Ris ico s. Lerarencursus

Ris i o ‘s

op

c

e l a i c o

Se

Netw

Lerarencursus

rks i

te s

Ris i o ‘s Schokkende inhoud

Inhoudsrisico’s

Foute inhoud

Risico’s op sociale

Contactrisico’s

Cyberpesten

c

netwerksites

Commerciële risico’s

Ongewenste seksuele aandrang

Privacy

Inhoudstafel

Deze cursus bevat drie lessen over de risico’s op sociale netwerksites:

Inhoudsrisico’s

Contactrisico’s

Commerciële risico’s

1

Voorwoord Sociale netwerksites zoals Facebook en Netlog worden meer en meer gebruikt, ook door jongeren. Ze bieden dan ook zeer veel mogelijkheden op heel veel verschillende gebieden. Toch wekt de snelle groei in populariteit soms ongerustheid op met betrekking tot hun veiligheid en privacy. Jongeren lopen inderdaad enkele risico’s bij het gebruik van sociale netwerksites, die in het voorgaande schema hiernaast samengevat staan . De school heeft dan ook de rol om jongeren bewust te maken van deze risico’s en hen te leren hoe hier mee om te gaan, zonder hen vol angst sociale netwerksites te laten mijden. Deze rol zit vervat in de vakoverschrijdende eindtermen rond ICT en mediawijsheid. Om deze reden heeft de vakgroep Onderwijskunde van de Universiteit Gent drie lespakketten ontwikkeld, waarin inhoudsrisico’s, contactrisico’s en commerciële risico’s elk in een les aan bod komen. De lespakketten nemen telkens 1 lesuur in beslag en verlopen telkens op dezelfde manier. We begrijpen dat leraren reeds veel informatie moeten overbrengen aan hun leerlingen, en dat ze daarom soms in tijdsnood komen. Als leraar kan u beslissen om de drie delen te behandelen, of een keuze maken voor één van de drie delen. Deze lespakketten werden ontwikkeld in het kader van het SPION-project (Security and Privacy in Online Social Networks). Ze ontstonden op basis van theorieën en onderzoek over het gedrag van jongeren op sociale netwerksites en op basis van onderwijskundige theorieën. Het pakket heeft meerdere cycli van implementaties, evaluaties en herzieningen doorlopen. Door middel van zorgvuldig empirisch onderzoek werd dan ook aangetoond dat de lespakketten in deze vorm hun doelen bereiken: het bewustzijn van verschillende risico’s verhoogt bij de leerlingen en ze gaan zich veiliger gedragen. Naast deze drie lespakketten ontwikkelde SPION ook een algemene privacy-handleiding voor leerkrachten. Deze is bedoeld als optionele achtergrondinformatie, en is niet noodzakelijk om de lessen te geven. Wij hopen dat dit leermateriaal voor u van nut kan zijn, en staan steeds open voor feedback. Ellen Vanderhoven, Prof. Dr. Tammy Schellens en Prof. Dr. Martin Valcke

e

nd , Vakgroep Onderwijsku en pp ha sc ten we e ch gis go lteit Psychologie en Peda

Facu

Universiteit Gent

1 Vanderhoven,

E., Schellens, T., & Valcke, M. (2014). Educational packages about the risks on social network sites: state of the art. Procedia - Social and Behavioral Sciences.

2

Aandachtspunten

We begrijpen dat een leraar zijn/haar klas het best kent, en dus het best kan inschatten wat bij een specifieke klas al dan niet zal werken. We begrijpen dan ook dat leerkrachten lessen soms wat willen aanpassen. Opdat het lespakket zijn doel zou bereiken, is het echter van groot belang de les te volgen zoals ze beschreven staat. Er zijn ook een aantal factoren die uit ons onderzoek erg belangrijk bleken te zijn opdat de lessen een optimaal effect zouden bereiken. We zetten hier enkele aandachtspunten op een rijtje:

1. Geef tijd voor individuele reflectie! Hoewel samenwerkend leren meer en meer wordt benadrukt als belangrijke instructiestrategie, vonden we in ons onderzoek dat jongeren vooral nood hebben aan tijd om zelf eens stil te staan bij de verschillende risico’s op sociale netwerksites. Nog voor de populairste tieners uit de klas hun mening kunnen uiten, en iedereen hiervan overtuigen, is het belangrijk dat iedereen even tijd voor zichzelf krijgt om na te denken. Dit wordt in onze lespakketten opgenomen door tijdens de huiswerkoefening eerst tijd te geven om individueel de vraagjes op te lossen. Ook tijdens het stellingenspel wordt eerst tijd gegeven om individueel na te denken, alvorens de stellingen klassikaal besproken worden. Werken met kaartjes, handopsteking, of ‘lopen naar een kant van de klas’, bleken minder goed (of zelfs helemaal niet) te werken!

2. Het gebruik van eigen profielen is niet nodig! In de lespakketten zit een ‘vals’ profiel, waarop alle mogelijke risico’s te vinden zijn. Hoewel jongeren (en ook leerkrachten) wel eens aangeven dat dit ‘onrealistisch’ is, en dat zij niemand kennen met zo’n profiel, blijkt dit profiel toch even goed of zelfs beter te werken dan werken met het eigen, echte profiel. De duidelijke aanwezigheid van de risico’s geeft jongeren immers de mogelijkheid om voorbeelden te zien van die risico’s, die ze op hun eigen profiel soms moeilijker herkennen.

3

3. Ouders actief betrekken heeft zin! Uit de resultaten van ons onderzoek bleek dat het moeilijk is om ouders te betrekken door middel van info-avonden, omdat weinig ouders hier naartoe komen. In onze lespakketten werden ouders actief betrokken door middel van een huiswerkopdracht, die samen met de ouders gemaakt dient te worden en waarin de communicatie tussen leerlingen en ouders gestimuleerd wordt. Dit verhoogt de impact van de les, vooral bij jongens!

4

. Een positieve benadering!

Onderzoek heeft aangetoond dat het opwekken van angst in een poging om risicovol gedrag te voorkomen een nadelig effect heeft. Het is dus erg belangrijk om deze lessen vanuit een positieve ingesteldheid te brengen. Enkel wanneer erkend wordt dat sociale netwerksites veel positieve mogelijkheden bieden, zal de geloofwaardigheid van de rest van het verhaal voor jongeren groot genoeg zijn.

5. Een enkele les is voldoende om een effect te bereiken! Onderstaande lespakketten zijn bedoeld om te geven op 1 lesuur, per categorie van risico’s. Er werden dus in totaal drie lespakketten ontwikkeld die telkens 1 lesuur in beslag nemen, en op dezelfde manier verlopen. Als leraar kan u beslissen om de drie delen te behandelen, of een keuze maken voor één van de drie delen.

“Handleiding bij de les” 1. Wat heb je nodig? Cursus leerlingen met:

Cursus leerkracht van de te geven les met:

Inleiding

Inleiding

Huiswerkopdracht profiel

Lesverloop

sexy_julie

Voorbeeldprofiel Sexy_Julie

Stellingen

met aanduidingen en uitleg

Voorbeelden + Theorie

Stellingen + info Theorie

4

2. Lesverloop V o o r b e r e i d i n g : Voor de les wordt de cursus met de huiswerkopdracht uitgedeeld.

De huiswerkopdracht wordt door de leerlingen thuis voorbereid in samenwerking met een van de ouders. 1) Inleiding (10 min) Deze tijd kan gebruikt worden om binnen te komen, administratieve dingen te regelen (bv agenda), en de les in te leiden: wat gaat er gebeuren, waarom,… Het is belangrijk hier te benadrukken dat sociale netwerksites vaak gebruikt worden en veel mogelijkhe den bieden (positieve benadering!) maar dat deze les zich zal focussen op enkele risico’s die er toch mee gepaard gaan. Het schema waarin de risico’s gekaderd worden, wordt overlopen (de leerkracht leest, leerlingen volgen in cursus). 2) Overlopen huiswerkopdracht (10 min) De oefening met het voorbeeldprofiel wordt klassikaal overlopen. Gebruik hierbij de sturende vragen en de oplossingenbladen verder in deze bundel als leidraad. Bespreek ook kort de verschillen tussen wat de leerlingen zelf vonden en wat hun ouders vonden. 3) Zelfstandig stellingenspel (15 min) De leerlingen noteren in hun cursus of ze akkoord gaan of niet met de vijf stellingen in de cursus. Een korte argumentatie wordt eveneens genoteerd in de cursus. Achteraf worden kort de belangrijkste bevindingen besproken (de leerlingen worden zelf vrij gelaten om iets te zeggen over wat ze genoteerd hebben). 4) Voorbeelden + theorie (15 min) Ter afsluiting worden de voorbeelden van de verschillende risico’s door een leerling of door de leerkracht voorgelezen. De andere leerlingen lezen mee in hun cursus. Er wordt afgesloten met de kader “Wat te doen?” op het einde van de cursus. Indien er nog tijd over is kan ook de theorie onder het titeltje ‘samengevat’ gelezen worden, anders wordt aan de leerlingen gevraagd dit thuis door te nemen.

5

Notities

Not i

ti

es

Inhoudsrisico’s op sociale netwerksites

Lerarencursus 7

“Contacten op Sociale Netwerksites” 1 Lesonderwerp Risico’s mbt de inhoud die men plaatst en vindt op sociale netwerksites. Wanneer men gebruik maakt van een sociale netwerksite (SNS), loopt men bepaalde risico’s, nl. inhoudsrisico’s, contactrisico’s, en commerciële risico’s. Deze les focust op de inhoudsrisico’s. Meer bepaald gaat het over de wetenschap dat men op SNS wel eens onbetrouwbare, foute informatie tegenkomt en dat er ook informatie te vinden is die voor sommigen schokkend zou kunnen zijn.

2. Lesdoelstellingen De leerling gaat meerdere bronnen na om te verifiëren of informatie op SNS betrouwbaar

en juist is. De leerling reflecteert voor het plaatsen van informatie op een SNS of deze informatie

betrouwbaar en juist is. De leerling houdt er rekening mee dat mensen zich soms anders voordoen op een SNS

dan ze eigenlijk zijn. De leerling reflecteert voor het plaatsen van informatie op een SNS of deze informatie

schokkend kan zijn voor sommige mensen. De leerling geeft aan te weten wat hij/zij moet doen bij confrontatie met schokkende

8

informatie op SNS.

3. Eindtermen Met deze les worden de volgende vakoverschrijdende eindtermen behandeld: Vo o r

e e r s t e

g r a a d :

I C T

De leerlingen:

gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier

te communiceren.. zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik.

Vo o r

a l l e

g r a d e n :

V O E T E N :

De leerlingen:

houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen (empathie).

kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h. van relevante

criteria (kritisch denken).

zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken

(kritisch denken).

kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken (kritisch denken).

gaan alert om met media (mediawijsheid).

participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte (mediawijsheid).

gedragen zich respectvol (respect).

nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen

en in de samenleving (verantwoordelijkheid).

doen een beroep op maatschappelijke diensten en instellingen (zelfredzaamheid)

maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën

of meningen kenbaar te maken (zelfredzaamheid).

9

De les Huiswerkopdracht De leerlingen bereiden de opdracht thuis voor samen met 1 van hun ouders. De opdracht zoals ze beschreven is in de cursus van de leerlingen: Bekijk het profiel van Sexy_Julie. Los hierbij de vragen op die je krijgt op het vragenblad. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar

1

duidelijk op het vragenblad.

Lijkt alle informatie die je ziet juist en betrouwbaar? Wat wel, wat niet?

2

3

Denk je dat deze persoon is zoals ze zich voordoet? Waarom?

Staat er informatie op dit profiel die je schokkend vindt? Welke?

4

Staat er informatie op waarvan je denkt dat die schokkend kan zijn voor anderen? Welke?

5

Staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen?

1

Dezelfde opdracht werd uitgevoerd door 1 van de ouders. De antwoorden worden vervolgens vergeleken ahv volgende vragen:

10

3

2

Waarover hebben jullie dezelfde mening?

Waarover verschillen jullie van mening?

Hoe komt dit denk je (bespreek met je ouder(s))?

Hieronder vind je het profiel zoals de leerlingen het hebben in de leerlingencursus, gevolgd door een profiel waarin de inhoudsrisico’s zijn aangeduid. Dit laatste kan het klasgesprek na de opdracht helpen sturen. Mogelijk geven leerlingen ook andere informatie aan die eventueel schokkend of fout zou kunnen zijn. Er zijn hier natuurlijk geen foute antwoorden. Het is belangrijk hen te wijzen op mogelijke risico’s en hen hiervan bewust te laten worden. Eens ze weten wat de risico’s zijn, beslissen ze zelf of het een te nemen risico is of niet. Het is dus niet de bedoeling hen te vertellen wat ze wel en wat ze niet mogen plaatsen. Let wel op om in het klasgesprek niet te veel in te gaan op antwoorden die gaan over andere risico’s (bv commerciële of contactrisico’s). Deze zijn immers niet de focus van deze les.

Sexy_Julie – vrouw 16 jaar

1263 vrienden

Mooie kleedjes aan -75% www.mooiekleedjes.com

Naam: Julie Kiekeboe

Thx Sofie! Bna gebuisd, ff gluren op u blad was

Geboortedatum: 20/12/2002

mega!

Woonplaats: Tiensesteenweg, 205, 3000 Leuven E-mailadres: [email protected]

Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent

3 personen vinden dit leuk

6

Interesses: feesten, leuke

dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe

Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden


- 70% korting!

Sofie de paashaas Np! 6 minuten geleden - Vind ik leuk

jongens, modellenwerk,

Tot

Kortingen in de leukste café’s van Leuven www.groep-aan.be Mieke Vanelle vindt groep-aan leuk.

6

ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek

Extra: SMS me op 0484/297 082

Supah party gisteren! Enkel wat dipsy...

Vind ik leuk - Reageren - Delen - zondag om 20:33 via mobiel


Verdien

Is fan van: Caroline het kalf, Ik wil

Sofie de paashaas ROFL, dipsy?!

EXTRA CREDITS

Justin Bieber, Mijn school is een

zondag om 22:57 - Vind ik leuk

topschool., Boe aan de wekker!

Jeroen Boets Zo giechelen da gij deed!

om de leukste SPELLETJES te spelen!

een paard., Ik haat mijn leraar wiskunde!, Unicef, Quick Belgium,

Ni nrmaal!!!!! 18 uur geleden - Vind ik leuk

Schrijf een reactie...

1

Nog meer credits nodig? KOOP ZE HIER via sms, telefoon, kredietkaart,…

11

Gebruikt valse naam, maar geeft deze toch prijs in e-mailadres

Zoveel echte vrienden?

Sexy foto, kan schokkend zijn voor sommigen gezien leeftijd

Op deze leeftijd?

Niet mogelijk, waarschijnlijk maar 12 (liegt dat ze ouder is)


1263 vrienden





mega!




6

6 minuten geleden - Vind ik leuk




- 70% korting!

Sofie de paashaas Np!

Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk,

Tot


6






Verdien



EXTRA CREDITS








1


Schokkende uitspraak

Kan schokkend zijn voor sommigen gezien leeftijd

12


Opdracht: stellingenspel De leerlingen noteren bij elk van de stellingen in hun cursus of ze akkoord zijn of niet, en waarom. Achteraf worden ze vrij gelaten om iets te zeggen als ze dat willen over wat er genoteerd is. Onderstaande basisinformatie kan het korte klasgesprek achteraf sturen. Op een sociaal netwerk kan je jezelf voordoen als iemand anders.

Uitleg: Anonimiteit heeft voordelen, zoals het beschermen van je privacy, maar het zorgt er ook voor dat mensen zich anders kunnen voordoen dan ze daadwerkelijk zijn. Dit kan zeer onschuldig zijn. Zo durven verlegen mensen vaak meer op een sociale netwerksite en zal iedereen liever zijn positieve punten in de verf zetten. Maar het kan ook een heel fout beeld scheppen. Meer nog, mensen kunnen bewust een heel andere identiteit aannemen en zo anderen misleiden.

De informatie die je vindt op een sociaal netwerk, is niet altijd juist of betrouwbaar.

Uitleg: Op sociale netwerksites verspreidt informatie zich vaak zeer snel. Dit wil niet zeggen dat deze informatie altijd juist is. Roddels kunnen zich in een mum van tijd verspreiden. Iemand vangt ergens iets op en zet het op zijn profiel. Het wordt gedeeld. Voor je het weet gelooft iedereen dit gerucht. Het is daarom belangrijk altijd na te gaan of de informatie die je leest wel juist is. Dit kan je doen door bijvoorbeeld verschillende bronnen op te zoeken die hetzelfde zeggen (verschillende, betrouwbare websites, kranten, …). Ik hou er wel van om een vettige foto van mezelf op mijn profiel te zetten.

Uitleg: Het internet biedt veel leuke mogelijkheden, maar brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee. Zo ben je altijd zelf verantwoordelijk voor de inhoud van je eigen profiel. Je mag er anderen niet mee kwetsen of choqueren. Weet dat wat jij grappig vindt, bij anderen niet altijd als een grap overkomt en erg kan kwetsen. En als een foto eenmaal op internet is geplaatst, je er geen controle meer over hebt. Iedereen kan de foto kopiëren en opnieuw opslaan op verschillende plaatsen, waardoor je de foto nooit meer helemaal kan verwijderen van internet.

13

Via sociale netwerksites worden jongeren met allerlei schokkende zaken geconfronteerd.

Uitleg: Tijdens het surfen op een sociale netwerksite kom je allerlei zaken tegen. Deze informatie kan bij verschillende mensen op verschillende manieren overkomen. Wat voor de ene absoluut aanvaardbaar is, kan voor de andere heel erg schokkend zijn. Dit heeft niet enkel met leeftijd te maken. Zo zijn er ook ouderen die sneller aangedaan zijn van bepaalde informatie, en daar is helemaal niets mis mee. Het is daarom wel belangrijk stil te staan bij wat je op je profiel plaatst, en wie dit allemaal kan zien. Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt, kan je dit altijd melden aan een volwassene, of via een ‘rapporteer’-knop, die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden (bv bij foto’s, berichten,..). Je kan ook een mailtje sturen naar [email protected] of surfen naar www.ecops.be waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden.

Grove taal op internet hoort er nu eenmaal bij. Iedereen doet het, dus ik ook.

Uitleg: Eén van de gevolgen van het onzichtbaar zijn op internet, is dat mensen veel verder gaan in hun gedrag dan normaal. Als je anoniem bent, is er immers niemand die je kan aanspreken over je gedrag. Zo zie je dat mensen op internet veel vaker schelden op elkaar en grovere taal gebruiken. Opmerkingen op sociale netwerksites gaan echter niet gepaard met lichaamstaal, zoals gezichtsuitdrukkingen, gebaren, … Wat grappig bedoeld is, kan zonder deze lichaamstaal dan ook anders geïnterpreteerd worden en schokkend overkomen. Let dus altijd op je taalgebruik.

14

Een voorbeeld

Dit is een afbeelding van een toepassing op Facebook. Met deze toepassing kan je een krantenartikel plaatsen op het profiel van iemand van je vrienden. In dit krantenartikel wordt gedetailleerd beschreven hoe die vriend omkwam in een ongeluk. Je kan verschillende details opgeven, zoals de kleur van de wagen, het jeugdhuis waarin die persoon vaak vertoeft, de plaats waar hij/zij woont,... Op deze manier wordt het krantenartikel nog geloofwaardiger. De persoon in kwestie ziet dit artikel over zijn eigen dood verschijnen op zijn profiel, net als alle bezoekers van het profiel. Grappig? Leerrijk? Of eerder schokkend? Over deze toepassing is veel tumult ontstaan. Sommige mensen vonden het heel grappig. De oprichter van de toepassing, had de bedoeling om jongeren veiliger te doen rijden. Zeer leerrijk, zo zeiden zij. Maar vele mensen vonden het bericht te schokkend. Zij vonden het ongepast om dergelijke krantenartikels te plaatsen. Omdat het bericht zo realistisch is, zouden bezoekers van het profiel immers kunnen denken dat dit echt gebeurd was, en dat deze persoon echt overleden was.

15

Samengevat We kunnen in dit voorval in ieder geval de inhoudsrisico’s onderscheiden die gepaard gaan met het online plaatsen van informatie op sociale netwerksites, zoals we ze besproken hebben in

1

deze cursus:

F o u t e

i n f o r m a t i e :

Niet alles wat je op sociale netwerksites tegenkomt, is per definitie waar. Kijk maar naar het voorbeeld hierboven. Het is daarom altijd belangrijk je bronnen te controleren. Wie heeft dit bericht gepost? Waarom? Zijn er andere bronnen die deze informatie bevestigen? Dit is ook van toepassing op hoe mensen zich voordoen: op een sociale netwerksite kan iedereen zich voordoen als iemand anders. Dit kan zeer onschuldig zijn. Zo durven verlegen mensen vaak meer op een sociale netwerksite en zal iedereen liever zijn positieve punten in de verf zetten. Maar het kan ook een heel fout beeld scheppen. Meer nog, mensen kunnen bewust een

2

heel andere identiteit aannemen en zo anderen misleiden. Ook hier is het belangrijk goed op te letten!

S c h o k k e n d e

i n f o r m a t i e :

Sommige dingen kunnen voor de ene schokkend zijn, voor de andere niet. Let daarom steeds op wat je post en denk na of dit misschien schokkend zou kunnen zijn voor anderen, ook al is dit misschien niet schokkend voor jezelf ! Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt, kan je dit altijd melden aan een volwassene, of via een ‘rapporteer’-knop, die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden (bv bij foto’s, berichten,..). Je kan ook een mailtje sturen naar [email protected] of surfen naar www.ecops.be waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden.

16

Wat

te d o en?

Voor je iets gelooft, controleer je

! Wie heeft dit bericht gepost? Waarom?

Zijn er andere bronnen die deze informatie bevestigen? Let steeds op wat je post en

of dit misschien schokkend zou kunnen zijn voor ande-

ren, ook al is dit misschien niet schokkend voor jezelf ! Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt, kan je dit altijd aan een volwassene, of via een ‘rapporteer’-knop die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/44.44.00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail.

Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar

waar je misdrijven

op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden.

17

Notities

18

Not i

ti

es

Contactrisico’s op sociale netwerksites

Lerarencursus 19

“Contacten op Sociale Netwerksites”

1. Lesonderwerp Risico’s die voortvloeien uit contact dat men heeft op sociale netwerksites. Wanneer men gebruik maakt van een sociale netwerksite (SNS), loopt men bepaalde risico’s, nl. inhoudsrisico’s, contactrisico’s, en commerciële risico’s. Deze les focust op de contactrisico’s. Meer bepaald gaat het over pesten via SNS (cyberpesten), ongewenste seksuele toenadering en privacyrisico’s.

3. Lesdoelstellingen

De leerling gedraagt zich respectvol op SNS.

De leerling reflecteert voor het plaatsen van informatie op een SNS of deze informatie

niet te persoonlijk is en of het geen te grote risico’s inhoudt deze informatie te delen. De leerling gebruikt de privacyinstellingen van zijn/haar SNS profiel zo dat enkel

de personen waarvan hij/zij het wil de informatie op hun profiel kan zien.

20

De leerling reflecteert voor het plaatsen van informatie op een SNS of deze informatie

uitdagend kan zijn voor sommige mensen. De leerling geeft aan te weten wat hij/zij

moet doen bij confrontatie met ongewenste (seksuele) toenadering.

5. Eindtermen Met deze les worden de volgende vakoverschrijdende eindtermen behandeld: Vo o r

e e r s t e

g r a a d :

I C T

De leerlingen:




te communiceren.

zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik.

Vo o r

a l l e

g r a d e n :

V O E T E N :

De leerlingen:

brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk

(communicatief vermogen).


kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen

a.d.h. van relevante criteria (kritisch denken).

zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken

(kritisch denken).



participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte (mediawijsheid). gedragen zich respectvol (respect).

nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen in relaties met anderen

en in de samenleving (verantwoordelijkheid). verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke punten (zelfbeeld).

ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen (zelfbeeld).

doen een beroep op maatschappelijke diensten en instellingen (zelfredzaamheid).

maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën

of meningen kenbaar te maken (zelfredzaamheid).

21

De les Huiswerkopdracht De leerlingen bereiden de opdracht thuis voor samen met 1 van hun ouders. De opdracht zoals ze beschreven is in de cursus van de leerlingen: Bekijk het profiel van Sexy_Julie. Los hierbij de vragen op die je krijgt op het vragenblad. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar

1

duidelijk op het vragenblad.

2

3

4

A

Zie je tekenen op dit profiel van pestgedrag, gemene uitspraken,

B

Worden er roddels verspreid? Indien ja, waar?

dingen die mogelijk iemand zouden kunnen kwetsen? Indien ja, welke?

A

Staan er uitdagende foto’s of andere uitdagende gegevens op het profiel? Indien ja, welke?

B

Denk je dat dit meisje benaderd zou kunnen worden met ongewenste, seksueel getinte berichten? Waarom wel/niet?

A B

Staat er veel persoonlijke informatie en/of contactinformatie op het profiel? Wat voor informatie? Denk je dat dit profiel enkel bekeken kan worden door mensen waarvan dit meisje het oké vindt dat ze zien wat er op haar profiel staat? Of zouden er ook vreemden, minder bekenden, misschien zelfs leraren of ouders haar profiel kunnen bekijken? Waarom denk je dit? Zou dit kwaad kunnen?

Staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen?

1

Dezelfde opdracht werd uitgevoerd door 1 van de ouders. De antwoorden worden vervolgens vergeleken ahv volgende vragen:

22

3

2




Hieronder vind je het profiel zoals de leerlingen het hebben in de leerlingencursus, gevolgd door een profiel waarin de contactrisico’s zijn aangeduid. Dit laatste kan het klasgesprek na de opdracht helpen sturen. Mogelijk geven leerlingen ook andere informatie aan die eventueel op een contactrisico zou kunnen wijzen, of vinden ze het plaatsen van bepaalde informatie die aangeduid staat als risicovol zelf geen significant risico. Er zijn hier natuurlijk geen foute antwoorden. Het is belangrijk hen te wijzen op mogelijke risico’s en hen hiervan bewust te laten worden. Eens ze weten wat de risico’s zijn, beslissen ze zelf of het een te nemen risico is of niet. Het is dus niet de bedoeling hen te vertellen wat ze wel en wat ze niet mogen plaatsen (bv: is een herkenbare foto een groot risico, of is dit wel ok?). Let wel op om in het klasgesprek niet te hard in te gaan op antwoorden die gaan over andere risico’s (bv commerciële of inhoudsrisico’s). Deze zijn immers niet de focus van deze les.


1263 vrienden





mega!




6





- 70% korting!



Tot


6






Verdien



EXTRA CREDITS









1


23

PRIVACY-RISICO (ZELFS BIJ GOEDE INSTELLINGEN KUNNEN NOG STEEDS ZEER VEEL MENSEN DEZE INFO ZIEN): ALLEMAAL BEKENDEN? UITDAGENDE FOTO HERKENBARE FOTO (EVT. PRIVACY RISICO)

FOUTE LEEFTIJD: MOGELIJK FOUTE ‘AANTREK’

UITDAGENDE INFO

Sexy_Julie – vrouw 16 jaar PRIVACY-RISICO + MOGELIJK ONGEWENST CONTACT

PRIVACY: RISICOVOLLE INFORMATIE INDIEN IN FOUTE HANDEN (BV SCHOOL)

1263 vrienden




mega!

Woonplaats: Tiensesteenweg, Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent

205, 3000 Leuven


E-mailadres:

IN COMBINATIE MET ANDERE UITDAGENDE INFO, 6 minuten geleden - Vind ik leuk KAN DIT UITDAGEND GEÏNTERPRETEERD WORDEN


Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega be-

dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen

lachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden

Over mezelf: Bruin haar, Blauwe


Tot

- 70% korting!


[email protected]


6



6

ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38


Liefdesstatus: op zoek




Verdien



EXTRA CREDITS








1


KWETSENDE INFO (CYBERPESTEN)

PRIVACY-RISICO + MOGELIJK ONGEWENST CONTACT

24

PRIVACY: RISICOVOLLE INFORMATIE INDIEN IN FOUTE HANDEN (BV SCHOOL, TOEKOMSTIGE WERKGEVER)

ONSCHULDIGE PERSOONLIJKE INFO (PRIVACY)


Opdracht: stellingenspel De leerlingen noteren bij elk van de stellingen in hun cursus of ze akkoord zijn of niet, en waarom. Achteraf worden ze vrij gelaten om iets te zeggen als ze dat willen over wat er genoteerd is. Onderstaande basisinformatie kan het korte klasgesprek achteraf sturen. Een foto van iemands hoofd met varkensoren erop online plaatsen is gewoon grappig en niets om moeilijk over te doen. Beledigingen posten op iemands prikbord is trouwens veel minder erg dan iemand op de speelplaats pesten.

Uitleg: Ook al doe je dit voor de grap, het kan toch behoorlijk kwetsen als iedereen je uitlacht. Misschien vind jij het grappig, maar alvorens iets te posten bedenk je best wel even wat degene op de foto ervan vindt. Slachtoffers van cyberpesten vinden online beledigingen ook erger omdat er meer mensen getuige zijn van het gebeuren, omdat de dreigementen vaak erger zijn en omdat het slachtoffer zich nergens meer veilig voelt. Bovendien kan diegene die pest dikwijls anoniem blijven, waardoor de bedreiging groter is dan wanneer het over een concrete persoon in het echte leven gaat.. Maar pesten is sowieso erg, of het nu online of offline is. Jongeren die erotische foto’s van zichzelf online plaatsen, vragen om problemen.

Uitleg: Het is geen goed idee om erotische foto’s van jezelf online te plaatsen. Dit verhoogt de kans op misbruik. Maar het is nooit jouw fout als iemand je pest of verplicht tot dingen die je niet wilt doen. Wanneer je toch ongewenste berichten zou krijgen, kan je dit steeds rapporteren (dmv rapporteer-knop op de sociale netwerksite, of een mailtje naar [email protected]). Vertel het ook aan een volwassene die je vertrouwt, bijvoorbeeld je ouders of een leraar.

Op mijn profiel is er veel informatie over mijzelf te vinden, oa. Interesses, foto’s,..

Uitleg: Je mag vrijuit over je hobby’s en interesses praten op internet, maar het is niet verstandig om persoonlijke gegevens of contactinformatie te geven. Anderen kunnen immers misbruik maken van deze privé-informatie of het doorsturen zonder je toestemming. Hetzelfde geldt voor foto’s die je liever niet met teveel mensen zou delen (bv in je ondergoed of in zwemkledij). Eens een foto op je profiel is geplaatst, heb je er geen controle meer over. Iedereen kan de foto kopiëren en opnieuw opslaan op verschillende plaatsen, waardoor je de foto nooit meer helemaal 25

kan verwijderen van internet. Denk dus goed na over welke gegevens je met wie deelt. Gebruik ook steeds je privacy-instellingen, zodat vreemden niet teveel informatie over jou te zien kunnen krijgen. Ik zie er het nut er niet van in om toestemming te vragen aan mijn vrienden alvorens foto’s van hen online te zetten.

Uitleg: Iedereen heeft een wettelijk vastgelegd ‘recht van afbeelding’, wat betekent dat het nu eenmaal hoort om toestemming te vragen alvorens een foto te publiceren. Dit is natuurlijk niet evident. Maar dit betekent zeker ook dat je, als iemand een probleem heeft met de foto die jij gepost hebt, je deze onmiddellijk moet verwijderen. Hoe kan je trouwens je eigen privacy beschermen als anderen zomaar je gegevens en foto’s te grabbel gooien?

Als je elkaar echt vertrouwt in een relatie, dan ken je elkaars wachtwoord.

Uitleg: Vele jongeren delen het paswoord van hun sociale netwerksite met vrienden, familie of hun lief. Maar je paswoord is iets heel persoonlijks, dat je beter niet of enkel met je ouders deelt. Met het paswoord kan iemand op jouw profiel, en dus via jouw profiel berichten rondsturen, uit jouw naam meldingen maken,… Het gebeurt vaak dat jongeren achteraf spijt hebben dat ze het paswoord hebben gedeeld, omdat de ander dit misbruikt heeft in een ruzie of impulsieve bui. Ook in een heel hechte relatie, heb je recht op je eigen privacy. Dit betekent niet dat je elkaar niet vertrouwt

Een voorbeeld

Tieners op Facebook te kijk gezet als ‘hoer’ De Facebookgroep ‘Antwerpse hoeren’ brandmerkt bijna dertig jonge meisjes ongevraagd als slet. De pagina verdween gisterenavond laat, maar tot dan stonden meisjes met naam en uitdagende foto te kijk op het sociale netwerk. Twee slachtoffers hebben aangifte gedaan. Dit is een extreem geval van cyberpesten.

Facebook ‘verraadt’ afwezige leerling HASSELT - Onverstandig gebruik van Facebook kan verregaande gevolgen hebben. Dat ondervond een leerling uit Hasselt deze week. Hij kwam niet opdagen op school maar postte wel foto’s van zijn verblijf op Tenerife. De schooldirectie gaf hem een werkstraf, hoewel hij een goede reden voor zijn afwezigheid had.

De Standaard, zaterdag 14/01/2012

26

De Morgen, 03/01/2013

Scholier pleegt seksuele chantage via Facebook

Een 18-jarige scholier uit Milwaukee wordt er van verdacht Facebook te hebben misbruikt om seksuele chantage te plegen op z’n schoolmakkers. Anthony Stancl poseerde op de sociale netwerksite als een meisje en zette zijn makkers aan om naaktfoto’s van henzelf op te sturen. Stancl zette nadien zijn slachtoffers voor de verscheurende keuze: als ze geen seks met hem wilden hebben, zou hij de naaktfoto’s op het net gooien. Het Laatste Nieuws, 05/02/2009

Samengevat De media staan tegenwoordig vol berichten over sociale netwerksites. Uit bovenstaande voorbeelden kunnen we duidelijk de contactrisico’s onderscheiden, die we in deze cursus behandeld hebben:

C y b e r p e s t e n

Er wordt wel eens gesteld dat iemand wat pesten via een sociale netwerksite niet zo erg is. Toch vinden slachtoffers deze vorm van cyberpesten vaak erger omdat er meer mensen getuige zijn van het gebeuren, omdat de dreigementen vaak erger zijn en omdat het slachtoffer zich nergens meer veilig voelt. Bovendien kan diegene die pest dikwijls anoniem blijven, waardoor de bedreiging groter is dan wanneer het over een concrete persoon in het echte leven gaat.. Pesten via een sociale netwerksite is dus minstens even erg als in het echte leven. Gedraag je daarom altijd respectvol op je sociale netwerksite, en denk altijd goed na of de informatie die je post niemand kan kwetsen. Denk ook even na voor je ‘fan’ wordt van een pagina of dit niemand kan kwetsen. Denk er bovendien aan dat alles wat je zegt en doet zwart op wit op papier staat. Achteraf ontkennen heeft dus vaak weinig zin! Als je zelf slachtoffer bent van cyberpesten, verwittig dan steeds een volwassene die je vertrouwt. Je kan dit ook rapporteren via een rapporteer-knop op je sociale netwerksite, of een mailtje sturen naar [email protected]. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/ 44 44 00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail.

O n g e w e n s t e

s e k s u e l e

a a n d r a n g

Via sociale netwerksites kunnen mensen je wel eens benaderen met seksuele boodschappen of vragen. Dit kan deel zijn van het experimenteren als jongere, maar het kan ook ongewenst zijn. Let daarom op met de informatie die je op je profiel plaatst: zet geen al te uitdagende foto’s online en probeer duidelijk te zijn in je bedoelingen. Het is natuurlijk nooit je eigen fout als iemand je verplicht dingen te doen die je niet wil doen, maar mensen kunnen je bedoelingen fout begrijpen als je teveel uitdagende informatie online plaatst. Als je toch ongewenst benaderd wordt, ga hier dan niet op in en blokkeer de persoon. Praat over 27

het probleem met een volwassene die je vertrouwt. Je kan ook mailen naar clicksafe@childfocus. org. Voor echte misdaden (bv kinderporno) kan je eCops contacteren (www.ecops.be). Dit is het online meldpunt van de federale politie waar jij als internetgebruiker misdrijven op of via het internet kan melden.

P r i v a c y p r o b l e m e n

Op sociale netwerksites zoals Facebook en Netlog wordt zeer veel persoonlijke informatie gedeeld. Dit heeft in de eerste plaats natuurlijk een hele hoop leuke voordelen. Je moet echter ook altijd in je achterhoofd houden dat het delen van persoonlijke informatie ook risico’s inhoudt. Kijk maar naar het voorbeeld hierboven, van de jongen met zijn foto’s uit Tenerife. Anderen kunnen misbruik maken van deze privé-informatie of het doorsturen zonder je toestemming. Hetzelfde geldt voor foto’s die je liever niet met teveel mensen zou delen (bv in je ondergoed of in zwemkledij). Eens een foto op je profiel is geplaatst, heb je er geen controle meer over. Iedereen kan de foto kopiëren en opnieuw opslaan op verschillende plaatsen, waardoor je de foto nooit meer helemaal kan verwijderen van internet. Denk dus goed na over welke gegevens je met wie deelt. Gebruik ook steeds je privacy-instellingen, zodat vreemden niet teveel informatie over jou te zien kunnen krijgen. Om te weten hoe je dat doet, kan je bijvoorbeeld op www.youtube.com de naam van jouw netwerksite (Facebook, Netlog) intikken, en ‘privacy instellingen’. Je vindt dan allerlei recente filmpjes die uitleggen hoe je best je privacy-instellingen verandert. Controleer ook regelmatig of al je instellingen nog juist staan, want soms verandert je sociale netwerksite de manier om je instellingen te veranderen.

28

Wat

te d o en?

Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt of slachtoffer zou worden van cyberpesten, kan je dit altijd melden aan een volwassene, of via een ‘rapporteer’-knop, die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/44.44.00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail. Als je ongewenst benaderd wordt, ga hier dan niet op in en blokkeer de persoon. Praat over het probleem met een volwassene die je vertrouwt. Gebruik steeds je privacy-instellingen. Om te weten hoe je dat doet, kan je bijvoorbeeld op de naam van jouw netwerksite (Facebook, Netlog) intikken, en ‘privacy instellingen’. Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar

waar je misdrijven

op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden.

29

Notities

30

Not i

ti

es

Commerciële risico’s op sociale netwerksites

Lerarencursus 31

“Contacten op Sociale Netwerksites”

1. Lesonderwerp Commerciële risico’s op sociale netwerksites. Wanneer men gebruik maakt van een sociale netwerksite (SNS), loopt men bepaalde risico’s, nl. inhoudsrisico’s, contactrisico’s, en commerciële risico’s. Deze les focust op de commerciële risico’s.

2. Lesdoelstellingen

De leerling kan in eigen woorden uitleggen wat doelgerichte reclame is.

De leerling kan in eigen woorden uitleggen wat sociale reclame is.

De leerling maakt een geïnformeerde keuze, alvorens toepassingen en/of spelletjes

32

te gebruiken die persoonlijke gegevens verzamelen.

De leerling geeft geen geld uit aan spelletjes op SNS zonder medeweten van de ouders/voogd.

De leerling past de accountinstellingen aan zodat zijn/haar naam enkel in advertenties gebruikt wordt als hij/zij dat wil.

3. Leerplandoelstellingen Met deze les worden de volgende vakoverschrijdende eindtermen behandeld: Vo o r

e e r s t e

g r a a d :

I C T

De leerlingen:


kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.



te communiceren..

zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik.

Vo o r

a l l e

g r a d e n :

V O E T E N :

De leerlingen:


van relevante criteria (kritisch denken). zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken

kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h.

(kritisch denken).



participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte (mediawijsheid).

nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen

en in de samenleving (verantwoordelijkheid).

maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken (zelfredzaamheid).

hebben bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog voor

prijs-kwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument

(socio-economische samenleving).

kunnen het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren

(socio-economische samenleving).

33

De les

De leerlingen bereiden de opdracht thuis voor samen met 1 van hun ouders. De opdracht zoals ze beschreven is in de cursus van de leerlingen: Bekijk het profiel van Sexy_Julie. Los hierbij de vragen op. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar duidelijk op het vragenblad.

1

Zie je reclame op dit profiel? Waarvoor?

2

3

4

5

Waar staat de reclame?

Is er iets speciaals met die reclame? Wat valt je op?

Zou de reclame die te zien is, toevallig over kleedjes en café’s in Leuven gaan?

Heb je dergelijke reclame ook al op je eigen profiel gezien? Vind je dit erg?

Dezelfde opdracht werd uitgevoerd door 1 van de ouders. De antwoorden worden vervolgens

1

vergeleken a.d.h. volgende vragen:

34

3

2




Hieronder vind je het profiel zoals de leerlingen het hebben in de leerlingencursus, gevolgd door een profiel waarin de commerciële risico’s zijn aangeduid. Dit laatste kan het klasgesprek na de opdracht helpen sturen. Mogelijk geven leerlingen ook andere informatie aan die eventueel op een commercieel risico zou kunnen wijzen. Het is belangrijk hen te wijzen op mogelijke risico’s en hen hiervan bewust te laten worden. Eens ze weten wat de risico’s zijn, beslissen ze zelf of het een te nemen risico is of niet. Het is dus niet de bedoeling hen te vertellen wat ze wel en wat ze niet mogen. Let wel op om in het klasgesprek niet te veel in te gaan op antwoorden die gaan over andere risico’s (bv contact- of inhoudsrisico’s). Deze zijn immers niet de focus van deze les.


1263 vrienden





mega!




6





- 70% korting!



Tot


6






Verdien



EXTRA CREDITS









1


35

BEDRIJVEN MAKEN RECLAME VIA PAGINA’S, INTERESSES,.. OM SNEL HUN NAAM TE VERSPREIDEN (JE KAN BV PRIJZEN WINNEN DOOR OP ‘VIND IK LEUK’ TE KLIKKEN, WAARDOOR DE BEDRIJFSNAAM OP DE GEBRUIKER ZIJN PROFIEL VERSCHIJNT)

DOELGERICHTE RECLAME: DE RECLAME HIER WORDT SPECIFIEK GERICHT OP DE DOELGROEP (HIER BV JONGE MEISJES)


1263 vrienden

DOELGERICHTE RECLAME: DE RECLAME HIER WORDT SPECIFIEK GERICHT OP DE DOELGROEP (HIER BV GEBASEERD OP DE WOONPLAATS)




mega!




6

6 minuten geleden - Vind ik leuk

dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek


Tot

- 70% korting!


Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk,


Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf!


Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden

SOCIALE RECLAME: WANNEER 3 personen vinden dit leuk 6 EEN VRIEND/VRIENDIN AANGEEFT EEN BEDRIJF LEUK TE VINDEN, WORDT NAAM (EN SOMS FOTO) VERMELD BIJgisteren! ADVERTENTIE Supah party Enkel wat dipsy...



Verdien



EXTRA CREDITS









1


TOEPASSINGEN EN SPELLETJES OP SNS VERZAMELEN PERSOONLIJKE GEGEVENS VAN JE PROFIEL

SNS EN TOEPASSINGEN/ SPELLETJES MOEDIGEN SOMS AAN OM ECHT GELD TE BESTEDEN.

36

Opdracht: stellingenspel De leerlingen noteren bij elk van de stellingen in hun cursus of ze akkoord zijn of niet, en waarom. Achteraf worden ze vrij gelaten om iets te zeggen als ze dat willen over wat er genoteerd is. Onderstaande basisinformatie kan het korte klasgesprek achteraf sturen. Bedrijven kunnen op geen enkele manier aan mijn persoonlijke gegevens geraken via mijn sociale netwerksite.

Uitleg: sociale netwerksites als Facebook, Netlog,.. zijn in de eerste plaats bedrijven. Zij willen dan ook geld verdienen. Dit doen ze bv door reclame te maken op je profiel, of door bedrijven de mogelijkheid te geven dingen aan te bieden via hun website (bv spelletjes en andere toepassingen). Je sociale netwerksite, bv Facebook of Netlog, gebruikt de gegevens die jij op je profiel plaatst, om de reclame zo gericht mogelijk te maken. En als je op een advertentie klikt, worden je gegevens vaak gedeeld met het bedrijf waarop je hebt geklikt. Je gegevens, en zelfs die van je vrienden, kunnen ook gedeeld worden door spelletjes te spelen of andere toepassingen te gebruiken. Je moet het bedrijf hier altijd eerst toestemming toe geven, maar velen klikken gewoon door zonder dit goed te lezen. Vaak geef je toegang tot je algemene gegevens, je e-mailadres, maar ook tot je profiel. Dit bedrijf mag dus onder jouw naam berichten plaatsen op je profiel! Bovendien tellen de privacyvoorwaarden van je sociaal netwerk niet meer, maar wel die van het bedrijf.. Het is niet erg als commerciële bedrijven mijn gegevens hebben.

Uitleg: Gegevens op het profiel van je sociale netwerksite, worden soms gedeeld met bedrijven. Bijvoorbeeld wanneer je op een advertentie klikt, of een toepassing of spelletje gebruikt. Soms worden dan zelfs de gegevens van je vrienden ook doorgegeven. De gegevens komen vaak in een grote database terecht. Eens je in deze commerciële database zit, kunnen bedrijven je bestoken met reclameboodschappen en spam. Vaak verkopen bedrijven hun database ook door aan andere bedrijven. Het is belangrijk goed te lezen wat een bedrijf met je gegevens zal doen, alvorens je hiervoor toestemming geeft en een bepaalde toepassing of spelletje gaat gebruiken. De reclame op mijn profiel is specifiek voor mij bedoeld.

Uitleg: Dit noemen we doelgerichte reclame. De reclame op je profiel wordt aangepast aan de gegevens die je op je profiel plaatst. Jongens van 13 zullen zo andere reclame krijgen dan 37

meisjes van 20. Meestal wordt vooral rekening gehouden met je leeftijd, geslacht en locatie (je zal bijvoorbeeld reclame krijgen van Belgische bedrijven, en niet van Amerikaanse). Maar er wordt soms ook rekening gehouden met wat je op je profiel schrijft. Als je bijvoorbeeld iets zegt over je kleine nieuwe kat, kan het zijn dat je plots reclame krijgt voor kattenvoer. Mijn naam wordt soms gebruikt in reclame die aan mijn vrienden wordt getoond op hun profiel.

Uitleg: Dit noemen we netwerkreclame of sociale reclame. Wanneer iemand een bedrijf of een pagina leuk vindt, wordt deze persoon zijn/haar naam en soms zelfs foto bij de advertentie geplaatst. Dit zal zijn/haar vrienden aanmoedigen om ook op de advertentie te klikken. Op deze manier wordt snel en efficiënt reclame gemaakt. Je kan er voor zorgen dat jouw naam niet gebruikt wordt in reclame, door dit aan te passen in je accountinstellingen. Ik speel soms spelletjes op mijn sociale netwerksite. Soms kan ik dan met echt geld dingen kopen om het spel leuker te maken

Uitleg:

Spelletjes op sociale netwerksites zijn zeer populair. Natuurlijk willen de aanbieders

van die spelletjes hier ook iets aan verdienen. Daarom krijg je vaak de kans om extra opties te kopen met echt geld, of om bepaalde uitbreidingen of hogere levels te spelen wanneer je hiervoor betaalt. Dit is natuurlijk erg gevaarlijk, want je kan er al snel heel veel geld aan opdoen. Doe dit dan ook nooit zonder instemming van je ouders!

Een voorbeeld Farmville spelen kost 12-jarige 1.000 euro Snapchat zwijgt na lek van gegevens 4,6 miljoen gebruikers Na een groot gegevenslek doet Snapchat, een toepassing voor het delen van foto’s en video’s, er het zwijgen toe. Onbekenden hebben op oudejaarsavond de pseudoniemen en telefoonnummers van 4,6 miljoen gebruikers gepubliceerd. Het bijzondere aan Snapchat, dat vooral populair is bij het jonge volkje, is dat de via die app verstuurde foto’s en video’s zichzelf maximaal 10 seconden na ontvangst verwijderen. Via Snapchat worden ook regelmatig pikantere beelden verstuurd, en net daarom is zo’n groot datalek bijzonder pijnlijk.

Het Laatste Nieuws, 02/01/2014

38

Een 12-jarige Britse jongen heeft ontdekt dat gratis internetgames niet altijd gratis zijn. Volgens de Britse krant The Guardian gaf hij op enkele dagen tijd meer dan 1.000 euro uit aan het ‘gratis’ Facebookspelletje Farmville. De Standaard 11/04/2010

Facebook drijft gerichte advertenties nog verder door Binnenkort kunnen adverteerders hun reclame op Facebook nog meer gaan focussen op de juiste mensen, zo meldt het sociale netwerk. Zo zullen ze nog specifieker kunnen doordringen tot het gedrag van de klanten. Mensen die bijvoorbeeld de website of mobiele app van een bedrijf bezocht hebben, zouden zo bijvoorbeeld over de streep kunnen getrokken worden met een toegespitste reclameboodschap.

De Morgen, 16/10/2013

Samengevat De media staan tegenwoordig vol berichten over sociale netwerksites. Uit bovenstaande voorbeelden kunnen we duidelijk de commerciële risico’s onderscheiden, die we in deze cursus behandeld hebben:

Sociale netwerksites delen soms je gegevens met externe bedrijven. Dit kan gebeuren

via toepassingen en spelletjes (je klikt dan op ‘toestaan’ voor je kan spelen, waarmee je

het bedrijf toestemming geeft om jouw persoonlijke gegevens te zien), of als je klikt op

advertenties.

Sociale netwerksites tonen reclame die specifiek voor jou bedoeld is, op basis van je

leeftijd, je geslacht, je woonplaats, je status-updates, enz. (als je deze gegevens juist op je

profiel plaatst). Dit noemen we doelgerichte reclame. Op deze manier verhogen ze

de kans dat jij op zo’n advertentie klikt. Je sociale netwerksite krijgt hiervoor geld

van deze bedrijven.

Sommige sociale netwerksites doen aan sociale reclame. Ze plaatsen dan je naam

en/of profielfoto bij advertenties die je vrienden te zien krijgen. Op deze manier

verhogen ze de kans dat je vrienden op die advertentie zullen klikken. Je kan je account

zo instellen dat je niet toestaat jouw naam of profielfoto te gebruiken in advertenties.

Wil je weten hoe? Typ in www.youtube.com bijvoorbeeld ‘Facebook instellingen

advertenties’ in.

Vaak word je op sociale netwerksites aangemoedigd om echt geld te gaan gebruiken

om dingen te kopen. Je kan bijvoorbeeld gratis spelletjes spelen, maar bepaalde

‘extraatjes’, of een meer uitgebreide versie van het spel kopen met echt geld. Let hier

heel goed mee op, voor je het weet doe je erg veel geld op. Koop nooit iets op het internet

zonder toestemming van je ouders!!

39

Wat

te d o en?

Je kan je account zo instellen dat je niet toestaat jouw naam of profielfoto te gebruiken in advertenties. Wil je weten hoe? Typ in

bijvoorbeeld

‘Facebook instellingen advertenties’ in. Wees voorzichtig met het aanvaarden van voorwaarden van toepassingen en spelletjes (‘apps’). Koop nooit iets op internet (ook niet voor spelletjes) zonder toestemming van je ouders. Weet dat de service van sociale netwerksites niet écht gratis is: je betaalt met jouw gegevens. Sociale netwerk aanbieders zien dan ook alles wat je typt en doet. Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden.

40

waar je misdrijven

Colofon

ISBN: 978-94-6228-531-6 NUR: 988 Bestel- & informatieadres: Vakgroep Onderwijskunde, Henri Dunantlaan 2, 9000 Gent [email protected]

Omslag: BS Productions, Groot-Bijgaarden Vormgeving & opmaak: Cox Jael 1 ste Druk: 2013 2 de Druk: 2014 Auteurs Vakgroep Onderwijskunde Ellen Vanderhoven, Tammy Schellens & Martin Valcke

Gedeeltelijk gebaseerd op lespakketten van Childfocus (www.clicksafe.be)

Deze publicatie kwam tot stand met steun van het Strategic Basic Research (SBO) programma van het Vlaams agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), in de context van het SPION-project.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

41

Ris ico s. Lerarencursus

Recommend Documents