 20% van de benodigde energie duurzaam op te wekken. Hierbij worden innovatieve technologieën ingezet, bijvoorbeeld energiecentrales op basis van warmte-/krachttechnologie, biomassa, zonne-energie. Imtech is ook actief met de groene revitalisatie van het Belgische hoofdkantoor van BNP Parisbas in Brussel. Smart grids zijn intelligente energienetwerken die in de komende decennia als ankerpunt fungeren voor ingrijpende veranderingen in onze energievoorziening. Imtech is betrokken bij de grootste smart grid-pilot in Nederland, die ‘de energie van de toekomst’ voor 5.000 huishoudens gaat zekerstellen. In de markt van duurzame LED-verlichting is Imtech succesvol onder andere met het eigen concept Innolumis®, dat energiebesparingen tot soms wel 80% mogelijk maakt. Imtech adviseert provincies en gemeenten hierover en plaatste duizenden armaturen. Imtech werkt ook voor TenneT en Elia, netbeheerders voor hoogspanning in respectievelijk Nederland en België, en ziet hier de omvang en complexiteit van de aan haar gegunde projecten toenemen. Duurzaamheid en energie-efficiëntie voeren de boventoon. Er zijn diverse vernieuwende projecten uitgevoerd voor TenneT, waaronder een innovatief kabelveld in Voorburg en een hightech energiedistributievoorziening in Bleiswijk. Imtech wist haar dienstverlening uit te breiden met specifieke service- en meetdiensten, waarmee de toegevoegde waarde toeneemt. Groene technologie en MVO in industrie, laboratoria en food & feed Ook in de industrie weet Imtech zich met groene technologie te onderscheiden. Zo wordt een innovatieve oplossing bij Shell Moerdijk verzorgd om vrijkomende emissies om te zetten in elektriciteit. Voor Citroën in België werden diverse energieoplossingen tot stand gebracht. In de markt van laboratoria wordt vooruitgang geboekt, bijvoorbeeld met de technologische inrichting van een geavanceerd laboratorium voor het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Voor Nuon realiseert Imtech de technologie voor ondergrondse gasopslag. In de markt van food & feed is Imtech onder meer betrokken bij PlantLab®, een nieuwe, duurzame methode om in hightech gesloten teelruimten groenten, fruit, bloemen en planten te kweken (ook wel ‘MVO-kassen’ genoemd). Export van technologie: olie- & gastechnologie en duurzame procestechnologie Imtech is gespecialiseerd in de export van hightech technologie voor het winnen en verwerken van olie & gas. Er wordt met succes gefocust op middelgrote EPCprojecten (Engineering, Procurement en Construction), bijvoorbeeld in Brunei. In
28
Onderhoud en beheer openbare verlichting Amsterdam De gemeente Amsterdam telt circa 140.000 straatlantaarns en verlicht ruim 300 bruggen en monumentale gebouwen. Imtech is verantwoordelijk voor onderhoud en beheer van circa tweederde van de openbare verlichting. Energiebesparing krijgt hierbij extra aandacht.
onder andere Egypte en Roemenië worden totaaloplossingen op het gebied van procescontrole & -optimalisatie, output- & kwaliteitsanalyse in olie- en gasplants uitgevoerd. Imtech exporteert ook in toenemende mate innovatieve droogtechnologie (thermisch-fysische procestechnologie) bijvoorbeeld voor het drogen van zand, zout, paneermeel, pvc en biomassa. Klanten zijn onder meer Unilever, DSM, en Saint Gobain.
Focus op care & cure Technologie wordt in de care- en curemarkt steeds belangrijker. Imtech focust op technologische oplossingen die voldoen aan de strengste normen voor hygiëne en veiligheid. Grotere orders kwamen van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, het AMC (Academisch Medisch Centrum) in Amsterdam en het St. Elisabeth ziekenhuis in Herentals.
Groene datacenters: groeimarkt Sterk toegenomen bandbreedte van informatiestromen, toenemende intensiteit van het dataverkeer en de verbetering van performance en security maken dat telecom- en ICTproviders investeren in het uitbreiden van de datacapaciteit. Tegelijkertijd nemen de milieueisen toe. Datacenters, die per definitie veel energie vragen, moeten zo ‘groen’ mogelijk worden. Imtech biedt totaaloplossingen voor ‘groene’ datacentertechnologie. Er wordt een CO2-reductie tot stand gebracht van 40%. Een belangrijke order is die voor de realisatie van groene datacenters voor BT in zowel Nederland als Duitsland. Deze voldoen ruimschoots aan de hoogste Europese energienormen.
Onderwijs: technologie-impact neemt toe Steeds meer onderwijsinstellingen stellen hoge eisen aan energiebesparing, vermindering van CO2-uitstoot en verbetering van de veiligheid. ‘Slimme’ technologie maakt dit mogelijk. Imtech is onder meer betrokken bij het ‘frisse scholenconcept´ ter verbetering van het werkklimaat van leraren en de prestaties van leerlingen. Daarnaast worden technische oplossingen verzorgd in het Campus 2020-project van de TU Eindhoven, de Universiteit van Amsterdam, evenals de École Européene en École Fousbann in Luxemburg.
Opmars in markt van infrastructuur In de markt van technische infrastructuur is Imtech aan een stevige opmars bezig. Er zijn omvangrijke orders verworven, waaronder de hightech beveiligingstechnologie voor de metro in Rotterdam. In de railmarkt is Imtech over een steeds breder front actief, onder meer met hightech beveiligings- en energietechnologie op de Hanzelijn en het tracé RijnGouwelijn Oost en een onderhoudscontract voor de technologie in spoortunnels van de Betuweroute. Tevens werd de mogelijkheid om via Wifi draadloos te internetten in de hoge snelheidslijn Thalys gerealiseerd. In de markt van verkeerstunnels werd voortgang geboekt, bijvoorbeeld met een onderhoudscontract voor alle tunnels in de provincie Zuid-Holland. Bijzondere projecten zijn de elektrotechnische renovatie van de Oosterscheldekering en de technologische upgrading van scheepvaartbegeleidingsystemen langs het Noordzeekanaal. In de markt van openbare verlichting onderhoudt Imtech tweederde van Amsterdam (meer dan 120.000 armaturen) en het overgrote deel van Maastricht. Tevens werd de technische infrastructuur voor de duurzame baanverlenging van de luchthaven Eelde en op diverse start- en landingsbanen van de luchthaven Amsterdam Airport Schiphol gerealiseerd.
Maintenance: nieuwe initiatieven In de maintenancemarkt werd Revitaal® geïntroduceerd, een revitaliseringsconcept voor technologie in leegstaande kantoorpanden die opnieuw op de markt worden gebracht. Omvangrijke onderhoudscontracten zijn er van Inbev, Exxon en BNP Paribas in België. Toekomst In de Benelux lijkt Imtech het dieptepunt in de markt van gebouwen en industrie bereikt te hebben. Ondanks blijvende uitdagende marktomstandigheden ziet Imtech zich gesterkt door talloze initiatieven, die passend in de nieuwe strategische focus van Imtech, die nu al hun vruchten afwerpen. In de markt van technische infrastructuur is Imtech goed gepositioneerd voor verdere groei. Beide ontwikkelingen geven vertrouwen voor de toekomst.
Ing. B. (Bart) Bouwmeester MBA (43), Algemeen Directeur Imtech Nederland en lid Directieraad, J.A. (Jan) Casteleijn (61), Algemeen Directeur Imtech Traffic & Infra en lid Directieraad
29
Duitsland & Oost-Europa
Hightech testcenters voor BMW, München Imtech is verantwoordelijk voor een groot deel van de technologie in het Energy & Environmental Test Centre (ETC) en Aerodynamic Test Centre (ATC) van BMW in München. In de centra worden onder meer aerodynamica, rijsituaties, carrosserieën, koude, warmte en luchtvochtigheid van nieuwe BMW-modellen getest.
30
Energietechnologie Data centers
Energie-efficiëntie
CO²-reductie
Cleanroomtechnologie
Care & Cure
EK Voetbal 2012
Succes in Polen
Energy Contracting
Groene stadions
Duurzame auto-industrie Groene gebouwen
Imtech is in Duitsland één van de sterkste spelers op de markten van gebouwen en industrie. Imtech bedient circa 5.500 klanten vanuit zes regio’s - Noord (Hamburg), West (Düsseldorf), Midden (Frankfurt), Oost (Berlijn), Zuidwest (Stuttgart) en Zuidoost (München) - met ruim zestig vestigingen. Daarnaast zijn er diverse competentiecentra, bijvoorbeeld voor energy contracting, cleanroomtechnologie, brandbeveiliging, stadion- & arenatechnologie, energiecentrales & -systemen en innovatieve testoplossingen voor de auto-industrie. Tevens is er een hightech R&D center in Hamburg. Imtech beschikt tevens over sterke posities in Polen, Roemenië en Rusland. Vanuit Duitsland is Imtech in toenemende mate actief in Oostenrijk. Voor klanten worden technische oplossingen wereldwijd geëxporteerd. Concurrenten zijn: Bilfinger Berger en Kraftanlagen München (in de markt van energietechnologie en energiecentrales), Getec en Hochtief Energy (in markt van energy contracting), Weiss Umwelttechnik (in de autoindustrie), YIT en Cofely (in elektrotechniek en werktuigbouw) en Mercury en TKT (in Polen). In Duitsland & Oost-Europa, waar Imtech één van de leidende technische spelers is, werd wederom een uitstekende autonome groeiperformance neergezet. De EBITA vertoont een substantiële groei van 34%, opbrengsten groeien met 18%, de EBITA-marge neemt toe tot 8,3% en de orderportefeuille komt uit op ruim 1,8 miljard euro (+14%). Het aantal medewerkers steeg met 9% tot 4.880. Kerngegevens 2008 – 2010 (in miljoen euro)
2010
Δ
2009
2008
Opbrengsten
1.306
+ 18%
1.103
1.037
EBITA
107,8
+ 34%
EBITA-marge
8,3%
Orderportefeuille
1.843
Werkzaam vermogen
+ 14%
272
80,3
59,1
7,3%
5,7%
1.620
1.529
230
183
4.497
4.212
Aantal medewerkers (per 31 december)
4.880
Omvangrijke energieprojecten, basis voor sterke groei Imtech ontwikkelt zich in Duitsland en daarbuiten tot een leidende energiepartner. Imtech is dan ook betrokken bij tal van energieprojecten. Bijvoorbeeld de ‘groene’ revitalisering van de twee 155 meter hoge torens van het hoofdkantoor van de Deutsche Bank in Frankfurt, de uitbreiding van het energieefficiënte kantoorgebouw voor Victoria Versicherungen in Düsseldorf, een hightech energiecentrale in Hamm en een duurzame energiecentrale voor de Bundesnachrichtendienst (de Federale Duitse Inlichtingendienst) in Berlijn, de energietechnologie in het nieuwe hoofdkantoor van uitgever Spiegel en het Ericus-Contor gebouw in Hamburg en de hightech technologie (waaronder innovatieve warmteterugwinning die 70% van de warmte in de terminal opnieuw gebruikt) voor de nieuwe luchthaven Berlin Brandenburg International.
Morris in Köln en de energiezuinige technologie voor MRV, de modernste drukkerij van Duitsland. Ook producenten van zonnecellen doen in toenemende mate een beroep op Imtech. Tot slot excelleert Imtech in de markt van decentrale energiecentrales met een groot aantal orders, bijvoorbeeld voor SCA Aschaffenburg en Volkswagen Kassel.
Ook in de industrie ontwikkelt Imtech zich goed, bijvoorbeeld met verlaging van de CO2-emissie bij de industriële producent Attendorn, de technologie in een energiegebouw van Phillip
+ 9%
Groene technologie voor auto-industrie De auto-industrie, met haar groeiende export, blijft een belangrijke motor voor de Duitse economie. Imtech bezit een sterke positie en levert geavanceerde testtechnologie voor nieuwe en zuinige automodellen met een lage CO2-uitstoot. Zo werd het nieuwe Aerodynamic Test Centre (ATC) van BMW Group in München opgeleverd, het modernste automotive ontwikkelcenter ter wereld. Ook voor VW en Audi werden testcenters ingericht. Daarnaast levert Imtech wereldwijd hightech testfaciliteiten in de vorm van ‘end-to-line’ oplossingen, carrosserie-testen en innovatieve oplossingen voor het testen en stimuleren van relevante klimaatcondities. In het
31
kader van de groeistrategie wordt hier extra op ingezet. De ontwikkeling van elektrische en hybride auto’s doet de vraag naar hoogwaardige testoplossingen stijgen. Hierdoor neemt de export naar China toe. Ook in Thailand is Imtech actief. Voor Porsche wordt de energiezuinige technische inrichting van een nieuwe lakhal (‘paintshop’) verzorgd. Voor Audi de energie-efficiënte technische infrastructuur van een nieuwe carrosserieproductiehal. In Hongarije is er een vergelijkbare opdracht van Daimler. Onderscheidende propositie in de markt van care & cure De Duitse zorgmarkt is een belangrijke groeimarkt. Imtech focust op een breed pakket aan energieservices en is in staat op meerjarenbasis de complete technologische verantwoordelijkheid op zich te nemen voor levering, onderhoud en beheer van alle energievoorzieningen. Daarnaast integreert Imtech met innovatieve technologie het complete energieproces in complexe bedrijfs- en productieprocessen. Deze aanpak heeft succes en past prima in de groeistrategie van Imtech. De LVR-Klinik in Bonn verlengde een energy contracting contract. Dankzij de energiecompetentie is Imtech betrokken bij de upgrading van tientallen medische centra en klinieken door het hele land. Ook dit past in de nieuwe Imtech-strategie. Er werd een innovatief concept voor ultieme schone lucht in operatiekamers ontwikkeld, dat postoperatieve infectieuze complicaties voorkomt. Hiervoor is veel belangstelling. Groei in energiegerelateerde markt van datacenters Imtech is een specialist in de energetische en technologische (her)inrichting en upgrading van datacenters. Een sterke toename in het digitale betalingsverkeer en bandbreedte van informatiestromen maken dat Duitse data- en telecomproviders, verzekeraars, de retail- en auto-industrie overgaan tot vernieuwing en/of uitbreiding van bestaande datacenters. Door deze capaciteitstoename bereikt de warmteafgifte een kritische grens. Dit maakt energiebesparing, koeling en warmteverwijdering noodzakelijk. De hightech oplossingen van Imtech bieden optimale mogelijkheden voor energiebesparing en CO2-reductie. Er werden diverse orders verworven, bijvoorbeeld voor BT, Lidl, Toshiba en callcenters van Deutsche Telecom in Bielefeld, Recklinghausen en Meschede. Strategisch gezien wenst Imtech zich in deze markt aanzienlijk te ontwikkelen. Andere energiegerelateerde groeisegmenten Bijzonder is de ontwikkeling van ‘groene’ stadions. In de Imtech Arena, het stadion van de Duitse topvoetbalclub HSV (Hamburger Sport Verein), heeft Imtech de eerste stappen gezet om te komen tot aanzienlijke energiebesparing en reductie van CO2. Groene stadiontechnologie vormt een interessante groeimarkt, zowel in als buiten Europa. Hier werd passend binnen de strategie een internationaal competentiecentrum voor ingericht. Ook in het onderwijs en de markt van technologische inrichting van researchcentra en laboratoria werd met energiegerelateerde opdrachten vooruitgang geboekt. Een voorbeeld is de Universiteit van Mainz. Imtech is één van de sterkste spelers in Europese markt van cleanroomtechnologie. Orders waren er van Merck-Serono in Zwitserland en van een Aziatische solar wafer producent in België.
32
Duurzame gebouwen Holzhaben, Hamburg Imtech is technologiepartner bij de realisatie van extreem energiezuinige gebouwen in de Holzhaben in Hamburg, waaronder het gebouw ‘Ericus Spritze’.
Sterke groei in Oost-Europa, mede door EK Voetbal 2012 Imtech heeft een sterke positie in Polen, waar in 2012 het EK Voetbal wordt georganiseerd. Imtech is verantwoordelijk voor de technologie in alle drie de Poolse stadions: het Nationale Stadion in Warschau (capaciteit: 55.000 toeschouwers), de PGE Baltic Arena in Gdansk (capaciteit: 44.000 toeschouwers) én het stadion in Wroclaw (capaciteit: 44.000 toeschouwers). De expertise in stadiontechnologie leidde ook tot de order voor de technologie in het nieuwe stadion van de voetbalclub Bialystok (capaciteit: 22.500 toeschouwers). Ook in andere segmenten is Imtech succesvol zoals blijkt uit opdrachten van het Joods Museum in Warschau en de filmacademie in Łódz´. Belangrijke doorbraken werden gerealiseerd in de zorgsector (eerste order voor een ziekenhuis in Danzig) de markt van muziekgebouwen (de philharmonie van Weyerowo) en zwembaden (aquaparken in Allenstein en Treuberg). Dit betekent meerjarige continuïteit en verdere sterke groei. Ook het vorig jaar overgenomen Arconi ontwikkelt zich goed, ondanks lastige marktomstandigheden in Roemenië. In Rusland en omliggende regio’s zet Imtech haar opmars gestaag voort. Er kwamen onder meer orders voor een hightech sportvoorziening in Tasjkent en van de supermarktketen Selgros. Toekomst Imtech is in Duitsland voorgesorteerd voor verdere sterke autonome groei. Vooral in het energiedomein zal Imtech zich sterk ontwikkelen. Vanuit Duitsland zal de internationale groei van Imtech doorzetten door klanten in toenemende mate te volgen naar vooral ‘emerging markets’. Ook in Oost-Europa zal Imtech verder groeien. De toekomst wordt met veel vertrouwen tegemoet gezien.
K. (Klaus) Betz (55), Algemeen Directeur Imtech Deutschland en lid Directieraad
33
UK, Ierland & Spanje
Technologie in deel ‘Torre Espacia’ Madrid Voor de Canadese ambassade realiseerde Imtech technisch oplossingen in de 230 meter hoge ‘Torre Espacia’ in Madrid, waaronder hightech telecommunicatie, branddetectie, toegangscontrole en beveiliging.
34
Asset Management
Energie
Technologie-export
Biogascentrales
Energiebesparingen
Multidisciplinair
Hightech
Afvalwaterbehandeling
Schone Theems
Care & Cure
Energie-efficiëntie Bio Solids
Focus op maintenance
In de UK en Ierland (opbrengsten: 303 miljoen euro, aantal medewerkers: 1.150) heeft Imtech goede posities in de markten van gebouwen, industrie en infra (waterbehandeling). Het aantal klanten bedraagt circa 1.300. De activiteiten zijn geconcentreerd in Groot-Londen, Zuidoost-Engeland, de Midlands en Yorkshire en op nationale schaal in Ierland. Belangrijkste concurrenten in gebouwen en industrie zijn Briggs & Forrester, Londsdale en Spie (Spie Matthew Hall). In de markt van water- en afvalbehandeling acteert Imtech op nationale schaal in de UK. Enige belangrijke concurrenten zijn: Biwater (sinds kort onderdeel van MWH Global), Black & Vetach, Enpure en Veolia. In Spanje (opbrengsten: 214 miljoen euro, aantal medewerkers: 2.472) biedt Imtech complete technische dienstverlening in de industrie en de markt van buildings. Imtech heeft een sterke positie en telt circa 1.100 klanten. Belangrijke concurrenten in de industrie zijn Grupo Abantia, Grupo Cobra, Grupo Navec, Masa en Imasa. In de markt van buildings zijn de belangrijkste concurrenten Cofely, Emte, Grupo Cobra, Grupo Elecnor en Tecair. In de UK, Ierland & Spanje is als gevolg van de economische crisis sprake van uitdagende marktomstandigheden. Hierdoor daalden de opbrengsten en EBITA beide met 7%. Imtech blijkt in staat de EBITA-marge met 6,0% op niveau te houden. De orderportefeuille neemt met 6% toe tot 579 miljoen euro. Kerngegevens 2008 – 2010 (in miljoen euro)
2010
Δ
2009
2008
Opbrengsten
517
– 7%
558
519
31,1
– 7%
EBITA EBITA-marge
6,0%
Orderportefeuille
579
Werkzaam vermogen
185
+ 6%
33,5
32,4
6,0%
6,2%
546
524
113
133
3.714
3.539
Aantal medewerkers (per 31 december)
3.622
UK: focus op hightech, partnering, energie en water In de UK zijn de technologie-investeringen in de gebouwenmarkt gering, wat leidt tot hevige concurrentie. Imtech weet zich hieraan grotendeels te onttrekken door een focus op hightech oplossingen, partnering en unieke kennis op het snijvlak van afvalwaterbehandeling en energie. Ook wordt een breed scala aan technologische oplossingen voor de Olympische Spelen 2012 geleverd, waaronder de energiezuinige technologie in het nieuwe Olympisch Stadion, het Olympisch winkelcentrum ‘Westfield Stratford City’ en het Olympisch wielerstadion (Velodrome). Deze orders compenseren deels de terugval in de vastgoedsector. Unieke technologische kennis van zowel energie als water leidt tot verdere groei in beide markten met de nadruk op afvalwaterbehandeling. Zo heeft Imtech zich ontwikkeld tot een specialist in behandeling van ‘biosolids’ (rioolslib), een restproduct dat vrijkomt bij de zuivering van rioolwater. De biosolids ondergaan een duurzame behandeling op basis van innovatieve anaërobe vergistingstechnologie (‘advanced digestion’) in hightech biogascentrales. Hierdoor ontstaat
‘groen’ biogas dat kan worden omgezet in duurzame energie en kwalitatief hoogwaardige mest. De energie kan aan het elektriciteitsnet worden teruggeleverd. Samen met joint venture partner Galliford Try biedt Imtech in dit segment nagenoeg unieke totaaloplossingen. Recent opgeleverde biogascentrales, voor Anglian Water Services in Cardiff en voor Welsh Water in Cardiff en Afan blijken tot de best presterende in de UK te behoren. De centrales wekken meer dan 10 MW aan duurzame energie op, die aan het elektriciteitsnet wordt teruggegeven. Mede dankzij deze referenties gunde Northumbrian Water Imtech de order voor een nieuwe biogasgascentrale van 4 MW energie in Howdon.
– 2%
Imtech is ook een belangrijke joint venture partner voor een technologische (proces)upgrade van de rioolwaterbeheersing in Crossness en Beckton in Londen, die samen vier miljoen inwoners van de stad bedienen. De door de upgrade ontstane verhoogde verwerkingscapaciteit maakt het mogelijk meer riool- en stormwater te verwerken. Hierdoor stroomt er tijdens piekmomenten door slecht weer en storm minder vervuild
35
water de Theems in. Windturbines produceren een belangrijk deel van de energie die nodig is voor het proces van verwerking van het rioolwater. Een ander voorbeeld is de vijfjarige verlening van het asset management contract voor beheer en verbetering van alle water- en afvalwaterinstallaties van Welsh Water in Wales. Belangrijke onderdelen van het voortdurende succes van Imtech is de toewijding aan de uitdagende eisen die dit project stelt in de vorm van hoge toegevoegde waarde, het leveren van duurzame totaaloplossingen en een stappenplan in de verlaging van de carbon footprint. Londen blijft belangrijk voor Imtech. Ook hier ligt de focus op technologische innovatie. Goede voorbeelden zijn het energiezuinige project Croydon Civic Offices en de hightech technologie voor de wereldberoemde Milton Court van de Guildhall School of Music. In de concerthal en het theater wordt een geluidsniveau gerealiseerd dat de kwaliteit van een opnamestudio evenaart. Een andere belangrijke markt voor Imtech is het onderwijs. De technologie in academies van East Basildon en Westminster werd afgerond samen met nieuwe R&D- en onderwijsfaciliteiten voor het Hauser Forum van de Universiteit van Cambridge waar startende IT-ondernemingen gehuisvest worden. Voor de ‘Bodleian Library’ van de Universiteit van Oxford werd innovatieve technologie gerealiseerd voor het conserveren van miljoenen (kopieën van) wetenschappelijke boeken en publicaties. In Ierland is sprake van een substantiële daling in technologie-investeringen wegens de diepe economische crisis waarin het land verkeert. Imtech beschikt hier over unieke technologische competenties op het gebied van elektrotechniek & instrumentatie (E&I). De focus ligt nu op export van deze technologische kennis, zowel binnen Europa als daarbuiten. De eerste resultaten van deze nieuwe strategie dienen zich aan. Zo is Imtech als E&I-partner actief in een nieuwe fabriek van voedselproducent Almarai voor babyvoedsel in Saoedi-Arabië. Olie- en gasproducent Agip in Kazachstan gaf een eerste order voor E&I-oplossingen in een nieuwe mega olie-installatie in de Kaspische Zee. Spanje: multidisciplinaire focus op maintenance, care & cure en energie De Spaanse economie bevindt zich in een neerwaartse spiraal. Dit geldt ook voor de investeringen in technologie. Ondanks dat weet Imtech zich goed te handhaven. Belangrijkste reden hiervoor is dat circa 40% van de opbrengsten uit (langdurige) maintenancecontracten komt. In toenemende mate zijn deze contracten – conform de Imtech-strategie – multidisciplinair van aard. Hierdoor is Imtech bij klanten steeds vaker als technologiepartner betrokken in de kern van productieprocessen. Intensieve samenwerking leidt tot hoge toegevoegde waarde en spin-off. In de industrie excelleert Imtech op het gebied van industriële assemblage, maintenance, shut-downs en revamping services. Dit ondanks toenemende concurrentie-
36
Technologie One Hyde Park Knightsbridge, London Eén van de meest prestigieuze appartementsgebouwen ter wereld.
en prijsdruk. Energie-efficiëntie wordt steeds belangrijker. Zo is Imtech betrokken bij vergroting van de energie-efficiëntie bij Cepsa en bij grote thermische zonne-energieprojecten van Acciona. Imtech is technologiepartner bij de verdubbeling van de raffinagecapaciteit van Repsol in Cartagena. Als spin-off wordt ook de hightech instrumentatie verzorgd. Ook bij Repsol in Puertollano leidt kennis van het primaire proces tot extra orders, onder meer voor multidisciplinair dynamisch en statisch onderhoud. Daarnaast is Imtech betrokken bij tal van maintenance- en upgradingprojecten. Niet alleen bij de olie- en gasbedrijven Repsol, Cepsa en BP, maar ook in een chemische plant van de farmaceut Bayer, bij staalproducent Acerinox en tankopslagbedrijf CLH. Naast onderhoud en reparatie van tanks, levert Imtech nu ook totaaloplossingen voor nieuwe opslagfaciliteiten. In de gebouwenmarkt is er dankzij de overname van diverse Huguet-bedrijven in 2008 en 2009 sprake van een multidisciplinaire aanpak. Imtech verwierf maintenanceorders voor de ‘Torre de Cristal’ in Madrid (met zijn 250 meter de hoogste toren van Spanje), de regionale overheid van Extremadura in Merida en 23 gebouwen van de Baskische Politie. In de publieke gebouwensector kwamen er multidisciplinaire orders van onder meer de belastingkantoren van Oviedo and Almeria. In de care- & curemarkt is Imtech bezig aan een stevige opmars, bijvoorbeeld met orders in nieuwe ziekenhuizen in Burgos en Toledo en onderhoudscontracten in ziekenhuizen in La Plana en Morón. Het eerste multidisciplinaire contract was de modernisering van de operatiekamers in het ziekenhuis van Tudela. Om de positie op de care- & curemarkt een ‘push’ te geven werd Medical Engineering overgenomen, één van de grotere Spaanse spelers in de markt van medische apparatuur en equipment. De combinatie van technische infrastructuur met services rondom medische apparatuur maakt het mogelijk totaaloplossingen aan te bieden, cross selling te realiseren en de toegevoegde waarde te vergroten. De zorgmarkt vormt goede compensatie voor wegvallende nieuwbouwinvesteringen in gebouwen, hoewel ook hier orders tot stand kwamen, bijvoorbeeld voor het winkelcentrum Las Arenas in Barcelona. Daarnaast werden de eerste referenties opgebouwd in de markt van datacenters, ondermeer in Madrid bij Aviva, de Landregister Associatie (Colegio de Registradores) en een datacenter in het hoofdkantoor van Grupo Mahou San Miguel. In de energiemarkt
onderscheidt Imtech zich sterk met haar concept van ‘groene’ gebouwen. Eerste referenties waren er voor het duurzame hoofdkantoor van Repsol in Madrid, het winkelcentrum ‘Zielo’ in Pozuelo (Madrid), dat een LEED® Gold certificaat ontving, en ‘groene’ maintenance bij het Las Mercedes Business Park en het Parc Cientific in Barcelona. De Spaanse overheid bereidt voor 330 grote publieke gebouwen (overheidsgebouwen, ziekenhuizen, luchthavens etc.) een omvangrijk energiebesparingstraject voor. Imtech is hiervoor goed gepositioneerd. Toekomst De markt voor technische dienstverlening in de UK en Spanje verandert. Imtech beschikt over een uitstekende uitgangspositie om hier optimaal van te profiteren. Een hightech multidisciplinaire benadering met toegevoegde waarde en focus op energie, milieu, care & cure en partnering met klanten voeren – conform de Imtech-strategie – de boventoon. Dit biedt perspectief in een zeer concurrerende markt, waar de omstandigheden naar verwachting op korte termijn niet zullen verbeteren. Voor Ierland ligt de focus op export van specifieke technologie. Er is vertrouwen in de toekomst. J. (Javier) Llanos Acuña (52), Algemeen Directeur Imtech Spain en lid Directieraad, J.M. (Jim) Steele (63), Algemeen Directeur Imtech UK en lid Directieraad
37
Nordic
‘Slimme’ klimaattechnologie Vasamuseet, Stockholm In het Vasa museum in Stockholm wordt een koninklijk schip uit 1628 tentoongesteld. Een uitgekiend klimaat is cruciaal voor blijvende conservering. Imtech is verantwoordelijk voor een constante temperatuur en luchtvochtigheid ongeacht bezoekersaantallen en buitentemperatuur.
38
Groei Sprinklertechnologie
Staalindustrie
Ambitie
Groene gebouwen
Energietechnologie
Care & Cure
Multidisciplinair
Acquisities
Innovatie
Totaaloplossingen Klimaattechnologie
Eind juni 2010 heeft Imtech met de overname van NEA haar top-3 positie in Nordic (Zweden, Noorwegen en Finland) aanzienlijk versterkt. NEA is de op een na grootste speler op de markt van elektrotechnische dienstverlening in Zweden. NEA telt 2.200 werknemers en bijna 70 vestigingen, waaronder het hoofdkantoor in Örebro. De onderneming kenmerkt zich door een breed opdrachten- en klantenbestand, wat in belangrijke mate bijdraagt aan de continuïteit, ook al omdat circa 50% van de opbrengsten uit maintenance komt. NEA is met ingang van juli 2010 geconsolideerd. Daarnaast waren er nog drie kleinere acquisities. In Zweden en Noorwegen is sprake van marktherstel, waarvan de eerste effecten eind 2010 merkbaar waren. Als gevolg van de acquisitie van NEA nemen de opbrengsten (+56%) en EBITA (+35%) sterk toe. Door de acquisitie van NEA, dat een lagere operationele EBITA-marge kent dan NVS, neemt de operationele EBITA-marge af naar 7,0%. Door de acquisitie en dankzij een toenemende gemiddelde projectomvang, neemt de orderportefeuille met 70% sterk toe tot 412 miljoen euro. Het aantal medewerkers bedraagt 4.561. De belangrijkste concurrenten zijn Bravida en YIT. Kerngegevens 2008 – 2010 (in miljoen euro)
2010*
Opbrengsten EBITA EBITA-marge
Δ
2009
2008**
487
+ 56%
313
63
34,2
+ 35%
7,0%
Orderportefeuille
412
Werkzaam vermogen
493
Aantal medewerkers (per 31 december)
4.561
*
In 2010 zijn zes maanden opbrengsten en EBITA van NEA opgenomen in de consolidatie.
**
In 2008 zijn twee maanden opbrengsten en EBITA van NVS opgenomen in de consolidatie.
Groeipotentieel voor de toekomst De strategische bundeling van NVS en NEA blijkt succesvol. NVS is gespecialiseerd in werktuigbouw, NEA in elektrotechniek. NVS is meer op de gebouwenmarkt georiënteerd, NEA op de industrie. Samen beschikken ze over meer dan 2.000 klanten. Samen bieden de ondernemingen technische totaaloplossingen aan in Zweden, Noorwegen en Finland. Het succesvolle Imtech-business model, gebaseerd op het samenbrengen van technische competenties met hoge toegevoegde waarde voor klanten, komt nu ook in Nordic tot leven. Dit leidt tot een structureel sterke positie en een substantieel groeipotentieel: cross-selling, betere mogelijkheden voor tendering, toegevoegde waarde in de maintenancemarkt, additionele focus op grotere projecten, synergie van specifieke technologische competenties, inkoopvoordelen en het delen van de huisvesting wat de synergie bevordert en de overhead verlaagt.
+ 70% + 92%
25,4
5,0
8,1%
7,9%
243
158
254
226
2.378
2.274
Naast NEA werden de volgende kleinere bedrijven overgenomen: ■ FCC Sprinkler & Service: gespecialiseerd in sprinklertechnologie en gevestigd nabij Stockholm als versterking van de bestaande sprinkleractivititeiten; ■ Spitsbergen VVS, een van de meest ‘groene’ technische dienstverleners in Noorwegen, gevestigd in de Arctische cirkel. Imtech betreedt hiermee het economisch interessante poolgebied en krijgt toegang tot technische kennis van energie en thermische warmte in extreme omstandigheden en tot technologie ten behoeve van exploratie van natuurlijke rijkdommen en die voor milieuresearchinstellingen; ■ LIT (LIT Lännen Ilmatekniikka), gevestigd nabij Turku in Finland, ter versterking van de positie in het zuidwesten van Finland.
39
NVS: geïntegreerde energieoplossingen in een breed scala aan markten NVS, dat enige last heeft van de economische crisis, ziet eind 2010 de marktomstandigheden aantrekken. Door een combinatie van geografische spreiding van activiteiten, een brede marktscope, een omvangrijk spectrum aan technologische competenties, focus op toegevoegde waarde in middelgrote projecten en een sterke positie op de maintenancemarkt blijft de winstgevendheid goed op niveau. Conform de Imtech-strategie worden in de energiemarkt nieuwe geïntegreerde totaalconcepten ontwikkeld. De industriële markt trekt langzaam maar zeker aan. Voorbeelden zijn de papierindustrie en energiesector met onder meer activiteiten voor hightech sprinklers, warmte- en energieoptimalisatie. Bij Wasabröd, ‘s werelds grootste producent van knäckebröd, is een langetermijn-maintenancecontract afgesloten, inclusief verlaging van de energiebehoefte. Voor de Noorse Post verzorgt Imtech de technologische inrichting van een hightech automatisch warehouse. De strategische focus op care & cure betaalt zich uit, bijvoorbeeld met een thermisch energie-opslagproject bij het ziekenhuis van Härnösand of de energiezuinige lucht- en klimaattechnologie in een nieuw ziekenhuis in Karlstad, waar de energieconsumptie met 70% ten opzichte van de oudbouw wordt teruggebracht. Ook NEA is trouwens ook in het ziekenhuis van Karlstadt actief. In de milieu- en researchmarkt kwam in Antarctica de technologische inrichting van een Indiaas milieustation tot stand. NVS was betrokken bij nieuwe onderzoeks- en laboratoriumfaciliteiten van de Zweedse landbouwuniversiteit in Uppsala en bij een nieuwe radiotherapiefaciliteit in Lund. In de markt van winkelcentra waren er veel activiteiten, bijvoorbeeld innovatieve sprinkleroplossingen in het nieuwe winkelcentrum Emporia (ruim 93.000 m²), net buiten Malmö. In Zweden en Noorwegen bezit NEA een sterke positie in de publieke sector. In het onderwijs is sprake van aanzienlijke investeringen, zowel in renovatie als nieuwbouw. NVS is bij tientallen projecten betrokken, zoals de innovatieve technologie in het Rislökka onderwijscentrum in Oslo en de vergroting van de energie-efficiëntie in een militaire onderwijsfaculteit net buiten Oslo. Naast de realisatie van hightech sprinklers in het nationale voetbalstadion ‘Swedbank Arena’, verzorgt Imtech nu ook een deel van de techniek in een sportarena in Kalmar. NEA: maintenance, industrie en energietechnologie maken continuïteit mogelijk Ook NEA had last van de uitdagende marktomstandigheden, maar wist zich hier goed door heen te slaan. Dankzij de sterke focus op de maintenancemarkt en de nagenoeg unieke competenties (power supply, specifieke technische industriële services, motoren- en liftenrevisie/reparatie, industriële automatisering en gebouwautomatisering) was het mogelijk de performance op niveau te houden. Vooral in de industrie leidt de combinatie van focus en competenties tot toegevoegde waarde en tot innovatieve energiebesparende oplossingen. De vraag naar industriële energieservices neemt toe. NEA is onder meer actief bij staalproducenten Outocompu en Sandvik en papierproducent Stora Enso. Bij een nieuwe grote investering van staalproducent SSAB (Swedish Steel) in Borlänge wordt de engineering verzorgd. Ook voor de energiebedrijven Vattenfall, Fortum en E.ON worden energieopdrachten uitgevoerd. In de auto-industrie werkt NEA voor Volvo en Scania, onder meer met
40
Innovatieve sprinklertechnologie winkelcentrum Emporia Imtech realiseert innovatieve sprinkleroplossingen in het nieuwe winkelcentrum Emporia (ruim 93.000 m²), net buiten Malmö.
onderhoud aan en verbetering van de elektrotechnische infrastructuur. Voor de (hoog)spanningsindustrie is er een unieke motorenrevisie en -reparatieservice: in een ‘motorhotel’ liggen nieuwe en gereviseerde industriële motoren op voorraad. Klanten kunnen hun complete motorenbehoefte outsourcen, een sterk groeiende markt. In de telecommarkt worden omvangrijke onderhoudscontracten en netwerkupgrades verzorgd, onder meer voor TeliaSonera. Ook in de markt van R&D-centra en hightech laboratoria in de farmaceutische industrie is NEA actief. Langzaam maar zeker trekt de vraag naar groene energieefficiënte gebouwen aan. NEA beschikt over een belangrijke referentie: de ‘groene’ revitalisatie van de SE Banken in Stockholm. Daarnaast weet NEA zich te onderscheiden met integratie van ‘groene’ energievoorzieningen in een groot aantal maintenancecontracten. Samen met ISS COOR biedt NEA innovatief facility management aan. Samen met NVS verzorgt NEA multidisciplinaire technische services voor het coöperatieve woningbedrijf Riksbyggen. In de markt van care & cure is NEA in toenemende mate actief, zoals naast het genoemde ziekenhuis in Karlstad ook in het Karolinskaziekenhuis in Stockholm. Voor de Zweedse nationale televisiezender (SR/SVT) worden hightech voorzieningen in opnamestudio’s gerealiseerd. NEA heeft een belang van 38% in Elajo, een elektrotechnische dienstverlener die actief is Zweden en Noorwegen. De resultaten van Elajo zijn, gegeven het belang, niet verwerkt in bovenstaande cijfers.
P.K.H. (Håkan) Bergkvist (59), Algemeen Directeur Imtech Nordic en lid Directieraad
Toekomst De toekomst van Imtech in Nordic ziet er rooskleurig uit. In de aantrekkende markt tekent zich een duidelijke behoefte af aan sterke technologiepartners die de volledige multidisciplinaire verantwoordelijkheid op zich kunnen nemen voor duurzame en toekomstgerichte technische totaaloplossingen. Imtech Nordic – de toekomstige naam van de combinatie NVS en NEA – biedt hét antwoord op deze vraag. Energie, care & cure en researchmarkten vormen hierbij belangrijke speerpunten.
41
ICT, Traffic & Marine
Hightech snelheidshandhaving Imtech is specialist in intelligente oplossingen voor verbetering van de verkeersveiligheid. Op diverse snelwegen in Europa is Imtech verantwoordelijk voor hightech oplossingen voor handhaving van dynamische verkeerssnelheden, waaronder op de A2, A12 en Ring van Rotterdam in Nederland.
42
Performancecontracten Technologische integratie Cruiseschepen
Internationale groei Lage CO²-emissies
ERP
Marineschepen Innovatie
Verkeersveiligheid
Verkeersintensiteit Hightech verkeerstechnologie
Energie-efficiëntie
LED-verlichting Business Intelligence
Datacenters
Groene schepen
In de Europese technologiemarkten van ICT (informatie- en communicatie-technologie) en Traffic (hightech mobiliteitsoplossingen) wordt goede vooruitgang geboekt. In de maritieme markt valt Imtech fractioneel terug, maar hier wordt gegeven de marktomstandigheden een prima prestatie geleverd. Per saldo nam de EBITA met 4% toe tot 70,0 miljoen euro. De opbrengsten vielen met 1% fractioneel terugstegen tot 1.150 miljoen euro. De EBITA-marge steeg naar 6,1% (2009: 5,8%) Kerngegevens 2008 – 2010 (in miljoen euro)
2010
Δ
2009
2008
Opbrengsten
1.150
- 1%
1.159
1.073
70,0
+ 4%
EBITA EBITA-marge
6,1%
Orderportefeuille
1.062
Werkzaam vermogen
+ 3%
257
67,1
70,8
5,8%
6,6%
1,033
951
278
212
5.008
5.202
Aantal medewerkers (per 31 december)
5.184
ICT: uitstekende performance in uitdagende markt Het belang van ICT (informatie- en communicatietechnologie) neemt structureel toe en daarom wenst Imtech over een strategisch sterke ICT-as in Europa te beschikken. Imtech is structureel actief in Nederland, België, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, de UK, Roemenië en zuidoost Azië (Manila). Imtech ICT (opbrengsten: 497 miljoen euro, aantal medewerkers: 1.682) fungeert als strategische voorhoede, focust zich op nieuwe technologie en stelt verworven kennis intern breed ter beschikking. In totaal worden circa 4.500 klanten bediend. De strategische focus ligt op integrale oplossingen met aantoonbare toegevoegde waarde in Business Intelligence, Datacenter Technology, Managed Services en ERP-software. Hoge toegevoegde waarde is mede mogelijk door nauwe samenwerking met wereldmarktleiders als IBM, Microsoft, en Cisco. Belangrijke concurrenten zijn: Bechtle, Computacenter, Getronics KPN en Logica CMG.
Business Intelligence: onderscheidende totaalvisie De markt van Business Intelligence is volop in beweging en er wordt geïnvesteerd in nieuwe initiatieven en domeinen. Goede voorbeelden zijn data rondom de productie- en porcesflow, data voor het meten van de financiële performance, click streams and data rondom het gedrag van klanten. De omvang aan data neemt immense vormen aan. Zonder technologie is het niet mogelijk om deze data in waardevolle informatie om te zetten. Business Intelligence maakt het mogelijk operationele datastromen strategisch en tactisch te gebruiken. Steeds meer kennis is hierbij nodig om gegevens te verzamelen, te classificeren te en analyseren. Slimme ‘tools’ van Imtech en diepgaande kennis van technische automatisering en business processen maken een totaalvisie en duurzame werkwijze mogelijk. Meer dan 1.000 klanten in Europa maken inmiddels gebruik van de standaardoplossingen die door Imtech ICT worden aangeboden. Voorbeelden hiervan zijn Mitsubishi Electric waar een verdere professionalisering van de planningsomgeving binnen SAP is gerealiseerd en beddenproducent Royal Auping waarvoor een benchmarkoplossing is gerealiseerd. Een voorbeeld waar ICT-kennis wordt gecombineerd met elektrotechnische service is de ontwikkeling van een innovatieve elektronische zeekaart (ECDIS®, Electronic Chart Display and Information System), die volledig geïntegreerd is in de digitale maritieme brug van Imtech.
In 2010 waren de omstandigheden op de Europese ICT-markt niet eenvoudig, waardoor het een uitdagend jaar was. Een duidelijke strategische focus, het brede portfolio met hoge kwaliteitsproducten en -diensten en een sterke nadruk op efficiency maakte het mogelijk alert op de uitdagende markt te reageren. Een betere performance voor Imtech ICT in haar geheel was het gevolg. Dit maakt de weg vrij voor verdere groei in 2011. Vooral in Duitsland (Fritz & Macziol) was sprake van een zeer sterke groei, terwijl met overnames in Zwitserland, Oostenrijk en Roemenië de Europese positie verder werd versterkt.
+ 4%
Datacenter Technology: groei De opkomst van Cloud Computing, vooral ‘Infrastructure as a Service’ (IaaS), wordt gezien als een belangrijke ‘driver’ voor
43
verandering in het domein van datacenters. Het energieverbruik van datacenters vormt een dusdanig onderdeel van de energierekening dat alleen al vanuit financiële overwegingen besparingen nodig zijn. In de Imtech-visie voor ‘datacenters van morgen’ staan ‘cloud-based computing’ (delen van computerinfrastructuur), hightech network IT-diensten op basis van virtualisatie (optimaliseren van datagebruik en -opslag) en een zeer energie-efficiënte ‘groene’ ICT-infrastructuur centraal. Voor klanten van datacenters resulteert dit in kostenbesparingen en performance- en efficiëntieverbetering met een hoog niveau aan security en IT-beveiliging. Tegelijkertijd wordt het duurzaamheidsniveau aanzienlijk verhoogd. De visie, kennis en expertise van Imtech maken het mogelijk om op basis van Design, Build & Maintain samenwerkingsverbanden aan te gaan. Een voorbeeld vormt de samenwerking met Fujitsu. Samen worden efficiënte datacenternetwerken ontwikkeld. Imtech is ook verantwoordelijk voor 24/7 draadloze netwerkoplossingen, tweede- en derdelijns support en consultancy voor op internet technologie gebaseerde IP-netwerken. Voor ASP4all wordt een Cisco UCS en Nexus geïntegreerde datacenterinfrastructuur geïntegreerd die virtueel is ingericht en centraal wordt bestuurd. Managed Services: van ‘commodity’ naar toegevoegde waarde IT-technologie ondersteunt elk type business, ongeacht of het gaat om bedrijfskritieke applicaties of budgettaire toepassingen. Daarom beschikt Imtech over een veelomvattend supportportfolio. Het datacentrum van Imtech in Wenen speelt een belangrijke rol in de technische ondersteuning van veelal complexe SAP-omgevingen, onder meer bij Coats plc en BRAMAC Daksystemen. Het supportcentrum van Imtech in Manila maximaliseert serviceprestaties (SLA’s: Service Level Agreements) voor vele Europese klanten. Imtech zet zich in voor optimale IT- performance, een professionele ITfunctionaliteit en goede ontsluiting van data. Dit verhoogt de productiviteit van medewerkers. Nieuwe functionaliteiten als unified communications en collaboration worden ingezet en nieuwe applicaties ontwikkeld om communicatie in en tussen ‘communities’ in het kader van ‘Het Nieuwe Werken’ te bevorderen. Ook social software speelt een significante rol. Een nieuw tijdperk voor netwerkmanagement doet hiermee haar intrede. Imtech ondersteunt en optimaliseert operationele processen en zet in op innovaties voor structurering van het digitale managementproces op basis van 24/7 managed services, bijvoorbeeld bij HDI Versicherung en Sea Invest. Ook in de energiemarkt is Imtech hiermee actief, bijvoorbeeld voor het energiebedrijf Eneco. Met de overname van Penta versterkte Imtech haar positie op de groeiende Zwitserse ICT-markt voor managed services. Samenwerking met bestaande ICT-activiteiten zal leiden tot verdere groei. ERP-software verhoogt rendement bij klanten Bijna alle ondernemingen maken gebruik van ERP-software voor het managen van hun bedrijfsprocessen. Centraal staat de vraag hoe meer rendement uit bestaande ERP-implementaties te krijgen om kosten en complexiteit te verminderen. Bovendien zijn time-to-market, korte productcycli en levertijden cruciaal. Imtech biedt bedrijfskritische systemen die specifiek ontworpen zijn voor de lokale overheid en branches zoals productie, handel, de foodindustrie en transport & logistiek. De focus ligt op zowel op mondiaal actieve spelers als het midden- en kleinbedrijf. Zo werkt Imtech
44
Imtech is een sterke speler in markt van luxe jachten.
onder andere voor gemeenten als Stadt Kassel en Stadt Luzern, logistiek dienstverlener Logwin, snoepfabrikant Haribo en Greif, producent van industriële verpakkingen. De diensten omvatten niet alleen standaardoplossingen, maar ook specifieke mobiele oplossingen, applicatie-integratie en oplossingen op basis van de modernste portaltechnologie. Franse Post, kettingzagen- en tuinmachinesproducent Stihl en Landal GreenParks, aanbieder van vakantieverblijven, gebruiken dergelijke software op basis van een open structuur in combinatie met specifieke maatoplossingen. In de Zwitserse overheidsmarkt werd een substantiële ERP-order gescoord. Hiermee verwerft Imtech ook in Zwitserland een leidende positie in deze op Microsofttechnologie gebaseerde ERP-oplossingen. Imtech onderscheidt zich door professionele expertise en technologische vernieuwing, uitstekende kwaliteit, flexibiliteit, eenvoud (‘simplicity’) en betrouwbaarheid. Inmiddels maken bijna 1.500 klanten gebruik van de standaard ERP-oplossingen van Imtech. Met de overname van Sapphir werd positie op de ERP-markt in Oostenrijk en in beperkte mate ook in Roemenië versterkt. Op basis van SAP biedt Sapphir ‘all-in-one’ oplossingen voor administratieve processen van complexe infrastructuurprojecten van elektriciteitsbedrijven en trein- en snelwegexploitanten. Samenwerking met bestaande activiteiten zal ook hier leiden tot groei. Traffic: goede performance in concurrerende markt Samen met Peek Traffic (een acquisitie uit 2007 die vanwege de sterke merknaam bewust een eigen identiteit heeft) heeft Imtech een sterke positie op de Europese trafficmarkt. Imtech biedt circa 500 klanten een breed palet aan trafficoplossingen op het gebied van dynamisch verkeersmanagement, verkeersveiligheid, verkeershandhaving, intelligente transportsystemen, technologie voor emissiereducties, prioriteitssystemen en dynamische reizigersinformatie. Imtech is actief in de UK, Nederland, België, Centraal- en Oost-Europa, Nordic en incidenteel in andere Europese landen. Mobiliteitsoplossingen worden ook buiten Europa geëxporteerd. Imtech is actief in de (inter)stedelijke markt, de markt van verkeershandhaving en -veiligheid en in hightech verkeerscentra. Ook in de parkeermarkt wordt via de eigen business unit WPS gewerkt in Nederland, België, Polen, Frankrijk, Spanje, Nordic, de UK, de VS, Canada en Brazilië. In totaal bedragen de opbrengsten 147 miljoen euro en het aantal medewerkers 1.028. Belangrijke concurrenten in de trafficmarkt zijn Siemens, Swarco en Telvent. In de parkeermarkt zijn dit Scheidt & Bachmann en Skidata.
Ondanks een terugval in de investeringen als gevolg van lagere overheidsbudgetten en stevige concurrentie realiseert Imtech groei. In Nederland, de UK en Nordic wordt voortgang geboekt, Polen en Kroatië vallen wat terug. In Rusland is sprake van een doorbraak. De markttendens is meer toegevoegde waarde voor lagere prijzen. Technologische integratie vormt hét antwoord van Imtech. Het internationale karakter neemt toe en er vindt intensieve in- en externe samenwerking plaats met als doel de toegevoegde waarde te vergroten. Structureel gezien blijft de vraag naar hightech mobiliteitsoplossingen toenemen. Imtech staat er dan ook goed voor. De strategie is gericht op een integrale technologische aanpak, het vergroten van de toegevoegde waarde, intensieve samenwerking met klanten (asset management), het terugdringen van schadelijke emissies en internationale schaalvergroting. In dit kader werd YSP overgenomen, een hightech traffic-control en managementspecialist in Finland. Interstedelijke markt: maintenance leidt tot groei Maintenance is een belangrijke ‘driver’ voor groei. Imtech bezit prestatiecontracten van Rijkswaterstaat voor ruim 2.500 traffic management stations op snelwegen in Nederland en diverse hightech verkeerscentrales. In de UK is Imtech maintenancepartner voor de Highways Agency, de beheerder van de Engelse snelwegen, en onderhoudt de hightech data-backbone voor alle snelwegen in Engeland en de verkeerstechnologie op en rond snelwegen in oostelijk Engeland, Noord-London en de M25 Dartford Tunnel. Ook in Polen zijn meerjarige onderhoudscontracten. Contracten die weer spin-off genereren, zoals de realisatie van dynamische verkeerssignalering en -handhaving op de ringweg rond Rotterdam en de technologische renovatie van de verkeerscentrale van Noordwest Nederland. In de UK wordt voor de Highways Agency een 64 kilometer lang hightech communicatienetwerk langs de snelweg M6 vernieuwd. In Zweden neemt de impact toe, bijvoorbeeld via een technologische renovatie van het Motorway Traffic Management op de E4. Via YSP is Imtech betrokken bij vernieuwing van de verkeerstechnologie in de Vuosaari haventunnels in Finland. Stedelijke markt: maximale doorstroming door prestatieonderhoud Ook in de stedelijke markt bezit Imtech substantiële maintenancecontracten zoals dat voor 40% van de verkeerslichten in Londen. Spin-offs zijn onder meer de upgrading van de verkeersinfrastructuur rondom Westminster Bridge en realisatie
45
1 Imtech is een sterke speler in markt van cruiseschepen. 2 Performance Management Solutions bij horlogeproducent IWC. 3 Technologisch onderhoud M25 Dartford Tunnel in de UK. 1
2
van automatische aftellende voetgangersoversteeklichten. Andere voorbeelden zijn het prestatiecontract voor 22.000 verkeerslichten in de regio Manchester en het beheer van de verkeersinfrastructuur in Shropshire. In de gemeente Den Haag werd een hightech simulatieproject voor een betere doorstroming uitgevoerd. In Stockholm werd een upgrade van verkeersmanagementsystemen gerealiseerd en een hightech ‘weigh in motion’-oplossing opgeleverd waarmee te zwaar beladen vrachtwagens automatisch worden bekeurd. In Split in Kroatië is Imtech betrokken bij een verkeersmanagementsysteem waarbij via beeld- en microgolfdetectie de verkeersdoorstroming wordt verbeterd met minder schadelijke uitstoot als gevolg. Technologische integratie Technologische integratie biedt toegevoegde waarde. Een voorbeeld is FREILOT®, een EU-proefprogramma voor een nieuwe generatie stedelijke verkeerstechnologie. Het gaat om een ‘real time’ technologische ‘dialoog’ tussen voertuigen onderling en met vaste verkeerssystemen zoals verkeersregelautomaten. Een geïntegreerde aanpak leidt tot verbetering van de luchtkwaliteit, lager brandstofverbruik en betere verkeersveiligheid. Emissie- en brandstofbesparingen tot circa 20% zijn mogelijk. Imtech realiseerde in Helmond in Nederland het grootste coöperatieve systeem in Europa en is ook in Krakow in Polen met deze technologie actief. Internationale groei: autonoom én door samenwerking Imtech zet in op sterke internationale groei. De bestaande ‘installed base’ van Peek-technologie biedt hiervoor een prima basis. De technologie-export neemt toe, bijvoorbeeld naar Israël, Turkije, Colombia en Oost Europa. In Italië werd een hightech prioriteitssysteem voor 600 trams verzorgd in Milaan en Palermo. In Litouwen werd een vestiging geopend. Met Delcan, een internationale specialist in verkeersmanagement, is de samenwerking uitgebreid. De combinatie Imtech/Delcan bood met succes aan voor de software-upgrade van een trafficmanagementsysteem in St. Petersburg in Rusland. Verdere Russische marktverkenningen vinden plaats. Parkeren wordt multifunctioneel Parkeersystemen krijgen een multifunctioneel karakter. Met één digitale betaling kunnen gebruikers hun auto elektrisch opladen, actie- en kortingsbonnen krijgen. De technologieeisen nemen toe. Imtech kan hier goed op inspelen en was over een breed front actief. Voorbeelden zijn parkeer- en betaal-
46
3
voorzieningen voor een ziekenhuis in Parijs, park & ridetechnologie in Leicester (UK) en hightech parkeervoorzieningen voor het Holiday Inn in Eindhoven in Nederland. Voor Rabobank werd een sms-applicatie ontwikkeld die het aantal beschikbare parkeerplekken weergeeft. Groei door innovatie Ook technologische innovatie, vaak met een ‘groen’ karakter, draagt bij aan groei. Voorbeelden zijn een nieuwe generatie energiezuinige verkeerslichten (Supreme®), technologie voor het opladen van elektrische auto’s in parkeergarages (Park and Recharge®), een innovatief concept voor voetgangersoversteekplaatsen bestaande uit compacte verkeersregelautomaten en energiezuinige LED-verkeerslichten en bushaltedisplays die op zonne-energie werken. In Buckhinghamshire in de UK worden door Imtech 1.000 conventionele halogene verkeerslichten vervangen door LED-versies. Dit ‘Go Green’ project reduceert de CO2-uitstoot met 365 ton. Innolumis®, de business unit voor duurzame LED-verlichting kent een sterke groei. Deze innovatie onderscheidt zich door een optimaal lichtspectrum met een energiebesparing tot 80% en een levensduurgarantie van 20 jaar. Hightech datawarehousing maakt het mogelijk trendanalyses uit te voeren op de verkeersintensiteit. Hiermee worden geïntegreerde optimalisatieprocessen mogelijk. Zo leidt technologie tot minder milieuvervuiling. Marine: veel prospects, gedifferentieerd marktbeeld, licht lagere performance Als onafhankelijke full service dienstverlener met integrale oplossingen is Imtech (opbrengsten: 506 miljoen euro, aantal medewerkers: 2.474) één van de sterkste spelers op de mondiale maritieme markt. Imtech beschikt over een servicenetwerk van meer dan 70 vestigingen in meer dan 20 landen langs de meeste belangrijke internationale scheepvaartroutes en bij belangrijke scheepsbouwcentra. Imtech werkt voor circa 1.000 klanten en is actief in alle segmenten: luxe (mega)jachten, marineschepen (logistieke ondersteuningsschepen, fregatten, korvetten, patrouillevaartuigen en onderzeeboten), speciale schepen (bagger-, offshore support-, hef- en werkschepen en FPSO’s - ‘Floating Production, Storage & Offloading’ schepen), offshoreplatforms, vrachtschepen (containerschepen, bulkcarriers en andere vrachtschepen), passagiersschepen en binnenvaartschepen. Enkele internationale concurrenten in de nieuwbouwmarkt zijn: L3, ABB, Siemens, Wärtsila, Rolls Royce en Converteam, en in de onderhoudsmarkt Telemar en McKay.
4 Embedded Software beschermt Nederland tegen overstromingen. 5 Tailor made ERP-software Österreichische Bundesbahnen.
4
5
Groei door heldere maritieme strategie Imtech Marine focust, conform de Imtech-strategie, op realisatie van toegevoegde waarde, een ‘life cycle’ benadering, intensieve interne samenwerking, groei van de service-activiteiten, opening van nieuwe productie- en servicevestigingen in diverse werelddelen, groene technologie en ‘smart’ IT. Ook wordt veel aandacht besteed aan verbetering van de ‘operational excellence’. Met het oog op verdere internationalisatie is de Turkse maritieme technische dienstverlener Elkon overgenomen. Turkije ontwikkelt zich snel tot een belangrijk centrum voor nieuwbouw van grote en complexe schepen. Hierdoor neemt de behoefte aan hoogwaardige maritieme technologie toe. Elkon bezit in Turkije een sterke positie, die via Imtech aanzienlijk kan worden uitgebreid. Ter verbreding van de service-activiteiten werd een strategisch plan opgesteld voor uitbreiding van ‘global services’. Hierin staan vergroting van het netwerk aan servicekantoren in grote handelshavens en de ontwikkeling van zogenaamde ‘multiservice-hubs’ op een aantal strategische locaties centraal. Doel is om vanuit deze laatste locaties alle technologische oplossingen die Imtech biedt te onderhouden. Dit moet de basis vormen voor een onderscheidende life cycle management strategie. Ook is een structureel platform voor projectinnovaties tot stand gekomen. Hierbij worden via een ‘best practice benadering’ innovaties beter gewaarborgd en waar relevant opnieuw toegepast. Interne samenwerking leidt tot extra toegevoegde waarde.
navigatie- en communicatieoplossingen geleverd voor offshoreplatforms gebouwd bij onder meer Gazflot, Noble Drilling, Saipem, Modec/Petrobras, Samsung en STX Heavy Industries. Andere potentiële opdrachtgevers hebben meer tijd nodig om de financiering van nieuwe schepen rond te krijgen. In 2011 wordt een aanzienlijke orderstroom verwacht.
Veel prospects, gedifferentieerd marktbeeld, licht lagere performance Als gevolg van de economische crisis wordt langer geaarzeld over investeringsbeslissingen. Langzaam maar zeker komt hier wel verandering in. Daardoor kent Imtech een behoorlijk aantal kansrijke prospects, waarvan een aantal al in orders werden omgezet. Andere komen slechts moeizaam tot een finale beslissing. Per saldo is sprake van een licht lagere performance waarbij sprake is van een gedifferentieerd beeld per marktsegment.
Cruiseschepen: groei In de markt van cruiseschepen weet Imtech uitstekend te presteren en is betrokken bij onder andere energiezuinige klimaattechnologie aan boord van een aantal grote cruiseschepen, variërend van 122 tot 144 ton. Voorbeelden daarvan zijn de technologische renovatie van het cruiseschip ‘Celebrity Mercury’ voor TUI en innovatieve energie-efficiënte klimaattechnologie aan boord van twee nieuwe cruiseschepen voor Norwegian Cruise Lines. Dit zijn de grootste cruiseschepen die ooit in Duitsland (Meyer Werf) zijn gebouwd.
Schepen voor de olie- & gasindustrie: aarzelende markt De afwachtende houding speelt vooral in de markt van olie & gas. Ondanks dat kwamen er toch middelgrote en kleinere orders binnen, bijvoorbeeld voor de automatiseringstechnologie aan boord van een stenenstorter van Boskalis, een ‘heavy lift’ kraanschip/pijpenlegger van Acergy en vier ‘anchor handling tugs’ (speciale sleepboten voor de tankervaart) bij Drydocks World Singapore voor Swire Pacific. Er werden geavanceerde
Marineschepen: veelbelovend In de veelbelovende markt voor marineschepen wist Imtech goed te presteren. Lopende marineprogramma’s zorgen voor een substantiële werkvoorraad, waaronder de technologie aan boord van nieuwe Duitse F-125 fregatten en de lucht- en klimaattechnologie aan boord van twee nieuwe vliegdekschepen van de Engelse Royal Navy, waarvan er tot nu toe overigens één in de orderportefeuille is opgenomen. De werf Damen Schelde Naval Shipbuilding gaf opdracht voor de technologie aan boord van het nieuwe logistieke ondersteuningsschip ‘Karel Doorman’, het grootste marineschip ooit voor de Nederlandse Marine gebouwd. De Koninklijke Marine gaf opdracht voor de upgrade van de platformautomatisering aan boord van het bevoorradingsschip ‘Hr. Ms. Amsterdam’. Dat laatste doet Imtech ook voor twee M-fregatten van de Belgische zeemacht. Ook de marines van Zuid-Korea (‘rudder roll systemen’) en Singapore (hightech platformautomatisering aan boord van mijnenbestrijdingsvaartuigen) plaatsten orders bij Imtech.
Luxe jachten: op niveau De mondiale markt van luxe jachten kent, met uitzondering van het topsegment, een terugval. Imtech hield zich redelijk staande en leverde onder andere een uitgebreid technologiepakket aan boord van de ‘Swift141’, een 465-voet superjacht dat in 2011 te water wordt gelaten bij ADM Shipyards in AbuDhabi. Ook leverde Imtech de technologie aan boord van twee ‘high-speed’
47
1 Hightech traffic Control East Midlands in de UK. 2 ERP financiële systemen stad Luzern, Zwitserland. 3 Hightech verkeershandhaving in de UK. 1
2
catamaran-megajachten ontworpen door Porsche Design en gebouwd door Royal Falcon Fleet. Imtech ontving ook opdrachten voor diverse jachten op Europese scheepswerven. Service, onderhoud en beheer: onder druk Omdat er minder scheepsbewegingen zijn, staat de markt van service, onderhoud en beheer enigszins onder druk. Desondanks realiseerden de regio’s België, Midden-Oosten, Egypte en China verdere groei. Imtech focust op het verlagen van de operationele kosten voor klanten, bijvoorbeeld door partnering en meerjaren maintenance managementcontracten. Met Spliethoff, een wereldwijd actieve rederij, werd een overeenkomst gesloten voor levering van hightech satellietcommunicatieapparatuur, inclusief speciale ‘connectivity’-services. Groei in China Het maritieme economische klimaat in China en Singapore trekt aan. Deze regio ontwikkelt zich tot een belangrijk centrum voor de mondiale scheepvaart. Met vestigingen in Hong Kong, Shanghai en Singapore en vijf subvestigingen in andere maritieme centra heeft Imtech een sterke uitgangspositie voor verdere groei, mede dankzij goede relaties met een groot aantal Chinese scheepswerven. De focus is gericht op intensivering van de interne samenwerking. Groene technologie Imtech weet goed in te spelen op de toenemende vraag naar groene technologie en hield een symposium over dit thema. Een onderwerp van belang is de ontwikkeling van technologie voor hybride voortstuwing van schepen. De voordelen hiervan zijn een lager brandstofverbruik en een aanzienlijk lagere uitstoot van schadelijke stikstofoxiden, fijnstof, zwavel- en kooldioxide. Imtech ontwikkelde innovatieve batterijsystemen voor opslag van energie, die in combinatie met dieselelektrische voortstuwingen tot een aanzienlijk lager energieverbruik leiden. Een futuristisch project is PlanetSolar, een hightech catamaran die bedekt is met duizenden zonnepanelen en die wordt voortgestuwd door elektromotoren. Aan boord bevindt zich werelds grootste lithium-ion accu voor opslag van energie. Imtech verzorgt ook de duurzame technologie aan boord van de ‘Rainbow Warrior III’, het nieuwe vlaggenschip van Greenpeace, en is betrokken bij het ontwikkeltraject van het eerste hybride luxe jacht ‘Ghost G180’.
48
3
Smart IT: ‘less crew, zero emission’ Imtech ontwikkelt een ‘smart’ concept om een groter deel van de gangbare technologie op schepen in hightech control rooms aan land onder te brengen. Zo wordt de kans op menselijke fouten gereduceerd en nemen de kosten af. In combinatie met groene technologie maakt dit de ontwikkeling van ‘less crew, zero emission’ mogelijk. Er is een eerste proef gestart met sleepboten in de Rotterdamse haven. Toekomst Imtech is goed gepositioneerd voor verdere groei. Strategische keuzes zijn gemaakt, zowel in ICT, Traffic als Marine. Imtech ligt op koers. De doelstellingen zijn helder. De markt vraagt om technologische spelers met een sterke positie en een heldere, integrale visie. Imtech weet zich hiermee te onderscheiden en levert klanten daadwerkelijk toegevoegde waarde. De toekomst wordt met vertrouwen tegemoet gezien.
E.R. (Eric) van de Adel (48), Algemeen Directeur Imtech Marine en lid Directieraad, J.A. (Jan) Casteleijn (61), Algemeen Directeur Imtech Traffic & Infra en lid Directieraad, M.G.A. (Tijn) van Dommelen (44), Algemeen Directeur Imtech ICT en lid Directieraad
Risicobeheersing
Hightech remote ‘mind’ systeem, innovatie voor technisch onderhoud en beheer met hoge toegevoegde waarde.
Imtech voert een actief beleid voor het adequaat functioneren van risicobeheersingsen interne controlesystemen. De Raad van Bestuur is hier verantwoordelijk voor. Het doel is de belangrijkste risico’s waaraan de onderneming is of kan worden blootgesteld zo goed mogelijk te beheersen, betrouwbare realisatie van operationele en financiële doelstellingen mogelijk te maken en naleving van wet- en regelgeving te waarborgen. De Raad van Bestuur is zich ervan bewust dat dergelijke systemen - hoe professioneel ook - geen absolute zekerheid kunnen bieden dat de ondernemingsdoelstellingen worden gerealiseerd, of dat materiële onjuistheden, negatieve resultaten, fraude of overtredingen van wetten en regels volledig worden voorkomen. Operationele projectrisico’s Het aandeel grootschalige en complexe projecten neemt toe, vaak in de vorm van prestatiecontracten. Steeds meer komen ‘design & construct-contracten’ voor of acteert Imtech als technologiepartner op basis van EPC: Engineering, Procurement en Construction. Er is tevens een tendens naar deelname in consortia, bouwcombinaties of andere samenwerkingsverbanden. Imtech neemt in toenemende mate verantwoordelijkheid van klanten over. Daarnaast is er een toename van projecten die buiten het land van de betreffende Imtech-vestiging worden uitgevoerd. Vergeleken met de traditionele bestekmatige projecten leiden deze markttendensen tot een toenemende juridisering bij het aannemen en uitvoeren van projecten en een hoger risicoprofiel. Legal Affairs en Risk Management zijn samen verantwoordelijk voor een optimale beheersing hiervan. Gelet op de toenemende verantwoordelijkheid en de complexiteit van projecten zal de aandacht meer gericht worden op enterprise risk management. Een groot aantal contracten bevat overigens zogenaamde ‘change of control’-voorwaarden. Ter verkleining van operationele risico’s werkt Imtech met een zelf ontwikkelde webbased-methode (Riskmaster®) met een speciaal voor en door Imtech ontwikkelde risicoanalysemethodiek (GRIP®). Divisies en bedrijven kunnen hiermee zelfstandig risico-inventarisaties opstellen. Deze methodiek maakt het mogelijk ‘bid reviews’ uit te voeren, heldere risico-inventarisaties – met aandacht voor onder meer opdrachtgever, contract, locatie, ontwerp, techniek, materialen, prijsopbouw, tijdfasering, veiligheid en samenwerking – op te stellen en risicoplannen te implementeren. Risk Management ondersteunt dit proces en beoordeelt in samenspraak met (divisie) juristen, proposal managers en/of contract managers de genomen risicobeheersende maatregelen. Ook worden alle grote projectcontracten in de offertefase onderzocht en bestekken aan nader risico-onderzoek onderworpen. Na gunning van projecten wordt het risicoplan periodiek gemeten en wordt over de voortgang gerapporteerd. Op grote (complexe) projecten wordt aan de staf van het projectmanagement een contractmanager toegevoegd.
49
1
2
De methodiek bestaat uit de volgende modules: registratie: registratie en aanmelding van nieuw aan te bieden projecten; ■ analyse/mitigatie: een risico-inventarisatie, -evaluatie en beoordelingsmodule (Riskmaster®) met voorstellen tot risicobeperking; ■ auditing: managementmodule om projecten te monitoren van aanbieding tot oplevering; ■ statistiek: verschillende rapportages. ■
Bovengeschetste procedure is verplicht voor alle projecten waarvan de ordergrootte hoger is dan 4 miljoen euro, projecten die geografisch gezien buiten het land van vestiging van het betreffende Imtech-bedrijf liggen, projecten waarbij sprake is van samenwerkingsverbanden met derden en projecten met een extra hoog risicoprofiel (complexe projecten of bijzondere contracten). Op elk moment is de status van projecten die aan deze criteria voldoen bekend, evenals de wijze waarop met risico’s wordt omgegaan. Risk Management bewaakt zowel het proces als de risico’s van projecten in aanbieding of uitvoering. De uitkomsten uit Riskmaster® worden structureel geanalyseerd en besproken met de Raad van Bestuur. In geval de contractwaarde van een aanbieding/contract de procuratie van een (divisie)directeur te boven gaat is een volmacht van zijn/haar leidinggevende c.q. de Raad van Bestuur vereist. Overige operationele risico’s Discussies met klanten over meerwerk kunnen uitmonden in procedures en vorderingen over en weer. Deze risico’s worden ten dele afgedekt door getroffen voorzieningen. Voor ondernemings- en uitvoeringsrisico’s beschikt Imtech over een adequaat verzekeringspakket. Productaansprakelijkheid is nauwelijks aan de orde, omdat Imtech producten inkoopt bij een groot aantal verschillende leveranciers, die voor hun eigen productrisico’s verantwoordelijk zijn, en slechts beperkt eigen producten ontwikkelt. De voorraadrisico’s zijn minimaal omdat per project of deel daarvan wordt ingekocht, waardoor voorraadvorming slechts beperkt aan de orde is.
50
3
1 Automatisering tankopslagprocessen, Koole Rotterdam. 2 Duurzame technologie winkelcentrum ‘Las Arenas’, Barcelona. 3 Hightech klimaattechnologie Aircraft Carriers British Navy.
Er bestaan risico’s dat overgenomen bedrijven niet aan de verwachtingen voldoen, waaronder een risico op impairment van geactiveerde goodwill. In de due diligence fase tracht Imtech deze risico’s te minimaliseren. Het beleid op het gebied van HSE (Health, Safety en Environment: gezondheid, veiligheid en milieu) richt zich op goede bescherming van werknemers en betrokken derden, waardoor risico’s van bedrijfsongevallen en mogelijk daaruit voortvloeiende claims beperkt zijn. Risico’s managementopvolging Er wordt, naast de kwaliteitsontwikkeling van het management, veel aandacht besteed aan beheersing van risico’s betreffende managementopvolging. Het wegvallen van sleutelfunctionarissen en de daarbij behorende kennis en ervaring kan immers impact hebben op de bedrijfsvoering en resultaatvorming. Het borgen van managementposities door het in kaart brengen van potentiële opvolgers vormt dan ook een vast onderdeel van het risicobeheersingsbeleid. Daarom wordt door de Raad van Bestuur via jaarlijkse managementreviews aandacht besteed aan opvolgingsvraagstukken van sleutelposities. Het gaat zowel om opvolging op middellange termijn als opvolging door onvoorzien vertrek, bijvoorbeeld door ziekte of ongevallen. Vastgoedrisico’s Meer dan 90% van het in gebruik zijnde vastgoed wordt door Imtech gehuurd. Dit om de flexibiliteit te optimaliseren en balansrisico’s te minimaliseren. Vastgoedrisico’s vanuit de gebruikersoptiek zijn risico’s op het gebied van (ontwikkeling van) de vastgoedmarkt, financiële risico’s en procesrisico’s, die voortvloeien uit zowel vastgoedexploitatie, eigendom als ontwikkeling. Uitgangspunt is dat adequaat wordt voorzien in de juiste accommodatie op de juiste locaties op het juiste tijdstip en tegen marktconforme kosten. Dit om leegstand te voorkomen en kosten te besparen. In dit kader is er een centrale vastgoeddatabase voor strategische accommodatieplanning en financiële analyses. Financiële risico’s Financiële risico’s zijn debiteuren-, liquiditeits-, wisselkoers- en renterisico’s.
Self-assessments Projectrisico’s
Interne controle
Operationele risico’s
Pensioenrisico’s
Management Risico’s managementopvolging
Financiële risico’s
Onroerend goed risico’s
In Control Statement
Imtech-methode
Debiteurenrisico Imtech’s klantenbestand bestaat uit meer dan 21.000 klanten, uiteenlopend van groot tot klein, waardoor sprake is van een gespreid debiteurenrisico. Om het individuele debiteurenrisico te reduceren wordt gebruik gemaakt van verschillende bancaire producten (bankgaranties, letters of credit etc.) en vooruitbetalingen. Van kredietverzekering wordt op incidentele basis gebruik gemaakt. Om debiteurenrisico’s goed in te schatten, wordt gebruik gemaakt van kredietinformatie van gespecialiseerde instellingen. Liquiditeitsrisico Imtech streeft naar beperking van het liquiditeitsrisico door – ter ondersteuning van de operationele activiteiten – adequate beschikbaarheid te garanderen van kredietfaciliteiten (zowel voor de financiering voortvloeiend uit werkkapitaal als de financiering van toekomstige acquisities) en bankgarantiefaciliteiten. Gegeven de solide balanspositie en sterke cashflowruimte met toegang tot verschillende financieringsbronnen is externe ‘credit rating’ niet vereist. Wisselkoersrisico Valutarisico’s spelen een beperkte rol omdat geldstromen hoofdzakelijk bestaan uit euro’s, het Britse pond en de Zweedse kroon. Valutatransactierisico’s, voortvloeiend uit de inkoop van materialen dan wel door verkopen in het buitenland, worden afgedekt door termijntransacties. De omvang hiervan bedraagt enkele tientallen miljoenen euro. Met partiële uitzondering van de Zweedse vestigingen, wordt het valutatranslatierisico voortkomend uit buitenlandse deelnemingen niet afgedekt. Dit omdat tijdelijke schommelingen in de valutakoersen elkaar in de praktijk op lange termijn compenseren. Renterisico Het renteafdekkingsbeleid van Imtech heeft tot doel minimaal 50% van het renteprofiel van de netto-schuldpositie per jaarultimo af te dekken. Hiertoe worden renteswaps gebruikt, waarvan looptijden zoveel mogelijk aansluiten op de looptijd van de (bancaire) kredietfaciliteiten. Pensioenrisico’s Pensioenvoorzieningen van medewerkers zijn voornamelijk gebaseerd op ‘defined contribution’ (beschikbare premie-) regelingen.
In Nederland zijn de pensioenvoorzieningen voor het grootste deel ondergebracht bij bedrijfstakpensioenfondsen en een verzekeringsmaatschappij. Voor het hoger- en middenmanagement kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij het eigen Imtech-pensioenfonds in Nederland. Dit fonds telt 1.870 actieve medewerkers, 770 gewezen deelnemers (de zogenaamde ‘slapers’) en 1.135 pensioentrekkenden. Het fonds kent als gevolg van de financiële crisis een dekkingstekort. Aangezien dit pensioenfonds totaal gescheiden is van de onderneming, is Imtech N.V. niet verplicht tot aanvullende bijdragen. Conform wettelijke richtlijnen is door het Bestuur van het Pensioenfonds Imtech met goedkeuring van de Deelnemersraad bij De Nederlandsche Bank een herstelplan ingediend om ultimo 2013 een dekkingsgraad van tenminste 105% te bereiken. Het herstelplan kent een bepaling dat bij onvoldoende herstel van de financiële positie de pensioenaanspraken van verzekerden evenredig verlaagd kunnen worden. Alle belanghebbenden zijn geïnformeerd over dit plan, inclusief de mogelijkheid tot korting. Ultimo 2010 lag de dekkingsgraad op een niveau passend bij dit herstelplan. Vooralsnog is het derhalve niet nodig gebleken pensioenaanspraken te verlagen. In Duitsland is sprake van een pensioenvoorziening, die in eigen beheer wordt gehouden. Backserviceverplichtingen voor pensioenregelingen beperken zich, gegeven de middelloonregeling, tot de indexatie. Marktrisico’s Aan het ondernemen zijn risico’s verbonden, die niet gelijk zijn voor de verschillende markten waarop Imtech actief is. De conjunctuurcycli van deze markten verschillen van elkaar. De combinatie van technologieën, geografische spreiding en aanwezigheid op verschillende markten en product-marktsegmenten maken Imtech voorts minder gevoelig voor wisselende marktomstandigheden. De marktrisico’s omvatten mede economische, politieke en sociale risico’s. Imtech opereert hoofdzakelijk in Europa. De hieraan verbonden risico’s in termen van instabiliteit zijn minimaal. Interne controle Imtech hanteert een systeem van periodieke interne rapportages en een begrotingscyclus met vaste procedures en gedetailleerde richtlijnen. De financiële rapportages worden centraal beoordeeld en vergeleken met goedgekeurde begrotingen. Prognoses worden per kwartaal getoetst en waar nodig aangepast. Er zijn vaste procedures voor investeringen en
51
1
2
desinvesteringen, evenals voor de beoordeling en goedkeuring van acquisities. Op basis van risicoanalyse worden inzet en gebruik van bepaalde interne controlesystemen in de diverse bedrijven onderzocht. De bevindingen worden met de betrokken bedrijven besproken en waar nodig vinden er verbeteringsacties plaats. Over de opvolging van deze acties wordt door de ondernemingen gerapporteerd en tijdens regiobezoeken wordt door de Raad van Bestuur hier extra aandacht besteed. Via webbased vragenlijsten voeren werkmaatschappijen en business units voorts self-assessments uit, waarbij gebruik wordt gemaakt van een analysemodel gebaseerd op het COSO Enterprise Risk Management Integrated Framework. De vragenlijsten betreffen alle mogelijke en relevante aspecten van ondernemingsrisico-management, dragen bij aan een goede onderbouwing van een oordeel over de adequaatheid en efficiency van de systemen voor risicobeheersing en interne controle, en vormen de basis van een door divisies, werkmaatschappijen en business units af te geven ‘internal control statement’. De uitkomsten worden door Group Control geanalyseerd en besproken met de Raad van Bestuur. De bevindingen worden vervolgens besproken met het divisiemanagement en gebruikt voor verbeteringen in het proces van risicobeheersing. Ter toetsing van de kwaliteit voert een onafhankelijke adviseur periodiek een review op de assessments uit.
3
1 Technische infrastructuur DTC-toren Boekarest, Roemenië. 2 Zonne-energie Thermosolar La Risca Badajoz, Spanje. 3 Performance Management Solutions voor beddenproducent Auping.
De hoofdzaken uit de interne controle, de self-assessments en de reviews enerzijds, en de voorgestelde maatregelen en de opvolging daarvan anderzijds, worden periodiek besproken en geëvalueerd met de Audit Commissie in het bijzijn van de externe accountant. De Raad van Commissarissen wordt daarover geïnformeerd. Bovendien werd een verdere harmonisatie van bedrijfsprocessen en -systemen doorgevoerd. Door de decentrale vorming – deels door acquisities – en opbouw van de organisatie, zijn er verschillende systemen voor ondersteuning van bedrijfsprocessen in gebruik. Doelstelling is tot een meer gelimiteerde selectie hiervan te komen en daardoor ook eventuele risico’s te verminderen. In dit kader wordt fasegewijs één ERP-pakket voor de totale organisatie ingevoerd met als doel optimale beheersing en uitwisselbaarheid van informatie en bedrijfsprocessen in zowel functionele als juridische, technische en commerciële zin. In 2010 werd verdere progressie geboekt met deze ERP-implementaties. Met inachtneming van het bovenstaande is de Raad van Bestuur naar beste weten van mening dat de risicobeheersingsen interne controlesystemen: ■ een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat de financiële verslaglegging geen materiële onjuistheden bevat; ■ in het verslagjaar naar behoren hebben gewerkt; ■ er geen indicaties zijn dat deze systemen in het lopende jaar niet naar behoren zullen werken.
In het verslagjaar werd onder meer aandacht geschonken aan het (groei)proces van Imtech naar een strategic control holding, waarbij van de op Nederland georiënteerde activiteiten afstand werd genomen, functional communities en commercial task forces werden geïntroduceerd, en een zwaardere verantwoordelijkheid aan de Directieraad werd toegekend. Daarbij werd de vernieuwde authorisatiematrix in de gehele organisatie geïmplementeerd en een herziene versie van de Corporate Guidelines (interne richtlijnen en regels) voorbereid. Blijvende aandacht werd geschonken aan professioneel projectmanagement.
Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (59), CFO en lid Directieraad
52
Human Resources
Imtech hoofdsponsor van introductieweek Technische Universiteit Delft.
Een aantal trends op de arbeidsmarkt was mede leidend bij de ontwikkeling van de strategie 2015: de babyboomgeneratie gaat met pensioen, de instroom uit technische opleidingen blijft achter en de kwaliteit van het technisch onderwijs sluit onvoldoende aan bij de kwaliteitsstandaards van Imtech. Voor het realiseren van de strategische groeidoelstellingen heeft Imtech goed geschoold, professioneel personeel met visie en ‘drive’ nodig. Op elk niveau in de organisatie. Gepassioneerde medewerkers vormen immers de kracht van het ‘mensenbedrijf’ Imtech. Imtech wil zich ontwikkelen tot ‘employer of choice’ en wenst tot de beste technische werkgevers in Europa te horen. Dit uitgangspunt ligt ten grondslag aan de nieuwe HR-strategie. Succesvolle werving, terugdringen van verloop, maar ook leiderschap, transparantie van de organisatie en training en opleiding zijn strategische thema’s, die decentraal vertaald worden. Imtech sluit zo actief aan bij het ontwikkelen van nieuwe werkvormen, de balans werk – privé en diversiteit. HR-principles Imtech kent acht HR-principles, die de basis vormen voor de HR-strategie: ■ wederzijds vertrouwen: openheid, respect, collegiale samenwerking en het adagium ‘afspraak is afspraak’; ■ persoonlijke ontwikkeling: persoonlijke groei van medewerkers leidt tot groei van de onderneming; ■ leiderschap: voortdurend verbeteren en ontwikkelen van leidinggevenden, gerichte aandacht voor leiderschap en teamprestaties, neerzetten van resultaat; ■ de juiste mensen op de juiste plaats: voortdurende groei en ontwikkeling passend bij de levensfase van medewerkers en aansluitend bij de behoefte van de onderneming; ■ arbeidsvoorwaarden: het arbeidsvoorwaardenpakket van Imtech is marktconcurrerend en gericht op optimale individuele prestaties en persoonlijke ontwikkeling; ■ gezond ondernemen: veiligheid, gezondheid en welzijn zijn centrale thema’s voor elke medewerker in elke functie en onder alle werkomstandigheden; ■ balans werk en privé: door te zoeken naar flexibeler werkvormen zoals thuiswerken en de afweging tussen werk en privé (zorgtaken); ■ Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Brede dwarsdoorsnede De personeelsopbouw van Imtech is uitermate divers. Circa 30% van de medewerkers heeft een opleiding op wetenschappelijk of hoger technisch beroepsniveau, 45% op middelbaar en 25% op uitvoerend niveau. De dynamische samenhang tussen deze groepen en derden leidt tot hoge toegevoegde waarde. In de HR-strategie is behoud van deze gediversifieerde samenstelling een randvoorwaarde, waarbij gestuurd wordt op een ‘opwaartse’ lijn naar hogere opleidingsniveaus. Terugdringen van verloop Retentie staat in de HR-strategie centraal. Medewerkersbetrokkenheid en -tevredenheid zijn belangrijke strategische HR-pijlers. Eigen medewerkers vormen tevens de beste informatiebron voor het actief terugdringen van verloop. Onderzoek naar
53
1
2
redenen van uitstroom en de mate van tevredenheid en betrokkenheid zijn belangrijke graadmeters voor de kwaliteit van (decentraal) beleid. Naast een adequaat beloningsniveau staat persoonlijke ontwikkeling van elke medewerker centraal. Al of niet specifieke Imtech-opleidingen spelen hierbij een belangrijke rol, evenals coaching en ‘training-on-the-job’. Minder verloop leidt tot hogere opbrengst van de opleidingsinspanning. Bij vacatures wordt eerst gekeken naar intern gekwalificeerde kandidaten. Een helder inzicht in kwaliteiten en motivatie van medewerkers maakt het mogelijk het optimale uit kwaliteiten van medewerkers te halen en het bevordert de binding. Per divisie is het benodigde instrumentarium aanwezig en in 2010 is de basis gelegd voor een aangescherpte retentiestrategie. Voor managementposities bestaat een aparte evaluatie die meerjarige managementcontinuïteit garandeert. Betere aansluiting op de arbeidsmarkt door ‘smart’ recruiting De arbeidsmarktbenadering van Imtech werpt steeds meer vruchten af. Imtech staat niet alleen bekend als goede werkgever, maar biedt - dankzij de structurele groei - ook extra kansen voor carrières. Bovendien spreken de hoge technische kennis, de uitdagende projecten, de MVO-benadering en prima opleidingsmogelijkheden tot de verbeelding. De groeistrategie 2015 vraagt om een hoge en kwalitatief hoogwaardige instroom van voornamelijk technisch personeel. Eind 2011 verwacht Imtech een groter aantal medewerkers. In dit kader wordt de arbeidsmarktbenadering geïntensiveerd. Het sleutelwoord hierbij is ‘smart’ recruiting. Via de nieuwe website, ‘smart apps’ en actief gebruik van social media zal vol ingezet worden op werving. Daarnaast wordt de zichtbaarheid van Imtech in technische opleidingen vergroot, onder meer door toenemende sponsoring van en intensieve samenwerking met technische opleidingsinstituten in Europa. Een betere aansluiting op de arbeidsmarkt vindt ook plaats door attractieve stages en managementtraineeprogramma’s aan te bieden. Imtech is in Europa onderscheidend door een actief stagiairebeleid. Talentvolle stagiaires op elk niveau worden actief begeleid en volgen de best denkbare aanvullende opleidingen. De ervaring leert dat deze aanpak succesvol is. Het overgrote deel van op deze wijze geworven medewerkers blijft langdurig aan de onderneming verbonden.
54
3
1 Kennis van procesautomatisering. 2 Professioneel onderhoud navigatie- en communicatietechnologie aan boord van schepen. 3 Onderhoud aan hightech automatiseringsoplossingen.
Value-based leiderschap Kwaliteit van het management is bepalend voor de prestatie en beleving van medewerkers. De HR-strategie onderkent managementstijl en -gedrag als basisvoorwaarde voor ontwikkeling van waarden en normen binnen de onderneming. De HR-principles en transparantie in verwachtingen zijn belangrijke componenten in managementgedrag. Samenwerking is en blijft ook hier het sleutelwoord. Value-based leiderschap en betrokkenheid maken dat medewerkers zich in hoge mate gecommitteerd voelen. Authentiek gedrag en een persoonlijke aanpak van management en medewerkers maken het werken plezierig en verhogen het onderling vertrouwen. De decentrale organisatie ondersteunt dit en geeft ruimte aan de lokale werkwijzen en ontwikkelingsmogelijkheden van elk individu. Dit alles stelt managers en medewerkers in staat om een optimaal resultaat te realiseren. Transparantie Transparantie speelt een belangrijke rol in de nieuwe HRstrategie. De HR-afdelingen hebben het beleid en het bijhorend instrumentarium zo ingericht dat gewenst gedrag (waarden en normen) zichtbaar en meetbaar gemaakt wordt. Bij werving ligt het accent niet alleen op competenties maar ook op gewenst gedrag. In medewerkerstevredenheid wordt hierop ook gemeten en het is herkenbaar in beoordelingsmethoden en -systemen. Door het gewenste gedrag op te nemen in opleidingen en trainingen kunnen toegevoegde waarde en prestaties beter inzichtelijk gemaakt worden. Naast meetbare prestaties gaat het hierbij om sociale relaties. Eenvoud, gerichte aandacht en alerte communicatie maken het mogelijk dat – ondanks de omvang van de onderneming – de menselijke maat zichtbaar blijft. Dit draagt meer dan gemiddeld bij aan het succes van Imtech.
Transparantie
HR-strategie Value-based leiderschap
Leerlingen
Governance Aandacht
Training
HR-principles Smart recruitment Beste werkgever
Management Development
Leiderschap
Retentie
Training en opleiding Speerpunten in het trainings- en opleidingsbeleid zijn leiderschapsontwikkeling en professioneel projectmanagement. Hiervoor zijn speciale beleidsprogramma’s ontwikkeld, zowel op centraal als decentraal niveau. Deze programma’s vormen de sleutel naar een blijvend langetermijnsucces van de onderneming. Een groot aantal medewerkers kan tegelijkertijd aan deze programma’s deelnemen. Daarmee worden verschillende van de eerder genoemde onderdelen van de HR-strategie versneld in gang gezet, zoals leiderschap, managementcontinuïteit, intensivering van de retentie et cetera. Een ander essentieel aandachtspunt is HSE (Health, Safety, Environment). Imtech wil immers tot de veiligste technische dienstverleners in Europa behoren, zie ook pagina 62. De ‘HSE-principles’ van Imtech worden via speciale communicatiecampagnes in alle denkbare talen continue onder de aandacht gebracht. Doel is het veilig en milieubewust werken continu te verbeteren. Europese ondernemingsraad en overlegorganen De agenda van de Europese ondernemingraad werd in belangrijke mate bepaald door de strategie tot 2015, het HSE-beleid en de ongevallenfrequentie per land. Op basis van ‘best practices’ is het HSE-beleid verder aangescherpt en zijn per divisie diverse acties ontwikkeld. De centrale ondernemingsraad (COR) is nauw betrokken bij acquisities en overnames en vormt ‘een natuurlijke brug’ naar de Europese ondernemingsraad. De COR is zich bewust van haar bijzondere positie en gaat daar in de relatie met de overlegorganen in de andere landen zorgvuldig mee om. Iedere divisie kent een eigen overlegstructuur met vormen van inspraak en overleg. In belangrijke mate vinden de lokale overlegstructuren elkaar in het Europese overleg. De Raad van Bestuur en het divisiemanagement zijn zich bewust van de betekenis van goed overleg en zijn de medezeggenschapsorganen erkentelijk voor de zorgvuldige en constructieve wijze waarop belangen worden afgewogen. Respect voor de wederzijdse zienswijzen en constructief overleg vormen de basis voor optimale betrokkenheid en een succesvolle aanpak.
Verbeterd governancemodel In het kader van de strategie 2010-2015 is een aangepast governancemodel ontwikkeld. Kernvraag hierbij is de rolverdeling tussen centrale (corporate) en decentrale verantwoordelijkheid. Sleutelbegrippen zijn transparantie, prioriteitsstelling, een structurele rol voor de leden van de Directieraad in de besluitvorming en de ontwikkeling van de diverse functiegebieden waarmee verdere strategische groei wordt gerealiseerd. Dit zowel vanuit commercieel oogpunt als via acties gericht op verdere ontwikkeling van de organisatie of voortgang op bepaalde beleidsterreinen. In dit kader is besloten dat de strategische betekenis van riskmanagement, procurement en MVO van dusdanige aard is dat deze rechtstreeks onder de eindverantwoordelijkheid van de Directieraad vallen. In samenspraak met interne en externe deskundigen op deze gebieden wordt invulling gegeven aan een actief beleid. Pensioenfonds In de derde week van augustus zijn het Pensioenfonds Imtech en Imtech N.V. enigszins verrast door de publiciteit inzake ‘18 pensioenfondsen’. Aanleiding waren de brieven van Minister Donner van Sociale Zaken d.d. 18 augustus en van De Nederlandsche Bank (‘DNB’) d.d. 20 augustus 2010, die zonder enig vooroverleg zijn verzonden aan slechts 18 van de in totaal 340 pensioenfondsen, die in hun herstelplan de mogelijkheid van korten van aanspraken hadden geïntroduceerd. Uit oogpunt van evenwichtige belangenbehartiging heeft het Pensioenfonds Imtech namelijk destijds deze mogelijkheid als optionele beleidsmaatregel opgenomen. Naar aanleiding van de brieven heeft Imtech N.V. mede namens het Pensioenfonds een persbericht uitgebracht (25 augustus 2010). Inmiddels heeft overleg met DNB plaatsgevonden en is er een nieuw herstelsjabloon onder de huidige inzichten ingediend, waaruit een herstel boven 105% ultimo 2013 haalbaar is. Als gevolg daarvan heeft DNB formeel goedgekeurd dat het Pensioenfonds de aanspraken niet hoeft te korten per 1 januari 2011. Op basis van de meest recente leeftijdcorrecties voor langer leven wijkt de geschatte dekkingsgraad ultimo 2010 niet af van de gemiddelde dekkingsgraad van alle Nederlandse pensioenfondsen. Zie voorts de website van het Pensioenfonds Imtech (http://www.imtech.nl/pensioenfonds).
55
Talentvolle stagiairs op elk niveau worden actief begeleid en volgen de best denkbare aanvullende opleidingen.
HR ken- en stuurgetallen Imtech kent de volgende HR ken- en stuurgetallen: Categorie
Kengetal
Algemeen
Aantal medewerkers per 31 december
Effectiviteit Efficiency
2010
2009
2008
25.075
22.955
22.510
Instroompercentage (exclusief acquisities)
14,2
12,0
21,0
Uitstroompercentage
14,1
12,5
15,7
Winst vóór belastingen per gemiddeld FTE (in duizend euro)
11,1
10,9
9,4
Loonkosten per FTE (in duizend euro)
42,5
44,8
40,5
Trainingskosten (als % loonkosten)
2,9
2,3
1,6
Gemiddelde leeftijd
41
41
43
41,4
42,4
42,2
Gemiddeld aantal dienstjaren per medewerker
9,7
9,6
9,9
Beroepsmatig Gemiddeld ziekteverzuim per medewerker (%)
3,7
3,7
3,7
Flexibiliteit
Aantal medewerkers in leeftijdscategorie 30-45 jaar (%)
De instroom van medewerkers bedroeg 14,2% en de uitstroom 14,1%. Dit zijn, mede als gevolg van het HR-beleid en de economische crisis, lagere percentages dan in voorgaande jaren. De winst vóór belastingen per FTE is verder verbeterd. De gemiddelde loonkosten per FTE daalden tot 42.500 euro per FTE. De flexibiliteit blijft min of meer gelijk. De gemiddelde leeftijd bedraagt 41 jaar. Het gemiddeld aantal dienstjaren per medewerker komt uit op 9,7 jaar. Het gemiddelde ziekteverzuim per medewerker bleef stabiel op 3,7%.
56
A.F. (Jos) Graauwmans (53), Directeur Personeel & Organisatie en lid Directieraad
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
Solar energy, core business van Imtech.
Imtech wil bijdragen aan duurzame ontwikkeling en definieert deze als ‘ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeftes van het heden zonder de behoeftevoorziening van toekomstige generaties in het gedrang te brengen’. Imtech neemt verantwoordelijkheid voor de gevolgen van haar activiteiten op de mens, het milieu en de maatschappij en legt daarover verantwoording op basis van ISO 26000-richtlijnen verantwoording af. ISO 26000 is een internationale richtlijn voor MVO en helpt organisaties hun maatschappelijke verantwoordelijkheden te bepalen. Imtech sluit zich aan bij deze internationale consensus over de definities, kernprincipes en toepassingsgebieden van MVO en wil conform deze ISO 26000-richtlijnen, MVO verder verankeren in de bedrijfsvoering en hier op termijn ook een zogenoemde ‘zelfverklaring’ over afgeven. Voortgang ISO 26000 binnen Imtech Status
Werkwijze
Herkennen van MVO
Gereed
Integreren in alle uitingen
Identificeren en betrekken van stakeholders
Nog gaande
Stakeholderanalyse en -dialoog per bedrijfsonderdeel
MVO- en organisatiekarakteristieken
Gereed
Onderwerp in de internationale MVO- stuurgroep
Begrijpen van MVO in de organisatie
Nog gaande
Workshops in de organisatie over impact en invloed
Selecteren MVO-initiatieven
Nog gaande
Aan de hand van vastgestelde criteria
MVO-communicatie en -rapportage
Goed op gang Onder andere in geïntegreerd jaarverslag en separaat MVOmagazine. Rapportages worden verder uitgebreid, uitgangspunt is volledige transparantie in rapportage over MVO-prestaties.
Vergroten geloofwaardigheid Nog gaande
Opstellen zelfverklaring, invoeren MVO-audits
Evalueren en verbeteren
Onderwerp in de internationale MVO- stuurgroep
Nog gaande
MVO is core business MVO behoort tot de core business van Imtech. Imtech richt haar ondernemingsactiviteiten op waardecreatie op langere termijn in de dimensies ‘People, Planet en Profit’ en gaat daarover in dialoog met haar stakeholders. Governance en MVO De governance rondom het MVO-beleid is op het hoogste niveau in de organisatie neergelegd en valt onder de Raad van Bestuur en de Directieraad. Deze sturen een internationaal MVO Stuurgroep aan dat bestaat uit MVO-verantwoordelijken per divisie. De leden van de Stuurgroep hebben het mandaat het MVO-beleid mede te
57
1 Planet Solar, eerste zonnecellenschip ter wereld. 2 ICARUS®: 14% energiebesparing bij medewerkers thuis.
1
2
bepalen en daaruit voortvloeiende activiteiten decentraal te implementeren. Uiteraard is sprake van een prioriteitsbepaling. Imtech implementeert de ISO 26000-richtlijnen en zal in 2011 een zelfverklaring opstellen waarmee het beleid, de keuzes en de resultaten zullen worden onderbouwd. MVO-principes zijn een integraal onderdeel van het HR-beleid en de business principles. Stakeholders Belangrijkste stakeholders zijn aandeelhouders, klanten, medewerkers, co-makers, leveranciers en uiteindelijk de samenleving als geheel. Het is van groot belang op een open en transparante wijze met al die doelgroepen te communiceren. De informatiebehoefte per stakeholder wordt per deeldoelgroep afgestemd. Hetzij één-op-één in het geval van grote klanten, aandeelhouders, NGO’s en leveranciers, dan wel voor de stakeholdersgroep als geheel, bijvoorbeeld via de aandeelhoudersvergadering, de ondernemingsraden of via het internet of specifieke informatiebijeenkomsten. Imtech: koploper in ‘technology that improves society’ Imtech wil koploper zijn in duurzaamheid en zet haar sterke positie in voor een duurzame samenleving. De samenleving ‘vergroent’ in steeds snellere mate. Technologie is hierbij leidend. Met onze groene totaaloplossingen bieden we klanten alle mogelijke opties om die duurzame groei mogelijk maken. Imtech bewijst dag in dag uit dat het de claim ‘technology that improves society’ waarmaakt en is betrokken bij honderden groene projecten in de markt van ‘energy & environment’, zoals: ■ groene technologie in gebouwen, datacenters, industrie, schepen, luchthavens etc., met integrale oplossingen voor energie-efficiëntie en energiebesparing; ■ duurzame exploitatie van energiebronnen, bio-energie en duurzame alternatieve energie; ■ lagere uitstoot van schadelijke (broeikas)gassen; ■ vermindering van de uitstoot van fijnstof van wegverkeer door intelligente mobiliteitsoplossingen en hightech verkeersmaatregelen; ■ realisatie van schoon water en het voorkomen van watervervuiling door duurzame technologische infrastructuur in (afval)waterzuiveringscentrales.
58
Het aandeel van de activiteiten op het gebied van ‘energy & environment’ binnen Imtech neemt snel toe. In 2010 bedragen deze 25% van de totale opbrengsten. Hiermee behoort Imtech tot de meest groene technische dienstverleners in Europa. Groene en grijze technologie De dienstverlening bestaat voor een belangrijk deel uit groene technologie, maar ook voor een substantieel deel uit conventionele (‘grijze’) oplossingen. Dit is een bewuste keuze. Hoewel het aandeel groene technologie verder zal toenemen, is het uitdrukkelijk niet de ambitie om alleen maar actief te zijn in groene dienstverlening. Het is in het belang van alle ‘stakeholders’ om een breed portfolio aan te bieden en daarmee stabiele groei te realiseren. Vanzelfsprekend probeert Imtech grijze technologie zo duurzaam mogelijk uit te voeren. Omgaan met dilemma’s Het besef dat MVO draait om meervoudige waardecreatie brengt dilemma’s met zich mee. Bij MVO gaat het immers om meer dan alleen de ‘P’ van Profit. Als beursgenoteerde onderneming hebben we richting aandeelhouders onze verantwoordelijkheid op het gebied van de financiële performance, maar inmiddels opereert Imtech ook vanuit de overtuiging dat haar inspanningen op het gebied van duurzaamheid bijdragen aan de waarde van de onderneming. Imtech is decentraal georganiseerd. Dat maakt het soms complex om beleid effectief te implementeren. Zeker een onderwerp als MVO moet voor een belangrijk deel vanuit de organisatie opwaarts vorm krijgen. De rol van de Raad van Bestuur is hierbij eerder inspirerend en faciliterend dan leidend. De resultaatverantwoordelijkheid ligt laag in de organisatie. Aan de andere kant worden op het hoogste bestuursniveau doelstellingen geformuleerd waar decentraal invulling aan wordt gegeven. Daar zit soms spanning op. Door pragmatische groene initiatieven te omarmen en een actieve MVOcommunity in het leven te roepen, probeert Imtech deze spanning weg te nemen. Imtech wil geen beloftes doen aan ‘stakeholders’ die organisatiebreed (nog) niet kunnen worden waargemaakt. Om hier goed mee om te gaan is open interne communicatie over verwachtingen en prestaties van het grootste belang. Een ander dilemma is dat er keuzes gemaakt moeten worden. Imtech gaat hier pragmatisch mee om, bijvoorbeeld met de criteria voor projecten in het kader van corporate citizenship.
Duurzaamheid
Stakeholders
Corporate Citizenship ISO 26000
Ketenverantwoordelijkheid Groene initiatieven
Afvalmanagement
Dialoog
Scope
Carbon Footprint
Bewustwording
Groene technologie
SSDC
Internationale stuurgroep
MVO-voortgang 2010 Resultaten gelden voor de hele Imtech organisatie, tenzij anders vermeld. MVO-criterium
Resultaten 2010
Doelen 2011
Carbon footprint ■ CO2-uitstoot: 99 kiloton ■ Rapportage van elektriciteits- en brandstofverbruik vanuit alle internationale kantoren met meer dan 20 werkplekken. ■ Oprichting internationale stuurgroep om CO2-reductie bedrijfsbreed aan te sturen. Papier
■ ■
Afvalreductie
Vaststellen reductiedoelstelling. Rapportage integreren met financiële rapportage. ■ Opzet om te komen tot volledige scope-3 berekening. ■ ■
■ Papierverbruik verlagen door aanpassing printerpark. 112.044 kg verbruik in de Nederlandse kantoren. Al het Nederlandse papier draagt het FSC-keurmerk. ■ Invoeren papierrecycling voor alle kantoren internationaal: circa 215.000 kg papierrecycling.
Werkgroep voor Nederlandse kantoren gericht op afvalbewustzijn. ■ 80% hergebruik afval. Opbrengst 2.000 MkW groene stroom. ■
■
Internationale campagne afvalbewustzijn met als doel recycling te bevorderen en restafval te verminderen.
■
Internationale coördinatie arbeidsmarktbeleid.
HRM Gecreëerde banen
■
Exclusief acquisities overtrof de instroom de uitstroom met 0,1%.
Opleidingskosten
■
2,9% van de salariskosten is besteed aan opleiding. ■ Aandacht voor employability en management development. Speciale aandacht voor projectmanagement.
Ziekteverzuim
■
Ziekteverzuim bleef in 2010 gelijk ten opzichte van 2009 met 3,7%.
Corporate citizenship
■
Het budget voor het programma Shared Success in ■ Voortzetting van SSDC-programma. Developing Countries (SSDC) was 1 miljoen euro en omvatte ruim 2.000 consultancy-uren.
(bedrag / uren)
Participaties in duurzaamheid
■
Greentech
■
(als % van totale
■
Internationale nieuwe HSE campagne voor gezondheid, veiligheid en milieu op de werkplek.
Investering in Icos Cleantech early stage Fund II ■ Voortzetten en verder uitbouwen van bijdragen aan van 2 miljoen euro. duurzame ontwikkelingen. ■ Participaties in ontwikkelingen op het gebied van energiebesparing, en alternatieve energieopwekking. Projecten op het gebied van groene technologie genereren 25% van de opbrengsten op jaarbasis.
opbrengsten)
Hoofdpunten MVO-beleid Om de duurzaamheidimpact zo veel mogelijk te reduceren focust Imtech op verlaging van de carbon footprint, optimalisatie van afvalmanagement en verdere activering van de rol van Imtech in de bedrijfsketen door verduurzaming van het procurementbeleid. Daarnaast onderneemt Imtech tal van duurzame initiatieven om zo ‘groen’ als mogelijk te zijn. Tevens
■
Opbrengsten in groene technologie verder laten groeien, met focus op energietechnologie, ICToplossingen, voedseltechnologie en waterzuivering.
neemt Imtech verantwoordelijkheid voor haar wereldburgerschap. Met deze visie wil Imtech stakeholders inspireren om te streven naar duurzaam en milieubewust handelen, en daarmee op hun beurt samenwerkingsrelaties in de technologieketen te inspireren.
59
1 Elektrische servicewagens van Imtech. 2 Duurzame technologie aan boord Rainbow Warroir III Greenpeace.
1
2
Bewustwording eigen medewerkers Omdat het ondernemerschap zo laag mogelijk in de onderneming is neergelegd, moeten de verschillende organisatieonderdelen hun MVO-beleid afstemmen op de lokale impact en eigen stakeholders. De medewerkers zijn uiteindelijk van doorslaggevende betekenis, zowel voor de kwaliteit als voor de duurzaamheidsprestatie. Het handelen van medewerkers bepaalt in grote mate hoe invulling wordt gegeven aan MVO-verantwoordelijkheid. Bewustwording door gerichte communicatie over MVO is dan ook van groot belang. In dit kader zijn in 2010 de volgende activiteiten uitgevoerd: ■ uitgave van het MVO-magazine met de laatste stand van zaken op alle aspecten van het duurzaamheidsbeleid van Imtech; ■ afvalcampagne ‘No Time to Waste’ met onderzoek naar de omvang van de afvalproductie, het afvalbewustzijn, de mogelijkheid tot besparing, een nieuwsbrief, een afsluitend evenement en een communicatietoolkit voor alle projectlocaties; ■ virtuele MVO-community via social media waar medewerkers ideeën uitwisselen en tot samenwerking komen. Leden van de community komen in aanmerking voor deelname aan het corporate citizenbeleid SSDC. Het aantal leden is in 2010 meer dan verdubbeld tot bijna 1.000; ■ ICARUS® waarbij medewerkers thuis hun energieverbruik kunnen meten en verlagen. Het resultaat is een energiebesparing van 14% bij de deelnemers; ■ MVO-event ‘De Groene Zeepkist’, een seminar waarbij tientallen Imtechers de ‘Groene Zeepkist’ beklommen om hun MVO-boodschap uit te dragen. Het evenement is via de sociale media en de website toegankelijk gemaakt voor de rest van de Imtech-organisatie. Imtech’s carbon footprint Over 2010 heeft Imtech voor het eerst haar carbon footprint berekend. De berekening is gebaseerd op ISO14064 standaarden en ‘The Greenhouse Gas Protocol’. Imtech’s carbon footprint is bepaald voor scope 1 en scope 2 classificaties zoals gehanteerd in ‘The Greenhouse Gas Protocol’. Reikwijdte carbon footprint 2010 Imtech’s definitie van scope 1 emissies zijn alle directe emissies van activa die in eigendom of gehuurd of geleased zijn. In de praktijk zijn dit alle emissies als gevolg van het brandstofverbruik van alle auto’s en bedrijfswagens en van het gasverbruik van Imtech-vestigingen met minimaal 20 werkplekken.
60
De scope 2 emissies zijn alle indirecte emissies die ontstaan bij het genereren van elektriciteit die door Imtech in haar vestigingen wordt gebruikt. Imtech heeft besloten om vooralsnog geen indirecte emissies te berekenen die behoren onder de zogenaamde scope 3 van ´The Greenhouse Gas Protocol´. Scope 3 is een optionele rapporteringscategorie en behelst alle emissies die ontstaan door de uitvoering van de ondernemingsactiviteiten. Bepaling van deze categorie van emissies is voor Imtech zeer complex gezien de aard van haar activiteiten. Imtech is immers als technische dienstverlener met vele duizenden projecten per jaar op locaties van klanten actief. Deze projecten kenmerken zich voor het overgrote deel door een relatief korte doorlooptijd en slechts een relatief beperkt aantal door een meerjarenaanpak. Dit maakt het bepalen van de scope 3 emissies een complex en omvangrijk proces. Op basis van ervaringen van andere grote projectorganisaties en eigen inschattingen bestaat een belangrijk deel van de scope 3 emissies van Imtech uit het brandstofgebruik van haar auto´s en bedrijfswagens. Deze categorie emissies is door Imtech aangemerkt als scope 1 emissies en dus opgenomen in de carbon footprint 2010. Carbon footprint 2010 Op basis van het energieverbruik van alle werkmaatschappijen conform Imtech´s definitie van scope 1 en scope 2 is de carbon footprint van Imtech voor 2010 bepaald op 99 kiloton CO2. Split-up carbon footprint Imtech 2010 Natural gas 5% Electricity 14%
Fuel 81%
3 Park & Recharge® van Imtech (WPS): parkeren én opladen van elektrische auto’s. 4 Energie uit afval van waterzuiveringsprocessen in de UK. 3
Reduceren carbon footprint Imtech is al enige jaren actief om haar carbon footprint te reduceren en jaarlijks wordt de lijst met initiatieven uitgebreid. Voorbeelden van genomen initiatieven om deze te verlagen zijn: ■ introductie van groen wagenpark; ■ gebruik van brandstofbesparende benzine of diesel voor het wagenpark en waar mogelijk zelfs groene brandstof ethanol of andere biobrandstoffen; ■ realisatie van eigen groene kantoren; ■ duurzame inkoop van energie, kantoorbenodigdheden en drukwerk; ■ beperking van reizen binnen Imtech door toepassing van alternatieve vergadermethodes zoals teleconferencing en videoconferencing; ■ Office-WISE®: een Imtech pilot om het energieverbruik in eigen kantoren te reduceren; ■ pilot met elektrische servicewagens die in een beperkte geografische actieradius worden ingezet; ■ CO2-prestatieladder: klanten vragen Imtech aan te tonen wat we doen om de CO2-uitstoot te verminderen. De positie op de ladder wordt gecertificeerd door een geaccrediteerde certificerende instelling. Hoe hoger de positie, hoe hoger het voordeel bij de gunningafweging. In 2010 bereikte Imtech de 4e positie, voor 2011 is de ambitie om het vijfde en hoogste niveau te behalen; ■ compensatie door carbon credits: daar waar het niet lukt om energie te besparen of van duurzame energie gebruik te maken, compenseert Imtech haar carbon footprint met carbon credits die voor een deel komen uit eigen energiebesparende projecten in Zuid-Afrika. Ketenverantwoordelijkheid Ook de schakels in de keten zijn van wezenlijke invloed op de duurzaamheid van onze diensten. Ketenverantwoordelijkheid en ketenbeheersing zijn daarom kritische succesfactoren voor het MVO-beleid. Op het gebied van duurzaam inkopen heeft Imtech al een aantal jaren een Code of Supply: een overeenkomst met onze leveranciers waarin de verwachtingen op het gebied van milieu en maatschappij zijn vastgelegd. Het is onze doelstelling om in 2011 deze Code of Supply verder te concretiseren en in het Imtech-beleid te integreren. Hiervoor is een werkgroep verantwoordelijk. Afspraken worden zo beter meetbaar en het is makkelijker om leveranciers te beoordelen. Doel is de dialoog aan te gaan hoe gezamenlijk tot een betere, duurzamere dienstverlening te komen.
4
Kernpunten van de Code of Supply zijn: ■ meten van carbon footprint en maatregelen nemen om deze te verlagen; ■ toepassing ISO 14001 met nadruk op gebruik milieuvriendelijke materialen en ■ beperken van afval; ■ voldoen aan Imtech’s QHSE-eisen; ■ uitwisselen van kennis op het gebied van duurzaamheid; ■ door intensieve samenwerking de duurzaamheid verder verhogen. Afvalbeheersing Imtech wil zich inzetten voor een verantwoorde afvoer van afval vanuit de gedachte dat alles herbruikbaar is en afval dus eigenlijk niet bestaat. Om dit vorm te geven wordt gedurende het proces van inkoop, gebruik en afvoer rekening gehouden met een volgend leven van de producten en materialen. De eerste prioriteit is het voorkomen van afval. Het grootste deel van de afvalstroom bestaat uit papier en karton (14%), bouwen sloopafval (14%) en schroot (9%). Binnen kantoren ligt de focus voor afvalbeheersing op het terugdringen van het papierverbruik. In 2010 heeft de werkgroep ‘No Time to Waste’ onderzocht dat alleen al voor de Nederlandse kantoren op jaarbasis 64 pallets aan papier bespaard kunnen worden met een aantal gerichte ingrepen. Dit staat gelijk aan ruim een hectare bos per jaar. Het restafval wordt gerecycled om nieuwe grondstoffen op te leveren en wat dan nog overblijft wordt gebruikt om duurzame energie op te wekken. Deze energie koopt Imtech weer in om in een deel van de groene energiebehoefte te voorzien. Op deze manier zet Imtech jaarlijks haar eigen afval om in 10 kwh aan groene stroom voor eigen kantoren. Corporate Citizenship Vanuit de ambitie om de kerncompetenties in te zetten voor een duurzame samenleving, kiest Imtech voor een technologische invulling van haar wereldburgerschap. Imtech doet dit onder meer in de vorm corporate citizenship. Met SSDC (Shared Success in Developing Countries) zet Imtech haar technologische kennis in de markten van energie, water en milieu in om ondernemers in derde wereldlanden en aan hen gerelateerde ‘communities’ een impuls te geven. Imtech stelt tientallen medewerkers, expertise en mankracht ter beschikking. Hiermee wordt de duurzame welvaart van deze ‘communities’ bevorderd. De kosten van dit beleid bedragen circa 1 miljoen euro per jaar. Imtech heeft bewust gekozen voor
61
1 Thermische energie en zonne-energie in het Härnösand-ziekenhuis in Zweden. 2 Innolumis®, duurzame LED-verlichting. 1
2
Zuid-Afrika. Hier is inmiddels een netwerk opgebouwd. Dit heeft ertoe geleid dat de Zuid-Afrikaanse overheid Imtech heeft benaderd voor het verbeteren van de water- en rioolwaterzuivering in het Gert Sibande district. Imtech ontwikkelde een praktisch managementinformatiesysteem voor het monitoren van de werking en het onderhoud van waterzuiveringsinstallaties. Daarnaast werd een business plan opgesteld voor het verbeteren van de output. Tevens werden lokale communities betrokken met als doel het verhogen van de bewustwording. Zo werd een campagne georganiseerd, waaraan honderden schoolkinderen deelnamen. Tot slot werd in samenwerking met de Nederlandse ambassade een ‘blauwdruk’ ontwikkeld om deze verbeteringen ook in andere districten door te voeren. ‘Cleantech’ participatie leidt tot vroegtijdige betrokkenheid Imtech participeert met 2 miljoen euro in het cleantech investeringsfonds ICF II (Icos Cleantech early stage Fund II). Doel van het fonds is om met financiële ondersteuning nieuwe initiatieven voor groene technologie op het gebied van energie, voeding, recycling, water en bouw tot renderende ontwikkeling te brengen. Imtech investeerde ook in het eerste cleantech fund (ICF I). Vroegtijdige participatie in duurzame technologische ontwikkeling biedt niet alleen de kans aan te haken bij innovatieve ‘cleantech’ ontwikkelingen, maar genereert ook spin-off in de vorm van concrete orders. HSE: Health, Safety en Environment Imtech wil de handelingen van haar 25.000 medewerkers zo sturen en inrichten dat MVO op natuurlijke wijze vergroeit met de bedrijfsvoering. Om dit te realiseren voldoen alle Imtechbedrijven aan de hoogste HSE-eisen, zijn ze gecertificeerd op basis van relevante ISO-kwaliteitsstandaarden zoals ISO 14001, beschikken over alle benodigde veiligheidscertificaten en zijn extra gecertificeerd voor specifieke projecten. HSE wordt gecoördineerd door de Imtech Beleidsgroep HSE, die wordt voorgezeten door de Raad van Bestuur. Het beleid wordt gewaarborgd door een managementsysteem dat periodiek wordt getoetst en geoptimaliseerd. De HSE-performance van partners en toeleveranciers moet minimaal gelijk zijn aan die van Imtech. Het Imtech-beleid richt zich op continue procesverbetering en een steeds betere performance. Imtech gaat hierbij verder dan wettelijk verplicht is. De verbeteringsdoelstellingen zijn meetbaar aan de hand van diverse audits en klantevaluaties. Het ultieme doel is: nul
62
ongevallen. Eventuele ongevallen worden altijd geregistreerd. Daarnaast vindt incidentenonderzoek plaats. Indien nodig worden structurele maatregelen genomen gericht op het wegnemen van het gevaar bij de bron. Via een interne Europese communicatiecampagne wordt continu aandacht geschonken aan ‘safety-awareness’ in relatie tot de HSEprinciples van Imtech. Hierbij wordt een ‘best practice-beleid’ gevoerd. In 2011 wordt een speciale corporate HSE-website gelanceerd. Actief systeem voor milieuzorg Op basis van haar QHSE-beleid doet Imtech aan actieve milieuzorg. Hieronder wordt verstaan het voorkomen van lucht-, water- en bodemverontreiniging, geluidshinder en andere hinder, bijvoorbeeld ongewenste emissies van gassen. Milieueisen vormen een vast criterium bij het ontwikkelen en uitvoeren van diensten en producten. Het milieubeleid wordt geborgd door externe audits, is gecertificeerd en voldoet aan alle wettelijke milieueisen. Op projectlocaties worden milieubelastende materialen afgevoerd conform de wettelijke voorschriften. Om ongewenste emissies te voorkomen zijn medewerkers speciaal opgeleid en gecertificeerd.
Mr. M.E.J. (Mark) Salomons (50), Secretaris van de Vennootschap en lid Directieraad
Geconsolideerde winst- en verliesrekening In miljoenen euro’s
Opbrengsten
2010
2009
4.480,9
4.323,3
Grond- en hulpstoffen en handelsgoederen
1.517,8
1.498,4
Uitbesteed werk en andere externe kosten
1.026,3
1.010,7
Personeelskosten
1.306,5
1.232,8
Afschrijvingen materiële vaste activa
32,4
30,8
Amortisatie immateriële activa
24,0
20,7
Bijzondere waardevermindering immateriële activa Overige bedrijfskosten
1,1
2,2
338,6
314,7
Totaal bedrijfslasten
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
4.246,7
4.110,3
234,2
213,0
Financieringsbaten
11,1
13,3
Financieringslasten
– 56,0
– 55,4
Nettofinancieringsresultaat
– 44,9
– 42,1
0,7
0,2
Winst vóór belastingen
190,0
171,1
Winstbelastingen
– 48,3
– 44,0
Winst over het boekjaar
141,7
127,1
140,4
126,2
1,3
0,9
141,7
127,1
Gewone winst per aandeel (euro)
1,70
1,62
Verwaterde winst per aandeel (euro)
1,67
1,61
Gewone winst per aandeel (euro)*
2,00
1,92
Verwaterde winst per aandeel (euro)*
1,97
1,91
Aandeel in resultaat geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige investeringen
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van Imtech N.V. (nettowinst) Minderheidsbelang
Winst over het boekjaar
*
Vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering immateriële activa.
63
Geconsolideerd overzicht van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten In miljoenen euro’s
Winst over het boekjaar
2010
2009
141,7
127,1
Niet gerealiseerde resultaten Valutaomrekeningsverschillen voor buitenlandse activiteiten Nettoresultaat op afdekking van netto-investering in buitenlandse activiteiten
34,0
28,7
– 14,2
–
– 8,1
– 27,3
naar de winst- en verliesrekening
12,8
7,0
Winstbelastingen op niet-gerealiseerde resultaten
– 1,3
Effectief deel van veranderingen in reële waarde van kasstroomafdekkingen Nettoverandering in de reële waarde van kasstroomafdekkingen die is overgeboekt
Niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar, na winstbelastingen Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
0,2 23,2
8,6
164,9
135,7
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van Imtech N.V. Minderheidsbelang
Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
64
163,6
134,8
1,3
0,9 164,9
135,7
Geconsolideerde balans In miljoenen euro’s
31 december 2010
31 december 2009
Activa Materiële vaste activa
154,4
142,1
Immateriële activa
989,4
763,7
Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures Langlopende vorderingen Uitgestelde belastingvorderingen
2,1
3,2
20,9
15,4
8,3
19,4
Totaal vaste activa Voorraden
1.175,1
943,8
82,6
77,6
Te vorderen van opdrachtgevers
607,4
480,7
Handels- en overige vorderingen
1.059,4
965,1
Te vorderen winstbelastingen Geldmiddelen en kasequivalenten
11,7
7,2
110,0
109,4
Totaal vlottende activa
1.871,1
1.640,0
Totaal activa
3.046,2
2.583,8
Eigen vermogen Aandelenkapitaal
73,3
65,7
Agioreserve
210,6
35,0
Overige reserves
388,1
271,2
Onverdeeld resultaat
140,4
126,2
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V. Minderheidsbelang
Totaal eigen vermogen
812,4
498,1
3,5
3,0
815,9
501,1
Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen
539,0
370,2
Personeelsbeloningen
166,1
144,5
Voorzieningen Uitgestelde belastingverplichtingen
3,5
3,7
48,6
40,8
Totaal langlopende verplichtingen
757,2
559,2
Rekening-courantkredieten banken
2,2
Leningen en overige financieringsverplichtingen
9,6
10,6
281,9
326,8
Verplichtingen aan opdrachtgevers Handelsschulden en overige te betalen posten
167,7
1.122,1
965,1
Te betalen winstbelastingen
46,8
41,3
Voorzieningen
10,5
12,0
Totaal kortlopende verplichtingen
1.473,1
1.523,5
Totaal verplichtingen
2.230,3
2.082,7
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
3.046,2
2.583,8
65
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen In miljoenen euro’s
Toe te rekenen aan de aandeelhouders van Imtech N.V. Reserve
Reserve voor
Inge-
Onver-
Minder-
Aandelen-
Agio-
ningsver-
ings-
eigen
houden
deeld
heids-
eigen
kapitaal
reserve
schillen
reserve
aandelen
winsten
resultaat
Totaal
belang
vermogen
64,6
36,1
– 41,9
– 3,2
– 48,3
275,3
113,3
395,9
3,3
399,2
Winst over het boekjaar
–
–
–
–
–
–
126,2
126,2
0,9
127,1
Toevoeging aan reserves
–
–
–
–
–
85,0
– 85,0
–
–
–
–
–
22,7
– 14,1
–
–
–
8,6
–
8,6
–
–
22,7
– 14,1
–
85,0
41,2
134,8
0,9
135,7
1,1
– 1,1
–
–
–
–
– 28,3
– 28,3
– 1,0
– 29,3
–
–
–
–
– 12,9
–
–
– 12,9
–
– 12,9
–
–
–
–
5,5
– 0,5
–
5,0
–
5,0
–
–
–
–
–
3,6
–
3,6
–
3,6
1,1
– 1,1
–
–
– 7,4
3,1
– 28,3
– 32,6
– 1,0
– 33,6
–
–
–
–
–
–
–
–
– 0,2
– 0,2
65,7
35,0
– 19,2
– 17,3
– 55,7
363,4
126,2
498,1
3,0
501,1
Stand per 1 januari 2009
omreke-
Afdek-
Totaal
Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
Totaal niet-gerealiseerde resultaten Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars van de Vennootschap Dividend aan aandeelhouders Inkoop eigen aandelen Uitgeoefende aandelenopties Op aandelen gebaseerde betalingen Totaal bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars van de Vennootschap
Veranderingen in eigendomsbelangen in dochterondernemingen Verwerving van minderheidsbelangen Stand per 31 december 2009
66
Toe te rekenen aan de aandeelhouders van Imtech N.V. Reserve
Reserve voor
Inge-
Onver-
Minder-
Aandelen-
Agio-
ningsver-
ings-
eigen
houden
deeld
heids-
eigen
kapitaal
reserve
schillen
reserve
aandelen
winsten
resultaat
Totaal
belang
vermogen
65,7
35,0
– 19,2
– 17,3
– 55,7
363,4
126,2
498,1
3,0
501,1
Winst over het boekjaar
–
–
–
–
–
–
140,4
140,4
1,3
141,7
Toevoeging aan reserves
–
–
–
–
–
103,7
– 103,7
–
–
–
–
–
19,7
3,5
–
–
–
23,2
–
23,2
–
–
19,7
3,5
–
103,7
36,7
163,6
1,3
164,9
6,7
176,5
–
–
–
–
–
183,2
–
183,2
0,9
– 0,9
–
–
–
–
– 22,5
– 22,5
– 1,0
– 23,5
–
–
–
–
– 22,5
–
–
– 22,5
–
– 22,5
–
–
–
–
8,4
–
–
8,4
–
8,4
–
–
–
–
0,8
3,3
–
4,1
–
4,1
7,6
175,6
–
–
– 13,3
3,3
– 22,5
150,7
– 1,0
149,7
–
–
–
–
–
–
–
–
0,2
0,2
73,3
210,6
0,5
– 13,8
– 69,0
470,4
140,4
812,4
3,5
815,9
Stand per 1 januari 2010
omreke-
Afdek-
Totaal
Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
Totaal niet-gerealiseerde resultaten Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars van de Vennootschap Uitgifte gewone aandelen Dividend aan aandeelhouders Inkoop eigen aandelen Uitgeoefende aandelenopties Op aandelen gebaseerde betalingen Totaal bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars van de Vennootschap
Veranderingen in eigendomsbelangen in dochterondernemingen Verwerving van minderheidsbelangen Stand per 31 december 2010
67
Geconsolideerd kasstroomoverzicht In miljoenen euro’s
2010
2009
Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Winst over het boekjaar
141,7
127,1
Afschrijvingen materiële vaste activa
32,4
30,8
Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële activa
25,1
22,9
Nettofinancieringsresultaat
44,9
42,1
Aandeel in resultaat geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige investeringen
– 0,7
– 0,2
Resultaat op vervreemding van vaste activa
– 0,4
0,1
Resultaat op verkoop dochterondernemingen
– 4,6
–
4,1
3,6
Aanpassingen voor:
Kosten van op aandelen gebaseerde betalingen Winstbelastingen
48,3
Operationele kasstroom vóór mutaties in werkkapitaal en voorzieningen Mutatie voorraden Mutatie te vorderen van/verplichtingen aan opdrachtgevers Mutatie handels- en overige vorderingen Mutatie handelsschulden en overige te betalen posten Mutatie voorzieningen en personeelsbeloningen
44,0 290,8
270,4
2,7
5,7
– 188,6
– 67,8
– 51,1
43,8
74,1
– 18,1
– 11,2
– 15,1 – 174,1
– 51,5
Kasstroom uit operationele activiteiten
116,7
218,9
Betaalde rente
– 35,5
– 37,9
Betaalde winstbelastingen
– 41,3
– 31,0
39,9
150,0
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Ontvangsten uit verkoop van materiële en overige vaste activa
4,8
5,2
Ontvangen rente
2,2
3,2
Ontvangen dividenden
1,8
1,8
Ontvangsten uit verkoop van dochterondernemingen, na aftrek van afgestoten geldmiddelen Verwerving van dochterondernemingen, na aftrek van verworven geldmiddelen
19,1
–
– 127,2
– 39,5
Verwerving van minderheidsbelangen
–
– 0,3
Verwerving van materiële vaste activa
– 40,4
– 41,3
Verwerving van immateriële activa
– 13,7
– 19,3
– 0,2
– 1,0
Verwerving van geassocieerde deelnemingen en joint ventures Betalingen uit hoofde van afwikkeling van derivaten Verstrekking minus aflossing van langlopende vorderingen
– 25,2
–
5,3
– 0,6
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
– 173,5
– 91,8
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Opbrengst uit de uitgifte van aandelenkapitaal
183,2
–
8,4
5,0
Inkoop van eigen aandelen
– 22,5
– 12,9
Opgenomen leningen
411,0
4,4
– 266,3
– 12,9
Ontvangsten uit de uitoefening van aandelenopties
Aflossing van leningen Betalingen uit hoofde van financiële-leaseverplichtingen Betaald dividend
Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten
– 1,3
– 1,8
– 23,5
– 29,3 289,0
– 47,5
Netto afname/toename van geldmiddelen en rekening-courantkredieten banken
155,4
10,7
Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken op 1 januari
– 58,3
– 76,9
10,7
7,9
107,8
– 58,3
Valutaomrekeningsverschillen op geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken
Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken op 31 december
68
Imtech N.V. Quinterium Offices I Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 2800 AJ Gouda Telefoon +31 182 54 35 43 Fax
+31 182 54 35 00
[email protected] www.imtech.eu Investors Relations Telefoon +31 182 54 35 04 Fax
+31 182 54 35 00
[email protected] www.investors.imtech.eu
www.imtech.eu
Shared Success
@imtechcorporate
