1 Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 20102 STERREWACHT LEIDEN3 ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Ha...
ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi (aio’s)
STERVORMING IS COMPLEX
Prof. Frank Shu (Univ. of California): “Bij stervorming hebben we te maken met dichtheden van 105 tot 1023 cm-3, alle bekende natuurkrachten en signalen langs het gehele elektromagnetische spectrum, en het vereist een mate van kennis van primitieve materialen die zijn gelijke niet kent in andere takken van de astrofysica.”
INSTORTING VAN DE KERN Instorting begint met instabilitieit, bijv. supernovaschokgolf of botsing van sterrenstelsels Instorting werkt van binnen naar buiten
STERFTE EN GEBOORTE
Animatie: R. Hurt/NASA
VAN KERN NAAR STER Wolkenkern
Protoster
Dichtheid
105 cm-3 / 4 biljardste atm
1023 cm-3 / 4000 atm
Temperatuur
10 K / -263 °C
1 miljoen K / °C
Diameter
10.000 AU / 2 biljoen km
0,01 AU / 2 miljoen km
(afstand Aarde-Zon is 1 AU / 150 miljoen km)
Dichtheid: 1.000.000.000.000.000.000× hoger
WANNEER ONTSTAAT DE FEITELIJKE STER? Materiaal in eerste instantie in vrije val Hoge snelheden leiden tot opwarming Warm gas geeft hogere tegendruk Hydrostatisch evenwicht: gasdruk in balans met zwaartekracht “ster”
Druk van boven
Zwaartekracht
Druk van onder
HET EERSTE LICHT
Wat zorgt voor het eerste licht? a. Kernfusie van waterstof b. Kernfusie van deuterium c. Kernfusie van lithium d. Kinetische energie: botsingen bij hoge snelheden laten materiaal oplichten Deuterium vanaf 13 MJup / 0,01 Mzon Lithium " 65 MJup / 0,06 Mzon Waterstof " 75 MJup / 0,07 Mzon
Schijven van opzij gezien door Hubble (l.) en VLT (r.) Ster nog onzichtbaar
CIRCUMSTELLAIRE SCHIJF Ontstaat door draaiing van de wolk Diameter: 200-2000 AU Massa: 1/10e van de ster, later (veel) minder Geboorteplaats voor planeten
ONZE EIGEN SCHIJF Wat is er in ons eigen zonnestelsel nog te vinden van de circumstellaire schijf?
