Rondvaartbedrijven in Friesland
Friese RondvaartOndernemers
Een inventarisatie
© FRO, februari 2012 Auteur Ir. J.W.B. Koopmans
Inhoud
1.
Inleiding
2
2.
Bedrijven
3
3.
Ligplaatsen
5
4.
Passagiers
12
5.
Economische betekenis
14
6.
Knelpunten
17
7.
Rondvaartbedrijven in Nederland
19
8.
Conclusies
21
1
1. Inleiding Friesland staat bekend om zijn watersportmogelijkheden. Op de Friese meren varen vele zeil- en motorboten, waarvan de opvarenden genieten van het landschap, de steden en dorpen. Ook zijn deze meren het vaargebied van diverse rondvaartboten. Alle rondvaartboten van Friesland zijn verenigd in de Friese RondvaartOndernemers FRO. Deze vereniging heeft tot doel om op te komen voor de belangen van de rondvaartondernemers middels overleg met provincie, gemeentes en andere belangenorganisaties en is opgericht in 1975. In de volgende hoofdstukken wordt een inventarisatie van de rondvaartbranche in Friesland gemaakt.
2
2. Bedrijven
Bij de FRO zijn alle rondvaartbedrijven van Friesland aangesloten. Lid van de vereniging kunnen alleen bedrijven zijn die bij de Kamer van Koophandel staan ingeschreven en zich beroepsmatig bezighouden met het vervoer van personen op het water. De schepen moeten zijn voorzien van één of meer salons met een groot glasoppervlak en eventueel één of meer buitendekken en bestemd zijn voor dagrecreatie. Tevens kunnen alleen schepen met een geldig certificaat van onderzoek lid zijn. Dit certificaat van Onderzoek wordt uitgegeven door de inspectie Leefomgeving en Transport (voorheen Verkeer en Waterstaat) en wordt verstrekt aan schepen die voldoen aan alle gestelde eisen met betrekking tot het vervoer van meer dan 12 personen. In 2011 zijn 19 bedrijven lid van de FRO. Samen beschikken zij over 27 schepen met een totale capaciteit van 2841 passagiers. Vijftien ondernemingen beschikken over 1 schip, de rest van de ondernemingen over 2 of meer schepen. De verspreiding van de bedrijven staat in figuur 1. De schepen van de vloot zijn erg divers. Zo vinden we er diverse grote schepen met meerdere dekken voor groepen tot 250 personen, maar ook kleinere schepen met een capaciteit van 30 personen. Er zijn schepen met een lage kruiphoogte, die onder lage vaste bruggen kunnen varen, en schepen met masthoogte van 25 meter, die ook het IJsselmeer bevaren. Smalle schepen voor de kleinere vaarten en brede zeer stabiele schepen. Er is eigenlijk geen specifiek type aan te wijzen. Het enige dat alle schepen gemeen hebben is de aanwezigheid van een ruime salon met een groot glasoppervlak. De meeste schepen varen niet alleen in Friesland, ook andere provincies worden aangedaan. De nadruk ligt echter op de Friese meren.
3
Figuur 1: FRO rondvaartbedrijven in Fryslân
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Bedrijfsnaam Friesland Charter Frisian Queen Lauwersoog water Events Rondvaartbedrijf Harmonie Rondvaartbedrijf Redbad Redrij Midden Friesland Rondvaardij Princenhof Rondvaarten Grou Rondvaartbedrijf P. Brouwer De Oorden Trijntje Charter VOF Salonboot Wetterfreule Rondvaartbedrijf Lauwersmeer Rondvaartbedrijf Middelsee Rondvaartbedrijf Van Dijk Rondvaartbedrijf M. v/d Werf Salonboot Gaasterland MSK friesia Hofstra Reizen
Thuishaven Akkrum Akkrum Lauwersoog Drachten Terherne Earnewâld Earnewâld Grou Joure Koudum Koudum Leeuwarden Oostmahorn Ritsumasyl Sneek Sneek Leeuwarden Earnewâld Drachten
Tabel 1 Fro rondvaartbedrijven in Fryslân
4
3. Ligplaatsen Alle aangesloten bedrijven beschikken over een eigen ligplaats, die bij gelegenheid ook door collega‟s gebruikt mag worden. Daarnaast is het van groot belang dat er zogenaamde passantenplaatsen beschikbaar zijn, waar een rondvaartboot kortstondig aan kan meren om zijn gasten een tijdje te laten passagieren. Ook kan er op die plaatsen bevoorraad worden, bijvoorbeeld door een plaatselijke cateraar die een warm/koud buffet verzorgt aan boord. Aan het eind van dit hoofdstuk zullen de minimale vereisten voor een goede ligplaats samengevat worden. De ligplaatsen zijn onder te verdelen in 4 categorieën 1. Ligplaatsen exclusief voor rondvaartboten en voorzien van een rechtsgeldige bebording (Bord A5 of A7 uit het binnenvaartpolitieregelement) en met onderbord met tekst : “met uitzondering van FRO rondvaartboten” 2. Ligplaatsen voor rondvaartboten voorzien van een bord “aanlegplaats rondvaartboten”. Deze worden in de praktijk ook vaak gebruikt door anderen, bv pramen, skûtsjes en charterschepen. 3. Ligplaatsen zonder vaste bebording die na verzoek vooraf door havenmeester vrijgehouden kunnen worden. 4. ligplaatsen die “toevallig” gebruikt worden. Categorie 1 heeft voor de FRO leden de eerste de voorkeur. Dit heeft alles te maken met de op- en afstap mogelijkheden. Rondvaartboten zijn verplicht een loopplank met een breedte van minimaal 60 centimeter aan boord te hebben om hun passagiers veilig van boord te laten gaan. Indien een ligplaats door een ander (kleiner) schip wordt bezet, kunnen de passagiers niet veilig van boord. Ook passagiers in een rolstoel of met een rollator moeten veilig van en aan boord kunnen komen. Indien een ligplaats door een collega rondvaartboot is bezet, kan in veel gevallen langszij afgemeerd worden. De meeste schepen hebben namelijk dezelfde hoogte en de passagiers kunnen via het andere schip eenvoudig aan wal komen.
5
Categorie 2 zijn de ligplaatsen voorzien van een niet rechtsgeldig bord. Deze worden nogal eens gebruikt door anderen en het blijkt dan voor de bevoegde instanties moeilijk hier tegen op te treden. Iedereen kan zich namelijk rondvaartboot noemen, ook een particulier die op zijn motorbootje een aantal vrienden meeneemt. Categorie 3 zijn de ligplaatsen die na een telefonisch verzoek vrijgehouden kunnen worden. Hiervoor moet, meestal een dag van tevoren, contact opgenomen worden met havenmeester of brugwachter. Deze plaatsen zijn vaak afhankelijk van de persoonlijke contacten van de schipper. Het is echter vaak moeilijk om een dag van tevoren aan te geven waar men wil liggen. De gasten hebben soms andere wensen of onvoorziene omstandigheden (stremming/storingen/ weer) dwingen de schipper tot het nemen van een andere route. Categorie 4 zijn ligplaatsen die door een individuele ondernemer door plaatselijke contacten gebruikt kunnen worden, maar niet altijd en voor iedere rondvaartboot beschikbaar zijn. Een overzicht van deze ligplaatsen staat in figuur 2. De categorieën staan in tabel 2. Daarnaast is er vanuit de branche gevraagd naar een netwerk van zg. calamiteitensteigers. Dit zijn plaatsen waar in noodgevallen aangemeerd kan worden om bijvoorbeeld een onwel geworden passagier naar een ambulance te brengen. Voorheen waren vele plekken hiervoor geschikt omdat de walbeschoeiing uit houten damwand bestond. Deze damwanden worden echter steeds vaker vervangen door steenbestorting. Hierdoor is het niet meer mogelijk om aan wal te komen. In geval van een calamiteit moet het mogelijk zijn op korte afstand ergens aan meren op een plek waar de hulpdiensten er makkelijk vanaf de weg bij kunnen. Van dit soort calamiteitensteigers zou een lijst gemaakt kunnen worden, die ook bij de hulpdiensten beschikbaar is. Deze lijst zou ook in de waterkaarten opgenomen kunnen worden en zodoende voor alle vaarweggebruikers van nut kunnen zijn.
6
Figuur 2 Passantenligplaatsen rondvaartboten
Tabel 2 passantenligplaatsen rondvaartboten 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
plaats Balk Earnewâld Grou Ijlst Langweer Rakkenpolle Rengerspolle Sloten Sneek Sneek Terherne Woudsend Franeker Leeuwarden
waar jachthaven bij pont buitenkant Hellinghaven bij brug steiger naast haveningang steiger Lage walbeschoeiing kade 1e oosterkade pampuskade kade kade bij De Rakken Turfkade/Zuiderkade achter Harmonie
Categorie 3 2 1 3 1 1 1 2 3 2 2 2 3 2
7
Op de ligplaatsen wordt hieronder verder ingegaan. 1. Balk. Een tot nu toe zelden aangedaan dorp. Dit heeft ook te maken met de moeilijke bereikbaarheid van de ligplaats. Grotere schepen moeten achteruit terug naar het Slotermeer. Geen echte kade beschikbaar, alleen na telefonisch overleg vooraf. 2. Earnewâld. Gewilde tussenstop in het nationaal park Alde Feanen. Huidige steiger bij pont zal echter verdwijnen in verband met het nieuwe waterfront in Earnewâld. FRO is gevraagd naar „eisen en wensen‟ voor een nieuwe ligplaats. 3. Grou. Dit is een zeer intensief gebruikte ligplaats van de FRO leden. Er is een stevige betonnen kade van ongeveer 50 meter lengte met een eventuele uitloop tot 80 meter. Voorzien van duidelijke rechtsgeldige borden. Ligplaats staat onder druk in verband met ruimtegebrek gemeente Boarnsterhim. De capaciteit voor rondvaartboten dreigt met 75% verminderd te worden door de aanleg van een nieuwe steiger. 4. Ijlst. Zelden aangedaan, geen echte ligplaats in centrum. Mogelijkheden bij brug na overleg brugwachter. 5. Langweer. Stevige steiger aan Langweerder wielen. Moeilijk aanmeren bij harde wind. Lengte en breedte ligplaats onduidelijk in verband met eigendomsrechten water, waarover overleg gaande is met gemeente Skartsterlân. Wel voorzien van duidelijke rechtsgeldige bebording: “aanleggen verboden muv. Ontheffinghouders” Alleen leden van de FRO bezitten deze ontheffing. . 6. Rakkenpôlle. Steiger met achterstallig onderhoud aan eilandje. Vooral geschikt om groepen gasten buitenspellen te laten doen of te laten barbecueën. Onduidelijk wie verantwoordelijk is voor onderhoud. 7. Rengerspôlle. Ligplaats aan vernieuwd eiland in het nationaal park Alde Feanen. Leuke wandelroute rondom eiland door natuur. Geschikt voor barbecueën. 8. Sloten. Als één van de 11 steden een mooie plaats voor een tussenstop. De kade is voorzien van borden met de tekst „ligplaats beroepsrondvaartboten tussen 10 en 17 uur‟. In het voor- en naseizoen ook gebruikt door skûtsjes voor „ploechjesilen‟ en bedrijvencompetitie.
8
Dan ligt de kade vol met skûtsjes en is door de FRO leden niet meer te gebruiken. 9. Sneek. Een gewilde stad om aan te meren. Helaas sinds een aantal jaren niet meer voorzien van goede bebording. Eén ligplaats (1e Oosterkade) is van een FRO lid en dientengevolge niet altijd beschikbaar. Deze ligplaats wordt ook veel door de pleziervaart bezet. 10. Sneek. Pampuskade is eigenlijk voor de chartervaart en de rijnpassagiersvaart gereserveerd. Voorheen was aan eind van deze kade aan de klipperkade een plaats voor de rondvaartboten, maar deze is opgeheven. Toentertijd weinig gebruikt ivm grote afstand tot centrum. Sinds 2011 is gedeelte van Pampuskade voorzien van bord voor rondvaartboten. 11. Terherne. Kade naast restaurant Portunus. Sinds enig tijd voorzien van goede afmeerpalen maar tamelijk ondiep (< 1,20 m). Bebording is aanwezig. 12. Woudsend. Loswal met duidelijke borden, maar veel gebruikt door zeilkampen (valkjes), bruine vloot en lemsteraken. Raadzaam om vooraf telefonisch te melden. 13. Franeker. 14. Leeuwarden. Lage wal achter Harmonie. Helaas niet altijd beschikbaar wegens afmeren jachten. Telefonisch kan de kade worden gereserveerd.
Tabel 3: aantal bezoeken van rondvaartschepen in 2009 en 2011 bestaande ligplaatsen aantal bezoeken aantal bezoeken2 2009 2011 Grou 261 201 Sneek 130 195 Earnewâld 72 87 Langweer 68 61 IJlst 50 29 Woudsend 43 36 Terherne 31 31 Leeuwarden 27 20 Balk 6 5 Franeker 5 1 (gebaseerd op opgave van 50% van de leden)
9
In januari 2010 en 2012 is er onder de FRO leden een enquête gehouden over mogelijke nieuwe ligplaatsen. Hierin kon men aangeven of er interesse bestaat voor een bepaalde ligplaats en hoe vaak (per seizoen) men denkt deze te gaan gebruiken indien deze gerealiseerd wordt. Ook is gevraagd naar het gebruik van bestaande ligplaatsen. De aantallen zijn gebaseerd op de opgaven van 50% van de leden. Tabel 4: gewenste ligplaatsen Ligplaats Lemmer Dokkum Joure Drachten Heech Galamadammen Stavoren Workum Heerenveen Warten Eastermar Harlingen Bolsward Nijbeets
aantal extra bezoeken 91 61 48 48 47 47 39 35 29 28 25 18 10 1
Indien aangenomen wordt dat de 50% respondenten van de enquête representatief is voor de gehele branche, zouden deze getallen verdubbeld kunnen worden. Bovenin de lijst met gewenste ligplaatsen blijken plaatsen te staan die al gebruikt worden, maar waar geen FRO-rondvaartbootplaats is. Indien deze er wel zou zijn, zal deze haven dus veel vaker aangedaan worden. Vanuit de branche is er duidelijk vraag naar meer en alternatieve ligplaatsen. Meerdere ondernemers (> 50%) hebben aangegeven wel arrangementen te willen ontwikkelen naar bepaalde steden/dorpen, maar dit is afhankelijk van de ligplaats. Vooral indien men een arrangement vaart zit men vast aan een tijdschema. Het innemen van een ligplaats mag dan niet te lang duren. Het is van essentieel belang dat de plaatsen vrij zijn en het afmeren niet te lang duurt.
10
Vereisten voor een goede rondvaartbootaanlegplaats Een goede ligplaats moet voldoen aan de volgende eisen:
Stevige walbeschoeiing met palen en/of ringen om vast te maken en een minimale lengte van 40 meter.
Gladde afwerking; geen gordingen. Door op en afstappen van grote groepen mensen kan het schip hoger of lager komen te liggen en het berghout van het schip moet dan niet onder een gording blijven steken.
Geen meerpalen voor de beschoeiing langs. Hierdoor wordt de afstand tussen oever en schip groter en is een langere loopplank nodig.
Hoogte boven waterspiegel tussen 60 en 90 cm. De meeste schepen hebben een uitgang op deze hoogte, waardoor de afstap minimaal is. Bovendien blijft de helling van een loopplank tbv. rolstoelen en rollators zo beperkt.
Duidelijke rechtsgeldige bebording. Bij voorkeur bord A5 of A7 uit het binnenvaartpolitieregelement met onderbord: „met uitzondering van FROrondvaartboten‟.
Daarnaast zijn de volgende zaken wenselijk:
Bereikbaar voor (bestel)auto voor bevoorrading door bijvoorbeeld cateraar. Mogelijkheid tot (kort) parkeren.
Afgiftepunt voor vuilwater. Vanaf januari 2013 zijn de dagpassagiersschepen verplicht hun vuilwater aan wal af te geven. Daar de meeste schepen een eigen pomp aan boord hebben is het niet nodig een afzuiginstallatie aan te brengen. Een afvoerput is voldoende.
Drinkwatertappunt
Stroomaansluiting 400 Volt 32A of 16A 5 polige rode CEE stekker of 240Volt 16 A 3 polige blauwe CEE stekker.
11
4. Passagiers De passagiers aan boord van rondvaartschepen zijn erg divers. Natuurlijk vinden we veel ouderen aan boord, maar de schepen worden ook ingezet voor trouwerijen, jubilea en personeelsreizen. Ook productpresentaties en themafeesten vinden op de schepen plaats. Het centraal bureau voor de statistiek houdt doorlopend cijfers bij. Ook voor toerisme en recreatie zijn diverse cijfers beschikbaar. De rondvaartbranche houdt zich primair bezig met dagtochten. Het CBS stelt de volgende definities hierbij: Dagtocht Iedere recreatieve activiteit waarvoor men ten minste twee uur van huis is, zonder dat daarbij een overnachting plaatsvindt. Tot dagtochten worden gerekend: uitstapjes vanuit de eigen woning, school, kantoor of fabriek, en uitstapjes vanuit de woning van familie, kennissen of vrienden – waar men al dan niet logeert – indien deze zelf aanwezig zijn. Tot dagtochten worden niet gerekend: bezoek aan familie, kennissen of vrienden, en uitstapjes vanuit een vakantieadres: hotel, pension, recreatiebungalow, camping, tweede woning, (sta)caravan, ‘geruilde’ woning e.d. Een dagtocht kan bestaan uit maximaal drie opeenvolgende recreatieve activiteiten, bijv. museumbezoek, een rondvaart maken, uit eten. Als tijdens een dagtocht meer dan één activiteit is ondernomen, wordt de activiteit die het langste heeft geduurd als de belangrijkste aangemerkt. Iedere ‘dagtocht’ staat voor één dagrecreant. Als een gezin van vier personen gezamenlijk een dagje naar een attractiepark gaat, dan zijn dat vier dagtochten. De nu volgende cijfers zijn gebaseerd op een enquête onder FRO-leden in november 2009 en januari 2012. Van de aangesloten bedrijven heeft in 2009 50% en in 2012 35% gereageerd.
12
In tabel 5 staat een overzicht van het aantal passagiers per ligplaats. De getallen zijn tot stand gekomen door extrapolatie van de cijfers verkregen uit de enquête, rekening houdend met de afvaarthavens van de diverse bedrijven. De passagiersaantallen van 2011 zijn indicatief, omdat er op het moment van schrijven nog te weinig cijfers bekend waren om een betrouwbaar beeld te krijgen. Tabel 5: aantal passagiers per ligplaats. plaats Grou Sneek Sleat Akkrum Langweer Earnewâld Lemmer Woudsend Leeuwarden IJlst Terherne Joure Heeg Workum Warten Dokkum Franeker Stavoren Wergea Heerenveen opeinde Balk Bolsward Harlingen Gorredijk Nijbeets eastermar
aantal passagiers in 2009 52.000 15.000 9.100 6.600 5.200 5.200 4.100 4.100 2.800 2.600 2.400 1.600 1.500 1.500 1.200 1.000 650 570 470 420 310 300 250 250 80 60 60
aantal passagiers in 2011 58.000 12.000 8.000 2.000 5.000 7.000 5.000 2.000 2.000 3.000 3.000 1.500 1.000 2.000 3.500 1.000 250 1.000 1.000 0 0 500 0 250 0 0 0
119.320
119.000
totaal
Geconcludeerd kan worden dat er per jaar gemiddeld in totaal zo‟n 120.000 passagiers in Friesland aan boord zijn gestapt.
13
5. Economische betekenis De passagiers hebben in de meeste gevallen een korte tussenstop op hun vaartocht gehad. In het voorgaande hoofdstuk zijn de aantallen passagiers per plaats uitgerekend. Deze passagiers zijn aan wal gegaan voor een bezoekje aan winkels, musea en horeca. In dit hoofdstuk wordt geprobeerd te bepalen hoeveel de passagiers uitgegeven hebben. Hierbij worden de gegevens over de passagiersaantallen gehaald uit tabel 5. Van het CBS kunnen er cijfers verkregen worden met betrekking tot de uitgaven tijdens dagtochten. Helaas houdt het CBS geen gegevens bij van rondvaarten op zich. Er zijn wel gegevens over de uitgaven van recreanten bij het bezoek aan een stad of dorp. Hierbij geeft een recreant gemiddeld € 21,10 uit. Deze cijfers zijn van 2007, indien de gemiddelde inflatie (2,1 %, CBS periode 1997-2009) meegerekend wordt resulteert dit in een bedrag van € 22,46 voor de gemiddelde besteding in een stad of dorp. Daarnaast zijn er ook gegevens van het Consumentenonderzoek Toerdata Noord van 2005 bekend. Helaas zijn de gegevens van het meest recente onderzoek nog niet bekend, zodat er gerekend wordt met de cijfers van het voorlaatste onderzoek in 2005, gecorrigeerd voor inflatie. In 2005 bleken dagtoeristen in Fryslân gemiddeld € 38,- per persoon uit te geven. Met inflatie levert dit een bedrag van € 42,16 per persoon per dag. Voor het berekenen van de uitgaven in een haven moet de prijs van de rondvaart in mindering worden gebracht. Gemiddeld kost een rondvaart € 9,per persoon, zodat er een bestedingsbedrag aan wal van € 33,16 resteert. Voor de verdere berekeningen wordt gewerkt met het gemiddelde van deze twee waardes, te weten € 27,81.
14
Tabel 6 :jaarlijkse uitgaven van passagiers per haven
haven
aantal passagiers
gemiddelde besteding per persoon € 27,81
Grou Sneek Sleat Akkrum Langweer Earnewâld Lemmer Woudsend Leeuwarden IJlst Terherne Joure Heeg Workum Warten Dokkum Franeker Stavoren Wergea Heerenveen opeinde Balk Bolsward Harlingen Gorredijk Nijbeets eastermar totaal
52.000 € 1.446.120 15.000 € 417.150 9.100 € 253.071 6.600 € 183.546 5.200 € 144.612 5.200 € 144.612 4.100 € 114.021 4.100 € 114.021 2.800 € 77.868 2.600 € 72.306 2.400 € 66.744 1.600 € 44.496 1.500 € 41.715 1.500 € 41.715 1.200 € 33.372 1.000 € 27.810 650 € 18.077 570 € 15.852 470 € 13.071 420 € 11.680 310 € 8.621 300 € 8.343 250 € 6.953 250 € 6.953 80 € 2.225 60 € 1.669 60 € 1.669 119.320 € 3.318.289
15
Indien er nieuwe ligplaatsen zouden worden gecreëerd, dan kan met behulp van de vermoedelijke extra bezoeken uit tabel 4 een schatting worden gemaakt van de extra omzet die dit in de desbetreffende gemeente zal genereren. Hierbij wordt uitgegaan van gemiddeld 70 passagiers per schip. Deze waarde komt na berekening uit de gegevens van de enquêtes en komt overeen met de gemiddelde scheepsgrootte in de vereniging. Het maximale aantal personen per schip is gemiddeld 100. De schepen varen echter meestal niet met het maximale aantal passagiers, omdat daarbij ook de zitplaatsen op de buitendekken zijn meegerekend. Tabel 7: jaarlijkse extra uitgaven bij nieuwe ligplaatsen per haven
haven
aantal extra passagiers
gemiddelde besteding € 27,81
Lemmer Dokkum Joure Drachten Heech Galamadammen Stavoren Workum Heerenveen Warten Eastermar Harlingen Bolsward Nijbeets
12740 8540 6720 6720 6580 6580 5460 4900 4060 3920 3500 2520 1400 140
€ € € € € € € € € €
354.299 237.497 186.883 186.883 182.990 182.990 151.843 136.269 112.909 109.015 € 97.335 € 70.081 € 38.934 € 3.893
Voor de totale Friese economie kan de bijdrage van de rondvaartbranche ook berekend worden. Bij een totaal aantal vervoerde passagiers van bijna 120.000 en een besteding per dag van € 42,16 (Toerdata Noord) levert dit een totale besteding van ca. € 5.000.000,- per jaar op in de Friese economie.
16
6. Knelpunten De Friese rondvaartbedrijven varen grotendeels op de Friese binnenwateren. Deze worden onderhouden door de provincie Friesland en de diverse gemeentes. Voor de rondvaartschepen kunnen er verschillende knelpunten aangewezen worden: 1. Bediening van bruggen en sluizen is een taak van provincie en gemeente. Voor de rondvaartbranche is een ruime bediening zonder pauzes gewenst. Het streven van de provincie Fryslân, ook in het kader van het Friese meren project, is een bediening van 9 tot 19 uur zonder tussenpauzes. Helaas zijn er nog veel bruggen die tussen 12 en 13 uur en tussen 16.15 en 17.15 uur gesloten zijn. De gemeente Leeuwarden heeft zelfs een spitssluiting van 16-18 uur. Dit beperkt de rondvaartschepen in hun mogelijkheden. 2. Storingsgevoeligheid van bruggen. Hetzij door achterstallig onderhoud, hetzij door het gebruik van teveel moderne (storingsgevoelige) elektronica. Bij het optreden van een storing kan het lang duren voordat er een onderhoudsspecialist of ICT‟er ter plaatse is. Dit speelt vooral in het weekend en vakanties, juist die periode wanneer de rondvaartschepen het meest varen. 3. Stremmingen. Tijdens het vaarseizoen worden vaarwegen incidenteel gestremd. Bijvoorbeeld voor onderhoud van kunstwerken, hetgeen noodzakelijk is, maar soms op ongunstige tijden uitgevoerd wordt. Maar ook voor evenementen (wedstrijden, concert, beurs) worden (delen van) vaarwegen gestremd. Dit kan tot gevolg hebben dat geboekte arrangementen niet meer gevaren kunnen worden. 4. Waterdiepte. De meeste rondvaartschepen hebben echter een beperkte diepgang en kunnen vrijwel alle vaarwegen bevaren. Ook wordt er sinds enige jaren weer volop gebaggerd in het kader van het Friese Merenproject. Punt van aandacht is wel de discussie over variabel peilbeheer. Hierdoor zouden knelpunten kunnen ontstaan, hetzij met waterdiepte, hetzij met doorvaarthoogtes.
17
5. Natuurbeheer. In het kader van Natura 2000 wordt er gesproken over afsluiten van vaarwateren om verstoring van vogels tegen te gaan. Het spreekt voor zich dat rondvaarboten belang hebben bij een mooie omgeving, maar zij verstoren in het algemeen relatief weinig. Een rondvaartboot met 80 passagiers zal minder storen dan tientallen kleine bootjes met evenveel personen. Daarbij kan een schipper van een rondvaarboot gerichte informatie geven. Niet voor niks organiseert „It Fryske Gea‟ al jaren rondvaarten op hun eigen schepen door het nationaal park „De Alde Feanen‟.
Uit de in januari gehouden enquête komen de volgende cijfers met betrekking tot de knelpunten. Genoemd wordt het percentage ondernemers dat in 2009 hinder heeft ondervonden van:
Stremmingen tgv onderhoud/baggerwerkzaamheden:
30%
Storingen van bruggen en of sluizen:
50%
Beperkte waterdiepte:
70%
Beperkte brugbedieningstijden:
80%
Ligplaatsen bezet (door toeristen en/of collega‟s)
100%
De vereniging FRO houdt zich actief bezig met bovengenoemde punten en is het aanspreekpunt voor rondvaartondernemers richting vaarwegbeheerders en overheden. Omgekeerd kunnen overheden, vaarwegbeheerders en andere organisaties via de FRO eenvoudig de gehele branche informeren.
18
7. Rondvaartbedrijven in Nederland
In 2011 is in opdracht van het centraal bureau voor Rijn en Binnenvaart een onderzoek gedaan naar de economische betekenis van de passagiersvaart in Nederland. Dit onderzoek is uitgevoerd door C.J. Plaisier als afstudeerscriptie van de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Een samenvatting van dit onderzoek is te vinden op www.cbrb.nl/economischbelangpassagiersvaart. In dit onderzoek wordt, naast de directe economische betekenis, ook de indirecte economische betekenis berekend. Deze indirecte betekenis bestaat uit achterwaartse en voorwaartse effecten. Achterwaartse effecten zijn de levering van andere sectoren, zoals bijvoorbeeld brandstof en catering. Voorwaarts effect is bijvoorbeeld de betekenis van de passagiersvaart voor het aantrekken en functioneren van andere sectoren, zoals horeca en musea. Voor de totale dagpassagiersvaart in Nederland wordt hier een totale economische betekenis berekend van € 127 miljoen. Dit wordt gerealiseerd met 359 schepen. Tabel 8: Passagiersvaart in Nederland Passagiersvaart geheel Nederland aantal schepen omzet achterwaartse effecten toegevoegde waarde voorwaartse effecten totaal economische betekenis
Werkgelegenheid
359 € € € €
98.639.698 61.156.613 37.483.085 28.605.513
€ 127.245.211
1173 FTE
Voor de 27 schepen van de Friese rondvaartbedrijven (7,5% van het totaal) kan dan een geschatte omzet berekend worden van € 7,3 miljoen en een totale economische betekenis van 9,6 miljoen.
19
De hogere uitkomst kan onder andere worden verklaard uit het verschil in prijsniveau tussen Friesland en de Randstad. De huurprijzen van de schepen in het westen liggen hoger dan die in Friesland. In het onderzoek is dit verschil wel gedeeltelijk meegewogen. Ook zijn de afmetingen van de schepen in Friesland kleiner. De maximale breedte is hier beperkt door bruggen en bedraagt zo‟n 6,5 meter. Ook is de waterdiepte in grote delen van Friesland gering. Dit maakt dat het grootste schip van Friesland maximaal 295 personen mee kan nemen, terwijl op de rivieren schepen varen met een capaciteit van 650 personen. Opvallende conclusie uit dit onderzoek is verder dat de passagiersvaart ongeveer 10% van de totale binnenvaart voor haar rekening neemt. Hierbij is naast de dagpassagiersvaart ook rekening gehouden met de riviercruises en de chartervaart. De dagpassagiersvaart levert van deze drie sectoren de grootste bijdrage. Verder blijkt de passagiersvaart in Nederland slecht georganiseerd. Er is geen landelijke vereniging waarbij het merendeel van de bedrijven is aangesloten. Dit in tegenstelling tot Friesland, waar alle rondvaartbedrijven lid zijn van de vereniging van Friese Rondvaartondernemers FRO.
20
8. Conclusies De rondvaartbranche in Friesland is goed georganiseerd in de Vereniging van Friese Rondvaart Ondernemers. Alle bedrijven die zich beroepsmatig bezighouden met rondvaarten in Friesland en varen met schepen die voldoen aan de eisen van de scheepvaartinspectie zijn bij de vereniging aangesloten. De FRO-schepen hebben capaciteit voor bijna 3000 passagiers en kunnen beschikken over diverse ligplaatsen in de provincie. De hoeveelheid van deze ligplaatsen is echter voor uitbreiding vatbaar. Vanuit de branche is vraag naar meer ligplaatsen om nieuwe of andere arrangementen te ontwikkelen. Ook de kwaliteit van de ligplaatsen zou verbeterd kunnen worden, met name door goede bebording en goede afmeermogelijkheden. De rondvaartschepen van de FRO hebben in 2009 en 2011 in totaal 120.000 passagiers per jaar vervoerd, die € 5.000.000,- in Friesland hebben besteed. Landelijk zijn er 359 rondvaartboten die samen goed zijn voor een omzet van € 98.000.000 en een economische betekenis van € 127.000.000. Knelpunten zijn er in de vaarwegen vooral ten gevolge van een niet optimale bediening van bruggen en sluizen en ten gevolge van een beperkte waterdiepte. Ook storingen aan bruggen en stremmingen van vaarwegen ten gevolge van evenementen of werkzaamheden beperken de schepen in hun mogelijkheden.
21
Tabel 1 Fro rondvaartbedrijven in Fryslân ___________________________________________________ 4 Tabel 2 passantenligplaatsen rondvaartboten _______________________________________________ 7 Tabel 3: aantal bezoeken van rondvaartschepen in 2009 en 2011 _______________________________ 9 Tabel 4: gewenste ligplaatsen ___________________________________________________________ 10 Tabel 5: aantal passagiers per ligplaats. ___________________________________________________ 13 Tabel 6 :jaarlijkse uitgaven van passagiers per haven ________________________________________ 15 Tabel 7: jaarlijkse extra uitgaven bij nieuwe ligplaatsen per haven ______________________________ 16 Tabel 8: Passagiersvaart in Nederland ____________________________________________________ 19
©FRO februari 2012 Vereniging van Friese Rondvaart Ondernemers www.rondvaartboten.nl
[email protected]
22
