Samen werken aan minder psychisch verzuim Tips voor de medewerker
Werkgeversvereniging voor energie, kabel&telecom, afval&milieu
Inleiding Als je niet goed in je vel zit… Het overkomt ons bijna allemaal wel eens. Je zit niet goed in je vel. Je doet je werk wel, maar het loopt allemaal niet lekker. Je energie is weg. Je ziet zelfs tegen alle kleine dingen huizenhoog op. Soms is er een duidelijke oorzaak voor je gevoel. Bijvoorbeeld ziekte van je partner of van je kind, een overlijden in de naaste omgeving of een conflict op het werk. Maar soms is de oorzaak onduidelijk. En dan is het vaak lastig om aan je omgeving uit te leggen hoe je je voelt en daarvoor begrip te vragen. Of er nu wel of geen duidelijke oorzaak is, voor de meesten van ons is “gewoon doorgaan” en je “niet aanstellen” de gebruikelijke weg.
2
…en je daardoor vastloopt in je werk Maar wat als de klachten niet vanzelf weggaan? En je vastloopt in je werk? In deze brochure vind je tips over wat je in zo’n situatie kunt doen. We gaan kort in op de achtergrond van stress. En op vragen als: Wat kan ik zelf doen? Wat kan mijn leidinggevende voor me betekenen? Welke hulp kan ik krijgen? Je vindt ook tips voor een gesprek met je leidinggevende over de situatie.
3
Achtergrond: balans en onbalans Onbalans leidt tot stress… Zit je goed in je vel? En ben je gezond en fit? Dan kun je zeggen dat je “in balans” bent. Er is een evenwicht tussen wat je te doen hebt (belasting) en wat je aankan (belastbaarheid). Maar raakt dat evenwicht, door welke oorzaak dan ook, verstoord? Dan is er sprake van onbalans en kan er stress ontstaan. Stress is op zich een gezonde reactie op een ongezonde situatie. Het zorgt ervoor dat ons lichaam en onze geest tijdelijk meer kunnen presteren dan normaal. Zo kunnen we bepaalde situaties aan. Vergelijk het met de oermens die door het bos loopt en plotseling een beer tegenkomt. Tijdens de eerste schrik verstijft hij. Snel daarna komt er een andere reactie: vechten of vluchten? Het lichaam maakt stoffen aan, zoals adrenaline. Hierdoor kan
4
die schadelijk is. Het kan leiden tot lichamelijke klachten en ziekte, maar ook tot depressieve klachten. En uiteindelijk tot een burn-out. Daarom is het belangrijk om tijdig aan de bel te trekken. Dat kan veel ellende voorkomen!
hij tijdelijk extra goed presteren: alles moet in het werk worden gesteld om hier goed uit te komen. Als hij gevlucht is en de bedreiging is voorbij, moet hij eerst even tot rust komen. Daarna kan hij weer door met waar hij mee bezig was. En herstelt de balans zich weer. …probeer dit te voorkomen Natuurlijk komen wij geen beren tegen in ons werk of thuis. Althans, niet letterlijk. Soms zien we figuurlijk wel “veel beren op de weg”. Meestal kan het probleem met een extra inspanning opgelost worden. Dan is er niets aan de hand. Het verhaal wordt anders als de vervelende situatie blijft bestaan, ondanks onze extra inspanningen. In dat geval houdt de stress ons in zijn greep en kunnen we niet herstellen. Dit is een situatie
5
Signalen die wijzen op stress
Bijvoorbeeld: slecht slapen, oververmoeid zijn, kortademig zijn, een verhoogde bloeddruk
hebben, verminderde lichamelijke weerstand
vertonen, vatbaar zijn voor ontstekingen, snel
6
verkeerde prioriteiten stellen, zich meer in details verliezen, lastige taken steeds meer uit de weg gaan, meer overuren maken.
durend hongergevoel hebben, gebrek aan
In het algemeen is het makkelijk om deze signalen te bagatelliseren met: “ach, we hebben allemaal wel eens ergens last van”. Of ze te ontkennen. Kijk eens goed of dat wel klopt. Je kunt jezelf of je collega een groot plezier doen door er toch over te praten als je denkt dat er meer aan de hand kan zijn.
energie hebben en allerlei fysieke klachten waarnemen
zoals
hoofdpijn,
darmstoornissen of huiduitslag.
maagpijn,
Psychische of emotionele signalen
Bijvoorbeeld:
gejaagd,
of
onrustig
zijn,
prikkelbaar, snel geïrriteerd, emotioneel of
opvliegend reageren, sombere buien hebben, weinig geduld hebben, niet meer gemotiveerd
of lusteloos zijn, slecht kunnen concentreren,
Lichamelijke signalen
meer slaap- of kalmeringsmiddelen gebruiken,
ziek worden, geen honger of juist een voort
Als je last hebt van stress geef je daarover - bewust of onbewust - signalen af. Het is belangrijk dat je die signalen herkent. Bij jezelf of bij je collega’s. Zodat je er op tijd iets aan kunt doen. Welke signalen zijn er? De signalen kunnen verschillen van persoon tot persoon. Ze hebben te maken met je karakter, met je lichamelijke sterke en zwakke kanten en hoe jij als persoon met spanning en stress omgaat. We onderscheiden drie soorten signalen:
sociale contacten steeds meer uit de weg gaan,
besluiteloosheid, onzekerheid of angst.
Gedragsveranderingen
Bijvoorbeeld: minder presteren, meer fouten
maken, meer roken of drinken, drugs gebruiken,
7
Wat kan je zelf doen als je niet lekker in je vel zit? Doe niet aan struisvogelpolitiek. Meestal gaat
ontzien moeten worden. Schroom daarom niet
kans dat collega’s, klanten, je leidinggevende
Besef dat de meeste problemen met goede hulp
het probleem niet vanzelf over. Er is een grote
opgelost kunnen worden. Of dat op zijn minst
geldt: hoe eerder je er bij bent, hoe sneller en
worden.
hoe beter de oplossing is. Hoe moeilijk je het
ook vindt, deel je probleem met iemand die je vertrouwt.
Je leidinggevende heeft natuurlijk het liefst
dat iedereen gewoon gezond is en hard werkt. Toch beseft iedere leidinggevende dat we geen
machines zijn die zomaar aan en uit gezet
kunnen worden. Dat je soms iets extra’s mag
vragen van mensen. Maar ook dat mensen af
en toe een extra steuntje nodig hebben. Of even
8
zonder medeweten van de werkgever, een
gesprek aan te vragen bij een bedrijfsarts, een
arbodeskundige
of
bij
een
interne
preventiemedewerker. Dit kan van bedrijf tot
bedrijf verschillend geregeld zijn. Op de website van de werkgever of de informatiegids die je
van je werkgever hebt gekregen vind je de naam en de contactgegevens van deze persoon
of instantie.
om je probleem te delen met je leidinggevende.
en/of anderen merken dat er iets met je aan de hand is. Ook al denk je zelf van niet. Meestal
En iedere medewerker heeft het recht om,
de klachten aanzienlijk verminderd kunnen
Heeft het probleem met je werk te maken en wil je dat niet met je leidinggevende bespreken? Praat
dan met iemand anders binnen de organisatie.
Bijvoorbeeld een collega, iemand van de OR, een HR-adviseur, een andere leidinggevende of
de vertrouwenspersoon binnen de organisatie. Een alternatief is om contact op te nemen met
de
arbodienst
of
de
bedrijfsarts.
Iedere werkgever is wettelijk verplicht aan
gesloten bij een arbodienst of bedrijfsarts.
9
10
Energiebronnen
Stress? Volg deze vier stappen
Ga stress te lijf door te doen wat energie geeft… Er zijn verschillende manieren om stress te lijf te gaan. Soms is het noodzakelijk dat je je op het probleem richt en de bron van de stress te lijf gaat. Een andere manier om met de stress om te gaan, is je te richten op de dingen die je leuk vindt. En waar je juist energie van krijgt. Een combinatie van beide is vaak de allerbeste manier om straks weer lekker in je vel te zitten. Wat zijn voor jou die “energiebronnen”? Ga eens na van welke dingen je in je werk of thuis energie krijgt. Schrijf ze op. Kijk vervolgens of je vaker dingen kunt doen waar je energie van krijgt. Meestal zijn dit de activiteiten waar je goed in bent, die je voldoening schenken en die je zinvol vindt.
Als je last hebt van stress, raden we aan de volgende vier stappen te doorlopen:
kosten (tijdig) omwisselen voor taken die je graag doet of waarin je juist uitblinkt?
1 Kijk eerst goed wat er aan de
3 Laat de zaken waar je toch
Stress is persoonlijk. Waar de één een hekel aan heeft, vindt een ander soms erg leuk om te doen. Hoe zit dat bij jou? Realiseer je: discussie hierover heeft geen zin. Er is geen goed of fout. Accepteer hoe het is.
Helaas zijn er altijd dingen waar je niets aan kunt veranderen. De energie die je daar in steekt gaat verloren, want je krijgt er niets voor terug. Als je dit accepteert, geeft het je rust.
2
4 Focus vooral op de dingen die
…en te laten wat energie kost Aan de andere kant zijn er de “energievreters”. Dat zijn de taken waar je meestal niet zo goed in bent of die je zinloos vindt. Kijk of ze echt noodzakelijk zijn. Misschien is er een ander in je directe omgeving die daar juist wel voldoening uit haalt? Soms ontkom je er ook niet aan. In dat geval is het ook het beste om ze gewoon te accepteren. Misschien dat je kunt regelen dat je tijdelijk even niet met dit soort activiteiten belast wordt tot je je weer beter voelt.
hand is.
Bepaal je energiebronnen.
Hoe kunnen je energiebronnen vergroot worden? Bijvoorbeeld door regelmatig werkoverleg of praktische ondersteuning op het werk, zoals coaching en collegiale ondersteuning. Misschien kun je taken die veel energie
geen invloed op hebt rusten.
goed gaan.
Je kracht haal je uit de activiteiten waar je goed in bent en die je zinvol vindt.
11
Wat mag ik van mijn leidinggevende verwachten? Het is niet makkelijk om met iemand een gesprek aan te gaan als je niet lekker in je vel zit. Toch kan dit heel belangrijk zijn, omdat het erger kan voorkomen. Durf je leidinggevende om hulp te vragen. Hij kan je praktisch ondersteunen als het even niet zo lekker gaat. Bijvoorbeeld door je takenpakket tijdelijk aan te passen. Of door te zorgen voor goede begeleiding. Wat mag je nu precies verwachten van je leiding gevende als je het gesprek aangaat? Een luisterend oor.
Voor je leidinggevende is het belangrijk om te
weten wat er bij jou speelt. Weet hij dat niet? Dan kan hij ook geen rekening houden met jouw wensen en omstandigheden.
12
Ondersteuning om herhaling te voorkomen.
Als je klachten (mede) door het werk ver oorzaakt worden, kan je leidinggevende je helpen om herhaling te voorkomen. Dit doet
hij door samen met jou te zoeken naar op
lossingen. Zoals aanpassingen in het werk of
het takenpakket, beter werkoverleg of door
hulpmiddelen ter beschikking te stellen.
Meedenken.
Je leidinggevende kan jouw probleem niet
overnemen. Hij kan wel actief meedenken bij het zoeken naar oplossingsrichtingen.
Praktische hulp.
Als je hulp nodig hebt, kan je leidinggevende
ervoor zorgen dat die er komt. Dat kan op
allerlei manieren. Bijvoorbeeld door de juis
te mensen in te schakelen voor advies.
Bijvoorbeeld de HR-adviseur of de bedrijfsarts. Of door financiële middelen ter beschikking te stellen voor begeleiding. Ook kan hij er voor
zorgen dat je takenpakket of je rooster tijdelijk wordt aangepast.
13
Handvatten voor het gesprek
Maak aan het einde van het gesprek duidelijke afspraken.
Na het gesprek Heb je gezegd wat je wilde? Is er een vervolggesprek afgesproken? Zijn er zaken die je bent vergeten, of wil je dingen corrigeren?
Voorbereiding Wat wil je bereiken aan het einde van het
Pas in tweede of derde instantie komen de
Denk van te voren na over de vraag: wat wil je
Praktische gesprekstips:
gesprek?
dat je leidinggevende voor je doet? Bijvoorbeeld: gewoon begrip hebben en luisteren, even
minder verantwoordelijkheden of uren krijgen, begeleiding door een (externe) coach.
gevolgen die jouw verhaal heeft voor het werk aan de orde.
Vraag
Zorg dat er voldoende tijd is ingeruimd voor het
dat is dat je gewoon je eigen verhaal kwijt kunt.
Je mag van je leidinggevende verwachten
dat deze met een open oor luistert naar jouw verhaal. En dat hij jouw verhaal centraal stelt.
14
geef het eventueel voor akkoord aan de ander.
Maak vervolgafspraken.
je leidinggevende regelmatig of hij
begrijpt wat jij vertelt.
Laat je niet afleiden in je verhaal. Als je
leidinggevende tussendoor andere zaken
aan de orde stelt, geef dan aan dat je daar
gesprek.
Het gesprek: Er geldt voor jou vooral één ding in het gesprek:
Wanneer ga je dat doen? Maak een verslag of zorg dat het er komt en
later in het gesprek graag op wilt ingaan,
maar dat je eerst je verhaal wilt afmaken. Vraag bedenktijd als je iets niet weet.
Loopt het gesprek anders dan gepland? Als
je dat vervelend vindt, stel het dan aan de orde. Neem zonodig een (toilet)pauze.
Gaat het toch mis? Stop het gesprek en stel een nieuwe afspraak voor.
15
Samengevat Als je niet lekker in je vel zit of als je last hebt van stress, dan … ben je niet abnormaal; … is dat meestal een “gezonde reactie” op een ongezonde situatie; … neem je dat signaal serieus. Hoe eerder je het probleem aanpakt, hoe makkelijker de oplossing is; … is er veel aan te doen om ervoor te zorgen dat je je weer beter voelt; … is het heel erg belangrijk dat je de situatie bespreekt met een of meerdere vertrouwde personen in je omgeving; … kan je leidinggevende je helpen. Zeker als het probleem door het werk wordt veroorzaakt; … focus je je vooral op de dingen waar je energie
…
16
van krijgt. En probeer je de “energievreters” aan te pakken. Wil je meer weten? Op het internet vind je allerlei informatie over stress klachten. Ook zijn er vragen lijstjes die je in kunt vullen om jezelf te testen. Op de website www.wenb.nl vind je onder het kopje “Gezond heid en veiligheid” een overzicht van de meest interessante links en tips op dit gebied.
17
Notities
Utrechtseweg 310 6812 AR Arnhem
Samen werken aan minder psychisch verzuim
Postbus 9009 6800 DL Arnhem
Tips voor de medewerker
e-mail:
[email protected] www.wenb.nl
Telefoon: 026 356 95 68 Fax: 026 356 95 60
