Kerkplein 2 Postbus 200 3940 AE Doorn
T (0343) 56 56 00 F (0343) 41 57 60 E
[email protected]
Samen tot bloei Nota Cultuur 2014-2017
Datum Afdeling
Auteur
1
16 december 2013 Maatschappelijke Ontwikkeling S. Gardenier
Inhoudsopgave
Voorwoord .............................................................................................................................................................. 3 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Inleiding ...................................................................................................................................................... 4 Terugblik cultuurbeleid 2010-2013 ......................................................................................................... 4 Een brede cultuurnota ............................................................................................................................... 5 Regiobibliotheek Z-O-U-T....................................................................................................................... 5 Stichting Cultuurraad Utrechtse Heuvelrug......................................................................................... 5 Participatiesamenleving ........................................................................................................................... 6 Participatief traject totstandkoming nota.............................................................................................. 6 Nulmeting en Monitoren ......................................................................................................................... 6 Leeswijzer ................................................................................................................................................... 7
2 2.1 2.2 2.3 2.4
Doelen en doelgroepen ............................................................................................................................. 8 Doelenboom ............................................................................................................................................... 8 Hoofd- en Effectdoelen ............................................................................................................................. 8 Prestatiedoelen ........................................................................................................................................... 9 Doelgroepen ............................................................................................................................................... 9
3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Informeren ................................................................................................................................................ 10 Inleiding .................................................................................................................................................... 10 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 10 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 10 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 11 Wat kost het?............................................................................................................................................. 12
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
Verbinden ................................................................................................................................................. 13 Inleiding .................................................................................................................................................... 13 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 13 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 14 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 14 Wat kost het?............................................................................................................................................. 15
5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5
Eigen kracht versterken .......................................................................................................................... 16 Inleiding .................................................................................................................................................... 16 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 16 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 16 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 17 Wat kost het?............................................................................................................................................. 18
6
Vrijwilligers .............................................................................................................................................. 19 1
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5
Inleiding .................................................................................................................................................... 19 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 19 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 19 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 20 Wat kost het?............................................................................................................................................. 20
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
Ontplooien ................................................................................................................................................ 21 Inleiding .................................................................................................................................................... 21 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 21 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 21 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 22 Wat kost het?............................................................................................................................................. 23
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5
Trots op cultuur ........................................................................................................................................ 25 Inleiding .................................................................................................................................................... 25 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 25 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 26 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 26 Wat kost het?............................................................................................................................................. 27
9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5
Samenwerken ........................................................................................................................................... 28 Inleiding .................................................................................................................................................... 28 Wat doen we al? ....................................................................................................................................... 28 Wat signaleren we? .................................................................................................................................. 28 Wat gaan we doen? .................................................................................................................................. 29 Wat kost het?............................................................................................................................................. 30
10 10.1 10.2 10.3
Financiële kader ....................................................................................................................................... 31 Beschikbaar budget ................................................................................................................................. 31 Beleidsregels kunst en cultuur .............................................................................................................. 31 Financieel overzicht................................................................................................................................. 32
11
Slot .............................................................................................................................................................. 33
12 12.1
Bijlagen ...................................................................................................................................................... 34 Bijlage I begroting Samen tot Bloei, cultuurnota 2014-2017 ............................................................ 34
2
Voorwoord
De dorpen in onze gemeente kenmerken zich door een bloeiend verenigingsleven en veel van die verenigingen zijn actief op het gebied kunst en cultuur. Er valt daardoor veel te genieten van muziek, toneel, beeldende kunst – in de eerste plaats natuurlijk door de uitvoerders en beoefenaars zelf, maar natuurlijk ook door het publiek dat de weg naar podia en exposities weet te vinden. In de gemeente Utrechtse Heuvelrug beschikken we bovendien niet alleen over binnenruimten waar kunst beoefend en uitgevoerd kan worden, maar zoals we de afgelopen jaren veelvuldig hebben ervaren: juist ook onze buitenruimte – natuur en erfgoed – leent zich uitstekend voor bijzondere evenementen. De combinatie cultuur, erfgoed, natuur en landschap is sterk bepalend voor de aantrekkingskracht van onze gemeente. Kunst en cultuur zijn waarden om zuinig op te zijn. Minister Bussemaker (OCW) verwoordde het belang ervan onlangs bondig in een brief aan de Tweede Kamer: “cultuur heeft artistieke, maatschappelijke en economische waarden. Cultuur is noodzakelijk voor de vorming van onze identiteit, voor de ontplooiing van mensen en voor de ontwikkeling van creativiteit. Cultuur verbindt, biedt plezier en draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.” Anders gezegd, kunst helpt creatieve en sociale vaardigheden te ontwikkelen, en kunst is een bron van vernieuwing, een bron waaruit dromen voortkomen en beelden voor de toekomst vorm krijgen. Maar kunst en cultuur zijn misschien wel bovenal mooi en aangenaam, ze bieden vermaak en inspireren tot reflectie. Het is tijd om ons gemeentelijk cultuurbeleid te vernieuwen. We hebben geleerd van ervaringen uit het verleden: wat goed gaat en wat minder, waar onze kracht zit en waar we minder goed in zijn. En we zullen de komende jaren met minder overheidsgeld toe moeten. Dat betekent dat we nog scherper moeten bepalen waar onze meerwaarde als gemeente vooral in kan zitten en hoe we tot een nieuwe rolverdeling tussen gemeente en inwoners kunnen komen. We zijn hiervoor bij inwoners en ‘het culturele veld’ te rade gegaan. We zijn ook blij dat de gemeentelijke Cultuurraad en 100% Heuvelrug ons bij het opstellen van deze nieuwe cultuurnota voortdurend met raad en daad terzijde hebben gestaan. Het culturele leven in onze gemeente rust op vitale dorpen en veel artistiek talent. Als gemeente willen we daar optimaal ruimte en ondersteuning aan geven. Dat is de kern van onze opdracht voor de cultuurnota 2014-2017. Tim Verhoef, wethouder Cultuur
3
1 Inleiding
1.1
Terugblik cultuurbeleid 2010-2013
Deze nota cultuur 2014-2017 is de opvolger van de cultuurnota Participeren en Profileren 2010-2013, waarmee we het cultuurbeleid de afgelopen jaren vorm hebben gegeven. Die nota kenmerkte zich door een aantal programma’s met een veelheid aan activiteiten, waarmee we twee doelstellingen hadden: sociale samenhang in de dorpen bevorderen (door actief en/of passief te participeren in cultuur) én de gemeente regionaal en nationaal op de kaart zetten (profileren). De meeste activiteiten hebben we gerealiseerd, een beperkt aantal niet. Dit had deels te maken met de veelheid aan activiteiten. Daarnaast kregen we vanaf 2012 te maken met bezuinigingen, waardoor geplande activiteiten niet konden worden gerealiseerd. Het stopzetten van subsidie vanuit de provincie Utrecht vanaf het jaar 2013 dwong ons om het culturele activiteitenprogramma te versoberen. Dit bood overigens wel kansen: we bundelden diverse culturele activiteiten (bijvoorbeeld in het kader van Vrede van Utrecht), waardoor één sterk, samenhangend programma ontstond (het project Buitenplaatsen in 2012 en het project Waterspraak in 2013 zijn daar voorbeelden van). Concluderend kunnen we stellen dat we zowel op het gebied van Participeren als op het gebied van Profileren resultaten hebben geboekt. In het kader van Participeren hebben we: - de jeugd tot 18 jaar in contact gebracht met cultuur. Dit deden we door het aanbieden van een educatief cultureel programma op 23 basisscholen. En het aanbieden van jeugdtheater op de drie middelbare scholen in onze gemeente, waardoor ongeveer 1200 leerlingen in aanraking zijn gekomen met expressie op het gebied van muziek of theater; - 24 podiumoptredens op locatie georganiseerd; - een culturele programmering in de drie cultuurhuizen in de gemeente vormgegeven; - 46 maal een kwaliteitsimpuls gegeven aan culturele instellingen, variërend van workshops stemvorming en houding tot het inhuren van een dirigent (eenmalig), regieaanwijzingen of toneellessen door een professional. - twee maal een gemeentebreed kunstevenement georganiseerd met per editie ongeveer 4500 bezoekers, waarbij 45 (meestal lokale) culturele instellingen werden gestimuleerd om mee te doen. In het kader van Profileren hebben we: - kunst in de openbare ruimte onder de aandacht gebracht van jongeren door middel van een educatief programma; - elk jaar een evenement uitgevoerd in het kader van de Vrede van Utrecht, om de gemeente zowel richting inwoners als richting bezoekers te profileren.
4
1.2
Een brede cultuurnota
Cultuur heeft raakvlakken met diverse andere terreinen binnen het gemeentelijk beleid. Zo heeft cultuur verbinding met recreatie/toerisme, natuur/landschap en erfgoed, waar het gaat om het organiseren van culturele evenementen of andere culturele uitingen in het landschap en/of rondom de vele kastelen en buitenplaatsen in onze gemeente. Zowel de mooie natuur als het erfgoed zijn een schitterend decor voor culturele evenementen en trekken ook toeristen aan. Cultuur heeft ook raakvlakken met beleidsterreinen rondom welzijn. Bij vergelijking van de doelenbomen van cultuur en welzijn blijken bepaalde doelen (versterking van de lokale sociale en culturele structuur) en prestaties (bevorderen vrijwilligerswerk, verbinden/makelen van vraag en aanbod) samen te vallen. Sommige culturele organisaties zijn vooral werkzaam op het terrein van welzijn, anderen meer op het gebied van vrije tijd. Maar meestal is het een combinatie van deze twee. Daarom hebben we besloten om een brede cultuurnota te maken, waarin aandacht is voor het versterken van de lokale structuur, ontplooiing van inwoners en versterken van de as van cultuur, erfgoed en natuur/landschap.
1.3
Regiobibliotheek Z-O-U-T
In onze gemeente werkt de regiobibliotheek Zuid Oost Utrecht (Z-O-U-T). Deze bibliotheek is ook actief in Rhenen, Wijk bij Duurstede en Renswoude. De vier gemeenten hebben gezamenlijk een visie opgesteld over de bibliotheek (Beleidsvisie Bibliotheek 2010). Hierin beschrijven we de rol van de bibliotheek in onze samenleving. Aangezien we dit regionaal hebben geregeld, laten we het basispakket van de bibliotheek, dat de vier gemeenten gezamenlijk afnemen (bijvoorbeeld de collecties, pakket scholen, activiteiten jeugd, jongeren en volwassenen) in deze nota buiten beschouwing. Ook de huisvestingslasten zijn inherent verbonden aan het basispakket en vallen buiten het bestek van deze nota. Daarnaast levert de bibliotheek per gemeente ook maatwerk, passend bij de beleidsdoelstellingen van de diverse gemeenten. Op dat terrein speelt de bibliotheek in deze nota wel een rol, bijvoorbeeld als het gaat om het afnemen van specifieke producten voor onze gemeente, zoals de culturele programmering in de cultuurhuizen.
1.4
Stichting Cultuurraad Utrechtse Heuvelrug
In onze gemeente is het culturele veld georganiseerd in de Cultuurraad. Deze raad is niet alleen aanspreekpunt en adviesorgaan voor de gemeente, maar spant zich bovenal in om het culturele veld te organiseren en te mobiliseren. De actuele ontwikkelingen in het werkveld worden bijgehouden, zodat de raad fungeert als spreekbuis naar, van en voor organisaties. De Cultuurraad kent de volgende disciplines: podiumkunsten (muziek, toneel, dans), beeldende kunst & vormgeving, erfgoed & cultuurhistorie, literatuur & film. Al deze werkvelden zijn goed aanwezig in onze gemeente, en daarom is ons beleid gericht op het handhaven van het kwaliteitsniveau. Juist nu de financiële middelen, vooral door het stopzetten van de provinciale subsidie, beperkt zijn, achten wij het daarom van veel belang om de raad direct te betrekken bij de uitwerking van ons beleid. Daarnaast
5
verwachten wij deskundige raad en adviezen om het huidige kwaliteitsniveau binnen de genoemde disciplines te kunnen handhaven.
1.5
Participatiesamenleving
De rolverdeling tussen overheid en burger is veranderd en zal verder veranderen. Er wordt meer een beroep gedaan op de regie en verantwoordelijkheid van de burger, de overheid komt in een faciliterende rol en maakt het mogelijk dat organisaties anders gaan werken en meebewegen met de ontwikkelingen en initiatieven die er lokaal zijn. Het cultuurbeleid is hierop gericht: inwoners in staat stellen om mee te doen en trots te zijn op het culturele erfgoed. Dat doen we door inwoners te ondersteunen en te faciliteren: we informeren inwoners, we leggen verbindingen tussen vraag en aanbod, we stimuleren de eigen kracht van inwoners, vrijwilligerswerk en zelfontplooiing, we faciliteren samenwerking.
1.6
Participatief traject totstandkoming nota
Bij de totstandkoming en uitwerking van deze nota hebben inwoners en culturele instellingen een belangrijke rol gespeeld: - Er is een brede bijeenkomst georganiseerd, waarvoor inwoners in het algemeen en de culturele instellingen en verenigingen in het bijzonder zijn uitgenodigd. Tijdens deze bijeenkomst hebben we inwoners gevraagd welke doelen de gemeente de komende jaren moet nastreven op het gebied van cultuur, welke doelgroepen speciale aandacht moeten krijgen en wat de onderscheiden rollen zijn van inwoners, culturele instellingen én gemeente binnen cultuur. De Cultuurraad was hierbij betrokken als gespreksleiders van de discussiegroepen. - Uit de brede bijeenkomst is een doelenboom cultuur voor de jaren 2014 t/m 2017 voortgekomen. Hierin is de input uit de diverse gespreksgroepen meegenomen. De Cultuurraad en de stichting 100% Heuvelrug zijn nauw betrokken bij de invulling van de doelenboom. Deze is ter instemming voorgelegd aan het college en de gemeenteraad. - Vervolgens is een viertal oploopjes georganiseerd in de diverse dorpen. Hierbij gingen we op een laagdrempelige manier (in een café, in een bibliotheek, in een dorpshuis) in gesprek met inwoners. Tijdens de oploopjes legden we steeds een ander thema uit de ‘hoe-vragen’ voor en vroegen inwoners op welke manier we deze hoe-vraag concreet zouden moeten invullen. Dit leverde veel praktische ideeën op, die in deze nota zijn verwerkt. - Deze cultuurnota is meegelezen en van commentaar voorzien door de Cultuurraad, de regiobibliotheek Z-O-U-T, de welzijnsinstelling Welnuh en de stichting 100% Heuvelrug.
1.7
Nulmeting en Monitoren
De doelenboom cultuur (zie hoofdstuk 2) is opgebouwd uit een drietal effectdoelen. Deze effectdoelen zijn nog niet smart geformuleerd. Om dit te kunnen doen, willen wij begin 2014 een nulmeting uitvoeren. We weten dan de uitgangssituatie en kunnen aan de hand daarvan een effectindicator formuleren per effectdoel. Deze nulmeting koppelen wij aan de leefbaarheidsmonitor, die in het eerste kwartaal van 2014 wordt uitgevoerd. Bij het uitzetten van de monitor zullen we de vragen zodanig formuleren, dat het mogelijk is hiermee smart geformuleerde effectdoelen voor de cultuurnota op te stellen. In de begroting 2015 nemen we de effectindicatoren op. 6
Per hoofdstuk hebben we prestatieindicatoren opgenomen die voor het monitoren van belang zijn. Zodoende kunnen we meten of we op de goede weg zijn en/of bijsturing nodig is. Soms zijn de prestatieindicatoren nog niet bekend. We geven dit aan met ‘nnb’ (nog niet bepaald).
1.8
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 beschrijven we de doelen en doelgroepen van ons gemeentelijk cultuurbeleid aan de hand van de doelenboom. De doelenboom is de basisstructuur voor de nota cultuur. De verdere hoofdstukken geven antwoord op de vraag wat we gaan doen om de doelen te bereiken. Hierbij is ingezoomd op de prestatiedoelen informeren (hoofdstuk 3), verbinden (hoofdstuk 4), eigen kracht versterken (hoofdstuk 5) , vrijwilligers (hoofdstuk 6), ontplooien (hoofdstuk 7), trots op cultuur (hoofdstuk 8) en samenwerken (hoofdstuk 9). Ieder inhoudelijk hoofdstuk bestaat uit een korte inleiding en gaat in op: - Wat doen we al? - Wat signaleren we (op basis van input vanuit de bijeenkomsten of ervaringsgegevens)? - Wat gaan we (meer) doen om onze effectdoelen te bereiken (HOE)? - Wat kost dat? Het afsluitende hoofdstuk beschrijft het financieel kader waarbinnen de nota cultuur wordt uitgevoerd. Bezuinigingen hebben impact op de financiële armslag van de gemeente. Het financieel kader gaat uit van de huidige situatie en spreekt een richting uit voor de beoogde verdeling van middelen om tot uitvoering te komen van de nota cultuur.
7
2 Doelen en doelgroepen
2.1
Doelenboom
Zoals in de inleiding aangegeven, hebben we de doelen van het cultuurbeleid niet als gemeente bedacht, maar opgehaald en getoetst bij inwoners en culturele instellingen. Dit leverde de volgende doelenboom op met één hoofddoel, drie effectdoelen (WAT willen we bereiken?) en een negental prestatiedoelen (HOE willen we dat bereiken?)
2.2
Hoofd- en Effectdoelen
Het hoofddoel van de cultuurnota is dat cultuur zorgt voor sociale samenhang, verbinding en participatie in de dorpen en gemeentebreed. Dit sluit deels aan op het hoofddoel van de welzijnsnota (en tevens van de Wmo-nota) dat iedere inwoner meedoet aan de samenleving. Daarnaast heeft de
8
cultuurnota nog een andere dimensie: de cultuur in onze gemeente bloeit en inwoners zijn trots op hun cultuur, met name het erfgoed in de diverse dorpen. Beide aspecten komen terug in de drie effectdoelen: WAT willen we bereiken: In 2017 is de lokale, culturele structuur versterkt; In 2017 hebben meer inwoners hun culturele talenten ontplooid; In 2017 is de as van cultuur, erfgoed en natuur/landschap versterkt. Dit betekent dat we met het cultuurbeleid zowel participatie, versterking en ontplooiing stimuleren, als ook profilering van het vele erfgoed en de identiteitsdragers in combinatie met de mooie natuur.
2.3
Prestatiedoelen
Hoe we de effectdoelen willen bereiken, hebben we uitgewerkt in de hierna volgende hoofdstukken. We hebben er voor gekozen om per prestatiedoel een hoofdstuk te maken, waarbij steeds de link wordt gelegd naar het beoogde effectdoel. Om dubbelingen te voorkomen, zijn twee prestatiedoelen in het kader van versterken van de as cultuur, erfgoed en natuur/landschap (stimuleren van culturele evenementen op erfgoedlocaties of in de natuur; stimuleren en zichtbaar maken van identiteitsdragers/kernwaarden van de lokale cultuur) opgenomen in één hoofdstuk, Trots op cultuur. Daarnaast zijn twee prestatiedoelen in het kader van zowel versterken van de as cultuur, erfgoed en natuur/landschap als ontplooiing van culturele talenten (stimuleren van culturele instellingen om onderling en met derden samen te werken; bevorderen van samenwerking tussen cultuur, toerisme, recreatie, natuur/landschap en erfgoed) opgenomen in één hoofdstuk, Samenwerken. Per hoofdstuk zijn prestaties geformuleerd om het beoogde prestatiedoel te bereiken, evenals prestatieindicatoren om te kunnen meten in hoeverre het doel wordt bereikt. Tussen de diverse prestatiedoelen zijn vaak dwarsverbanden, waardoor er onderling raakvlakken zijn.
2.4
Doelgroepen
Aan inwoners en instellingen is gevraagd welke doelgroepen in deze nota extra aandacht moeten krijgen. Daarbij springt de doelgroep jeugd/jongeren eruit. Zij moeten zich op jonge leeftijd dicht bij huis kunnen ontplooien, zodat ze later hiervan profijt hebben en houden. De gemeenteraad heeft aandacht gevraagd voor de doelgroepen ouderen en mensen met een functiebeperking. Deze doelgroepen vallen deels samen, bijvoorbeeld ouderen die slecht ter been zijn. Ook voor hen moeten voldoende mogelijkheden zijn om zich in onze gemeente te kunnen ontplooien en aan culturele activiteiten deel te nemen.
9
3 Informeren
3.1
Inleiding
Om het lokale culturele veld te versterken, is betrouwbare en actuele informatievoorziening op het gebied van cultuur belangrijk. Dit geldt zowel voor de consument (‘wat is er te doen in mijn directe omgeving’) als voor de culturele aanbieders (‘welke evenementen zijn er in een bepaald weekend?’; ‘met welke andere partijen kan ik iets organiseren?’; ‘hoe vraag ik subsidie aan?’). Goede informatievoorziening is een voorwaarde om de lokale culturele structuur te versterken. Hoe meer publiciteit, hoe meer potentiële bezoekers bij een culturele activiteit. Hoe meer informatie voor culturele instellingen onderling, hoe minder overlap en hoe meer samenwerking. 3.2
Wat doen we al?
De afgelopen jaren hebben we een aantal culturele evenementen georganiseerd. Publiciteit was belangrijk, maar steeds geconcentreerd rondom een evenement. Ook stimuleren we het delen van informatie middels subsidies aan bijvoorbeeld de VVV en de regionale campagne UitopdeHeuvelrug. 3.3
Wat signaleren we?
Er zijn veel websites met culturele informatie, maar de informatie is versnipperd, niet gemeentedekkend en soms incompleet of niet correct In de regio zijn heel veel websites actief, waarop culturele informatie te vinden is. Voorbeelden zijn de websites van de VVV, UitopdeHeuvelrug, Regiobibliotheek Z-O-U-T, CultuurUtrecht, CultuurhuizenHeuvelrug etc. Deze websites beslaan vaak een grotere regio dan onze gemeente. Aangezien er door verschillende personen in diverse databases informatie ingetypt moet worden, bestaat de kans dat de informatie niet helemaal correct is of incompleet. Er is vanuit het culturele veld en vanuit inwoners grote behoefte aan één gemeentebrede website met kalender, waarop alle culturele activiteiten in onze gemeente overzichtelijk (op datum en dorp) zijn gerangschikt. In één oogopslag is dan te zien welke activiteiten georganiseerd worden. Er is momenteel geen website, waarop zowel aanbieders als consumenten terecht kunnen Culturele aanbieders (maar bijvoorbeeld ook het VVV UH) geven aan behoefte te hebben aan een website, waarop een gemeentebrede evenementenkalender beschikbaar is voor instellingen. Hieraan ontbrak het de afgelopen jaren en dat leidde vaak tot verwarring en het elkaar onnodig mislopen 10
(gemiste kansen). Door een dergelijke website kunnen culturele aanbieders langere tijd van tevoren een evenement inplannen (en dubbelingen tijdig signaleren) en verbindingen leggen met andere partijen. Op deze website zou ook een forum kunnen worden ingericht, waar informatie onderling kan worden uitgewisseld en men van elkaar kan leren en die kan dienen als een actuele database van culturele instellingen in de gemeente. Ook moet gekeken worden naar de mogelijkheden van social media. Culturele aanbieders hebben behoefte aan meer gemeentelijke informatie Dit kan zijn op het gebied van subsidies (hoe vraag ik een subsidie aan? waar staan de formulieren? wat is een incidentele subsidie? kom ik ervoor in aanmerking?); vergunningen (wanneer moet ik een vergunning aanvragen? waar staat het formulier? hoe vul ik het formulier in? zijn er kosten aan verbonden?), maar ook hulp bij bijvoorbeeld fondsenwerving (hoe schrijf ik een fonds aan? waar moet ik op letten? welke fondsen zijn op cultureel gebied beschikbaar?). Vergeet ook de ‘printed media’ niet! Hoewel we leven in een digitaal tijdperk, zijn ook de papieren media nog steeds erg belangrijk voor publiciteit. Culturele aanbieders geven aan dat ruimte in kranten voor uitkalenders minder wordt: steeds vaker moeten culturele aanbieders advertentieruimte kopen om er zeker van te zijn dat hun evenement in de krant geplaatst wordt. Het is belangrijk dat er periodiek een uitkalender in de krant staat, met alle culturele evenementen in de dorpen benoemd.
3.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: we zorgen dat in 2017 meer inwoners en instellingen actuele informatie kunnen vinden over cultuur. Om dit te bereiken, gaan we het volgende doen: We onderzoeken op welke manier digitale informatievoorziening vorm moet krijgen en voeren dit uit (1/2) We onderzoeken of een bestaande culturele website geschikt kan worden gemaakt voor de gemeentebrede culturele informatievoorziening. Aan de hand van de uitkomst maken we een bestaande website geschikt, dan wel bouwen we een nieuwe website. Op de website vinden inwoners en bezoekers actuele informatie over culturele activiteiten gemeentebreed. Ook is er een forum aanwezig en een evenementenkalender voor culturele aanbieders en een actuele database met contactgegevens van culturele aanbieders. De website is voor al onze inwoners toegankelijk, er mogen geen belemmeringen zijn voor mensen met een functiebeperking. We maken op de gemeentelijke website een plek voor culturele aanbieders (3) We zorgen ervoor dat op de gemeentelijke website een plek wordt ingericht met actuele gemeentelijke informatie voor culturele aanbieders op het gebied van subsidies, vergunningen, fondsenwerving etc. We doen dit in overleg met culturele aanbieders en het webteam, zodat de informatie voldoet aan de gemeentelijke richtlijnen met betrekking tot de website. Daarnaast organiseren we een periodiek spreekuur over fondsenwerving (zie hoofdstuk 5). We plaatsen tweewekelijks een halve gemeentepagina in de krant voor culturele evenementen gemeentebreed (4) We kopen eens per twee weken een halve gemeentepagina in een andere kleur, waarop de culturele evenementen op datum en per dorp gegroepeerd worden aangegeven. Hierbij zien inwoners in één oogopslag wat er te doen is in de directe omgeving, of juist wat verder weg.
11
We zorgen ervoor dat alle culturele informatie actueel en correct is (5/6/7) We hebben een informatie-coördinator. Deze coördinator zorgt ervoor dat de informatie op de website en in de krant actueel en correct is. Ook zorgt de coördinator voor een actuele database, een bijgewerkt forum en het doorzetten van de juiste gegevens naar andere websites. Prestatie-indicatoren: 1 onderzoek naar geschikte website 2 geschikt maken website/bouwen nieuwe website 3 op gemeentelijke website plek voor cultuur 4 aantal extra halve culturele gemeentepagina’s in kranten 5 informatie-coördinator (uren) 6 percentage klanttevredenheid inwoners en culturele instellingen culturele website 7 percentage klanttevredenheid culturele instellingen gemeentelijke website inzake cultuur
3.5
2014 x x x 26
2015
2016
2017
x 26
x 26
x 26
208 nnb
208 nnb
208 nnb
208 nnb
nnb
nnb
nnb
nnb
Wat kost het?
Onderzoek website + bouwen nieuwe site: € 4.000,00 eenmalig bouwen website en € 3.000,00 eenmalig redactie teksten op website Coördinatie 4 uur per week: 4 x € 50,00 x 52 = € 10.400,00 per jaar Extra tweewekelijkse halve gemeentepagina in De Kaap/Stichtse Courant en Heuvelrug Nieuws : € 93 x 26 = € 2.400,00 per jaar
12
4 Verbinden
4.1
Inleiding
Om het lokale culturele veld te versterken, is het belangrijk dat inwoners met een culturele vraag gekoppeld worden aan inwoners of organisaties met aanbod. Een verbinder, die op lokaal niveau laagdrempelig en zichtbaar, vragen van inwoners verbindt met het aanbod, is daarbij cruciaal1. 4.2
Wat doen we al?
Combinatiefunctionaris cultuur/Cultuurcoach De afgelopen drie jaar hebben we gewerkt met de cultuurcoaches. Deze coaches werden gefinancierd vanuit de rijksregeling Combinatiefuncties, waar ook de buurtsportcoaches onder vallen. Deze regeling had als belangrijkste doelstelling het leggen van verbindingen tussen de verschillende sectoren, waaronder onderwijs en cultuur2. De cultuurcoach heeft zich de afgelopen jaren bewezen op de middelbare scholen: daar hebben leerlingen door middel van jeugdtheater zichzelf versterkt in hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarnaast heeft de bibliotheek de afgelopen jaren een cultuurcoach ingezet om de verbinding te leggen tussen middelbare scholen en lokale culturele instellingen. De bibliotheek is in het schooljaar 2013-2014 gestart met een landelijk project, om te bezien of de combinatiefunctionaris cultuur op een andere manier kan worden ingezet: op de basisscholen als combinatiefunctionaris ten aanzien van het leesklimaat BO binnen het project de Bibliotheek op School (dBoS). Dit project stimuleert leesplezier en voorkomt laaggeletterdheid van basisschoolleerlingen3. Leesplezier leidt immers tot meer lezen, een grotere woordenschat en uiteindelijk betere leerresultaten. Op basis van de uitkomsten kan er een samenwerkingsovereenkomst aangegaan worden met als doel het verbeteren van het leesklimaat. De bibliotheek kan op deze manier service op maat leveren: de school faciliteren op die terreinen die nodig zijn. Beursvloer De rol van verbinder in de lokale sociale structuur is verder uitgewerkt in de nota Welzijn In de Nota Welzijn wordt dieper ingegaan op de Rijksregeling Combinatiefuncties 3 Er wordt een nulmeting gedaan bij 9 BO scholen in onze gemeente met de Leesmonitor. (wat is het leesklimaat op de school; hoe leesbevorderend zijn leerkrachten; hoe is de ouderbetrokkenheid; door wie worden leerlingen gestimuleerd tot lezen). Op basis van de leesmonitor levert de bibliotheek een advies of en hoe bepaalde onderdelen verbeterd kunnen worden. En hoe de bibliotheek kan faciliteren. 1 2
13
De afgelopen jaren heeft de welzijnsinstelling diverse malen een beursvloer georganiseerd, waar maatschappelijke instellingen elkaar konden vinden in vraag en aanbod van diensten. In verband met bezuinigingen kan de welzijnsinstelling deze activiteit niet voortzetten. Sociale Kaart Voor de functie van verbinder is een complete sociale kaart per dorp onontbeerlijk. We hebben daartoe een toegankelijke en laagdrempelige sociale kaart ontwikkeld, die in het najaar van 2013 wordt opgeleverd. Het is mogelijk deze sociale kaart uit te breiden met gegevens uit sectoren als cultuur en sport4.
4.3
Wat signaleren we?
Herijking inzet combinatiefunctionaris cultuur/cultuurcoach De inzet van de cultuurcoach op de middelbare scholen is erg succesvol, met name het inzetten van jeugdtheater op het vlak van sociaal-emotionele ontwikkeling (weerbaarheid, presentatietechnieken, houding, groepsgevoel). De verbinding met het lokale culturele veld is echter nog niet goed geslaagd. Tijdens de consultatieronde hebben culturele instellingen aangegeven hieraan wel behoefte te hebben. Er is geopperd om cultuurcoaches ook in te zetten op de basisscholen, om een combinatie te maken met lokale culturele instellingen (bijvoorbeeld met creatieve lessen of muziekonderwijs op een brede school of het inzetten van een jeugdcultuurpas, zodat leerlingen kunnen ‘snuffelen’ aan diverse cultuurbeoefeningen in onze gemeente). Hierdoor worden scholen én plaatselijke instellingen versterkt. Daarnaast is geopperd om de cultuurcoach in te zetten op middelbare scholen om talenten van leerlingen te ontwikkelen en verbinding te leggen met het lokale culturele veld. De cultuurcoach/combinatiefunctionaris cultuur kan dus op diverse manieren ingevuld worden, vanuit verschillende invalshoeken en vanuit verschillende personen/instellingen. Er is behoefte aan koppelen van culturele vragen en aanbod Onze gemeente kent een rijk cultureel leven met heel veel initiatieven. Uit gesprekken met inwoners en culturele instellingen blijkt dat er nog teveel langs elkaar heen loopt, inwoners niet weten waar ze met hun culturele vraag terecht kunnen en instellingen niet weten welke culturele vragen er leven. Het is belangrijk dat er op cultureel gebied een koppeling plaatsvindt van vraag en aanbod. Dit kan middels een goed ontsloten website, maar ook via een sociale verbinder of via een ‘markt’, waar vraag en aanbod ter plekke worden gekoppeld.
4.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: we zorgen dat in 2017 meer inwoners met een culturele vraag gekoppeld zijn aan inwoners/instellingen met een passend aanbod. Om dit te bereiken gaan we het volgende doen: We onderzoeken op welke manier we de cultuurcoach/combinatiefunctionaris cultuur inzetten op het snijvlak van cultuur, onderwijs en culturele instellingen (1/2) In 2014 onderzoeken we op welke manier de cultuurcoach het beste kan worden ingezet in onze gemeente, zodat de verbinding tussen onderwijs en (lokale) culturele instellingen sterker wordt (zie ook inzet cultuurcoach in hoofdstuk 7.3 en 7.4). Ook onderzoeken we een mogelijke verbreding naar andere disciplines zoals muziek, dans of schilderen en kijken we naar de rol van de 4
Nota Welzijn, hoofdstuk 3
14
combinatiefunctionaris cultuur binnen het project De Bibliotheek op School (dBoS). Naar gelang de uitkomsten van het onderzoek willen wij de fte cultuurcoach/combinatiefunctionaris cultuur behouden en uitbreiden naar maximaal 2 fte. We koppelen vraag en aanbod op cultureel gebied (3/4) Dit doen we enerzijds middels een goed ontsloten culturele website (zie hoofdstuk 3.4), anderzijds zorgen we ervoor dat de digitale sociale kaart wordt uitgebreid met cultuurgegevens. Het gaat om culturele instellingen, die een activiteit aanbieden op het gebied van welzijn (bijvoorbeeld activiteiten gericht op het verminderen van eenzaamheid, het bevorderen van participatie, etc). Daarnaast faciliteren we een Beursvloer, waarbij vraag en aanbod fysiek gekoppeld worden, maar waarbij ook een digitale follow-up belangrijk is. We leggen de opdracht bij voorkeur neer bij een lokale instelling en betrekken de ondernemers hierbij. Tevredenheidsonderzoek (5) Vanuit de nota Welzijn onderzoeken we de komende jaren of de inwoners tevreden zijn over het aanbod of de oplossing die zij voor hun vraag hebben gekregen. In dit onderzoek nemen we ook de culturele vragen en aanbod op. Dit doen we in overleg met de betrokken instellingen.
Prestatie-indicatoren: 1 onderzoek inzet combinatiefunctie cultuur 2 inzet cultuurcoach/combinatiefunctie cultuur 3 actualisering/aanvulling sociale kaart met cultuur (doorlopend) 4 Aantal keren Beursvloer georganiseerd 4 aantal matches vraag/aanbod op Beursvloer 5 percentage inwoners dat tevreden is over koppeling culturele vraag/aanbod
4.5
2014 x 1f
2016
2017
x
2015 x max 2fte x
max 2 fte x
max 2 fte x
80%
1 nnb 85%
1 nnb 90%
1 nnb 95%5
Wat kost het?
Cultuurcoach/combinatiefunctionaris cultuur € 10.000,00 in 2014, vanaf 2015 € 30.000,00 (ervan uitgaande dat instellingen eigen bijdrage betalen van 30% en de rijksbijdrage van 40%) Aanvullen digitale sociale kaart met cultuur € 2.000,00 per jaar Faciliteren Beursvloer € 5.000,00 vanaf 2015
5
Percentages uit Nota Welzijn
15
5 Eigen kracht versterken
5.1
Inleiding
In onze gemeente doen inwoners veel zelf. Het (culturele) verenigingsleven bloeit en inwoners zijn over het algemeen prima in staat om hun eigen leven vorm te geven. Om het lokale culturele veld te versterken, moeten wij het cultureel ondernemerschap van inwoners en instellingen stimuleren en faciliteren. De eigen kracht van inwoners de kans geven en waar nodig versterken.
5.2
Wat doen we al?
Uitreiken cultuurprijs Jaarlijks reiken we de cultuurprijs uit aan een organisatie of persoon, die zich heeft ingespannen om een culturele activiteit op de kaart te zetten. De prijs is een beloning voor en aanmoediging van eigen initiatief en cultureel ondernemerschap. Om het jaar reiken we de cultuurprijs uit aan een jongere. Organiseren workshops deskundigheidsbevordering De afgelopen jaren heeft de Cultuurraad workshops georganiseerd over fondsenwerving en sponsoring. Door de welzijnsinstelling zijn cursussen aangeboden in het kader van professionalisering van besturen (bijvoorbeeld een cursus voor beginnende penningmeester, secretaris ed). 5.3
Wat signaleren we?
De culturele sector wil graag eigen kracht aanspreken, maar vraagt daarbij ondersteuning van de gemeente Tijdens de consultatieronde hebben inwoners aangegeven te begrijpen dat subsidies teruglopen en dat ze de eigen kracht moeten aanspreken. Cultureel ondernemerschap is dan heel belangrijk. De gemeente kan dit ondersteunen door: - regelgeving te vereenvoudigen/regeldruk te verminderen (aanvraag evenementenvergunning versoepelen, aanvraag subsidie vereenvoudigen); - het mogelijk te maken dat buitenpodia in dorpen worden gecreëerd (zodat instellingen zich ook naar buiten toe kunnen profileren). De gemeente hoeft niet als geldschieter te fungeren (instellingen organiseren zelf de financiën), maar veel meer in de faciliterende sfeer: verlenen bouwvergunning, verlenen eenmalige subsidie etc; - het creëren van ‘broedplaatsen’ voor kunstenaars en expositieruimten in leegstaande gemeentelijke panden;
16
-
5.4
workshops te organiseren over fondsenwerving, sponsoring en versterken bestuurskracht (cursus penningmeester, ledenadministratie ed).
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: we zorgen dat in 2017 de eigen kracht van inwoners en culturele instellingen is toegenomen door het stimuleren en faciliteren van cultureel ondernemerschap. Om dit te bereiken gaan we het volgende doen: We onderzoeken op welke manier de regeldruk verminderd kan worden (1) Inwoners zien vaak door de spreekwoordelijke bomen het bos niet meer. Ze hebben het gevoel dat ze binnen de ambtelijke organisatie tegen muren aanlopen als ze een activiteit willen organiseren. We onderzoeken daarom op welke manier regels vereenvoudigd (en waar mogelijk verminderd) kunnen worden. We doen dit in de volle breedte van de gemeentelijke organisatie. We onderzoeken of leegstaande gemeentelijke panden tijdelijk geschikt gemaakt kunnen worden als creatieve broedplaats en expositieruimte voor culturele instellingen of kunstenaars(2) Om de eigen kracht te bevorderen hebben culturele instellingen aangegeven broedplaatsen nodig te hebben waar de creativiteit van inwoners tot bloei kan komen. Daarnaast is er behoefte aan meer expositieruimte binnen de gemeente. In dat kader hebben instellingen aangegeven dat er veel gemeentelijke panden (soms al heel lang) leeg staan (oude gemeentekantoren, de Donderberg) of binnenkort vrijkomen (bijvoorbeeld de Napoleonschuur). Wij onderzoeken de mogelijkheden hiertoe. We brengen bestaande cursussen op het gebied van deskundigheidsbevordering beter onder de aandacht en bieden culturele instellingen periodiek een spreekuur aan inzake fondsenwerving (3) Uit de consultatieronde is gebleken dat culturele instellingen vaak niet op de hoogte zijn van cursussen, die al in het kader van deskundigheidsbevordering worden aangeboden, bijvoorbeeld door de welzijnsinstelling. Wij zorgen ervoor dat bestaande cursussen beter onder de aandacht worden gebracht middels de culturele website (zie hoofdstuk 3). Daarnaast is gebleken dat instellingen behoefte hebben aan professioneel advies inzake fondsenwerving. Daarom stellen we periodiek een spreekuur in, waar culturele instellingen op afspraak een gericht advies kunnen inwinnen (begroting, pr plan). We leggen deze taak bij voorkeur neer bij een lokale culturele instelling. We reiken de (jongeren)cultuurprijs uit (4) We continueren het uitreiken van de cultuurprijs, omdat hiermee waardering wordt uitgesproken voor cultureel ondernemerschap van onze inwoners. We reiken de prijs om het jaar uit aan een jongere/jongeren (2015 en 2017). We leggen deze taak van organiseren en uitreiken evenals de afgelopen jaar neer bij de Cultuurraad.
Prestatie-indicatoren: 1 onderzoek naar deregulering gemeentelijke regels 1 percentage inwoners/culturele instellingen dat tevreden is over gemeentelijke dienstverlening op gebied van faciliteren eigen kracht in cultuur 2 onderzoek naar inzet leegstaande gemeentelijke
2014 x 70%
2015 x 80%
2016
2017
85%
90%
x 17
panden voor creatieve broedplaatsen en expositieruimte 3 aantal spreekuren per jaar 3 aantal culturele instellingen dat advies inwint 4 uitreiken (jongeren)cultuurprijs
5.5
3 nnb 1
4 nnb 1
4 nnb 1
4 nnb 1
Wat kost het?
Faciliteren spreekuur fondsenwerving € 3.000,00 (in 2014 en 2015), in 2016 (€ 2.000,00) en 2017 (€ 1.000,00) Cultuurprijs € 800,00 per jaar
18
6 Vrijwilligers
6.1
Inleiding
In onze gemeente zijn vrijwilligers onmisbaar. Zij zijn het cement van de samenleving binnen de dorpen. Ook binnen cultuur wordt ontzettend veel gedaan en georganiseerd door vrijwilligers. Om het lokale culturele veld te kunnen versterken, is het belangrijk dat er voldoende vrijwilligers zijn om de culturele activiteiten te organiseren.
6.2
Wat doen we al?
Stimuleren vrijwilligerswerk In onze gemeente is een steunpunt voor vrijwilligerswerk. Daar kunnen mensen terecht die vrijwilligerswerk willen doen, maar ook inwoners/instellingen, die op zoek zijn naar vrijwilligers. Ook organiseert de gemeente een Vrijwilligersdag en reikt een Vrijwilligersprijs uit. Daarnaast moeten alle jongeren in de gemeente via school vrijwilligerswerk doen middels de maatschappelijke stages. Binnen de culturele sector doet de regiobibliotheek jaarlijks mee aan de maatschappelijke stages. De financiering van maatschappelijke stages vanuit de rijksoverheid houdt vanaf het schooljaar 2015-2016 op.
6.3
Wat signaleren we?
De culturele sector heeft ondersteuning nodig op gebied van werven vrijwilligers Nederland telt zo’n 6 miljoen vrijwilligers die zich inzetten in de sport-, cultuur-, zorg-, onderwijs- en welzijnssector. Uit een in april 2013 uitgebrachte uitgave ‘Geven in Nederland’ blijkt dat het aantal vrijwilligers in Nederland in 2012 is afgenomen (van 41% in 2010 naar 38% in 2012). De hoeveelheid tijd die vrijwilligers aan vrijwilligerswerk besteden is daarentegen toegenomen. Wij steken vergeleken met de landelijke cijfers in positieve zin af, want 42% van de inwoners van Utrechtse Heuvelrug is vrijwilliger. Vooral mensen van middelbare leeftijd en ouderen tonen zich betrokken. Het percentage jongeren is overigens een kwart, wat gezien het landelijk gemiddelde eveneens hoog is. Wellicht heeft dit te maken met het feit dat de scholen in deze gemeente voorlopers waren bij de invoering van de maatschappelijke stage. Deze positieve cijfers bieden goede mogelijkheden om invulling te geven aan actieve bemiddeling van vrijwilligerswerk. Aan de andere kant neemt met de actuele ontwikkelingen rondom de 19
decentralisaties in het sociale domein (zie nota Welzijn), de vraag naar vrijwilligers fors toe. Dit vergroot de uitdaging om te voorzien in voldoende aanbod van vrijwilligers, zodat de koppeling van vraag naar en aanbod van vrijwilligers mogelijk wordt en blijft6. Ook op cultureel terrein constateren we dat te veel werk neerkomt op te weinig schouders: het zijn vaak dezelfde mensen die het werk moeten doen. Er is behoefte aan meer vrijwilligers om de culturele activiteiten te kunnen organiseren, met name ook bij tijdelijke projecten/evenementen. Vanuit het culturele veld is de suggestie gekomen om meer aandacht te geven aan het werven van 65plussers. Zij hebben (specialistische) werkervaring én tijd. Ook signaleren we dat er weliswaar een steunpunt voor vrijwilligers in de gemeente is (ook bedoeld voor het culturele veld), maar dat veel culturele instellingen en inwoners in onze gemeente dit niet weten of er in ieder geval weinig gebruik van maken. Ook is het moeizaam gebleken om voor tijdelijke culturele projecten of evenementen ‘handjes’ te organiseren via dit steunpunt.
6.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: we zorgen ervoor dat in 2017 meer inwoners vrijwilligerswerk in cultuur doen. Om dit te bereiken gaan we het volgende doen: We zorgen ervoor dat er meer koppelingen tot stand komen tussen vraag en aanbod vrijwilligerswerk(1/2) De welzijnsinstelling geeft uitvoering aan de beleidsopdracht om vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties (ook op cultureel gebied) te activeren en te ondersteunen. Aandacht voor vrijwilligers bij tijdelijke culturele projecten is belangrijk. We continueren maatschappelijke stages in onze gemeente na schooljaar 2014-2015 (3) Zoals we in de nota Welzijn aangeven, overleggen we met betrokken partners om de maatschappelijke stages ook na het schooljaar 2014-2015 voort te kunnen zetten, zodat jongeren op een positieve manier kennis kunnen blijven maken met vrijwilligerswerk.
Prestatie-indicatoren7: 1 percentage geslaagde koppelingen vraag en aanbod vrijwilligerswerk (waaronder cultuur) 2 aantal vrijwilligersorganisaties die ondersteund worden/zijn (waaronder cultuur) 3 aantal jongeren dat een maatschappelijke stage loopt
6.5
2014 80%
2015 85%
2016 90%
2017 95%
150
150
150
150
350
350
350
350
Wat kost het?
Zie hiervoor nota Welzijn, inzake Vrijwilligers. 6 7
Tekst over vrijwilligers uit Nota Welzijn Prestatie-indicatoren uit Nota Welzijn, hoofdstuk 4 Vrijwilligers
20
7 Ontplooien
7.1
Inleiding
Wij vinden ontplooiing van talenten een belangrijk doel van het cultuurbeleid. Ontplooiing van culturele talenten is namelijk leuk en verrijkt je leven. Daarnaast zorgt ontplooiing er vaak voor dat inwoners dingen samen gaan doen (samen zingen, samen aquarelleren etc.) en dit legt verbindingen en bevordert participatie. Sprekende voorbeelden zijn het Kunstgilde Leersum, organisatie van creatieve lessen in Maarn en Amerongen, en de atelierroutes die in verschillende dorpen worden georganiseerd. Dit geldt voor iedereen, maar we hebben speciale aandacht voor cultuureducatie van de jeugd en dan met name via de scholen.
7.2
Wat doen we al?
De afgelopen cultuurperiode hebben we op diverse manier geprobeerd om met name jeugd in aanraking te brengen met cultuur. We deden dit via de scholen: de meest efficiënte en effectieve manier om de jeugd te bereiken. Kunst Centraal bracht de basisschoolleerlingen in aanraking met kunst (Kunstmenu), met de lokale cultuur(aanbieders) (Culturele Omgeving) en met de lokale geschiedenis/identiteitsdragers (Waar kom ik vandaan?). Op de middelbare scholen werden leerlingen in aanraking gebracht met jeugdtheater via de cultuurcoach (zie hoofdstuk 4). Het evenement DanceBattle4Peace bracht honderden schoolkinderen uit de gemeente op de been, om op het landgoed Maarsbergen te dansen voor vrede. Daarnaast subsidiëren we een 35-tal culturele instellingen in de gemeente jaarlijks voor het organiseren van activiteiten op cultureel gebied. Dit loopt uiteen van een harmonie, Oranjevereniging, historische instelling tot muziekschool en museum. De Regiobibliotheek Z-O-U-T ontvangt subsidie om in een vijftal bibliotheeklocaties in onze gemeente naast een basiscollectie, diverse activiteiten te ontplooien op het gebied van leren, informeren en verbinden. De bibliotheek heeft de afgelopen jaren ook de cultuurmakelaar geleverd en culturele evenementen georganiseerd (bijvoorbeeld Kunst, Overal op de Heuvelrug). Tenslotte hebben we de afgelopen jaren een cultureel programma in onze cultuurhuizen gefinancierd. Deze taak werd ook uitgevoerd door de Regiobibliotheek Z-O-U-T. 7.3
Wat signaleren we?
Leg de focus van ontplooiing met name op de jeugd 21
Ontplooiing van alle inwoners is belangrijk. Het culturele veld in onze gemeente is zo gemêleerd, dat er voor elke inwoner genoeg mogelijkheden zijn om zich te ontplooien en talenten te ontwikkelen. Inwoners zijn over het algemeen prima in staat om dit te regelen. De aandacht van de gemeente moet zich vooral richten op de jeugd. Zorg dat de jeugd in aanraking komt met (de lokale) cultuur, want de jeugd heeft de toekomst. Een gemeentebreed evenement (zoals het DanceBattle4Peace of operauitvoeringen door middelbare scholieren8) stimuleert jongeren om hun talenten te ontdekken en geeft ook een follow-up voor verdere ontplooiing/talentontwikkeling. Het is belangrijk dat ook minder kapitaalkrachtige jeugd in aanraking kan komen met cultuur. Hiervoor bestaat het Jeugdcultuurfonds, maar deze zal (met name op basisscholen) veel beter onder de aandacht gebracht moeten worden. Mogelijk knelpunt hierbij is dat het aanvragen van een bijdrage van het Jeugdcultuurfonds alleen via een hulpverlenende instantie mogelijk is. Het is daarom belangrijk dat deze instanties worden gestimuleerd om actief deelnemers te werven voor het Jeugdcultuurfonds.
Het culturele programma in de cultuurhuizen moet anders De afgelopen jaren is een redelijk succesvol cultureel programma gedraaid in de cultuurhuizen in Doorn en Leersum. Ook is in Amerongen (aangezien Allemanswaard nog niet is opgeleverd) op diverse plekken culturele programmering geweest. Dit was goed, maar vanuit andere dorpen komt het verzoek om ook een culturele programmering te hebben. Zo is er bijvoorbeeld in de Twee Marken in Maarn een mooie toneelzaal die gebruikt kan worden om een cultureel programma in te organiseren. Ook onder inwoners van Driebergen-Rijsenburg bestaat behoefte aan een cultureel programma. Het budget voor culturele programmering is gehalveerd. Binnen dat kader moet een lokale culturele programmering vorm krijgen, met aandacht voor alle dorpen en met speciale aandacht voor kinderen én voor ouderen en minder mobiele mensen, die door fysieke beperkingen niet regionaal kunnen reizen om een voorstelling te bezoeken. 7.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: we stimuleren dat meer inwoners in 2017 meedoen met culturele (educatieve) activiteiten, met name jeugd en ouderen. Om dit te bereiken gaan we het volgende doen: We faciliteren een kunst- en cultuurprogramma op de basisscholen in onze gemeente (1) Om alle basisschoolleerlingen in contact te brengen met kunst en lokale cultuur, subsidiëren wij een programma op dat gebied, waarbij leerlingen gedurende hun lagere schoolloopbaan met meerdere facetten van kunst en cultuur in aanraking komen. We zetten deze opdracht weg bij een nader te bepalen partij. We faciliteren een jeugdevenement in de gemeente (2) Om talenten van de jeugd te kunnen ontplooien, faciliteren we eens per twee jaar een cultureel evenement in de gemeente (via de scholen), voor en door de jeugd. In schooljaar 2014-2015 richten we ons op de basisschooljeugd, in 2016-2017 op de middelbare scholen. We zetten een opdracht hiervoor weg bij een lokale aanbieder, die het evenement organiseert in overleg met de scholen in onze gemeente en de cultuurcoach.
De cultuurcoach in Wijk bij Duurstede heeft bijvoorbeeld met middelbare scholieren de opera ‘Romeo en Julia, een appeltragedie’ opgevoerd in een appelboomgaard en de muziekvoorstelling ‘Icarus, een rebel met vleugels’ bij de steenfabriek Bosscherwaarden. 8
22
We stimuleren waar mogelijk het Jeugdcultuurfonds(3) Uit ervaring blijkt dat het Jeugdcultuurfonds onder basisschooljeugd niet of nauwelijks bekend is en weinig aanvragen oplevert. Wij willen het Jeugdcultuurfonds onder de aandacht brengen van basisscholen. We doen dit via het OGOO en via de gemeentelijke media. We verlenen subsidies voor culturele initiatieven, die bijdragen aan de ontplooiing van inwoners (4) We letten hierbij vooral op de mate van samenwerking tussen culturele instellingen (bijvoorbeeld meerdere harmonieën, die een gezamenlijk concert houden) en de mate van ontplooiing door dit initiatief van inwoners (met name van jeugd en ouderen). We verstrekken deze subsidies vanaf 2015, aangezien de subsidies voor het jaar 2014 al toegekend zijn. Zie hierover meer in hoofdstuk 10 Financieel Kader. We faciliteren een cultureel programma in cultuur/dorpshuizen in de gemeente voor kinderen en voor ouderen (5) Er is nog steeds behoefte aan een cultureel programma, maar we moeten hierin wel een keuze maken. We kiezen voor de doelgroepen kinderen én ouderen. Daarom faciliteren wij de komende jaren een cultureel programma in de diverse cultuur- en dorpshuizen in de gemeente. Dit programma heeft enerzijds voorstellingen voor kinderen in de leeftijd van 2 t/m 12 jaar en is gevuld met lokale kunstenaars/culturele aanbieders. Anderzijds is er behoefte aan culturele programmering voor (oudere) inwoners, die fysieke beperkingen hebben. Over het algemeen zijn onze inwoners in staat om regionaal te reizen om een voorstelling te bezoeken in theaters in de buurt (Veenendaal, Amersfoort, Utrecht). Een groeiende groep inwoners is echter niet meer in staat om zelfstandig deze reis te ondernemen. Voor hen willen wij ook een culturele programmering dicht bij huis in de dorpen. De opdracht voor de organisatie van een culturele programmering met voorstellingen voor kinderen en ouderen wordt neergelegd bij een lokale partij. Prestatie-indicatoren: 1 aantal basisscholen dat meedoet aan kunst- en cultuurprogramma 2 realisatie jeugdevenement in de gemeente, in combinatie met scholen 3 aantal basisschoolleerlingen dat gebruikt maakt van het Jeugdcultuurfonds 4 Aantallen toegekende subsidieaanvragen op het gebied van ontplooiing 5 aantal kinderen (2-12) en senioren (+ 75) en minder mobielen uit de gemeente, dat een voorstelling in cultuur/dorpshuis geeft bezocht
7.5
2014 23
2015 24
1 bo nnb
nnb
2016 24
2017 25
1 vo nnb
nnb
nnb
8
10
10
nnb
nnb
nnb
Wat kost het?
Kunst- (€ 13.000,00) + cultuurprogramma (€ 10.000,00)) basisscholen: € 23.000,00 Jeugdevenement: € 25.000,00 in 2014 en € 30.000,00 in 2016 Subsidies, die bijdragen aan ontplooiing van inwoners: € 15.000,00 (vanaf 2015) 23
Cultureel programma in cultuur/dorpshuizen: € 44.000,00
24
8 Trots op cultuur
8.1
Inleiding
Naast het versterken van het lokale culturele veld en de ontplooiing van inwoners, is er nog een derde doel, dat we door middel van deze cultuurnota willen bereiken: we willen de as van cultuur, erfgoed en natuur/landschap versterken. Uit de consultatierondes is namelijk gebleken dat inwoners ontzettend trots zijn op het vele culturele erfgoed in onze gemeente, meestal gecombineerd met het mooie landschap. Dit is een visitekaartje van onze gemeente. Inwoners willen zich hier graag mee identificeren en vragen ons speciale aandacht voor dit culturele erfgoed, dat vaak ook onlosmakelijk verbonden is met de (ontstaans)geschiedenis van onze gemeente. Dit effectdoel van versterken van de as cultuur, erfgoed en natuur/landschap draagt bij aan de verbondenheid van inwoners met hun dorp/gemeente en vergroot tegelijk de aantrekkingskracht van de Utrechtse Heuvelrug voor bezoekers van buiten. 8.2
Wat doen we al?
We organiseren culturele evenementen op erfgoedlocaties en/of in de natuur In het kader van de vorige cultuurnota organiseerden we het festival Kunst Overal op de Heuvelrug. In de natuur, op erfgoedlocaties en elders waren inwoners en instellingen bezig met kunst. Daarnaast organiseerden we het festival Buitenplaatsen, waar op diverse erfgoedlocaties in de gemeente culturele uitingen waren. Ook het jeugdevenement DanceBattel4Peace werd op een erfgoedlocatie uitgevoerd, evenals de 100% Buitendagen. We hebben aandacht voor culturele identiteitsdragers In onze gemeente zijn veel culturele identiteitsdragers, die onze (ontstaans)geschiedenis vorm hebben gegeven. Dit zijn bijvoorbeeld kasteel Amerongen, Tabaksteeltmuseum, Broekhuizen, Maartenskerk, grafheuvels Maarn, huis Doorn, Petrus Banden kerk etc. Wij erkennen het belang van deze identiteitsdragers en betrekken hen in culturele uitingen, zoals festivals, evenementen en bijvoorbeeld het educatieve cultuurprogramma op de basisscholen. We verlenen subsidie waar nodig om activiteiten vorm te geven. Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van de tabaksteelt in het Tabaksteeltmuseum of het faciliteren van huis Doorn om een internationaal congres in Doorn te organiseren over de Eerste Wereldoorlog.
25
8.3
Wat signaleren we?
Culturele evenementen hebben een follow-up nodig De afgelopen jaren is gebleken dat culturele evenementen nodig zijn om instellingen te mobiliseren om samen te werken. Dit is bijvoorbeeld gebleken rondom het festival Kunstenaars in het Landschap. Zonder een verbindend evenement is het lastig om instellingen om de tafel te krijgen. Daarom is een follow-up nodig, om te zorgen dat instellingen met elkaar in contact blijven treden (zie ook hoofdstuk 9 Samenwerking). Daarnaast zijn culturele evenementen rondom erfgoedlocaties (monumenten, buitenplaatsen) en in de natuur (denk aan het Arboretum) een beproefd middel gebleken om bezoekers op de been te krijgen. Culturele identiteitsdragers binnen de gemeente beter voor het voetlicht brengen Inwoners vragen de gemeente om voor de hierboven genoemde identiteitsdragers speciale aandacht te hebben en te houden. Ze zijn trots op het culturele erfgoed en willen dat de gemeente deze als zodanig erkent. We erkennen het belang van de identiteitsdragers, maar deze zouden meer zichtbaar gemaakt kunnen worden. Bijvoorbeeld bij het organiseren van een cultureel evenement of als er verbindingen worden aangegaan met andere (culturele) instellingen (zie verder hoofdstuk 9). Dit gebeurt nu al wel (de relatie tussen Tabaksteeltmuseum, Kasteel Amerongen en de tabaksschuur van het Utrechts Landschap is een mooi voorbeeld), maar het kan beter en er kunnen veel meer verbindingen tot stand worden gebracht.
8.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: in 2017 zijn er culturele evenementen rondom erfgoedlocaties en in de natuur/landschap georganiseerd. Om dit te bereiken, gaan we het volgende doen: We faciliteren tweejaarlijks een gemeentebreed cultureel evenement, waar erfgoed en natuur/landschap bij betrokken zijn Met dit evenement dragen we uit trots te zijn op ons cultureel erfgoed en onze mooie natuur. Tegelijk stimuleert dit evenement culturele instellingen om samen te werken met elkaar en andere partijen. Bij dit evenement zijn zowel cultuur, erfgoed als natuur betrokken. Het evenement is bedoeld voor inwoners, maar ook bezoekers van onze gemeente zijn er welkom. We leggen de organisatie in handen van bij voorkeur een lokale partij en betrekken er ook ondernemers bij. Prestatie-indicator: 2014 Faciliteren gemeentebreed cultureel evenement rondom erfgoed en natuur/landschap
2015 1
2016
2017 1
Prestatiedoel: in 2017 hebben we de identiteitsdragers/kernwaarden van de lokale cultuur meer zichtbaar gemaakt. Om dit te bereiken, gaan we het volgende doen: We faciliteren identiteitsdragers in onze gemeente om zichtbaar te blijven en te worden Als gemeente zijn we trots op de identiteitsdragers, die onze gemeente gevormd hebben en onze identiteit bepalen van groene en cultuurhistorische gemeente (‘Stichtse Lustwarande’). Daarom faciliteren we de identiteitsdragers om zichzelf zichtbaar te maken. Dit doen we door het verstrekken van subsidies. Hierbij is het niet mogelijk om middels subsidies identiteitsdragers als zodanig in stand 26
te houden (denk bijvoorbeeld aan huis Doorn of kasteel Amerongen), maar wel om door middel van activiteiten zichzelf zichtbaar te maken (verhaal van tabaksteelt, ijstijd, prehistorie, kerken, kastelen, kasteelbewoners, Eerste Wereldoorlog , etc.). We verstrekken deze subsidies vanaf 2015, aangezien de subsidies voor het jaar 2014 al toegekend zijn. Zie hierover meer in hoofdstuk 10 Financieel Kader.
Prestatie-indicator: 2014 Aantal verstrekte subsidies om zichtbaarheid identiteitsdragers te bevorderen
8.5
2015 8
2016 10
2017 10
Wat kost het?
Gemeentebreed cultureel evenement : € 30.000,00 (2015 en 2017) Subsidies in het kader van zichtbaarheid identiteitsdragers: € 15.000,00 (vanaf 2015)
27
9 Samenwerken
9.1
Inleiding
In onze gemeente zijn veel culturele instellingen actief. Zij zijn druk bezig om inwoners in aanraking te brengen met cultuur. Toch gebeurt dit vaak nog op eilandjes. Door verbindingen te leggen naar andere culturele instellingen in de gemeente, kunnen meer mensen kennis maken met cultuur en zich verder ontplooien. Ook zijn verbindingen nodig met andere partijen op het gebied van erfgoed, natuur en recreatie/toerisme, om de as van cultuur, erfgoed en natuur/landschap te versterken. Dit hoofdstuk gaat daarmee over twee effectdoelen van de cultuurnota, waar door middel van samenwerking een positieve bijdrage aan wordt geleverd.
9.2
Wat doen we al?
De afgelopen jaren hebben we via het cultuurbeleid geprobeerd verbindingen te leggen. Er zijn zeker succesfactoren te benoemen, zoals het festival Kunst Overal op de Heuvelrug, het festival Buitenplaatsen 2012 en de 100% Buitendagen. Ook de stimuleringsregeling podiumkunsten op alternatieve locaties heeft ervoor gezorgd dat culturele instellingen optreden op locaties buiten de eigen scope (in een verzorgingshuis, in de natuur, op een erfgoedlocatie), waarmee een brug is geslagen tussen culturele instellingen onderling en daarbuiten. 9.3
Wat signaleren we?
Instellingen zitten nog teveel op eilandjes en verwijzen niet (voldoende) naar elkaar door (zowel digitaal als fysiek) Uit gesprekken met het veld blijkt dat culturele instellingen goede ideeën hebben over het organiseren van een evenement, maar dit (te) vaak nog alleen doen. Ook verwijzen instellingen niet naar elkaar door. Hier kan veel verbeterd worden op websites van instellingen, maar ook fysiek: op informatieborden moet doorverwezen worden naar andere interessante culturele zaken in de buurt (bijvoorbeeld vanuit Broekhuizen doorverwijzen naar de tombe van Nellesteijn).
28
Er is kruisbestuiving nodig, niet alleen tussen culturele instellingen onderling, maar ook breder tussen instellingen op het gebied van natuur/landschap (bijvoorbeeld Utrechts Landschap, Dorp en Natuur etc), recreatie/toerisme (VVV, UitopdeHeuvelrug) en erfgoed (LandschapErfgoedUtrecht, particuliere landgoedeigenaren, kastelen, Tabaksteelmuseum). Professionals worden vaak nog vergeten (ondernemers, scholen, kunstenaars) Bij het maken van verbindingen worden professionals nog steeds vaak over het hoofd gezien. Zo wonen in onze gemeente veel (semi)professionele muzikanten, schilders, schrijvers en andere kunstenaars. Culturele instellingen zouden hiermee moeten samenwerken om op die manier talenten van hun leden verder te ontplooien. Ook zouden ze samenwerking met scholen veel meer moeten zoeken om jeugd in aanraking te brengen met cultuur. Dit kan bijvoorbeeld door middel van muziekmiddagen, lespakketten etc. De mogelijkheden zijn legio, maar de verbindingen moeten wel worden gelegd. De ondernemers worden nu nog vaak vergeten. Laat hen in een vroeg stadium meedenken, zij kunnen bijvoorbeeld arrangementen aanbieden rondom een evenement. Ook kunnen zij meedenken op welke manier een cultureel evenement aantrekkelijk gemaakt kan worden voor winkeliers, ondernemers etc. Dit levert voor beide partijen voordelen op.
9.4
Wat gaan we doen?
Prestatiedoel: in 2017 werken meer culturele instellingen onderling samen én met andere partijen op het gebied van natuur/landschap, erfgoed en recreatie/toerisme. We stimuleren instellingen om verbindingen aan te gaan Het aangaan van verbindingen is iets dat partijen uiteindelijk zelf moeten en ook zullen doen als zij daar de meerwaarde van inzien. Als gemeente stimuleren we dit. De toekomstige culturele website (zie hoofdstuk 3.4) biedt mogelijkheden voor culturele instellingen middels een forum om onderling kennis uit te wisselen en verbindingen aan te gaan. Daarnaast verstrekken we subsidies aan initiatieven, waarbij diverse partijen meedoen op het gebied van cultuur, erfgoed en natuur. Met als doel het ontplooien van de culturele talenten van inwoners en/of het versterken van de as cultuur, erfgoed en natuur/landschap. Hoe meer verbinding tussen partijen, hoe kansrijker een subsidietoekenning. Ook initiatieven, waarbij culturele instellingen verbindingen leggen met scholen, kunnen voor subsidie in aanmerking komen. Per subsidieaanvraag beoordelen wij de toekenning en hoogte van de subsidie. We nemen hierbij de effectdoelen van de nota cultuur als uitgangspunt. We verstrekken deze subsidies vanaf 2015, aangezien de subsidies voor het jaar 2014 al toegekend zijn. Zie hierover meer in hoofdstuk 10 Financieel Kader. Prestatie-indicatoren: 2014 aantal verstrekte subsidies op het gebied van samenwerking binnen cultuur en daarbuiten
2015 8
2016 10
2017 10
29
9.5
Wat kost het?
Subsidies in het kader van samenwerking € 15.000,00 per jaar (vanaf 2015)
30
10 Financiële kader
10.1
Beschikbaar budget
Vanaf 2014 is een totaal cultuurbudget beschikbaar van € 187.293,00. Dit bedrag is opgebouwd uit een aantal bestaande budgetten, die anders worden ingezet, passend binnen de doelstellingen van deze nota (zie bijlage). Op het budget zijn bezuinigingen van toepassing, die overigens in bovengenoemd bedrag al zijn verwerkt. Mochten de komende jaren nieuwe bezuinigingen worden toegepast op het budget cultuur, dan zal dat gevolgen (kunnen) hebben voor de uitvoering van deze nota. Een versobering van het uitvoeringsprogramma is dan wellicht nodig. De basissubsidie voor de Regiobibliotheek Z-O-U-T (voor 40% bestaande uit huisvestingskosten) is in bovenstaand budget niet meegenomen. Ook de huisvestingskosten voor de Muziekschool Heuvelrug en de Oudheidkamer (beide gevestigd in het Cultuurhuis Doorn) zijn hier buiten beschouwing gelaten. Dit zou een vertekend beeld geven van de beschikbare gelden. De gelden voor de huisvestingslasten zijn namelijk niet vrij inzetbaar, maar bedoeld voor de dekking van de huisvestingslasten in het cultuurhuis Doorn.
10.2
Beleidsregels kunst en cultuur
Jaarlijks ontvangen culturele instellingen in onze gemeente een budgetsubsidie. We verstrekken deze subsidies aan de hand van beleidsregels. De beleidsregels kunst en cultuur zijn opgesteld in 2006/2007. In die periode was de samenvoeging van de vijf gemeenten net tot stand gekomen. De beleidsregels ademen de sfeer van toen: harmoniseren van vijf totaal verschillende beleidsregels en komen tot een gemene deler, waarin alle culturele instellingen in de gemeente zich konden vinden. De beleidsregels zijn daarom erg gedetailleerd en dichtgetimmerd. Jaarlijks doen 35 culturele instellingen een subsidieaanvraag. De volgende activiteiten worden door ons gesubsidieerd: muziekonderwijs, harmonieën, amateurkunstgezelschappen, musea, historische instellingen en evenementen (Sinterklaas, Koningsdag, Grietmarkt en kunstroutes). De bedragen variëren, maar per onderdeel ligt de range als volgt: 12 Evenementen (tussen de € 400,00 en € 1.500,00) 4 Historische instellingen (tussen de € 750,00 en € 2.000,00) 1 Museum (€ 3.500,00) 8 Amateurkunstgezelschappen (€ 250,00 per optreden met max van € 1.000,00) 5 Harmonieën (tussen € 5.000,00 en € 6.500,00) 5 Muziekscholen (tussen de € 700,00 en € 18.000,00) 31
De subsidie aan de muziekscholen is bedoeld om een korting toe te kunnen passen op de lesgelden voor leerlingen van € 23,00 per leerling. Ook de subsidie aan de harmonieën bestaat deels uit korting op lesgelden voor jeugdige leerlingen (hetzelfde tarief als hierboven genoemd). Daarnaast krijgen de harmonieën een basissubsidie (afhankelijk van aantal (jeugd)leden, variërend tussen € 750,00 en € 4.500,00). Vanaf 2014 vervallen de beleidsregels kunst en cultuur. We subsidiëren dan niet meer op bovenstaande manier. Daarvoor in de plaats komen budgetten beschikbaar vanuit de cultuurnota. We subsidiëren projectaanvragen, die bijdragen aan prestatie- en effectdoelen van deze nota. Instellingen kunnen dus nog steeds voor subsidie in aanmerking komen. Deze subsidie kan voor 1 jaar worden verstrekt, maar ook voor meerdere jaren (maximaal 4 jaar). Dit is een vereenvoudiging van de regels. Bovendien kunnen de aanvragen het gehele jaar worden gedaan, er is dus geen deadline meer. Aangezien de instellingen voor 1 mei de subsidieaanvraag moesten indienen voor het daaropvolgende jaar, zijn de aanvragen voor subsidie 2014 al voor 1 mei 2013 aangevraagd. Deze zijn inmiddels ook toegekend. Daarom laten we de nieuwe subsidieregels ingaan vanaf 2015. De komende jaren hebben we wel een budget opgenomen, om culturele instellingen te helpen de overgang naar de nieuwe manier van subsidiering te vergemakkelijken. 10.3
Financieel overzicht
Zie bijlage.
32
11 Slot
Onze opdracht was het schrijven van een kadernota cultuur voor vier jaar. Deze nota diende te worden opgesteld met maximale participatie van inwoners en instellingen. Dit is gebeurd. De effect- en prestatiedoelen van de nota cultuur zijn vanuit inwoners aangedragen en verder uitgewerkt met input van inwoners en instellingen. Met deze nota maken we onze ambities op het gebied van cultuur voor de komende vier jaar zichtbaar: cultuur verbindt, cultuur versterkt, cultuur ontplooit en cultuur maakt trots: Samen tot Bloei! Deze ambities maken we concreet met een aantal prestaties. En we monitoren de resultaten met indicatoren. We stellen financiën beschikbaar, om uiteindelijk ons hoofddoel op het gebied van cultuur te kunnen verwezenlijken: participatie, verbinding en sociale samenhang in de vitale dorpen én gemeentebreed.
33
12 Bijlagen
12.1
Bijlage I begroting Samen tot Bloei, cultuurnota 2014-2017
34
