Instituut voor Onderzoek en Innovatie
JAARVERSLAG 2012
Instituut/Dienst Opleiding/Afdeling
Instituut voor Onderzoek en Innovatie
Auteur(s)
Arie de Wild
Functie auteur(s)
Lector
Verantwoordelijk directeur
Guy Bauwen
Datum
27 maart 2013
Status
definitief
(c) Hogeschool Rotterdam 2013
Lectoraat Gedragseconomie
VERSIEBEHEER
Versie
Bespreken/vaststellen
Wanneer
Versie
9
Status
definitief
Jaarverslag 2012
Gereed
Hoofdstuk/pagina
pagina i
INHOUDSOPGAVE
1.
Inleiding
1
2.
Voortgang van de ontwikkeling en implementatie van de onderzoekslijnen
3
3.
2.1. Speltheorie 2.2. Nudging 2.3. Risk Appetite 2.4. Gedragseconomie in de zorg 2.5. Overige projecten Voortgang van de activiteiten samen met de onderwijsinstituten
3 3 4 4 5 7
4.
3.1. Activiteiten gericht op ontwikkeling opleiding 3.2. Activitetien gericht op professionalisering van docenten binnen onderwijsinstituut 3.3. Activiteiten gericht op professionalisering van docenten binnen het kenniscentrum Voortgang van activiteiten gericht op kenniscirculatie en kennisvalorisatie
7 7 8 9
5.
4.1. Participatie in netwerken, consortia en convenanten 4.2. Activiteiten gericht op het werkveld Voortgang personeel en middelen
9 9 11
6.
5.1. Verwerving externe middelen 5.2. Detachering van docent onderzoekers Evaluatie
11 11 13
6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5.
13 13 14 14 15
Onderwijs Professionalisering Kenniscirculatie Kennisvalorisatie Tot slot
Bijlagen Bijlage 1.
Overzicht projecten
1
Bijlage 2.
Overzicht publicaties
1
Bijlage 3.
Overzicht presentaties
1
Bijlage 4.
Overzicht overige gerealiseerde producten
2
Bijlage 5.
Overzicht onderwijsactiviteiten
1
Bijlage 6.
Overzicht medewerkers
1
Bijlage 7.
Overzicht professionalisering medewerkers
1
Bijlage 8.
Vergelijking voorziene en gerealiseerde impact
1
Bijlage 9.
Onze partners
1
pagina ii
1.
Inleiding
Het lectoraat Gedragseconomie is het lectoraat van Hogeschool Rotterdam dat zich richt op het toepassen van psychologische en sociologische inzichten op de economische praktijk. Het lectoraat gaat daarbij niet uit van een rationeel mensbeeld waar traditioneel in de economische wetenschap van wordt uitgegaan. Door onderzoek te doen naar de irrationele kant van mensen bij het uitoefenen van hun werkzaamheden, hoopt het lectoraat een bijdrage te kunnen leveren aan een betere besluitvorming binnen organisaties. Het lectoraat Gedragseconomie heeft in januari 2012 het lectoraat Enterprise Risk Management van de hogeschool opgevolgd. Het lectoraat is een onderdeel van het Kenniscentrum Innovatief Ondernemerschap van de hogeschool. In dit jaarverslag rapporteert het lectoraat over de voortgang gedurende 2012 ten aanzien van het onderzoek, de samenwerking met onderwijsinstituten, de kenniscirculatie en -valorisatie en de inzet en de verwerving en inzet van middelen. Ten slotte volgt een zelfevaluatie van het lectoraat.
Jaarverslag 2012
pagina 1
2.
Voortgang van de ontwikkeling en implementatie van de onderzoekslijnen
In het jaarplan van 2012 zijn 7 projecten van het lectoraat opgenomen. Daarvan vallen 5 onder de onderzoekslijn “Mapping success & failure of sustainable (product & services) innovations” en 2 onder de onderzoekslijn “Learning companies: bringing innovative businesses together”. Een korte beschrijving van deze projecten staat vermeld in bijlage 1.
2.1.
Speltheorie
Met steun van 4 studenten van de minor Risicomanagement en gedrag (RM&G) van IFM is een cursus Speltheorie voor hbo-docenten ontwikkeld. Aan deze cursus, die samen met de Transfergroep in de markt is gezet, hebben 10 docenten van IFM, COM, RBS, IGO, IVG en ISO deelgenomen. Rotterdam Business School en de Hogeschool van Amsterdam hebben beiden toegezegd deze cursus af te nemen. Ten behoeve van de cursus Speltheorie en het keuze-onderwijs van de HR heeft het lectoraat zowel Nederlandstalig als Engelstalig cursusmateriaal ontwikkeld. Eind 2012 was een conceptversie van een tekstboek over speltheorie voor een groot deel afgerond. Dit tekstboek kan in toekomstige cursussen en modules binnen en buiten de hogeschool worden gebruikt. Vanwege hoge werkdruk kon een seminar voor ondernemers en de integratie van de ontwikkelde kennis in de minor RM&G in 2012 niet worden gerealiseerd.
2.2.
Nudging
Dit met IF-gelden gefinancierde project is op 19 december afgesloten met een evenement t.b.v. de kennisoverdracht aan de onderwijsinstituten van de hogeschool. Deze bijeenkomst werd bijgewoond door 80 personeelsleden vanuit de HR. De video-opname van de bijeenkomst, gepubliceerd via hint, is vervolgens door verschillende andere belangstellenden bekeken. Profielen heeft aandacht besteed aan dit project en het team heeft over het onderzoek een artikel geschreven dat is aangeboden aan HO-Management. In totaal hebben 12 studenten van de minor RM&G en 1 afstudeerder van IFM geholpen met het uitvoeren van experimenten, de organisatie van het evenement en het verzamelen van materiaal t.b.v. een cursus Nudging. Een conceptversie van een tekstboek Nudging is in 2012 opgeleverd maar de finalisatie daarvan vergt nog veel additionele inspanning. Het eindrapport van het project zal begin 2013 worden opgeleverd. Adoptie van de nudges binnen het HR-onderwijs wordt in 2013 verwacht bij IFM, COM, RBS en IGO.
Jaarverslag 2012
pagina 3
2.3.
Risk Appetite
Het proefschrift Unravelling Risk Appetite (2013) van lector Arie de Wild is de eerste dissertatie die door de uitgeverij van de hogeschool is uitgegeven. Bij de EUR is een onderzoeksvoorstel voor additioneel onderzoek ingediend dat voortbouwt op dit promotieonderzoek. Drie partners, Team support, BizzDesign en Aon, hebben interesse getoond om de methoden uit dit onderzoek als betaalde dienst te vermarkten. In totaal 6 studenten van de minor RM&G en 1 afstudeerder van IFM hebben aan het vermarkten een bijdrage geleverd, onder meer door het testen van de methode en het produceren van instructievideo’s. Presentaties over het onderzoek zijn gegeven op de Business Process Management conferentie van BizzDesign en twee internationale business weeks (RBS, IFM). Aan de hand van de onderzoeksresultaten is een conceptversie van een artikel t.b.v. een vaktijdschrift geschreven. Tevens is de uit het promotieonderzoek opgedane kennis ingebed in twee lessen van de minor RM&G. Eén docent van IFM heeft in het kader van een stage bij het lectoraat een onderzoek uitgevoerd op het gebied van risk appetite. Tevens heeft zij twee instructiefilms op het gebied van onderzoeksvaardigheden geproduceerd. Zij heeft met behulp van 60 stagestudenten van IFM data verzameld over hoe organisaties hun risk appetite vastleggen. In 2013 zal over de resultaten van haar onderzoek worden gerapporteerd.
2.4.
Gedragseconomie in de zorg
In totaal 4 studenten van de minor RM&G hebben assistentie verleend aan een onderzoek naar de mogelijkheid om gedragseconomie toe te passen in de Diabeteszorg. Een literatuurstudie naar het toepassen van gedragseconomie in de zorg en een artikel waarin over de uitkomsten van het praktijkonderzoek wordt gerapporteerd, zal midden 2013 worden afgerond. De directeur van het kenniscentrum zorginnovatie is opdrachtgever voor een opdracht die door 4 studenten is uitgevoerd bij 2 locaties van Laurens (ouderenhuisvesting) de studenten hebben een inventarisatie gemaakt van risico’s en knelpunten. Vervolgens is in overleg met de locatiemanagers prioriteit aan een van de gevonden punten gegeven en hebben studenten hiervoor een verbeterplan uitgewerkt. De opdracht krijgt een vervolg in semester 2 van jaar 12-13 op twee andere locaties. In samenwerking met IvG en KC Zorginnovatie heeft het lectoraat het concept Trylab geïntroduceerd als een flexibele multidisciplinaire samenwerkingsvorm tussen onderwijsinstituten en de kenniscentra. Een artikel over het Trylab zal worden aangeboden aan de Innovators 010 honours conferentie in 2013. Het lectoraat heeft een ondersteunend college op het gebied van onderzoeksvaardigheden verzorgd t.b.v. dit Trylab. In 2012 bleek het niet mogelijk om de door minorstudenten ontwikkelde risicoscan in het kader van het Valorisatie Project Rotterdam te valoriseren.
pagina 4
2.5.
Overige projecten
Het lectoraat heeft een samenwerking tot stand gebracht tussen lector Kees Machielse en 12 studenten van de minor RM&G ten behoeve van zijn onderzoek naar gezonde prikkels voor de Rotterdamse middenstand. Het lectoraat heeft een presentatie verzorgd voor vijf accountmanagers van de Transfergroep om duidelijk te maken waar haar expertise bij contractactiviteiten kan worden ingezet. Gezien de gewijzigde rol van de Transfergroep binnen de HR is het onduidelijk of dit tot concrete opdrachten zal leiden.
Jaarverslag 2012
pagina 5
3. 3.1.
Voortgang van de activiteiten samen met de onderwijsinstituten Activiteiten gericht op ontwikkeling opleiding
Er is circa 4 keer per jaar overleg tussen de lector Gedragseconomie of Finance en het MT van IFM en eveneens met hoofddocenten van IFM. In 2012 waren deze gesprekken veelal verkennend van aard. Er werd kennisgemaakt en gezocht naar mogelijkheden om samen te werken. Momenteel draagt het lectoraat met name bij aan de vernieuwing van het curriculum van de minor Risicomanagement & Gedrag (RM&G) en daarbij zijn ook twee voorstellen voor nieuwe keuzevakken goedgekeurd. Daarnaast heeft zij haar externe relatie BizzDesign in contact gebracht met de minor Controlling en een gastcollege verzorgd bij deze minor. Het lectoraat is in 2012 opdrachtgever geweest voor 12 opdrachten die zonder financiële vergoeding door studenten van de minor RM&G werden uitgevoerd en buiten bezetting van het lectoraat werden begeleid door docenten van IFM (zie bijlage 5). Deze opdrachten zijn afgestemd op het jaarplan van het lectoraat. In de periode september-oktober had iedere minorgroep 2 korte contactmomenten met de lector en acteerden leden van het lectoraat als opdrachtgever voor de onderzoeksprojecten. Om de relatie tussen onderzoek en onderwijs aan te halen, heeft het lectoraat samen met IFM het initiatief genomen om IFM-studenten uit het derde studiejaar bij hun stagebedrijf een interview te laten afnemen ten behoeve van een onderzoek van het lectoraat. In ruil voor hun inspanning ontvingen zij van het lectoraat instructiefilmpjes en in 2013 een dagdeel additionele onderzoekstraining. Dit onderzoek is uitgevoerd door één van de docenten van IFM die bij het lectoraat stage liep.
3.2.
Activitetien gericht op professionalisering van docenten binnen onderwijsinstituut
Naast detachering van docent-onderzoekers vanuit IFM maakt het lectoraat gebruik van docentstagiairs en associates. Een docent-stagiair leert bij het lectoraat on-the-job onderzoeksvaardigheden aan door middel van het zelfstandig uitvoeren van een onderzoek voor het lectoraat. In 2012 heeft één docent van IFM stage gelopen bij het lectoraat en heeft één docent van COM regelmatig zijn expertise op het gebied van statistiek gedeeld met het team van Nudging the student. Een associate kiest zelf een onderwerp, voert zelfstandig onderzoek uit en wordt daarbij gecoacht door de lector. Op de startdag van IFM is dit associate-concept aan de docenten gepresenteerd. In 2012 heeft een zestal docenten aangegeven hun professionaliseringsuren op deze manier te willen inzetten bij het lectoraat met het doel een lesbrief te schrijven, een artikel te publiceren of een gastcollege in het buitenland te organiseren. Eén associate heeft met succes een artikel afgerond en gepresenteerd tijdens een gastcollege in Riga. In 2012 is het Lunch & Lezing concept van het lectoraat geadopteerd door het kenniscentrum ten behoeve van de professionalisering van docenten van RBS, COM, IBK en IFM. Op de hogeschooldag heeft het lectoraat deelgenomen
Jaarverslag 2012
pagina 7
aan het tafelgesprek bij “Rotterdam durft (nog niet genoeg)” en een workshop rondom een experiment met de risicomatrix gepresenteerd. Daarnaast heeft het lectoraat diverse presentaties verzorgd voor docenten van de hogeschool (zie bijlage 3). Met Toby Witte (KC Talentontwikkeling) en Cobi van Beek (P&O) is samengewerkt aan de opzet van Research-on-the-Job (RotJ), een multidisciplinair onderzoeksproject waaraan docenten van diverse onderwijsinstituten in het kader van hun professionalisering kunnen deelnemen. Op 1 oktober mocht lector De Wild dit project presenteren aan de nieuwe CvB-voorzitter, Ron Bormans. In 2012 bestond rondom de financiering en reikwijdte van dit project veel onduidelijkheid. Eind 2012 heeft de hogeschool besloten om het project onder te brengen bij het nieuwe Center of Excellence op het gebied van Maatschappelijke Innovatie.
3.3.
Activiteiten gericht op professionalisering van docenten binnen het kenniscentrum
Na al ervaring opgedaan te hebben met de publicatie van haar eerste artikel in het tijdschrift van Vecon over keuzegedrag op de woningmarkt (2012), volgt docent-onderzoeker Ellen Boslooper momenteel een cursus artikel schrijven. Daarnaast hebben zij en Tasneem Sadiq in mei deelgenomen aan professionaliseringsdagen georganiseerd door P&O. Docent-onderzoekers Vincent Versluis en Tasneem Sadiq hebben in april aan de rest van het team een interne training gegeven over Speltheorie. Een tweede interne training op het gebied van Nudging is ontwikkeld door docent-onderzoekers Dennis van der Waal en Ellen Boslooper maar is i.v.m. hoge werkdruk nog niet ingepland. In 2012 hebben alle vaste docent-onderzoekers van het lectoraat geacteerd als opdrachtgever voor onderzoeksopdrachten die worden uitgevoerd door minorstudenten. In april heeft het team een gezamenlijke schrijfdag gehad waarin gefocust werd op het snel schrijven van een artikel. Een overzicht van de professionaliseringsactiviteiten is opgenomen in bijlage 7.
pagina 8
4.
4.1.
Voortgang van activiteiten gericht op kenniscirculatie en kennisvalorisatie Participatie in netwerken, consortia en convenanten
In mei is getracht om met buitenlandse partners een voorstel in te dienen voor een Europees onderzoekstraject naar assessment methoden van Entrepreneurship Education. Dit traject werd door de leidende partij echter te laat ingezet waardoor er geen voorstel kon worden ingediend. Samen met o.a. MS-Ventures, Bizzdesign en Team support wordt een SIA RAAK mkbaanvraag voorbereid op het gebied van Behavioral Risk Management. Doel is om samen met consultants, softwareontwikkelaars, verzekeraars, accountants en andere bedrijven de bevindingen uit academische onderzoeken toe te passen op risicomanagement in de praktijk. Daarnaast hebben twee lectoraten van het KC Sustainable Solutions hebben toenadering gezocht i.v.m. deelname van het lectoraat Gedragseconomie aan een gezamenlijke SIA-aanvraag.
4.2.
Activiteiten gericht op het werkveld
Het lectoraat heeft met diverse externe partijen contact gehad om te zoeken naar samenwerking rondom het thema gedragseconomie. Dit heeft geleid tot publiciteit (zie bijlage 2) maar nog niet tot betaalde onderzoeksopdrachten.
Jaarverslag 2012
pagina 9
5. 5.1.
Voortgang personeel en middelen Verwerving externe middelen
In mei 2012 kwam een bijdrage vanuit het Innovatiefonds beschikbaar t.b.v. Nudging the student (€ 80.000 toegekend), is er een bedrag van ProRail ontvangen i.v.m. een onderzoek uitgevoerd in 2011 (€ 3.000) en een bedrag van IFM i.v.m. een vergoeding van een stagiair i.h.k.v. een onderzoek naar woningfinanciering en keuzegedrag (€ 1.000). Een aanvraag bij het Innovatiefonds voor een vervolg op Nudging the student is ingediend maar niet gehonoreerd.
5.2.
Detachering van docent onderzoekers
Een overzicht van de medewerkers die gedetacheerd zijn vanuit IFM is opgenomen in bijlage 6. Ieder half jaar wordt er met al deze docent-onderzoekers een tussentijds evaluatiegesprek en een eindevaluatiegesprek gevoerd.
Jaarverslag 2012
pagina 11
6.
Evaluatie
Aan de hand van doelen die gesteld zijn in het jaarplan, wordt in bijlage 8 een vergelijking gemaakt tussen de voorziene en gerealiseerde impact. Aan de hand van deze overzichten concludeert het lectoraat dat ondanks de onvolledige bezetting van het team 35% van doelen is bereikt of overtroffen, dat 38% deels is bereikt, dat 27% niet is bereikt. Daarentegen heeft het lectoraat additionele prestaties gerealiseerd die niet in het jaarplan zijn genoemd, waaronder de oplevering van het proefschrift, presentaties (zie bijlage 3), gastcolleges (zie bijlage 5) en overige producten (zie bijlage 4).
6.1.
Onderwijs
Van het voorziene aantal van 40 studenten heeft het lectoraat 39 studenten van de minor Risicomanagement & Gedrag laten deelnemen aan projecten van het kenniscentrum. Hoewel dit niet was gepland hebben in totaal 4 studenten van IFM hun afstudeeropdracht bij het lectoraat uitgevoerd. In 2012 bleek het verder mogelijk om zo’n 60 derdejaars stagelopende studenten in te zetten bij het verzamelen van data ten behoeve één van de projecten van het lectoraat. De impact van het lectoraat op onderwijsmodules beperkt zich momenteel met name tot de minor Risicomanagement & gedrag en de keuzeruimte van de hogeschool. Daarbij moet wel worden aangetekend dat de voorloper van het lectoraat, het lectoraat ERM, wel duidelijk impact heeft gehad op het reguliere onderwijscurriculum (zie bijlage 5). De instructiefilms die in 2012 door het lectoraat zijn ontwikkeld, bieden de mogelijkheid om het onderwijs op het gebied van onderzoeksvaardigheden een impuls te geven (zie bijlage 4).
6.2.
Professionalisering
Iedere docent-onderzoeker van het lectoraat heeft in 2012 geacteerd als opdrachtgever voor minoropdrachten. Een punt van aandacht is dat de lector moet voorkomen te snel de rol van opdrachtgever aan te nemen. Dit belemmert het behalen van de professionaliseringsdoelen van de overige lectoraatsleden. In tegenstelling tot wat voorzien was in het jaarplan, nam in 2012 geen hoofddocent deel aan het lectoraat. Hierdoor had het lectoraat te weinig expertise, ervaring en menskracht in huis om met vertrouwen externe, betaalde opdrachten te werven. Docent-onderzoekers van het lectoraat konden hierdoor niet acteren in de rol van consultant. Niet alle doelstellingen in het jaarplan waren SMART. Hierdoor valt niet objectief vast te stellen of bijvoorbeeld het professionaliseringsdoel ‘netwerken’ is behaald. Een punt van aandacht is dat de lector in de persoonlijke planningsgesprekken met docent-onderzoekers duidelijker bij hen het verzoek neer moet leggen om algemeen geformuleerde doelstellingen in het jaarplan in hun eigen operationele planning SMART te formuleren. In het multidisciplinair samenwerken met andere lectoraten van de hogeschool is het lectoraat afhankelijk van hun medewerking. Het lectoraat vertrouwt momenteel te veel op mondelinge toezeggingen. Een leerpunt voor het lectoraat is om samenwerkingsverbanden met andere lectoraten alleen op te nemen in het jaarplan wanneer deze formeel zijn vastgelegd. Het lectoraat is in 2012 in staat geweest om docenten buiten haar eigen bezetting te interesseren om deel te nemen aan onderzoek van het lectoraat of zich te laten coachen bij het schrijven van eigen artikelen. Voor 2013 wordt verwacht dat meer docenten op deze manier betrokken
Jaarverslag 2012
pagina 13
zullen zijn bij het onderzoek van het lectoraat. Het doel van het lectoraat is hiermee een bijdrage te leveren aan het verder ontwikkelen van een onderzoekende en kritische houding van docenten op de hogeschool.
6.3.
Kenniscirculatie
Het lectoraat was succesvol in het creëren van zichtbaarheid en geloofwaardigheid binnen de hogeschool door middel van de cursus Speltheorie voor hbo-docenten en het evenement Nudging the student. Daarnaast is in 2012 het proefschrift Unravelling risk appetite afgerond. Tevens plaatste de Vereniging voor Economisch Onderwijs een artikel van Ellen Boslooper in het tijdschrift TEO. Bovenstaande resultaten gaven het lectoraat ook externe zichtbaarheid in de media (zie bijlage 2). Het is echter ook duidelijk dat een aantal kenniscirculatiedoelen slechts deels of niet is bereikt. Producten die in 2012 slechts deels zijn opgeleverd zijn twee tekstboeken, een eindrapport, twee artikelen en een literatuurstudie. Een aantal producten zijn helemaal niet opgeleverd. Het betreft hier een lezing i.v.m. Gedragseconomie in de zorg, de verwachte producten van het project Gezonde prikkels middenstand en een rapport en artikel in het kader van het IFM Research Initiative. Oorzaken voor het verschil tussen voorziene en gerealiseerde impact zijn het ontbreken van een hoofddocent, gebrek aan ervaring binnen het team met onderzoek en het rapporteren daarover en afspraken met externe partijen die initieel niet hard genoeg waren gemaakt. Leerpunt voor het lectoraat is om op het gebied van kenniscirculatie haalbare doelstellingen te formuleren, zorg te dragen voor een goede bezetting en het professionaliseren van het team op het gebied van onderzoeken en rapporteren.
6.4.
Kennisvalorisatie
De bijdrage van de kennis van het lectoraat is met name zichtbaar binnen de hogeschool. Drie onderwijsinstituten hebben aangegeven geïnspireerd te zijn door het evenement Nudging the student en willen ‘nudges’ adopteren. Daarnaast is kennis over Speltheorie overgedragen op docenten van zes verschillende onderwijsinstituten. Dat diverse externe partijen geïnteresseerd zijn in de valorisatie van de onderzoeksresultaten in het proefschrift Unravelling risk appetite, blijkt onder meer uit hun aanbod aan het lectoraat om haar gedachtegoed via hun nieuwsbrieven, magazines en congressen te verspreiden (zie bijlage 2). Nu dit onderzoek is afgerond, zal het komend jaar in het teken staan van de verdere valorisatie van de uitkomsten van dit onderzoek. Niet gerealiseerd zijn seminars voor ondernemers, additionele cursussen voor docenten en de adoptie van de risicoscan. Dit houdt respectievelijk verband met de onderbezetting waar het lectoraat mee werd geconfronteerd, een overschatting van de productiecapaciteit van het team docentonderzoekers en een overschatting van de mogelijkheden die het VPR biedt.
pagina 14
6.5.
Tot slot
In 2012 hebben de leden van het lectoraat Gedragseconomie zich met enthousiasme gestort op een voor hen nieuw onderzoeksonderwerp: gedragseconomie. Het team docent-onderzoekers heeft inzichten opgedaan die nieuw zijn voor het onderwijs binnen de hogeschool en die voor een deel al hun weg vinden in het onderwijs. Intern heeft het lectoraat veel zichtbaarheid gekregen door het organiseren van een evenement, het aanbieden van een interne cursus en het introduceren van de Trylab-werkvorm. Het komende jaar wil het lectoraat in eerste instantie haar geloofwaardigheid versterken door middel van de publicatie van haar onderzoeksresultaten. Vervolgens zal de aandacht van het lectoraat zich richten op het vergroten van de impact op het hogeschoolonderwijs en het vergroten van haar externe zichtbaarheid.
Jaarverslag 2012
pagina 15
Bijlage 1.
Overzicht projecten
Onderzoekslijn: Mapping success & failure of sustainable (product & services) innovations Titel: Korte beschrijving project:
Titel: Korte beschrijving project:
Ondernemen is gamen (Speltheorie als strategisch wapen) Ondernemerschap bestaat niet alleen uit keiharde competitie met de concurrent om de koek te verdelen, maar tevens uit samenwerking met de concurrent om deze koek groter te maken. Nalebuff en Brandenburger (1996, 1995) hebben hiervoor de term “coöpetitie” bedacht. Bij coöpetitie spelen zowel durf als duurzaamheid een belangrijke rol. Doel is om deze interpretatie van speltheorie via trainingsmateriaal toegankelijk te maken voor ondernemers in de regio Rotterdam en dit aan te bieden via cursussen en seminars onder de vlag van de Transfergroep Rotterdam. Hard trekken maar ook zachtjes duwen (Nudging the student) In hun boek ‘Nudge’ schetsen Thaler en Sunstein (2008) diverse manieren waarop menselijk gedrag door kleine duwtjes in een bepaalde richting kan worden gedreven. Dit project heeft als doel om innovaties te bedenken waarbij de student door subtiele aanpassingen in het interne bedrijfsproces, de leeromgeving en het onderwijs (onbewust) een ‘duwtje’ in de rug krijgt ter verbetering van het onderwijsrendement en de perceptie van de kwaliteit van het onderwijs.
Titel: Korte beschrijving project:
Business case: Risk Appetite Het door de HR gefinancierde promotieonderzoek van Arie de Wild heeft een methode opgeleverd om met behulp van besliskunde de Risk Appetite van ondernemingen te bepalen (De Wild 2011). Doel is om deze kennis om te vormen tot een dienst die tegen betaling door docent-onderzoekers in samenwerking met studenten van de HR verleend kan worden aan ondernemingen.
Titel: Korte beschrijving project:
Met ondernemen meer zorg en minder zorgen Bezuinigingen en een immer stijgende vraag hebben in de zorgsector, één van de snelst groeiende sectoren in de economie, geleid tot meer marktwerking en concentratie in de eerstelijns gezondheidszorg. Hierdoor ontstaan grotere organisaties waarin verschillende disciplines samenwerken maar
Jaarverslag 2012
pagina 1
vooral ook samen ondernemen. Dit biedt veel mogelijkheden, maar zorgt ook voor nieuwe uitdagingen en risico’s. In samenwerking met Toon Voorham (kenniscentrum Zorginnovatie) wordt onderzocht hoe het nemen en managen van risico’s in deze turbulente sector kan worden verbeterd. Titel: Korte beschrijving project:
Gezonde prikkels voor de Rotterdamse middenstand (Effectief mechanisme: Real Estate in Rotterdam) In samenwerking met Kees Machielse (kenniscentrum Integrale gebiedsontwikkeling) wordt onderzocht hoe het verdienmodel van de Rotterdamse middenstand kan worden aangepast zodat het winkelbestand in de binnenstad functioneel blijft en de kleine middenstander aansluiting vindt bij de teleshoppende wereld van de 21ste eeuw.
Onderzoekslijn: Learning companies: bringing innovative businesses together Titel: Korte beschrijving project:
Ontwikkeling cursussen gedragseconomie Om de kennis op het gebied van de gedragseconomie te ontsluiten voor de buitenwereld ontwikkelen de leden van het lectoraat cursusmateriaal t.b.v. trainingen voor professionals. Het betreft de volgende trainingen: - Cursus operationeel risicomanagement - Cursus risk appetite - Cursussen behavioral economics voor docenten (3x) Spin-off hiervan zijn keuzemodules voor het reguliere curriculum. Daarnaast ontwikkelt het lectoraat op aanvraag van de instituten van de HR nieuwe modules.
Titel: Korte beschrijving project:
pagina 2
IFM Research Initiative (IRI) Als een verplicht onderdeel van hun afstudeeropdracht dragen IFM-studenten er zorg voor dat een digitale enquête van EBI via internet wordt ingevuld door belangrijke beslissers binnen de organisatie. IFM docenten die stage lopen bij EBI stellen samen met EBI vragen op voor dit enquête-onderzoek en analyseren vervolgens de resultaten. Doel is om IFM docenten op een laagdrempelige manier, onder begeleiding van EBI onderzoekservaring op te laten doen en hen tevens kennis te laten maken met het werk van docent-onderzoekers bij EBI.
Bijlage 2.
Overzicht publicaties
Publicaties die definitief zijn afgerond: Boslooper, E.R. 2012. “Hoe Beïnvloedt De Conjunctuur Het Keuzegedrag Bij Woningfinanciering?” Tijdschrift Voor Het Economisch Onderwijs (TEO) (4). De Wild, A.F. 2013. Unravelling Risk Appetite: Applications of Decision Theory in the Evaluation of Organizational Risk Appetite, PhD Dissertation. Rotterdam: Rotterdam University Press. De Wild, A.F., A. Kreeft, I. Van den Donker, and D. Van der Waal. “Nudging the Student.” Ingediend Bij Hoger Onderwijs Magazine. Een artikel van Dennis van der Waal is voorgelegd aan Newslab. Het onderwerp bleek vooral relevant voor de hogeschool en had te weinig externe nieuwswaarde.
Publicaties die in ontwikkeling zijn: Titel
Uitvoerende
Literatuurstudie Gedragseconomie in de zorg Artikel Kosten van diabetes en gedrag Artikelenserie (3x) Risicoattitudes in de risicomatrix Tekstboek Game theory Eindrapport Nudging the student
Boslooper
Tekstboek Nudging
Jaarverslag 2012
Boslooper Versluis Versluis Van der Waal Van den Donker Kreeft De Wild Van der Waal Boslooper
Status eind 2012
Afronding verwacht Conceptversie hoofdstuk 1 juni 2013 &2 Dataverzameling afgerond juni 2013 Eén artikel in concept opgeleverd Twee hoofdstukken in concept opgeleverd Eerste concept versie gereed
juni 2013
Eerste concept versie gereed
augustus 2013
april 2013 maart 2013
pagina 1
Vermeldingen in de media: BPM2012 Cooling down magazine Omarm de psychologie en beheers uw risico’s http://www.slideshare.net/BPMcongres/cooling-down-magazine-bpm2012 RISK ID website Unravelling risk appetite http://www.riskid.nl/index.php/nl/nieuws/159-unravelling-risk-appetite Profielen Laten we spelen http://profielen.hr.nl/2012/laten-we-spelen/
pagina 2
Bijlage 3.
Datum 31-08-2012 20-09-2012
26-09-2012
01-10-2012 05-10-2012
07-11-2012
15-11-2012
Overzicht presentaties
Titel Onderzoek: professionalisering uit een onverwachte hoek Voorlichting Transfergroep Behavioral Economics
Een onverwacht positief effect van financiële prestatieprikkels op de kwaliteit van risicomanagement Pilot Research-on-the-Job
Uitvoerende De Wild Boslooper, Verluis, Van der Waal, De Wild, De Wild
De Wild
Waardecreatie binnen Business Proces Management met Risk Appetite Management Risk Appetite
De Wild
Curbing risk appetite with performance-based incentives
Versluis
De Wild
Details Voor IFM-docenten tijdens de startdag Voorlichting leden Transfergroep
Lunch & Lezing voor docenten IBK, RBS, IFM en COM Kennismakingsbijeenkomst van Ron Bormans met IOI Business Process Managament congres van BizzDesign (beoordeling: 7,5) Voor studenten van de Master Behavioral Economics van de *) EUR Voor docenten op de International Business Week van IFM
*)
Op 6, 7 & 8 november werkten EUR-studenten aan een risk appetite casus die door het lectoraat was ontwikkeld. Ten behoeve van deze casus verzorgde De Wild een gastcollege bij de EUR en jureerde hij de casusuitwerkingen.
Jaarverslag 2012
pagina 1
Bijlage 4.
Overzicht overige gerealiseerde producten
Product Instructiefilm Literatuuronderzoek Instructiefilm Interviewtechnieken Instructiefilm Toepassing van nutscurves op risk appetite Nutsmetingsmethode geprogrammeerd in MS Excel Risicoscan voor de gezondheidszorg
pagina 2
Uitvoerende Jennifer Keating Jennifer Keating Mark van Vugt, Sjoerd de Pee Vincent Versluis Ellen Boslooper
Bijlage 5.
Overzicht onderwijsactiviteiten
Minoren Het lectoraat heeft een opdracht aangedragen voor minor Social Marketing. Daarnaast hebben 39 studenten van de minor Risicomanagement en gedrag deelgenomen aan in totaal 12 opdrachten waarbij het lectoraat als opdrachtgever optrad. Al deze minoropdrachten hadden een directe relatie met de onderzoeken van het lectoraat. Minoropdracht Risk appetite in de risicomatrix 2.0 Cursus Speltheorie Nudging the Student 3.0 Gezonde Prikkels voor de R'damse Middenstand 1.0 Zorg en gedrag 1.0 Nudging the Student 2.0 Cursus Nudging Zorg en gedrag 2.0 Relevantie van nutscurves voor risk appetite Risk management en business models Gezonde Prikkels voor de R'damse Middenstand 2.1 Gezonde Prikkels voor de R'damse Middenstand 2.2
Aantal studenten 2 (niet succesvol) 3 4 5 1 4 4 3 2 2 (niet succesvol) 4 4
Periode februari – juni februari – juni februari – juni februari – juni februari – juni september- december september- december september- december september- december september- december september- december september- december
Scriptie begeleiding Vier IFM-studenten, Manon Boekestijn, Valentina Goryun, Leander Verkaik en Rick Duits, hebben bij het lectoraat hun afstudeeropdracht uitgevoerd. Leander Verkaik heeft onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor het lectoraat om derde geldstromen te verwerven. De overige projecten hadden betrekking op de Nudging en Risk Appetite projecten. De opdracht van Rick Duits is nog niet met een voldoende resultaat afgesloten. Begeleiding masterstudenten Het lectoraat heeft twee groepen masterstudenten begeleid bij het uitvoeren van een opdracht. Julien van ’t Leven en Wouter de Looy hebben een onderzoek gedaan naar hyperbolic discounting. De groep van Wouter van Dort, Valentina Goryun, Max Raatjes en Tim Vugs hebben een rapport geschreven over probleem analyse. Leerwerkbedrijven In het kader van zijn stageonderzoek heeft één student Paul van Driel van de Rotterdamse Zaak een consult aangevraagd bij de lector en heeft hij advies gekregen t.a.v. zijn onderzoeksopzet. Daarnaast is student Debby Stuurman, bij haar afstudeeronderzoek bij de gemeente Gorinchem, begeleid door een lectoraatslid.
Jaarverslag 2012
pagina 1
Gastcolleges Datum Titel 20-03-2012 Curbing risk appetite with performance-based incentives
Uitvoerende De Wild
13-9-2012
Introductie risicomanagement
Van der Waal
april 2012
Onderzoeksvaardigheden: verslaglegging General basics of the RM process
Boslooper
12-11-2012
Van der Waal
Details Voor studenten op de International Business Week van RBS Voor studenten van de ACMinor Voor studenten van het TryLab Voor studenten op de International Business Week van IFM
Modules waarbij het lectoraat betrokken is De modules die het lectoraat in het verleden mede heeft ontwikkeld zijn: Module Instituut Minor Risicomanagement & Gedrag IFM Keuzevak Risicomanagement & Psychologie IFM Keuzevak Duw zorgkosten in de goede richting IFM e 1 jaars module Introductie risicomanagement IFM e 3 jaars module Verdieping risicomanagement IFM e 3 jaars risicomanagement project The Black Swan IFM e 3 jaars module Gedragseconomie en ethiek IFM
pagina 2
Betrokkenheid sinds 2009 2009 2012 2006 2006 2006 2006
Ontwikkeling readers waarbij het lectoraat betrokken is Het lectoraat heeft twee readers ten behoeve van het vakgebied Risicomanagement geschreven. Beide readers zijn ondertussen zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar. Hieronder worden de readers getoond: -
Introductie risicomanagement (Van der Waal – 1e druk 2010, 2e druk 2012) Methoden en technieken voor risicomanagement (De Wild – 2011) Introduction to risk management - General basics of the RM process (Van der Waal - 2012) Tools and techniques for Risk Management (De Wild – 2012 *)
* Deze reader is alleen digitaal beschikbaar. De reader ‘Introductie risicomanagement’ wordt gebruikt binnen de eerstejaars module van Risicomanagement binnen de opleiding Bedrijfseconomie en binnen de minor ‘Risicomanagement & gedrag’. De reader ‘Methoden en technieken voor risicomanagement’ wordt gebruikt binnen de derdejaars module binnen de opleiding Bedrijfseconomie. Ook worden de readers bij (externe) gastcolleges gebruikt. De Engelstalige readers worden gebruikt bij de Rotterdam Business Week en binnen de internationale routes IBEX / IBAC.
Jaarverslag 2012
pagina 3
Bijlage 6.
Overzicht medewerkers
Naam Ellen Boslooper Jennifer Keating Tasneem Sadiq Vincent Versluis Dennis van der Waal Arie de Wild
Periode januari – december september – december februari – juni januari – augustus september – december januari – december januari – december
Inzet 0,4 FTE *) 0,1 FTE tussen 0,2 en 0,4 FTE 0,4 FTE 0,6 FTE 0,4 FTE 0,5 FTE
*)
Deze tijdelijke detachering houdt verband met haar rol als docent-stagiair. Normaliter dient een instituut een dergelijke stage volledig te financieren uit de professionaliseringstijd in de PTD van de docent (ca. 166 uur i.e. 10% van de aanstelling). Ten behoeve van het project Nudging the student is personeel op tijdelijke basis ingehuurd. Dit betrof Annemiek van Dillen (IFM), Annemieke Kreeft (IFM), Ilse van den Donker (ISO), Anno van den Borg (ISO) en Manon Boekestijn (IFM).
Jaarverslag 2012
pagina 1
Bijlage 7.
Overzicht professionalisering medewerkers
Medewerker Boslooper Boslooper Sadiq
Professionaliseringsactiviteit Cursus artikel schrijven Deelname aan P&O professionaliseringsdag Deelname aan P&O professionaliseringsdag
Jaarverslag 2012
Periode oktober - december mei mei
pagina 1
Bijlage 8.
Vergelijking voorziene en gerealiseerde impact
In deze bijlage wordt de in het jaarplan van 2012 voorziene en de feitelijk in 2012 gerealiseerde impact van het lectoraat per subdoel van het lectoraat met elkaar vergeleken. Aan de hand daarvan wordt beoordeelt het lectoraat aan de hand van de volgende symbolen: doel niet bereikt Subdoel: Onderwijs Projectnaam Speltheorie Speltheorie
Nudging Nudging
Risk Appetite Risk Appetite
Gedragseconomie in de zorg Gedragseconomie in de zorg
-/+ doel deels gerealiseerd
Voorziene impact inzet van 8 studenten van de minor Risicomanagement integratie in o.a. vernieuwde Risicomanagement minor inzet van 8 studenten van de minor Risicomanagement verbetering onderwijsrendement & kwaliteitsperceptie inzet van 8 studenten van de minor Risicomanagement integratie in module “Risicomanagement & Psychologie
Gezonde prikkels middenstand Cursussen gedragseconomie
inzet van 8 studenten van de minor Risicomanagement integratie bevindingen in onderwijs IvG (o.a. gastcollege) inzet van 8 studenten van de minor Risicomanagement vernieuwing van de minor Risicomanagement
Cursussen gedragseconomie
nieuwe modules in het HR keuzecurriculum
IFM Research
ontwikkelen van
Jaarverslag 2012
+ doel gerealiseerd
++ doel overtroffen
Gerealiseerde impact in totaal 4 studenten in 2012
Oordeel -/+
implementatie in 2012 niet gerealiseerd; voor 2013 staan gastcolleges ingepland in totaal 12 studenten in 2012
-/+
++
vanwege late toekenning IF-gelden is + kwaliteitsperceptie niet onderzocht; experimenten om onderwijsrendement te verbeteren waren succesvol in totaal 6 studenten in 2012 -/+ gebaseerd op kennis opgedaan in experimenten zijn in 2012 twee nieuwe colleges ontwikkeld en aangeboden in totaal 4 studenten in 2012
+
-/+
is niet in 2012 gerealiseerd; wel is er -/+ bij IvG een gastcollege over onderzoeksvaardigheden aangeboden in totaal 13 studenten in 2012 ++ boekenmondeling bevat nu ook + gedragseconomische literatuur; blok 2 is gestart een door het lectoraat aangedragen casus en praktijkjury het keuzevak Game theory is + ontwikkeld voor COM en het keuzevak Nudging voor IBK derdejaars studenten hebben bij hun -/+
pagina 1
Initiative (IRI)
netwerkvaardigheden bij afstudeerders
Subdoel professionalisering docenten Projectnaam Voorziene impact Speltheorie acteren als opdrachtgever (1 docent) Speltheorie ontwikkelen materiaal voor professionals (1 hoofddocent) Nudging acteren als opdrachtgever (1 kerndocent) Nudging
Risk appetite
intern acteren als projectleider (1 kerndocent) acteren als opdrachtgever (1 docent)
Risk appetite
acteren als consultant (1 hoofddocent en 1 docent)
Risk appetite
acquireren van opdrachten (1 hoofddocent) acteren als opdrachtgever (1 hogeschooldocent)
Gedragseconomie in de zorg Gedragseconomie in de zorg Gedragseconomie in de zorg Gezonde prikkels middenstand Gezonde prikkels middenstand Gezonde prikkels
pagina 2
multidisciplinair samenwerken (1 hogeschooldocent) netwerken (1 hogeschooldocent) acteren als opdrachtgever (1 hogeschooldocent) multidisciplinair samenwerken (1 hogeschooldocent) netwerken
stagebedrijf voor het lectoraat interviews afgenomen; dit initiatief richte zich beperkt op netwerkvaardigheden
Gerealiseerde impact docent Versluis bij de minoropdracht Cursus Speltheorie niet gerealiseerd; hoofddocent nam in 2012 niet deel aan het lectoraat
Oordeel +
hogeschooldocent Van der Waal bij de minoropdrachten Nudging 2.0, Nudging 3.0 en Cursus Nudging hogeschooldocent Van der Waal bij het project Nudging the student
++
lector De Wild bij de minoropdrachten Risk appetite in de risicomatrix 2.0, Relevantie van nutscurves voor risk appetite en Risk management en business models niet gerealiseerd; hoofddocent nam in 2012 niet deel aan het lectoraat; hierdoor konden geen consultancy-opdrachten worden geacquireerd niet gerealiseerd; hoofddocent nam in 2012 niet deel aan het lectoraat hogeschooldocent Boslooper bij de minoropdrachten Zorg en gedrag 1.0 en 2.0 hogeschooldocent Boslooper in het kader van het Trylab met IvG en COM
-
hogeschooldocent Boslooper met collegae uit het KC Zorginnovatie hogeschooldocent Boslooper in het Gezonde Prikkels voor de R'damse Middenstand 1.0, 2.1 en 2.2 samenwerking met KC Mainport Innovation was minder intensief dan initieel werd verwacht hogeschooldocent Boslooper met
-/+
-
+
-
+
+
++
-
-/+
middenstand Cursussen gedragseconomie
(1 hogeschooldocent) ontwikkelen materiaal voor professionals (1 hogeschooldocent, 1 kerndocent, 1 docent)
Cursussen gedragseconomie
trainingen verzorgen voor professionals (1 hogeschooldocent, 1 kerndocent, 1 docent) opdoen van onderzoeksen schrijfervaring (2 IFM docenten)
IFM Research Initiative (IRI)
Subdoel kenniscirculatie Projectnaam Voorziene impact Speltheorie rapportage n.a.v. literatuurstudie Speltheorie cursusmateriaal voor contractonderwijs Nudging rapportage n.a.v. literatuurstudie Nudging rapportage met bevindingen Nudging
Risk Appetite
Risk Appetite Gedragseconomie in de zorg Gedragseconomie in de zorg Gedragseconomie in de zorg Gezonde prikkels middenstand Gezonde prikkels
Jaarverslag 2012
collegae uit het KC Mainport Innovation docent Versluis cursusmateriaal voor Speltheorie ontwikkeld; hogeschooldocenten Van der Waal en Boslooper zijn gestart met cursusmateriaal voor Nudging docent Versluis heeft samen met lector De Wild een Nederlandstalige cursus Speltheorie in het hbo aangeboden aan 10 docenten van de hogeschool docenten Keating, Bodegraven en Schadewijck hebben als respectievelijk docent-stagiair en associate onderzoeksen schrijfervaring opgedaan
Gerealiseerde impact tekstboek Speltheorie in concept voor 20% gerealiseerd zowel Nederlandstalig als Engelstalig
tekstboek Nudging in concept voor 50% gerealiseerd eindrapport Nudging the student in concept voor 50% gerealiseerd evenement t.b.v. ca. 80 deelnemers namen op 19 kennisoverdracht naar december deel aan het evenement in andere instituten het Novotel; via hint hebben anderen de videoopname bekeken publicatie voor in concept is één artikel intern beroepsbeoefenaren in opgeleverd; twee andere artikelen zijn vaktijdschrift nog niet geschreven lezing op een op 5 oktober heeft lector De Wild een risicomanagementconferentie lezing gegeven op het BPM congres rapportage met bevindingen literatuurstudie in concept voor 50% t.b.v. deelnemende instanties gerealiseerd bijdrage in vaktijdschrift basis voor een artikel in concept voor gezondheidszorg 20% gerealiseerd lezing op een conferentie in niet gerealiseerd de gezondheidszorg rapportage t.b.v. niet gerealiseerd deelnemende middenstanders bijdrage in vaktijdschrift niet gerealiseerd
+
-/+
+
Oordeel -/+ ++ -/+ -/+ ++
-/+
+ -/+ -/+ -
-
pagina 3
middenstand Gezonde prikkels middenstand Cursussen gedragseconomie
Cursussen gedragseconomie
IFM Research Initiative (IRI) IFM Research Initiative (IRI)
middenstand evenement voor niet gerealiseerd Rotterdamse middenstanders rapportages (4x) n.a.v. in het jaarplan is voor een deel sprake literatuurstudie van dubbelingen (zie ook tekstboek Speltheorie en Nudging); niet gerealiseerd voor Risk appetite en Risicomanagement en psychologie. cursusmateriaal voor contract gerealiseerd voor Speltheorie en Risk en regulier onderwijs appetite; deels gerealiseerd voor Nudging; niet gerealiseerd voor Risicomanagement en psychologie. rapportage met bevindingen niet gerealiseerd; wordt begin 2013 verwacht publicatie van een niet gerealiseerd; wordt eind 2013 onderzoeksartikel verwacht
-/+
-/+
-
Subdoel kennisvalorisatie Projectnaam Voorziene impact Speltheorie kennis vermarkten via een seminar voor ondernemers
Oordeel -
Nudging
+
Risk Appetite
Gedragseconomie in de zorg Gezonde prikkels middenstand Cursussen gedragseconomie Cursussen gedragseconomie
pagina 4
Gerealiseerde impact niet gerealiseerd; hoofddocent nam in 2012 niet deel aan het lectoraat; hierdoor beschikte het lectoraat over te weinig ervaring, expertise en menskracht adoptie van ‘nudges’ binnen gerealiseerd bij IFM, niet bij ISO; in IFM en ISO vervolg op het evenement geven diverse instituten aan verder te willen met nudging (COM, RBS, IGO) vermarkten van er zijn diverse parijen geïnteresseerd besliskundige methode als (Team support, BizzDesign, Aon, betaalde dienst Essent); feitelijke acquisitie kwam niet op stoom doordat in 2012 geen hoofddocent deelnam aan het lectoraat adoptie van risicoscan door VPR ziet geen mogelijkheid om de zorginstanties risicocan in haar programma op te nemen adoptie van verdienmodel een minorgroep heeft bij twee winkels door deelnemers een verdienmodel uitgewerkt kennis intern vermarkten via gerealiseerd voor Speltheorie; niet cursussen voor docenten gerealiseerd voor Nudging en Risicomanagement en psychologie kennis extern vermarkten via niet gerealiseerd seminars voor ondernemers
-/+
-
-/+ -/+
-
Bijlage 9.
Jaarverslag 2012
Onze partners
pagina 1
