Kerkplein 2 Postbus 200 3940 AE Doorn
T (0343) 56 56 00 F (0343) 41 57 60 E
[email protected]
Alcohol & Jeugd Preventie en handhavingsplan 2014 – 2016
Datum Afdeling
Auteur
1
14 mei 2014 Maatschappelijke Ontwikkeling D. van Rijn
Inhoud 1
2
3
2
Wat hebben we tot nu toe gedaan? .................................................................................................... 3 1.1
Inleiding ........................................................................................................................................ 3
1.2
Wat hebben we gedaan? (2012 – 2014)...................................................................................... 4
1.3
Financiën ....................................................................................................................................... 4
1.4
Leeswijzer ..................................................................................................................................... 4
Preventie en bewustwording .............................................................................................................. 7 2.1
Inleiding ........................................................................................................................................ 7
2.2
Communicatie .............................................................................................................................. 7
2.3
Onderwijs...................................................................................................................................... 8
2.4
Dorpsgerichte aanpak ................................................................................................................. 8
2.5
Voorbeeldfunctie gemeentelijke organisatie ............................................................................ 9
Handhaving ........................................................................................................................................ 10 3.1
Wat doen we al? ......................................................................................................................... 10
3.2
Wat gaan we doen? ................................................................................................................... 10
3.2.1
Jeugdkaart............................................................................................................................... 10
3.2.2
Regionale samenwerking ..................................................................................................... 11
1
Wat hebben we tot nu toe gedaan?
Wat willen we bereiken
Wat gaan we daarvoor doen?
Vanaf 2013 inzetten van campagnes naar brede publiek, werkveld en andere gemeenten met het doel om te informeren, uit te dragen en te signaleren.
Alcoholgebruik door jongeren van 1018 jaar is in 2016 harder gedaald dan het gemiddelde in de regio.
Vanaf 2013 samenwerken in een platform handhaving met politie, Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) en het Openbaar Ministerie om uitvoering te geven aan de nieuwe Drank en Horecawet.
In 2013 subsidiëren van voorlichtingsactiviteiten op basisscholen (voorheen cafetariamodel subsidies).
Doelenboom alcohol & jeugd uit de nota Jeugd in Tel
1.1
Inleiding
De hersenen van jongeren ontwikkelen door tot ongeveer het 24e levensjaar. Alcohol verstoort deze ontwikkeling en leidt tot onherstelbare schade in de hersenontwikkeling. Het aantal jongeren onder de 18 jaar dat in coma raakt als gevolg van overmatig alcoholgebruik neemt nog steeds toe. Meer dan de helft van deze kinderen is 16 of 17 jaar. Om de toename een halt toe te roepen, pleiten deskundigen er voor dat kinderen tot hun 18e jaar geen alcohol drinken. Naast de risico’s voor de gezondheid van deze jongeren zijn de maatschappelijke kosten onacceptabel. Dit zijn kosten die veroorzaakt worden door overlast gevend gedrag, vandalisme en een te groot beslag op medische voorzieningen. Een door KPMG in 2001 uitgevoerd onderzoek berekende dat schadelijk alcoholgebruik Nederland jaarlijks € 2,6 miljard kost. Op 1 januari 2014 is de nieuwe Drank en Horecawet (DHW) in werking getreden. Hierin is een verbod op het kopen en consumeren van alcoholische dranken opgenomen voor jongeren tot 18 jaar. Bovendien dient de gemeenteraad voor 1 juli van dat jaar het eerste preventie- en handhavingsplan vast te stellen. Bij het schrijven van de kadernota Jeugd in Tel was een preventie- en handhavingsplan niet voorzien. Aangezien dit een eis van de wetgever is schrijven we nu deze korte notitie. In het jeugdbeleid van 2016 wordt dit onderdeel meegenomen in het te ontwikkelen beleidsplan. Een aparte notitie over dit onderwerp is dan niet nodig. 3
In onze gemeente zijn we al enkele jaren bezig om jongeren en hun ouders bewust te maken van de gevaren van alcohol. De raad is in 2012 geïnformeerd over een plan van aanpak om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. In 2013 is het beleidsplan Jeugd in Tel aangenomen. Hierin zijn de doelen van het plan van aanpak overgenomen en hier en daar uitgebreid. We schrijven daarom geen nieuw beleidsplan, maar evalueren kort datgene dat tot zover is uitgevoerd en vullen dit waar nodig aan. In onderstaande tabel zijn de effectindicatoren overgenomen uit de kadernota Jeugd in Tel 2013 – 2016. Aan deze indicatoren houden we vast. Indicator Alcoholgebruik 13 – 17 jarigen afgelopen 4 weken Bingedrinken (percentage van de populatie die drinkt) 13 – 17 jarigen Alcoholgebruik < 16 jarigen afgelopen 4 weken Bingedrinken (percentage van de populatie die drinkt) < 16 jarigen
2008
2012
Streefwaarde 2016
51 %
41 %
31 %
34 %
28 %
18 %
41 %
32 %
22 %
23 %
19 %
9%
Tabel 1: effectindicatoren kadernota Jeugd in Tel 2013 – 2016
1.2
Wat hebben we gedaan? (2012 – 2014)
In de tabel op de volgende pagina zijn de beleidsvoornemens opgenomen die in verschillende beleidsdocumenten zijn vast gelegd. De doelen zijn uit de doelenboom (zie vorige pagina) van de nota Jeugd in Tel overgenomen. De concrete acties, grotendeels uit het plan van aanpak, staan achter de bijbehorende doelen. In plaats van de voorlichting op scholen is de wijkgerichte aanpak als derde subdoel overgenomen. Deze wordt toegelicht in hoofdstuk 2. Het plan van aanpak loopt tot 2016 net als de jeugdnota. We liggen qua uitvoer goed op schema. Enkele voornemens krijgen automatisch invulling door de DHW, zoals het toezicht in supermarkten. 1.3
Financiën
Voor het project alcohol en jeugd is een budget van € 26.000,-- gereserveerd. De voorstellen die in deze notitie zijn opgenomen kunnen binnen dit budget worden gerealiseerd. 1.4
Leeswijzer
In hoofdstuk twee bespreken we maatregelen voor preventie en bewustwording. Het gaat om maatregelen die passen bij het eerste en derde doel van de doelenboom. Daar komt ook onze eigen rol als gemeentelijke organisatie aan bod. In hoofdstuk drie bespreken we handhaving. Dit past bij het tweede doel van de doelenboom. In de doelenboom wordt een concrete actie benoemd: de samenwerking met politie, de Voedsel en Waren Autoriteit en het Openbaar Ministerie om uitvoering te geven aan de nieuwe DHW. De acties uit het Plan van Aanpak volgen niet automatisch uit dit subdoel.
4
Wat willen we bereiken?
Wat gaan we er voor doen?
Concrete maatregelen Plan van Aanpak 2012 -2016 en beleidsplan ‘Jeugd in Tel’.
Alcoholgebruik door jongeren van 10 – 18 jaar is in 2016 harder gedaald dan het gemiddelde in de regio.
1. Wat doen wij als organisatie? Vanaf 2013 inzetten van campagnes naar een breed publiek, werkveld en andere gemeenten om te informeren, uit te dagen en te signaleren
a. Aansluiten landelijke campagnes, instellen werkgroep communicatie. Creëren draagvlak; b. Voorbeeldfunctie gemeentelijke organisatie.
2014
2. Handhaving: vanaf 2013 samenwerken in een platform handhaving met politie, Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) en het Openbaar Ministerie om uitvoering te geven aan de nieuwe DHW.
a. Nieuwe Algemene Plaatselijke Verordening b. Boete- of kanskaart c. Afspraken maken met verenigingen en sportclubs; d. Schenkverbod tot 12:00 voor evenementen; e. Horeca convenant;
Uitgevoerd
f.
2014 – 2016
Verbod op reclame voor alcohol in de openbare ruimte; g. Jongerenfeesten moeten gemeld, of aan een vergunning verbonden worden; h. Inzet van mysteryshop onderzoek.
5
Uitgevoerd?
2015
Uitgevoerd Uitgevoerd Uitgevoerd Horeca betrokken bij wijziging APV
Uitgevoerd
Uitgevoerd
Wat gaan we er voor doen?
3. Preventie en bewustwording: tot 2017 subsidiëren van een wijkgerichte aanpak op overlastlocaties waarbij ouders en buurgenoten worden betrokken.
6
Concrete maatregelen Plan van Aanpak 2012 -2016 en beleidsplan ‘Jeugd in Tel’.
Uitgevoerd?
a. Wijkgerichte aanpak (“Homeparties”);
Pilot 2014
b. Toezicht op alcohol verwerken in beleidsopdracht voor het Jeugd- en Jongerenwerk; c. Pilot veldwerker: jeugd- en jongerenwerk verwijzen jongeren, waar zorg om is vanwege alcohol, actief door naar zorg; d. Jongerenruimtes zijn alcoholvrij; e. Infoproject in het primair onderwijs; f. Problematiek een structurele plek geven in de Zorg Advies Teams (ZAT’s); g. Non-alcoholische jeugdfeesten stimuleren en faciliteren; h. Interventies op campings.
Uitgevoerd
Pilot 2014
Uitgevoerd Uitgevoerd 2014 – 2016
2014 – 2016
2014 – 2016
2
Preventie en bewustwording
2.1
Inleiding
Zowel in dit plan van aanpak als in de kadernota jeugd zijn voornemens opgenomen voor preventie en bewustwording. Deze zijn in tabel 2 opgenomen. In deze tabel zijn ook de voornemens opgenomen uit het Plan van Aanpak die nog niet zijn uitgevoerd. In dit hoofdstuk lichten we elk voornemen kort toe.
Aantal campagnes gericht op het brede publiek Aantal interventies dorpsgerichte aanpak Aantal alcoholprojecten op basisscholen Communicatieplan opstellen Voorbeeldfunctie gemeentelijke organisatie
2014 1
2015 1
2016 1
Start pilot
Besluit voortzetting
6
-
-
Opstellen
Uitvoeren
Uitvoeren
-
Uitvoeren
Uitvoeren
Tabel 2: prestatie indicatoren Kadernota Jeugd in Tel 2013 – 2016 preventie en bewustwording
2.2
Communicatie
Op 18 november 2013 is de grote landelijke campagne NIX181 gestart. Doel van de campagne is het versterken van de sociale norm ‘niet drinken en roken tot je 18e‘. De campagne richt zich in het bijzonder op de omgeving van jongeren. Doel is hen te stimuleren en te helpen het gewenste gedrag in praktijk te brengen, uit maar ook vooral thuis. In veel gevallen ‘leren’ jongeren thuis alcohol te gebruiken. Deze campagne zal enkele jaren duren. Wij gaan daar bij aansluiten, campagnemateriaal verspreiden en het logo op onze website plaatsen. Op de website van het CJG plaatsen we extra informatie. In december 2013 hebben ouders met kinderen van 16 en 17 jaar in onze gemeente een brief gekregen met informatie over de nieuwe wetgeving. De horeca is geïnformeerd en ook sportverenigingen hebben een brief ontvangen. Maar wij gaan verder. In het plan van aanpak is opgenomen dat een communicatiewerkgroep aan de slag zal gaan om landelijke campagnes en lokale initiatieven op elkaar aan te laten sluiten.
1
o.a. Koninklijke Horeca Nederland, KWF kankerbestrijding, Longfonds, Trimbos-instituut, NOC*NSF, supermarkten verenigd in het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, GGD Nederland, GGD’en, Thuiswinkel.org, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de ministeries van Veiligheid en Justitie en Algemene Zaken.
7
Dit gaan we dit jaar uitvoeren. De projectgroep2 zal deze taak op zich nemen en samen met een communicatieadviseur van de gemeente een communicatieplan opstellen. We gaan jongeren hier expliciet bij betrekken en stellen samen ideeën op. We hebben daarbij aandacht voor positieve vormen van communicatie. Niet belerend toespreken maar voorlichten en betrekken. 2.3
Onderwijs
Sinds 2012 geven we in het primair onderwijs voorlichting over alcohol. Uit recent onderzoek3 is gebleken dat deze voorlichting niet meer goed aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Dit komt omdat de laatste tien jaar de startleeftijd waarop jongeren beginnen met roken en drinken is gestegen. Daarnaast bestaat de kans dat het gebruiken van tabak en alcohol voor deze groep juist interessant wordt gemaakt door de voorlichting. Kinderen lijken eerder te gaan experimenteren. De financiering voor deze voorlichting stopt eind dit schooljaar. We stoppen om deze redenen met deze vorm van voorlichting na het schooljaar 2013 – 2014. Afgelopen jaren is er, zonder succes, geprobeerd om tot een samenwerking met het voortgezet onderwijs in onze gemeente te komen. De aanbodgerichte wijze van werken sluit onvoldoende aan bij de wensen. Daarom stappen we over op een andere aanpak die in de volgende paragraaf wordt beschreven. De GGD start in het schooljaar 2014 – 2015 met een extra contactmoment voor leerlingen op het voortgezet onderwijs. Tijdens dit extra contactmoment wordt ook bekeken of leerlingen alcohol gerelateerde problemen hebben. Alcoholgebruik is tot dusverre een wat onderbelicht thema in de zorgadviesteams (ZAT’s). Ook zijn het beleid en de handhaving ten aanzien van schoolfeesten en dealen en gebruiken rondom schoollocaties onvoldoende helder geformuleerd. Er is een convenant Veilige School opgesteld. Hier sluiten we bij aan. 2.4
Dorpsgerichte aanpak
Een van de interventies die is opgenomen in het Plan van Aanpak is de Dorpsgerichte aanpak. We gaan hier in 2014 mee aan de slag. Samen met de Victas en Welnúh starten we een nieuwe aanpak, in eerste instantie in de vorm van een pilot. Preventiemedewerkers vormen lokale werkgroepen bestaande uit ouders, een jongerenwerker, de wijkagent en professionals van scholen, kerken en verenigingen. We zoeken ook de verbinding met het dorpsnetwerk. Samen brengen zij de problematiek in het dorp in kaart en zoeken oplossingen die aansluiten bij lokale wensen en behoeften. De werkgroep is de probleemeigenaar. Zij zijn nauw betrokken bij de problematiek in het eigen dorp. Op termijn gaat de werkgroep zelfstandig verder. Deze aanpak is gericht op preventie en vroeg signalering, maar kan ook snel handelen als in het eigen dorp problemen dreigen te escaleren. Bekostiging kan uit het beschikbare budget dat voor het project jeugd en alcohol is gereserveerd. Een betere, vraaggerichte samenwerking met het onderwijs is onderdeel van deze dorpsgerichte aanpak. We gaan daarbij uit van de wensen van het onderwijs zelf op momenten dat er een alcohol gerelateerd probleem speelt.
2
In 2012 is er een projectgroep in het leven geroepen om het Actieplan uit te voeren. Hierin zitten vertegenwoordigers van maatschappelijke partners betrokken bij alcoholmatigingsbeleid. Dit zijn vertegenwoordigers van Welnúh, Victas (verslavingszorg Midden-Utrecht), GGD en de politie. 3
8
De Leeuw et al. 2013, Mares et al., 2013 en Hiemstra et al., 2013
2.5
Voorbeeldfunctie gemeentelijke organisatie
Als gemeente hebben we een voorbeeldfunctie. In het plan van aanpak jeugd en alcohol waar over de raad in 2012 is geïnformeerd, is opgenomen dat wij een alcoholvrije organisatie zijn. Dat betekent dat wij ernaar streven dat openbare bijeenkomsten van de gemeente, en dus ook gemeentelijke openbare recepties, alcoholvrij worden. Wij willen hier mee uitdragen dat wij als gemeente alcoholmatiging belangrijk vinden. Met deze maatregel dragen uit dat we een andere cultuur in de omgang met alcohol nastreven.
9
3
Handhaving
3.1
Wat doen we al?
Met de gewijzigde Drank- en Horecawet is de gemeente toezichthouder geworden voor de hele Drank- en Horecawet. Handhaving van de wetgeving rond alcohol is een relatief nieuwe taak. Op 28 november 2013 heeft de raad ingestemd met de nieuwe APV. Hierin zijn extra artikelen opgenomen. Het betreffen nieuwe richtlijnen voor de para-commerciële horeca van incidentele festiviteiten4. In 2013 is er een Buitengewoon Opsporingsambtenaar (BOA) aangesteld die onder meer als taak heeft om in het publieke domein op nieuwe regelgeving te handhaven. We werken daarbij samen met gemeente Wijk bij Duurstede. De BOA wordt ook ingezet bij controles van de (paracommerciële) horeca. Naast de basiscontrole op vergunningen voeren zij observatie en inspecties in burgerkleding uit waarbij ze nagaan of de regels nageleefd worden. Bij niet naleving wordt een maatregel genomen en volgt binnen twee maanden een her inspectie. Al enkele jaren werken we met de ‘boete- of kanskaart’. Jongeren die in overtreding zijn kunnen kiezen tussen een boete of een cursus over de risico’s van alcohol. Ouders worden hier nadrukkelijk bij betrokken. In de zorgstructuur neemt de wijkagent een prominente plek in. In het jeugdnetwerk worden jongeren met alcoholproblemen besproken. De deelnemers bespreken welke gerichte actie er het beste kan worden ingezet. In de projectgroep is de politie een van de betrokken partijen. 3.2
Wat gaan we doen?
3.2.1 Jeugdkaart Uit overleg met betrokkenen blijkt dat er behoefte is aan een jeugdkaart. Op de Jeugdkaart worden de zogenaamde ‘hotspots’ opgenomen. Dit zijn alcoholverstrekkers waar jongeren (tot 25 jaar) alcoholhoudende drank proberen te kopen zoals sportkantines, supermarkten en cafés. Op basis van de risicoanalyse worden de hotspots vastgesteld en wanneer nodig aangepast. Per hotspot wordt de kans op overtreden in kaart gebracht. We bepalen op basis van kenmerken zoals deurbeleid, het gebruik van leeftijdscontrolesystemen, openingstijden, doelgroep en naleving. We geven extra aandacht aan evenementen (waaronder de sportevenementen en schoolfeesten). Er zal een evenementenkalender worden toegevoegd aan de jeugdkaart met de (jongeren)evenementen. De kaart is uit te breiden met andere onderwerpen. We gaan dit jaar eerst een risico analyse opstellen. Voor de analyse maken we gebruik van bestaande cijfers en de inbreng van professionals zoals de politie, de BOA’s en de jongerenwerkers. We nemen hier in op
4
Een overzicht van wijzigingen is opgenomen in het raadsvoorstel APV: nummer raadsvoorstel 2013-427 van 19 februari 2013, behandeld op 4 april 2013.
10
waar er (mogelijk) aan jongeren alcohol verstrekt wordt en op welke momenten. De analyse geldt als nulmeting. De resultaten worden, letterlijk, in kaart gebracht. Schoolfeesten, schoolreisjes en andere activiteiten zijn nu al alcoholvrij. Als de behoefte er is, dan ondersteunen we met voorlichting en handhavende activiteiten. Dit nemen we allemaal op in de jeugdkaart. De jeugdkaart wordt besproken en ge-update in het netwerk jeugd5. De portefeuillehouder wordt per kwartaal geïnformeerd. Zo kan men op basis van een aanbeveling bestuurlijk de prioriteiten aangeven. De gemeenteraad wordt jaarlijks geïnformeerd. 3.2.2 Regionale samenwerking Regionale samenwerking heeft voordelen. Jongeren houden zich niet aan gemeentegrenzen als het gaat om alcoholgebruik. Het heeft bovendien voordelen voor BOA’s om samen te werken. Zo voorkom je herkenbaarheid van de lokale BOA(‘s) en kan men samen op pad. Momenteel werken we samen met gemeente Wijk bij Duurstede. Andere gemeenten hebben aangegeven interesse te hebben in samenwerking. We kijken daarbij in eerste instantie naar de gemeenten Bunnik, De Bilt en Zeist omdat we daar, samen met de gemeente Wijk bij Duurstede, al mee samenwerken, onder meer als GGD sub regio6. Daarnaast is samenwerking mogelijk met Frisvalley7. Dit netwerk heeft als sinds 2009 veel ervaring opgedaan en beschikt over een uitgebreide pool aan BOA’s. In 2014 en 2015 gaan we de verschillende mogelijkheden verder onderzoeken. In tabel 3 worden de acties die in dit hoofdstuk zijn opgenomen nog eens samengevat.
Opstellen Jeugdkaart Onderzoeken regionale samenwerking
2014 Opstellen Verkennen
2015 Uitvoeren Voorbereiden/ Uitvoeren
2016 Uitvoeren Uitvoeren
Tabel 3: prestatie indicatoren handhaving
5
Dit netwerk kent twee varianten, namelijk 12- en 12+, en bestaat o.a. uit partners van het CJG.
6
GGD Regio Utrecht werkt voor de 26 gemeenten in de provincie Utrecht. Er wordt voor enkele onderwerpen in sub regio’s samengewerkt. Onze gemeente werkt met de gemeente Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede en Zeist samen in de regio Utrecht Zuidoost. 7 Deelnemende gemeenten zijn Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal, Wageningen en Woudenberg.
11
