RIS

Gemeente Den Haag

Burgemeester

De voorzitter van Commissie Bestuur

BSD/2015.487 – RIS 284701 070 - 353 2937

6 augustus 2015 Ouderen en Veiligheid

Geachte voorzitter, Op 9 april 2015 bespraken wij in de Commissie Bestuur het Raadsvoorstel Integraal Veiligheidsbeleid 2015-2018. Daarbij werd ook kort stil gestaan bij het plan Ouderen en Veiligheid van de Partij van de Arbeid. Het college heeft waardering voor het initiatief van de PvdA en voelt zich gesteund in de ambitie om een seniorvriendelijke stad te zijn. Den Haag was de eerste stad in Nederland die zich aansloot bij het netwerk ‘Age friendly cities’ van de World Health Organisation (WHO). Wethouder SEZH komt op korte termijn met een actieprogramma hierover; mogelijk volgt daarin nadere intensivering op sommige van uw aanbevelingen. Omdat het PvdA-plan een ruimer gebied beslaat dan mijn portefeuille openbare orde en veiligheid -het gaat immers ook over ouderenwelzijn, gezondheid, wonen en eenzaamheid- ontvangt u in deze brief een reactie naar portefeuille op de aanbevelingen. Dit kan aanleiding zijn tot bespreking in andere vakcommissies. Wat betreft ouderen en criminaliteit merkte ik op dat in tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, ouderen veel minder vaak slachtoffer zijn van criminaliteit dan jongeren. Niettemin wordt er in het veiligheidsbeleid 2015-2018 en in de dagelijkse uitvoering daarvan veel aandacht besteed aan het onderwerp veiligheid voor ouderen. Hieronder geef ik een korte impressie per aanbeveling, ingedeeld per portefeuille.

Portefeuille openbare orde en veiligheid Voorlichting - De gemeente Den Haag biedt 65+ers goed voorlichtingsmateriaal aan (zie bijv. voorlichtingsmateriaal Veilig Thuis en Veilig buiten van het ministerie van Veiligheid en Justitie en bijbehorende checklist). Dit is bewezen geschikt voor het voorkomen van babbeltrucs en woningovervallen.

BSD/2015.487

2

Reactie (ook vanuit de portefeuille zorg): Bij elke voorlichtingsbijeenkomst (ongeveer 40 per jaar) van het allround Preventieteam wordt de brochure “Senioren en Veiligheid” verstrekt, waarin kernachtig wordt ingegaan op woninginbraak, overval op woning, babbeltrucs, straatroof en zakkenrollerij. Veilig Thuis houdt zich zowel met publieksvoorlichting als met gerichte voorlichting aan ouderen en professionals bezig. Deze voorlichting is gericht op het tegengaan van verschillende vormen van ouderenmishandeling. Zo is er onder andere aandacht voor financiële uitbuiting. Het vergroten van de weerbaarheid van ouderen is hierbij van groot belang. - Ouderen en vrijwilligers de mogelijkheid bieden een training criminaliteitspreventie te volgen (zie bijvoorbeeld digitale training landelijke CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid). Zo kunnen vrijwilligers in twee uur worden klaargestoomd om cursussen te geven aan ouderen over veiligheid. Daarin is ook aandacht voor allerlei vormen van babbeltrucs e.d. Reactie: Vrijwilligers van de BIT-teams krijgen een training van drie dagdelen aangeboden via Eye4safety. Ook worden er individuele bewoners opgeleid om inbraakpreventieadviezen te kunnen geven. - Voorlichting en assertiviteitstraining gericht op het voorkomen van babbeltrucs. Reactie: Senioren-complexen krijgen een speciale voorlichting waarbij babbeltrucs en inbraak vaste punten zijn. Bewoners hebben daarbij de mogelijkheid om gratis een deurspion en een kierstandhouder aan te vragen. Deze wordt door de Haeghe Groep –voor de bewoners eveneens gratis- gemonteerd. - Intensiveren van de voorlichting door de brandweer aan ouderen, zodat mensen nog beter omgaan met sigaretten, kaarsen en vuur. Reactie: Dit onderwerp is een kerntaak van de brandweer, die prioriteit krijgt. Voorkomen is uiteraard beter dan genezen. Uit efficiencyoverwegingen wordt ook gebruik gemaakt van het netwerk, bijvoorbeeld door inschakeling van de seniorenvereniging ANBO en de thuiszorg. Professionalisering - Beginnend dementerenden zullen ook langer thuis blijven wonen. Het is zaak dat de eerste signalen goed worden herkend en dat politie en brandweer voldoende zijn getraind om onveilige situaties in en om huis te herkennen en tijdig zorgverleners in te schakelen. Reactie: Voor politiemensen en brandweerlieden is het min of meer ‘core business’ om dit soort situaties te onderkennen. - Het trainen van vrijwilligers en zorgprofessionals om onveilige situaties te melden. Reactie: Dit gebeurt bijvoorbeeld via de BIT-teams en de ANBO. De brandweer is bezig met inschakeling van de thuiszorg als het gaat over signaleren van brandgevaarlijke situaties. Inbraak, overval en babbeltrucs - Keurmerk veilig wonen voor ouderen. Update elke vijf jaar.

BSD/2015.487

3

Reactie (ook vanuit de portefeuille wonen): Het ontwikkelen van woon-keurmerken is in algemene zin geen taak van de gemeente, maar wordt overgelaten aan de markt. Mocht er een initiatief zijn om een speciaal keurmerk veilig wonen voor ouderen te ontwikkelen, dan zien we dat met belangstelling tegemoet en kan gekeken worden of en in welke vorm de gemeente hier een bijdrage aan kan leveren. Wat betreft het Politiekeurmerk Veilig Wonen: de gemeente maakt prestatie-afspraken met corporaties. Daarin vragen we van corporaties inspanningen om woninginbraak te verminderen, waarbij een aanpak op maat wordt ontwikkeld, in samenwerking met de gemeente en in gebieden waar het het meest nodig is. Het Politiekeurmerk veilig wonen is hierbij onderwerp van gesprek, maar geen doel op zich. Politiekeurmerk veilig wonen heeft puur te maken met de woning en de woonomgeving, niet met de leeftijd van de bewoner. - Meer veiligheidschecks in woningen om babbeltrucs te voorkomen. Reactie: Babbeltrucs vinden aan de deur plaats. Als iemand de woning binnen is zijn we feitelijk al te laat. Zie hierboven. - Meer inzet van videofoon en kierstandhouders. Reactie: Studenten van het Maria College gaan onder aansturing van het Preventieteam elk jaar bij een aantal (senioren)woningen langs waarbij babbeltrucs extra onder de aandacht worden gebracht. Kierstandhouders zijn daarbij onderdeel van het repertoire. Zie hierboven. Aangiftebereidheid oudermishandeling - Maak samen met de politie en zorgpartners in de wijk, werk van de meldbereidheid ouderenmishandeling. Reactie (ook vanuit de portefeuille zorg): Dit onderwerp wordt landelijk al onder de aandacht gebracht, met name met de campagne “Het houdt niet op….niet vanzelf”. Met de invoering van de Wet ‘Verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling’ zijn professionals sinds 1 juli 2013 verplicht de meldcode te gebruiken bij vermoeden van geweld in huiselijke kring. Dit betekent dat zij aan de hand van een stappenplan hun vermoedens concretiseren, bespreken en indien nodig advies inwinnen of melden bij Veilig Thuis. De GGD ondersteunt de gemeente en organisaties bij de implementatie van de meldcode. Het is van belang dat ouderen zelf ook kennis hebben van de mogelijkheid om melding of aangifte te doen, zodat zij deze mogelijkheid in overweging kunnen nemen. Voorlichtingscampagnes dragen hieraan bij. Niet in alle casuïstiek, bijvoorbeeld in het geval van ontspoorde zorg, draagt een aangifte bij aan het verbeteren van de situatie. Om die reden leggen we de nadruk op het doorbreken van het taboe en het herstellen van de veiligheid. Afhankelijk van de situatie, kunnen acties als het ondersteunen van mantelzorg of het doen van aangifte, bijdragen aan het herstel van de veiligheid. Brandveiligheid - Er zijn speciale veiligheidsmiddelen voor ouderen. Denk aan een rookmelder met trilplaat die je onder je kussen kunt leggen of met alarmlicht. Ook kunnen ze de melder doorkoppelen naar de buren of een noodnummer onder een sneltoets van de telefoon zetten.

BSD/2015.487

4

Reactie: Een rookmelder met trilplaat is bestemd voor doven. De brandweer is bij voorlichtingsacties niet zuinig met gratis gewone rookmelders, maar speciale voorzieningen worden op een gegeven moment te kostbaar. - Ondersteuning bij het brandveiliger maken van de woning. Inzetten van domotica voor het voorkomen en herkennen van brandgevaar, specifiek rook bewegingsmelders. Reactie: Zie boven: voorlichting en ondersteuning is zeker een taak van de brandweer en die wordt ook uitgevoerd. Duurdere voorzieningen zijn een verantwoordelijkheid van de eigenaar of de corporatie. - Inzicht in vluchtroutes. Ouderen zijn minder snel. Het scheelt dus als zij vooraf hebben nagedacht over hoe ze weg kunnen komen. Reactie: Het is niet helemaal duidelijk wat hiermee wordt bedoeld. In hotels, ziekenhuizen, verpleeghuizen e.d. zijn de vluchtwegen aangegeven. In de particuliere woonomgeving wordt het te veel maatwerk om ze aan te geven en mogen ze bekend worden verondersteld.

Portefeuille Leefbaarheid Leefbaarheid - Het vrijhouden van aflopende stoepen door het aanbrengen van rolstoellogo’s op aflopende stoepranden op de hoek: zodat parkeerders nog beter rekening houden met rollators en rolstoelen. Reactie: In het Handboek Openbare Ruimte is aangegeven dat zoveel mogelijk het 'Handboek voor het toegankelijk en bruikbaar ontwerpen en bouwen voor gehandicapte mensen' gevolgd moet worden. Dit is nog niet overal in Den Haag doorgevoerd. Wel is in de meeste gevallen op hoeken van straten het trottoir verlaagd. Incidenteel wordt bij klachten van mindervaliden door de wegbeheerder een “rolstoeltegel” aangebracht ter plaatse van de verlaagde band. - Melden van onveilige situaties stimuleren en faciliteren, zodat we de leefomgeving met elkaar veiliger maken. Daarnaast bezien hoe we het doen van meldingen nog gebruiksvriendelijker kunnen maken voor ouderen. Is de APP bijvoorbeeld ook te lezen als je slechtziend bent? Reactie: Meldingen over onveilige situaties kunnen via de gemeentelijke website worden ingediend. Met de combinatie CTRL/scrollen kan het lettertype vergroot worden. Deze mogelijkheid heeft de APP niet. Wel is er software beschikbaar die het mogelijk maakt om APP’s te vergroten of om geschreven teksten voor te laten lezen.

Portefeuille zorg Welzijn - Voorzieningen dichtbij: rollatorafstand moet een maatstaf zijn voor alle basale voorzieningen (goed voorbeeld: de nieuwe servicepunten): voor alle ouderen moeten deze voorzieningen goed bereikbaar zijn. De bekendheid van een wijkteam is hierbij cruciaal, zodat er altijd hulp is in te schakelen. Reactie: De afstand die met behulp van een rollator kan worden afgelegd is afhankelijk van de mogelijkheden van de gebruiker van de rollator. Zoals de PvdA zelf al aangeeft is met de realisatie van de servicepunten XL rekening gehouden met een evenwichtige spreiding over de stad.

BSD/2015.487

5

Dit geldt ook voor spreiding de ontmoetingscentra en dagstructureringsprojecten. In voorkomende gevallen waarbij de mobiliteit beperkt is, is bezoek door een ouderenconsulent of lid van een wijkzorgteam mogelijk. - Signaleer eenzaamheid en werk aan het versterken van een sociaal netwerk. We dagen het college uit om met concrete plannen te komen. Verbindt generaties met elkaar waar dat mogelijk is. Reactie: Door het wegvallen van hun levenspartner en andere mensen in hun omgeving hebben ouderen vaak te maken met een kleiner wordend sociaal netwerk. Dat kan eenzaamheid in de hand werken, maar hoeft niet per se. Eenzaamheid is het persoonlijk ervaren van een gemis aan (kwaliteit van) sociale relaties. Door ouderen te helpen om vitaal te blijven en zich te richten op het optimaliseren van leefplezier willen wij het gevoel van eenzaamheid bij ouderen verdrijven en zo mogelijk voorkomen. Tijdens de Maand van de Vitaliteit, waarin ook de Week van de Eenzaamheid en de Nationale Ouderendag vallen, vestigen wij de aandacht op de mogelijkheden van vitaal, gezond en betrokken ouder worden. Ook huisartsen onderkennen dat eenzaamheid soms het onderliggende probleem is voor lichamelijke klachten bij ouderen. Met methoden als ‘Welzijn op recept’ werken huisartsen en ouderenconsulenten samen. Wij stimuleren huisartsen via het ouderenwerk hun patiënten te informeren zodat zij meer gebruik gaan maken van wijkvoorzieningen en netwerken. Op basis van doorverwijzing van de huisarts naar het ouderenwerk kunnen vrijwilligers ouderen leren hoe zij aansluiting vinden bij bijvoorbeeld verenigingen. Ouderen die voor andere ouderen activerings- en ontmoetingsactiviteiten opzetten, kunnen blijven rekenen op ondersteuning door het welzijnswerk, bijvoorbeeld via ontmoetingstafels en ouderensociëteiten. Met de wijkgesprekken halen we niet alleen signalen op, maar promoten we juist dit soort mogelijkheden. Voorbeelden van het verbinden van generaties zijn projecten waarbij studenten korting krijgen op de huur als zij als tegenprestatie hand- en spandiensten verlenen aan de oudere, of een project waarbij studenten koken voor ouderen of hen wegwijs maken op de PC/tablet. Zorg - Investering in domotica, bijvoorbeeld ondersteuning/zorg op afstand door middel van de Ipad, waarbij contact kan plaatsvinden tussen ouderen, hulpverleners en mantelzorgers. Reactie: We bieden ouderen de gelegenheid om te leren omgaan met sociale media, websites en gedigitaliseerde gegevensbestanden. Hierdoor zijn zij in staat om sneller te communiceren met zorgverleners en hun mantelzorger/netwerk. In het kader van ICT in de zorg zijn wij doende om samen met de GGD en externe partijen het project ‘Gezond lang thuis’ vorm te geven. Hierbij gaan we in samenspraak met bewoners van flatgebouwen na welke domotica/ICT-toepassingen ondersteunend kunnen zijn aan de wens van de bewoner om zo lang mogelijk zelfstandig te zijn. - Stadsbreed alarmeringssysteem, bij voorkeur aangesloten op de sociale wijkteams. Reactie: Een stadsbreed alarmeringssysteem bestaat reeds. Hagenaars die dat wensen kunnen zich aansluiten bij het persoonsalarmeringssysteem van Haagse zorginstellingen. Deze instellingen zijn betrokken bij de wijkzorgteams. - Huisbezoek wijkverpleegkundige 1e, uiterlijk 2e dag na thuiskomst. Valpreventieprogramma’s kunnen flinke besparingen in medische kosten opleveren. Het loont om beweeginterventies te stimuleren en valpreventie onder de aandacht te brengen bij verschillende doelgroepen

BSD/2015.487

6

Reactie: Het arrangeren van een bezoek aan huis door de wijkverpleegkundige is een taak van de transferverpleegkundige van het ziekenhuis. Een huisbezoek van een wijkverpleegkundige is niet in alle gevallen noodzakelijk. De GGD en de afdeling Sportsupport verzorgen valpreventiecursussen voor ouderen. In de cursus is aandacht voor het voorkomen van vallen, het beoordelen van de veiligheid in het huis, en het belang van een goede conditie. Ook een trainingsprogramma voor de algehele conditie en speciale balansverbeterende oefeningen zijn onderdeel van de cursus. De cursus wordt via de gemeentelijke website en wijkkranten onder de aandacht gebracht bij de verschillende doelgroepen. Via programma’s als Senior Actief, Meer bewegen voor ouderen en Samen bewegen worden ouderen gestimuleerd (meer) te bewegen. In de sport- en beweegwijzer 50+ kunnen ouderen zien welke beweegmogelijkheden er in de buurt zijn. Ouderenmishandeling - De gemeente Den Haag ondersteunt voorlichtingscampagnes gericht op het herkennen van ouderenmishandeling Reactie: Zowel de GGD als Veilig Thuis houden zich bezig met voorlichting op het gebied van ouderenmishandeling. Hierbij wordt ook aangesloten bij de landelijke activiteiten rondom de publiekscampagne. Voorbeelden van campagneactiviteiten zijn: Specifieke Veilig Thuis affiches gericht op ouderenmishandeling, de Haagse fototentoonstelling over ouderenmishandeling en voorlichtingsactiviteiten in verpleeghuizen. Het onderwerp ouderenmishandeling is daarnaast onderdeel van de Haagse stadsenquête. - Ontwikkel samen met het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling cursussen en materiaal t.b.v. de bewustwording onder professionals en vrijwilligers. Zorg ervoor dat aanwezige kennis in de zorg ook wordt verspreid. Reactie: De projectleider ouderenmishandeling van de GGD is deelnemer van dit Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling en zodoende betrokken bij de instrumenten die het Platform aanreikt. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft met haar actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ in samenwerking met het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling een basis voor de aanpak neergelegd. In lijn hiermee ondersteunt de GGD de implementatie van de Leidraad Veilige Zorgrelatie(een handreiking ter voorkoming van grensoverschrijdend gedrag of mishandeling door medewerkers en vrijwilligers in langdurige zorg, Min van VWS) en wordt onder andere gebruik gemaakt van de handreiking Vrijwilligers tegen ouderenmishandeling (ontwikkeld door het Ministerie van VWS en het Verwey-Jonker Instituut). - Sociale cohesie: maak gebruik van kennis en ervaring, ouderen vervullen vrijwilligerswerk in de buurt (van planten water geven, pakjes aannemen voor werkende buren tot taalles, koken, oppassen, etc.), ontmoeting bevorderen, etc. Reactie: Vitale ouderen worden benaderd zich in te zetten voor vrijwilligerswerk via de burenhulpcentrales en de particuliere vervoersdienst. Zo helpen zij niet alleen anderen maar krijgen zij ook de gelegenheid contacten te leggen met anderen. Daarnaast wordt via de site denhaagdoet.nl een beroep gedaan op de inzet van vrijwilligers waaronder veel ouderen. Ontmoeting wordt onder andere bevorderd door de het organiseren van activiteiten voor ouderen zoals 'meer bewegen voor ouderen' en het aanbod van activiteiten voor en door wijkbewoners zoals yoga, tekenen, schilderen, koersbal en jeu de boules.

BSD/2015.487

7

Portefeuille Sociale Zaken en Wijkaanpak - Ontmoeting: verbinden brede buurtschool, buurthuizen van de toekomst, Van harte, etc. Reactie: Insteek van het beleid rond de brede buurtschool en de buurthuizen van de toekomst, is dat de brede verbinding in de buurt en in de wijk wordt gezocht. Verschillende maatschappelijke organisaties ontmoeten elkaar - en de bewoners van de wijk - daardoor op dezelfde plek. De drie genoemde organisaties zijn daar een goed voorbeeld van. Denk bijvoorbeeld maar aan Mariahoeve, waar Resto VanHarte op het Diamant College opereert en die school nauw samenwerkt met het Buurthuis van de Toekomst in Woonzorgcentrum Ametisthorst. Daar ontmoeten, dankzij die samenwerking, jongeren en ouderen elkaar wekelijks, wat voor beide groepen van enorme toegevoegde waarde is. - Buurtinitiatieven stimuleren rond toezicht, zoals bijv. studenten die toezien toe op ouderen in ruil voor lagere huur, straatvrijwilliger, telefooncirkels etc. Reactie(ook vanuit de portefeuille openbare orde en veiligheid): Het college heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de Buurt Interventie Teams (BITs)en de Buurt Preventie Teams(BPTs). De leden van de BITs zetten zich in voor hun omgeving zonder dat daar direct iets tegenover staat; zij leveren een waardevolle bijdrage aan de leefbaarheid en veiligheid in hun leefomgeving. Hun inzet is de afgelopen jaren verbreed; steeds meer worden deze teams ingezet om voorlichting te geven aan medewijkbewoners. Op deze manier stimuleren we de Haagse Kracht. Het idee om een ruil te organiseren zal het college in overweging nemen bij de ontwikkeling van nieuwe plannen rondom toezicht. - Tegemoetkoming voor ouderen met kleine beurs om alarmering te kunnen betalen. Reactie: Het minimabeleid is dit jaar geïntensiveerd. Onderdeel van deze intensivering is de collectieve zorgverzekering voor mensen met een krappe beurs. De gemeente heeft de gemeentelijke bijdrage in de premie voor de collectieve zorgverzekering voor AOW-gerechtigden met € 10,00 per maand verhoogd. Minima krijgen via deze collectieve zorgverzekering (Azivo of Iza Cura) een vergoeding van de abonnementskosten voor medisch geïndiceerde personenalarmering bij een gecontracteerde partij.

Portefeuille Wonen Wonen - Aanjagen van meer particulier initiatief, met name in het middensegment. De markt voor seniorenhuisvesting staat nog in de kinderschoenen: er kan hierbij ingezet worden op meergeneratiewoningen, groepswonen, particulier opdrachtgeverschap en het hergebruik van kantoorruimte of verzorgingshuizen waarin bijvoorbeeld goede liften aanwezig zijn. Reactie: De markt van speciale woon(zorg)concepten voor senioren staat inderdaad voor een deel nog in de kinderschoenen. Dat komt onder andere omdat veel ouderen geen behoefte hebben aan een ‘bijzondere woon(zorg)vorm’, maar liever hun huidige woning aanpassen. Tegelijk zal de vergrijzing in Den Haag pas over een aantal jaar echt op gang zal komen. De gemeente vindt het belangrijk dat de komende jaren een divers aanbod aan woon- en bouwconcepten voor ouderen (en andere doelgroepen) beschikbaar blijft. Ze spant zich hiervoor onder andere in door de uitgifte van kavels, het bieden van ondersteuning aan initiatieven voor groepswonen en de instelling van een accounthouder zorgvastgoed en kantorenloods. De gemeente heeft zelf echter maar beperkte mogelijkheden om de markt te stimuleren en faciliteren om specifieke concepten te ontwikkelen. In de beantwoording (toegezegd voor de zomer 2015) van de motie ‘Betaalbaar wonen voor ouderen’ (RIS 278350) zal het college, naar aanleiding van een beschrijving van de opgave per stadsdeel, nader ingaan op waar zij op inzet.

BSD/2015.487

8

- Verleiden om kleiner en veiliger te gaan wonen. Het is logischerwijs een hele stap om kleiner te gaan wonen. Niet alleen omdat verhuizen op latere leeftijd nu eenmaal ingewikkelder is, maar ook omdat ouderen doorgaans fors meer moeten gaan betalen voor een nieuwe, kleinere woning. Deels omdat de oude woning nog een lage huur kent, of het huis reeds is afbetaald. Deels ook omdat de eisen die aan een goede ouderenwoning mogen worden gesteld hoger zijn dan aan reguliere woningen (zoals bijvoorbeeld liftvoorzieningen). Ten slotte zien veel ouderen terecht op tegen verhuizen omdat er een risico is dan uit de vertrouwde omgeving weg te moeten. Reactie: De verhuisgeneigdheid van ouderen is zeer laag. Naast bovengenoemde redenen is een belangrijke reden dat veel ouderen tevreden zijn over hun huidige woning. Toch zijn er elders in de regio goede ervaringen met inzet van een ‘seniorenmakelaar’ door woningcorporaties. In Den Haag is de ‘seniorenmakelaar’ onderwerp van gesprek in de prestatie-afspraken met corporaties. Het college is de PvdA zeer erkentelijk voor alle gedane suggesties. Een groot deel sluit goed aan op maatregelen die al in gang zijn gezet en voor zover dat niet zo is, probeert het college de suggesties binnen de bestaande beleidskaders vorm te geven.

J.J. van Aartsen