S-ICD-implantatie subcutane ICD
Inhoud 1. Inleiding
3
2. Wat is/doet een S-ICD? Hartslag te snel Levensbedreigende ritmestoornis Onterechte shock Locatie van de S-ICD
• • • •
3 4 4 4 4
3. Voorbereiding op de implantatie
5
4. Implantatie van de S-ICD
5
5. Opnameverloop De ingreep Testen van de S-ICD Dag na de implantatie Naar huis
• • • •
5 6 6 7 7
7
7
8
9. Medicijnen
8
• •
8 9 9
6. Aandachtspunten voor thuis 7. Periodieke S-ICD-controle 8. Levensduur van de S-ICD
10. Complicaties en risico’s van de S-ICD-implantatie Bloeduitstorting/nabloeding Infectie van de wond
9
12
12
12
13
14
14
14
15
15
16
11. Wat te doen bij een shock of piepsignalen 12. Reanimatie en de S-ICD 13. Het rijbewijs 14. Elektrische apparatuur en de S-ICD 15. Poortjes voor luchthaven- en diefstalbeveiliging 16. Mobiele telefoons 17. Vakantie 18. Sport 19. Patiëntenvereniging “STIN “ 20. Wetenschappelijk onderzoek 21. Meer informatie
1. Inleiding Uw behandelend arts heeft u aangemeld voor implantatie van een subcutane inwendige defibrillator (S-ICD) ter behandeling van uw hartritmestoornis. U ontvangt deze folder om u zo goed mogelijk voor te bereiden op de S-ICD-implantatie. De folder geeft u informatie over de werking van een S-ICD en informatie over de praktische gang van zaken bij een S-ICD-implantatie in het Radboudumc.
2.
Wat is/doet een S-ICD
S-ICD is de afkorting van Subcutane Implanteerbare Cardioverter Defibrillator. De S-ICD functioneert als een bewaker van het hartritme door dit voortdurend te registreren. Zonodig kan de S-ICD gevaarlijke kamer-ritmestoornissen beëindigen. De S-ICD werkt op de volgende manier:
3
Hartslag te snel Wanneer de S-ICD waarneemt dat uw hartslag boven een ingestelde grens komt, wordt de S-ICD actief en beoordeelt of er sprake is van een gevaarlijke ritmestoornis. Als dat het geval is, geeft de S-ICD een elektrische stroomstoot af. Deze stroomstoot noemt men een shock. Het voelt aan als een harde slag of stoot midden op de borst en/of in de linkerzijde. Houd er rekening mee dat deze shock onprettig aanvoelt als u deze bij vol bewustzijn meemaakt. Maar zeer waarschijnlijk bent u op dat moment (nagenoeg) buiten kennis geraakt. Als uw hartritme weer normaal is, gaat de S-ICD terug in zijn passieve rol, namelijk het bewaken van uw hartritme. Levensbedreigende ritmestoornis Wanneer acuut een levensbedreigende, heel snelle, kamer-ritmestoornis ontstaat grijpt de S-ICD meteen in door het afgeven van een elektrische shock. Dit proces van registratie tot de daadwerkelijke shock duurt slechts enkele seconden. Onterechte shock Helaas kan het voorkomen dat de S-ICD een shock afgeeft terwijl dit niet nodig is. Dit kan gebeuren bij ritmestoornissen die niet uit de hartkamer komen, maar wel zodanig snel zijn dat de S-ICD een shock toedient. Om te voorkomen dat dit nogmaals gebeurt, worden de instellingen van de S-ICD en/of de medicijnen aangepast. Dit onderwerp heeft de volle aandacht van de ICD-fabrikant en hulpverleners die verantwoordelijk zijn voor de instellingen van de S-ICD. Locatie van de S-ICD De S-ICD wordt onder de huid aan de linkerzijde van de borstkast geplaatst, ter hoogte van de vijfde rib. De electrode wordt parallel en iets links van het borstbeen onder de huid geschoven. Er worden geen electroden via de bloedbaan in het hart geplaatst, wat bij een gewone ICD wel het geval is.
4
3.
Voorbereiding op de implantatie
Voorafgaande aan de implantatie heeft u, samen met uw partner of familielid, een informatief gesprek met de hartstimulatiespecialist van het Radboudumc. De hartstimulatiespecialist informeert u over de S-ICD, over de gang van zaken rondom de implantatie en de periode hierna. U krijgt ruimschoots de gelegenheid om eventuele vragen te stellen of toelichting te vragen op de informatie die u tot dan toe hebt gekregen. Soms blijkt een S-ICD om technische redenen niet geschikt te zijn. Daarom worden er nog aanvullende hartfilmpjes gemaakt.
4.
Implantatie van de S-ICD
Een S-ICD-implantatie gebeurt meestal onder algehele narcose. De arts bespreekt met u wat in uw geval het beste is. De S-ICD wordt onder de huid aan de linkerzijde van de borstkast geplaatst, ter hoogte van de vijfde rib. De arts maakt daarvoor een snede van 9 tot 10 centimeter in de huid. Voor het plaatsen van de elektrode maakt de arts één kleine incisie van 1,5 tot 2 cm.
5. Opnameverloop U kunt zich op de afgesproken dag en tijd melden op de verpleegafdeling die u heeft doorgekregen. Wat neemt u mee voor de opname Alle medicijnen die u gebruikt en een recent medicatieoverzicht Indien reeds in uw bezit: patiëntenpaspoort van het Radboudumc. Bedkleding en pantoffels/slippers. Toiletartikelen. Draagt u een kunstgebit of losse gebitsdelen dan kunt u deze niet inhouden tijdens de ingreep.
• • • • •
5
In het opnamegesprek met een verpleegkundige en/of zaalarts krijgt u informatie over de opname en de afdeling Cardiologie. De verpleegkundigen van de afdeling informeren u verder over de gang van zaken gedurende de opname. Vindt de ingreep ‘s ochtends plaats dan moet u vanaf 24.00 uur nuchter blijven. ‘Nuchter’ zijn betekent dat u niets meer mag eten of drinken voorafgaande aan de operatie. U wordt per bed naar de behandelkamer van de afdeling Hartkatheterisatie gebracht. De ingreep De ingreep vindt plaats op de afdeling Hartkatheterisatie en duurt ongeveer anderhalf uur. In de behandelkamer stapt u over op een behandeltafel, waar u nogmaals een korte uitleg ontvangt over wat er precies gaat gebeuren. Nadat de S-ICD en de elektrode geplaatst en met elkaar verbonden zijn wordt de S-ICD getest. Testen van de S-ICD Om te testen of de S-ICD goed werkt, wordt een ritmestoornis opgewekt. De S-ICD reageert hierop door het toedienen van een shock. Wanneer dit allemaal goed verloopt, is de procedure klaar en mag u weer wakker worden.
Terug op de afdeling
Via het infuusnaaldje krijgt u antibiotica toegediend om infectie te voorkomen en pijnstilling om zo weinig mogelijk pijn van de wond te hebben. Ook wordt u aangesloten aan de telemetrie om uw hartritme in de gaten te houden. U kunt na verloop van tijd weer over de afdeling lopen. Het is verstandig om na de ingreep een uur bedrust te houden. Dag na de implantatie Voordat u naar huis gaat, controleert de hartstimulatiespecialist nogmaals uw S-ICD. U heeft ook nog de gelegenheid om vragen te stellen. Vervolgens wordt ter controle een röntgenfoto van uw hart en longen gemaakt. Ook ontvangt u dan het Pacemaker/ICD-pasje en de data van de vervolgafspraken. Meestal kunt u deze dag naar huis.
6
Naar huis Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u de volgende afspraken: Na tien dagen: wondcontrole op polikliniek Hartcentrum door de cardioloog. Na twee maanden: S-ICD controle op de Pacemaker/ICD-polikliniek. Als alles in orde is ontvangt u een formulier voor de aanvraag van een nieuw rijbewijs. Na twee tot drie maanden: controle door de cardioloog. Indien nodig kunt u aangemeld worden voor hartrevalidatie.
• •
• • 6.
• • • • • • • • 7.
Aandachtspunten voor thuis Gedurende de eerste dagen na de operatie voelt uw linkerzijde rond de wond pijnlijk aan. U mag hiervoor de voorgeschreven pijnstillers gebruiken. Zorg dat iemand u met de auto naar huis vervoert. U mag zelf geen vervoermiddel besturen. U kunt wel met een taxi of openbaar vervoer naar huis. Zorg dat er thuis iemand bereikbaar is om u te helpen bij eventuele problemen. De pleister kunt u na twee dagen (48 uur) verwijderen. U mag de eerste twee dagen na implantatie niet douchen. Daarna mag u de wond afspoelen met water. Gebruik geen zeep op en rondom de wond totdat u op wondcontrole in het ziekenhuis bent geweest. Wanneer u vermoedt dat de wond ontstoken is, moet u altijd contact opnemen met het ziekenhuis. Een ontsteking kunt u herkennen aan: toegenomen pijn, opgezette, warme huid, rode rand om de plaats van de S-ICD en eventueel koorts. Het Pacemaker/ICD-pasje moet u altijd bij u dragen voor het geval dat u (met spoed) in een ander ziekenhuis wordt opgenomen.
Periodieke S-ICD- controle
Ieder half jaar controleert de hartstimulatiespecialist uw S-ICD. Tijdens deze controle wordt het geheugen van de S-ICD uitgelezen en nagekeken op
7
ritmestoornissen. De S-ICD controleert zichzelf ook, zoals op de batterijstatus. Deze metingen merkt u zelf niet. Wanneer een meting geen goed resultaat oplevert, geeft de S-ICD een piepsignaal af. Dit is duidelijk hoorbaar. Het is belangrijk dat u dan contact met de Pacemaker/ICD-polikliniek opneemt zodat de arts of verpleegkundige kan bepalen wat er aan de hand is. De hartstimulatiespecialist informeert u hierover.
8.
Levensduur van de S-ICD
De levensduur van de S-ICD is minimaal 5 jaar. De uiteindelijke levensduur wordt mede bepaald door het aantal afgegeven shocks. De S-ICD houdt dag en nacht het ritme in de gaten en verbruikt dus altijd stroom. Na verloop van enige jaren zal bij de controles van de S-ICD blijken dat de batterij van de S-ICD leeg begint te raken. Dan wordt de S-ICD in een vroeg stadium verwisseld. Hiervoor is een kleine ingreep nodig waarbij alleen het S-ICD- via een snede in de huid wordt vervangen. De electrode hoeft normaliter niet vervangen te worden. Meestal is hiervoor een dagopname voldoende.
9. Medicijnen Het is belangrijk dat u zich realiseert dat de S-ICD niets verandert aan de toestand van uw hart. Het apparaatje kan niet voorkomen dat er gevaarlijke hartritmestoornissen optreden, maar kan deze wel zo snel mogelijk weer beëindigen. Aanvullende behandeling met medicijnen blijft vaak noodzakelijk. Bij het ontslag krijgt u te horen welke medicijnen u blijft of gaat gebruiken.
10.
Complicaties en risico’s van de S-ICD- implantatie
Behandeling brengt altijd een risico met zich mee. Uiteraard probeert uw behandelend arts om complicaties te voorkomen, maar er bestaat een zeer kleine kans dat de volgende complicaties optreden:
8
•
Bloeduitstorting/nabloeding Bij het maken van de ruimte onder de huid, de zogenaamde “pocket” (waar de S-ICD geplaatst wordt) kunnen bloedvaatjes geraakt worden waardoor een bloeduitstorting ontstaat. Deze verdwijnt meestal vanzelf na enkele dagen. Als dit optreedt, krijgt u gedurende een aantal uren een drukverband op de wond. De artsen en de verpleegkundigen van de afdeling houden dit dan nauwkeurig in de gaten.
•
Infectie van de wond De behandeling wordt steriel uitgevoerd om infecties te voorkomen. Toch bestaat er een kleine kans op infectie van de wond. Om dit te voorkomen, krijgt u voor en na de implantatie antibiotica toegediend.
11.
Wat te doen bij een shock of piepsignalen
Als de S-ICD een shock heeft afgegeven, hoeft u daarvoor meestal niet meteen met spoed naar het ziekenhuis. Het apparaat heeft immers gedaan wat het moest doen. Als uw S-ICD afgaat op het moment dat iemand u vasthoudt of aanraakt, is dit niet gevaarlijk voor deze persoon. Hij of zij ervaart mogelijk wel een lichte prikkeling. Wanneer de S-ICD een shock geeft dan moeten u, uw partner of iemand anders in uw omgeving het volgende doen: Bij één shock Wanneer de S-ICD een shock heeft afgegeven en u voelt zich daarna goed, neem dan tijdens kantooruren (tussen 8.30 - 16.30 uur) contact op met de Pacemaker/ ICD-polikliniek om een afspraak te maken. De polimedewerker kan dan het geheugen uitlezen en zien hoe de S-ICD gereageerd heeft. Aan de hand van deze gegevens wordt bepaald of de S-ICD terecht of onterecht heeft ingegrepen. Mocht het nodig zijn de instellingen te wijzigen, dan wordt dat meteen gedaan. Het is ook mogelijk dat in overleg met de arts uw medicijnen worden aangepast .
9
In geval van angst of paniek kunt u ook buiten kantooruren contact opnemen met het algemene nummer van het Radboudumc (024) 361 11 11. Vraagt u dan naar de dienstdoende arts van de afdeling Cardiologie. In het telefoongesprek geeft u aan: Wanneer u de shock heeft gekregen. Wat u voorafgaand aan de shock aan het doen was. Of u ook klachten had voor de shock. Hoe u zich na de shock voelde. De arts bespreekt dan met u hoe te handelen.
• • • •
Na enkele minuten nog steeds klachten? Wanneer u enkele minuten na de shock (nog steeds) last heeft van pijn op de borst, kortademigheid of duizeligheid, belt u dan direct 112! Twee of meer shocks achter elkaar Bij méér dan één shock op een dag belt u direct 112 zodat u naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis wordt gebracht. In het schema hiernaast staat alles nog eens samengevat.
10
Wat te doen bij …. situatie
actie
Piepsignalen uit de ICD
Neem contact op met het Radboudumc.
Eén shock en verder geen klachten meer.
telefoonnummer
In het weekend, ’s avonds en ’s nachts:
024 - 361 11 11
Tijdens kantooruren (8.30 - 16.30 uur):
024 - 361 93 50
Neem tijdens kantooruren (8.30 - 16.30
024 - 361 93 50
uur) contact op met Hartcentrum van het Radboudumc
Enkele minuten na een shock en nog
Bel 112
112
Bel 112
112
Neem telefonisch contact op met het
024 - 361 11 11
steeds lichamelijke klachten, (duizeligheid, hartkloppingen, flauwvallen) of u denkt dat de ritmestoornis nog niet is gestopt.
Twee of meerdere (aanhoudende) shocks achter elkaar en /of lichamelijke klachten
Bij angst of paniek buiten kantooruren.
algemeen nummer van het Radboudumc en vraag naar de dienstdoende arts Cardiologie. Deze hoort uw klachten aan en bepaalt welke actie er ondernomen dient te worden.
Overige vragen
Neem tijdens kantooruren (8.30 - 16.30 uur) contact op met Hartcentrum van het Radboudumc of schrijf de vragen op en stel ze bij uw bezoek aan de cardioloog of tijdens de ICD-controle
11
024 - 361 93 50
12.
Reanimatie en de S-ICD
Dragers van een S-ICD kunnen, net als ieder ander, gereanimeerd worden. Dit komt echter vrijwel nooit voor aangezien de S-ICD over het algemeen na één shock het ritme weer op orde heeft. Is een drager van een S-ICD ondanks één of meerdere shockken, na één minuut nog buiten bewustzijn, dan is het raadzaam om 112 te bellen en te starten met reanimeren. Er kan immers ook iets anders aan de hand zijn dan een hartritmestoornis.
13.
Het rijbewijs
Uw huidige rijbewijs is na implantatie van een S-ICD ongeldig. U mag volgens de wet dus geen voertuig besturen. Wanneer alle controles goed zijn, mag u na twee maanden een nieuw rijbewijs aanvragen. Aan het nieuwe rijbewijs wordt code 100 of code 101 toegevoegd. U komt dan alleen in aanmerking voor rijbewijscategorie A, B en B+E (privé-gebruik). Informatie hierover kunt u vinden op de website van het CBR, www.cbr.nl, of patiëntenvereniging STIN, www.stin.nl. Ook de hartstimulatiespecialist kan u hierover meer vertellen.
14. Elektrische apparatuur en de S-ICD U kunt elektrische toestellen, huishoud- en kantoorapparatuur en gereedschappen gewoon blijven bedienen, mits zij in goede staat van onderhoud verkeren en een goede “aarding” hebben. Voorbeelden hiervan zijn: magnetronovens grotere huishoudelijke apparaten, zoals was- en droogmachines en elektrische fornuizen; televisietoestellen, radio’s met AM/FM ontvangst, DVD-spelers; PC’s;
• • • •
12
• toestellen en voertuigen met verbrandingsmotoren met een elektrische ontsteking, zoals grasmaaiers, bladblazers en auto’s.
Elektrische of magnetische velden Uw S-ICD is gevoelig voor elektrische of magnetische velden. Over het algemeen wordt de werking van uw S-ICD slechts tijdelijk door dergelijke invloeden gehinderd. Zodra u zich weer van de bron verwijdert, gaat de S-ICD weer normaal functioneren. Houd tenminste 30 centimeter afstand tussen uw S-ICD en de volgende bronnen van elektrische of magnetische velden: snoerloze elektrische gereedschappen met batterijvoeding, zoals schroevendraaiers, boormachines en dergelijke.
•
De volgende apparaten zijn krachtiger en u dient tenminste 90 cm afstand te houden of liever niet in de buurt te komen van: krachtige magneten, zoals magneten die voor industriële toepassingen en gezondheidszorg worden gebruikt zoals MRI; motoren met een zeer hoog vermogen; zendantennes en hoogspanningskabels; machines voor industrieel gebruik (krachtstroomgeneratoren).
• • • •
Ook moet u zich niet over draaiende elektromotoren zoals de wisselstroomdynamo van een auto buigen, aangezien deze apparaten vaak magneten bevatten.
15.
Poortjes voor luchthaven- en diefstalbeveiliging
Poortjes voor luchthaven- en diefstalbeveiliging zijn veilig als u er in een normaal tempo doorheen loopt. Blijf echter nooit lang in de nabijheid van deze poortjes stilstaan. U kunt deze poorten beter vermijden. Als u uw Pacemaker/ICD-pasje aan het beveiligingspersoneel laat zien, leiden zij u om de poorten en controleren zij u handmatig.
13
16.
Mobiele telefoons
Neem de volgende punten in acht: houd tenminste 20 centimeter afstand tussen de mobiele telefoon en uw ICD; houd de telefoon in uw zak of tas aan de andere lichaamszijde dan waar de S-ICD is geïmplanteerd; Deze voorschriften gelden alleen voor mobiele telefoons en niet voor de draadloze huistelefoon
• •
17. Vakantie Wanneer u op vakantie gaat naar het buitenland, bereidt u zich dan voor op eventuele problemen met uw S-ICD. Noteer het adres van het dichtstbijzijnde ziekenhuis van uw vakantiebestemming, dat ervaring heeft met uw merk S-ICD. Deze adressen kunt u opvragen bij de firma van uw S-ICD: Boston Scientific S-ICD Telefoon: +31 26 355 0260 Fax: +31 26 355 0269 E-mail:
[email protected] Zij hebben de meest recente informatie voor u. Lukt het u niet, neem dan contact met ons op. Wij kunnen u dan behulpzaam zijn.
18. Sport Sporten is gezond en een goede vrijetijdsbesteding. Overleg met uw arts wanneer u weer wilt gaan sporten. Bespreek de mogelijkheden voor het beoefenen van contactsporten met een S-ICD.
14
19. Patiëntenvereniging ‘STIN’ De patiëntenvereniging STIN heeft een internetsite waar u adressen kunt opzoeken van ziekenhuizen in uw vakantiegebied die bekend zijn met uw S-ICD. Ook heeft men brieven in verschillende talen waarop staat dat u een S-ICD draagt. Bij het STIN zijn zogenaamde regiovertegenwoordigers werkzaam. Het secretariaat van het STIN kan u met hen in contact brengen. De regio-vertegenwoordiger kan onder andere bemiddelen bij het leggen van contacten met andere S-ICDdragers. U kunt lid worden van de Stichting en zij geven een maandblad uit waar u zich op kunt abonneren. Kijk voor meer informatie op de website www.stin.nl.
20.
Wetenschappelijk onderzoek
De afdeling Cardiologie is actief in het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Deze onderzoeken worden veelal uitgevoerd in internationaal verband. Elk onderzoeksprotocol is goedgekeurd door een Medische Ethische Toetsing Commissie en de Raad van Bestuur van het Radboudumc. Het kan voorkomen dat u wordt gevraagd aan een onderzoek deel te nemen. Een van de medewerkers van de Researchafdeling Cardiologie informeert u dan over dat specifieke onderzoek. Wij streven ernaar u in een zo vroeg mogelijk stadium om uw medewerking te vragen, zodat u ruim de tijd heeft om hierover na te denken. Uw deelname is altijd vrijblijvend en u kunt op een optimale behandeling vertrouwen, ook wanneer u besluit niet aan een onderzoek deel te nemen.
15
21.
Meer informatie
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, of heeft u na uw behandeling nog vragen of problemen, dan kunt u dit altijd met uw cardioloog of hartstimulatiespecialist bespreken. U kunt hen bereiken via de polikliniek Hartcentrum op maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 12.30 en van 13.30 tot 16.30 uur. Voor meer informatie kunt u ook terecht op de website van de fabrikant van uw S-ICD en de eerder genoemde patiëntenvereniging Stin. Verder kunt u de ICD-folder van de Landelijke werkgroep ICD-begeleiders downloaden via de website van de NVHVV: www.nvhvv.nl.
16
03-2015-7377
Adres Cardiologie en Longziekten Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 725 6525 GA Nijmegen Contact • Polikliniek Hartcentrum: 024 - 361 93 50 • Algemeen nummer: 024 - 361 11 11 • Hartstimulatiespecialist bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 16.30 uur via polikliniek Hartcentrum • Verpleegafdeling Cardiologie: 024 - 361 89 65
Radboud universitair medisch centrum
