Rondl ei di ngi ndeToekomst
Rondleiding in de toekomst van het Leerwerkcentrum Milieu, Duurzaamheid en Techniek Dames en heren, graag heet ik u welkom in het Leerwerkcentrum Milieu, Duurzaamheid en Techniek, hier gevestigd binnen de firma Wilkohaag Metaal aan de Uitenhagestraat in Den Haag. Ik ben blij u te mogen rondleiden op deze stralende voorjaarsdag in 2014. Ik wil u kennis laten maken met enkele leerlingen die bezig zijn met een opleiding tot medewerker Recycling. We zeggen soms ook wel ‘slim slopen’. U zult zien dat deze jongeren enthousiast werken aan het leren van een mooi vak:
het vak van ‘Slimme Sloper’ U zult ook zien dat deze jongeren juist hier in het leerwerkcentrum goed tot hun recht komen. Het zijn jongeren die meestal een niet zo succesvolle schoolcarrière achter de rug hebben, of zelfs hebben afgebroken. Anderen zitten nog op praktijkscholen en komen hier twee dagen in de week en volgen praktijklessen materialen herkennen en materialen vrijmaken uit allerlei afgedankte gebruiksvoorwerpen zoals koelkasten, klein huishoudelijke apparaten en elektronica. Maar ook grotere meubels en autowrakken en andere zaken met veel metalen onderdelen en andere materialen.
Recyclen is het op slimme wijze halen van allerlei goed te gebruiken grondstoffen uit diverse objecten in de wereld om ons heen. Je hoeft niet veel fantasie te hebben om te zien dat er nog een wereld aan sloopactiviteiten voor ons ligt. En het zal u ook niet verbazen dat er een hele wereld achter het slim slopen verborgen zit. Met die fascinerende, technische, innoverende ‘wereld van slim slopen’ maken de jongeren hier op concreet niveau kennis. Niet alleen op concreet niveau, want we spreken met de jongeren ook over de filosofie achter de ecologie. We noemen dat wel 'ecosofie'. We lenen dit woord van de filosoof Henk Oosterling. In zijn boek Eco3 spreekt hij van drie niveaus binnen het werken aan duurzaamheid: fysiek, sociaal en mentaal. Ook wij zoeken hier naar een bredere kijk op ecologie, recycling en duurzaamheid.
1
Soms denken jongeren, als ze voor de eerste keer ons leerwerkcentrum komen, dat we een autowrak in elkaar persen met een grote, zware machine en dat pakketje als één afvalproduct verwerken. Mooi is om de verassingen te zien op de gezichten van jongeren als ze leren dat we de auto niet in elkaar drukken, maar juist uit elkaar halen en verdelen in meer dan 40 verschillende componenten. U zult begrijpen dat daar veel praktische materiaalkennis bij nodig is en handig manoeuvreren bij het vrijmaken met onderdelen en de diverse materialen. U leerde nog op school dat ijzer gewonnen werd uit ijzererts. Brokken ijzererts werden uit de grond gehakt en in ovens gegooid. Het ijzer smolt en lekte uit de stenen. Zeker gebeurt dat nog maar wat meer en meer gebeurt is het winnen van ijzer uit niet meer gebruikte objecten om u heen. We verzamelen uit de dichtbevolkte stad alle grondstoffen die niets liggen te doen - net als ijzer in ijzererts eigenlijk niets ligt te doen - in niet meer gebruikte alledaagse voorwerpen. Dat proces zijn we gaan noemen
‘Urban Mining’ De meest rijke vindplaats van grondstoffen is op dit moment de stad. Door slim te verzamelen en slim uit elkaar te halen zijn we niet meer alleen bezig met ‘slim slopen’, maar met ‘slim grondstoffen delven’. Ook dit gaat veel werkgelegenheid opleveren en het proces van 'urban mining' is een innovatief onderdeel van de verschillende leertrajecten binnen het Leerwerkcentrum Milieu, Duurzaamheid en Techniek, Wat de jongeren hier leren is een vak, een ambacht. Het ambacht in een modern jasje. Gebruikmakend van computers, sorteerstraten, materiaalstrippers, materiaal kennis en wat al niet meer. Ze werken hier aan een economie die gestoeld is op ecologische principes. Dat duurzaam omgaan met materialen en grondstoffen is een wezenlijk onderdeel van de opleiding en van hun toekomst vak. In dat opzicht werken de jongeren in meerdere opzichten aan hun toekomst: als moderne vakman en als burger in een wereld waarin grondstoffen schaars worden en ecologie een hoge vlucht zal nemen. We zitten nu bij elkaar in één van de kleine klaslokalen. Zoals u merkt hoort u de bedrijvigheid, maar we kunnen op een normaal niveau met elkaar communiceren. We gaan rondlopen en komen bij onze rondgang allerlei activiteiten tegen. Daarginds ziet u enkele jongeren die bezig zijn met het leren besturen en bedienen van een vorkheftruck. Ik kan u verzekeren: dat is lastiger dan u denkt. Het kost echt praktisch inzicht om zo’n vorkheftruck zonder problemen rond te rijden. In het klaslokaal hiernaast zijn net gearriveerde leerlingen eerst bezig met hun theorie over het heftruck rijden. Het gaat dan om draaicirkels, berekenen hefvermogen en de basale werking van het apparaat zelf. Dit ter voorbereiding op de praktijklessen. Ook wel als opwarmertje voor het feit dat ze na die lessen op zo’n heftruck mogen plaatsnemen. Daar leven ze echt naar toe. Voorbereidende lessen zorgen er voor dat ze zo’n heftruck met een grote mate van ontzag tegemoet treden. Immers, het is geen speelgoed.
2
We werken hier veel met deelcertificaten en de jongeren weten dat het deelcertificaat 'Veilig rijden met een vorkheftruck’ hun kans op stage, werk of bijbaantjes enorm vergroot. En belangrijk: met het deelcertificaat:
'Veilig rijden met een vorkheftruck’ op zak kunnen zij iets wat u en ik niet kunnen. Dat is een enorme stimulans voor hun gevoel van eigenwaarde en zelfrespect.
Leerlingen zijn hier ook bezig met het volgen van allerlei breed toepasbare veiligheidsopleidingen, zoals
VCA-Basis en BHV+AED.
Die veiligheidslessen zijn nodig om bijvoorbeeld in en fabriek of bouwplaats rond te mogen lopen. Ook hier is de theorie weer optimaal afgestemd op de praktijk. Praktijk en theorie vormen een geheel. We leren de jongeren dat iets doen zonder je hoofd te gebruiken dom is, niet slim; we leren ze ook wie alleen zijn hoofd gebruikt en niet zijn handen letterlijk 'onhandig' is, eigenlijk zonder handen. Je bent dan – zeg maar - onthand.
Jongeren leren in deze werkwereld dat alles alleen goed kan gaan en prettig kan verlopen als we ons houden aan enkele gezamenlijk gemaakte afspraken. Simpele voorbeelden daarvan zijn op tijd komen, anderen de ruimte geven, opletten of je anderen misschien even een helpend handje moet toesteken. Dus niet alleen kijken, maar ook waarnemen, opmerkzaam zijn. We hanteren ook afspraken als: neem eten mee om gezamenlijk te kunnen lunchen. Ook spreken we steevast af – mag misschien onnodig lijken, maar dat is het niet – dat ze ontbeten hebben alvorens ze hier ’s morgens naar toe komen. Sommige jongeren komen - op vrijwillige basis een halfuur eerder en ontbijten dan hier met z’n allen. Ook goed natuurlijk en ook wel prettig voor ons, want zo weten wij al een half uur van tevoren al dat ze op tijd zijn!
3
Wij hebben met deze aanpak een aantal waardevolle zaken weten te realiseren: - jongeren leren (voldoen dus - wat ons betreft - aan hun LEERplicht) zonder eigenlijk door te hebben dat ze dingen leren die je ook op schoolse wijze kunt leren. Het ziet er hier gewoon anders uit dan het door hen gehate schoolse leren; dat vier keer drie twaalf is, is voor hen ineens duidelijk als we het hebben over vier sorteerbakken in drie rijen. Vier keer drie zonder objecten is voor velen abstracte theorie; met de sorteerbakken is het zichtbare werkelijkheid;
- jongeren leren en verwerven vakkennis op een gebied waar de komende decennia nog veel werkgelegenheid zal zijn; we kunnen bijna spreken van werkgarantie;
- ze leren door af te kijken (en dat mag op scholen juist niet) en ze leren om verder te kijken dan de eerstvolgende klus; in de klas en onder het werk spreken we met elkaar over het vak, het ambacht en het mooie ervan en van de steeds verder gaande innovatie; ze leren meekijken naar verbeterprocessen;
4
- we werken met jongeren die op het punt stonden het bijltje erbij neer te gooien; ze zaten niet lekker in hun vel, kampten – maar ook nu nog – met problemen van huiselijke aard, soms met verslavingen en regelmatig met fikse schulden; wij begeleiden hen hierbij, maar doen dat wel samen met professionele coaches die hier vaak naar toekomen en hier gesprekken kunnen voeren; in dat opzicht bieden we ruimte en doen we niet moeilijk als de jongeren erkennen dat ze problemen hebben waaraan gewerkt moet worden. Wij waarderen het dat ze hun problemen aanpakken en zij waarderen het dat ze daar binnen de leerwerksituatie de gelegenheid voor krijgen. En wij zijn niet te beroerd om te erkennen dat het feit dat zij werken aan het oplossen van hun doorgaans complexe problematiek ook voor ons gunstig is, want ik garandeer u dat een medewerker of leerling die thuis problemen heeft zich onvoldoende goed kan richten op de werkzaamheden en de lessen. Je kunt niet geconcentreerd leren en werken als je steeds maar in je hoofd aan het uitrekenen bent hoe groot je schulden zijn en hoelang je nog vastzit aan aflossingstermijnen. - met alles wat de jongeren hier leren, worden voor hen de kansen vergroot op een stage of baan. Dit kan natuurlijk binnen de recycling- en demontagebranche, maar dat hoeft niet. Met de verschillende certificaten op zak kunnen zij ook terecht op gemeentewerven, bij garages of kwik-fits, op de (bloemen)veiling en in tuinderijen, bij een loodgieter of aannemer of bij een bouwmarkt. Het is in onderwijsland een vaak genoemde slogan:
Dat betekent zoiets als: “een kind - maar ook jongere - heeft een gevarieerde omgeving nodig, vol van afwisseling en verschillende mensen om prettig, gewaardeerd en gestimuleerd op te groeien”. Deze slogan wordt veel gebruikt binnen het ‘brede buurtschool concept’ van basisscholen. Mooi concept, kunnen we goed gebruiken en we trekken het daarom gewoon naar ons toe. We halen het naar onze situatie. Het geheel aan ontmoetingen, ervaringen, gesprekken, activiteiten, werkzaamheden, relaties, afspraken, dat geheel vormt de jongeren; beweegt ze om te werken, motiveert ze om te leren, inspireert ze om na te denken, bijvoorbeeld over hun vak, over ecologie, over duurzaamheid en over toepasbare technologische innovatie.
5
Oh, kijk even mee. We lopen hier langs een lokaal waar de jongeren na werktijd kunnen douchen en zich verkleden om daarna nog even gezamenlijk een warme chocomel of een frisdrankje te drinken. Hebben we ingericht samen met de jongeren, uiteraard gebruik makend van bestaande materialen die bij ons bedrijf binnenkomen: milieuvriendelijk en duurzaam! Enkele jonge medewerkers van het bedrijf runnen het in eigen beheer; ze moeten ook zelf schoonmaken.
Wat is er nodig om dit hier allemaal te laten gebeuren: De diverse praktijkscholen in en rond Den Haag moeten zien dat een deel van hun leerlingen een deel van hun schooltijd hier kunnen doorbrengen met leren en leer/werken; hier horen dan passende vergoedingen bij op basis van afspraken;
Jongeren die uit de ‘boot van het reguliere onderwijs’ vallen, moeten hier naar toe kunnen komen; na een intake van onze zijde moet de overheid accepteren dat het hier gaat om het invullen van de leerplicht (immers, er wordt hier geleerd); dat betekent ook dat onderwijsgeld en -fondsen beschikbaar moet zijn voor deze vorm van op de persoon afgestemde leertrajecten; we moeten dus het begrip 'leerplicht' weer serieus nemen en niet beperken tot de 'plicht-om-in schoolbankjes-te-zitten'; immers daar wordt vaak niet geleerd. Klip en klaar: hier wel!
Jongeren die willen kiezen voor een startkwalificatie MBO II, techniek met specialisatie recycling moeten hier hun opleiding kunnen volgen; voor de vakken Nederlands, Engels en andere algemeen vormende vakken kunnen ze gebruik maken van ROC’s in de buurt; en waarom niet zo: een leerkracht van zo’n ROC komt hier naartoe en geeft zijn lessen ingebed in de leer/werkgemeenschap die we hier met de jongeren en de medewerkers van het bedrijf dagelijks creëren;
6
Er wordt hard gewerkt aan het onderzoeken van de mogelijkheden om te komen tot een erkende MBO II. Wij worden hierbij geholpen door SOSVakmanschap. Zij adviseren ons over de routing om te komen tot een kwalificatie(dossier) voor Medewerker Recycling. Jongeren die ‘kopje-onder-gaan’ in grote anonieme instituten, die het nodig hebben dat begeleiders (die hen goed kennen) hen steeds weer opnieuw ‘bij de les houden’ en stimuleren door te zetten, die jongeren moeten hier hun school kunnen afmaken, voltijds of deeltijds. Jongeren kunnen hier diverse deelcertificaten halen, zoals – we noemden het al heftruck rijden, maar ook verschillende vormen van lassen, autobandentechniek,
onderdelen van 'urban mining' en wat we de komende jaren nog meer gaan ontwikkelen; één en ander mede afhankelijk van de vraag en de mogelijkheden die we – ook financieel – geboden krijgen; En moeten we met diverse instellingen (en ook het rijk en de gemeente) concrete afspraken kunnen maken over onze inzet en vergoedingen die daar tegenover staan.
Wij denken dat we goud in handen hebben. Met de recycling in gedachte willen we dat goud keer op keer opnieuw inzetten om te komen tot een duurzaam leerwerkcentrum dat volwassenen oplevert met een vakopleiding waarmee ze goed zijn voorbereid op werken in duurzaamheid, techniek en recycling. We willen jongeren-met-een-risico opleiden, vormen en opvoeden tot gewaardeerde collega’s binnen de brede ecologische doelstellingen van “Duurzaam Den Haag”.
7
O ja, laatste nieuwe ontwikkeling: een kunstenaar/vormgever heeft gevraagd of hij hier op zaterdagen kan werken aan objecten (soms gebruiksvoorwerpen zoals lampen en schalen en tafels). Hij wil dat doen samen met hierin geïnteresseerde jongeren. Ze willen gebruik kunnen maken van de materialen die hier voorradig zijn. We bekijken nu of dit kan en welke afspraken en garanties over en weer geregeld moeten worden. Wel mooi voorbeeld van bijzondere recycling, dus we hopen dat het gaat lukken.
Omdat wij ons ook heel erg betrokken voelen bij de wijk waarin wij ons bedrijf mogen voeren, doen wij ook graag iets terug. Zo staat het pand niet leeg en nutteloos in de uren dat Wilkohaag en het Leerwerkcentrum rust houden. Kijk, de accommodaties worden niet alleen door de kunstenaar gebruikt, maar ook voor diverse projecten op het gebied van scholing en arbeidsmarkt: Nederlandse les en leren fietsen voor allochtone vrouwen,
het leren sleutelen aan je eigen scooter of auto,
en een repair-café voor huishoudelijke apparaten van bewoners in de wijk.
8
Omdat er dan natuurlijk ook toezicht moet zijn, is er altijd een conciërge aanwezig. Deze baan, net als de banen voor schoonmaakster, administratief medewerkster en hulpkracht, wordt ingevuld iemand die weer moet integreren in het arbeidsproces, bijvoorbeeld na langdurige ziekte of werkloosheid. Ook diverse andere werkzaamheden om weer te wennen aan (arbeids)ritme worden op deze manier ingevuld. Hiertoe werken we samen met onder andere Brijder Verslavingszorg, Haeghe Groep en Haags Werk Bedrijf.
Tot nu toe behaalde certificaten : Veilig rijden met een Vorkheftruck (vanaf 2011): 110 Assistent Bandenspecialist (vanaf 2012): 65 VCA-Basis (vanaf 2013): 50 AKA-medewerker Recycling (vanaf 2013): 20 Lassen (vanaf 2014): 15 BHV+AED (vanaf 2014): 15
9
Recycling: meer dan “de geschiedenis herhaalt zich”
Producten van gisteren Afval van vandaag Basis van morgen
10
