Richtlijnen milieueffectrapportage. Plan-MER voor het geïntegreerd kustveiligheidsplan

Vlaamse Overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid, Dienst Mer Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8, 1000 BRUSSEL tel: 02/553.80.79 fax: 02/553.80.75 www.mervlaanderen.be

Richtlijnen milieueffectrapportage

Plan-MER voor het geïntegreerd kustveiligheidsplan

Agentschap Maritieme dienstverlening en Kust Afdeling Kust

10 december 2009

PLMER-0099-RL

1. Inleiding De Vlaamse overheid (Agentschap Maritieme dienstverlening en Kust, Afdeling Kust) laat een planmilieueffectrapport opmaken om de milieueffecten van het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan te onderzoeken. Het plan bestaat uit een reeks maatregelen die erop gericht zijn de zeewering te versterken en te verbeteren en zo de veiligheid tegen overstromingen van de Vlaamse kust1 te garanderen. Het plangebied strekt zich uit over de 10 kustgemeenten: De Panne, Koksijde, Nieuwpoort, Middelkerke, Oostende, Bredene, De Haan, Blankenberge, Brugge en Knokke-Heist. Het plan heeft een planhorizon in het jaar 2050 en houdt daarbij rekening met de zeespiegelstijging die in de tussenliggende periode kan optreden. Het voorgenomen plan, is niet plan-MER-plichtig in het kader van titel IV van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (B.S. 3 juni 1995), zoals herhaaldelijk gewijzigd, en artikel 36ter van het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu (B.S. 10 januari 1998), zoals herhaaldelijk gewijzigd (hierna plan-m.e.r.-decreet). Het plan valt niet onder het toepassingsgebied van het planm.e.r.-decreet, zoals gesteld op p.12 van de kennisgeving. Het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan wordt kort vermeld in de Beleidsnota Openbare Werken 2004-2009, maar wordt niet ‘voorgeschreven op grond van decretale of bestuursrechterlijke bepalingen’. De initiatiefnemer wenst echter via het plan-m.e.r.-proces het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan te laten beoordelen op mogelijke milieueffecten in functie van een breed gedragen en goed onderbouwde besluitvorming. Het plan-MER dient bijgevolg beschouwd te worden als een vrijwillig plan-MER. De initiatiefnemer van dit plan is Agentschap Maritieme dienstverlening en Kust, afdeling Kust, Vrijhavenstraat 3, 8400 Oostende. Het kennisgevingsdossier is door de Dienst Mer van de Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid volledig verklaard op 19 augustus 2009. De ter inzage legging liep van 24 augustus 2009 tot en met 23 september 2009. Het kennisgevingsdossier was gedurende de ter inzage legging te raadplegen op de gemeentehuizen van de tien kustgemeentes2, bij de initiatiefnemer (Agentschap Maritieme dienstverlening en Kust - Afdeling Kust, Vrijhavenstraat 3, 8400 Oostende), bij de Dienst Mer te Brussel en op de webstek van de Dienst Mer. Dit werd aangekondigd via de website van de Dienst Mer en via de krant ‘Het Laatste Nieuws editie Westkust + Oostkust’. Parallel aan de ter inzage legging werden de adviezen bij de administraties en openbare besturen gevraagd. De ontvangen adviezen en inspraakreacties zijn behandeld op de bespreking van de ontwerprichtlijnen op 27 oktober 2009. In de kennisgeving wordt aangegeven dat er mogelijk grensoverschrijdende effecten verwacht worden. Gezien de ligging van het plan werden zowel de betrokken administraties in Frankrijk (Préfet de Région Nord-Pas-de-Calais en Direction Régionale de l’Environment Nord-Pas-de-Calais), Nederland (VROM, provincie Zeeland en gemeente Sluis) als het federale niveau (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu) op 1

Voor Oostende Centrum en voor het Zwin worden via aparte studietrajecten (dus niet in deze plan-MER) de noodzakelijke maatregelen bepaald. De maatregelen voor alle kustzones samen zullen wel vertaald worden in één Masterplan voor de Vlaamse Kust. 2 De Panne, Koksijde, Nieuwpoort, Middelkerke, Oostende, Bredene, De Haan, Blankenberge, Brugge en Knokke-Heist. Dienst Mer - Richtlijnen 2/17 PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

de hoogte gebracht en gevraagd na te gaan of er (gewest)grensoverschrijdende effecten te verwachten waren. Tot op de datum van de beslissing van deze richtlijnen werden geen reacties ontvangen. Deze richtlijnen zijn opgesteld door de Dienst Mer en hebben betrekking op de inhoudsafbakening van het MER. Ontvangen inspraakreacties en adviezen worden hierin meegenomen (zie bijlagen). De inspraakreacties hadden voornamelijk betrekking op het alternatievenonderzoek (o.a over de keuze van aandachtszones en de opname van bouwstenen). Een aantal inspraakreacties kunnen niet ingevuld worden in het plan-MER omdat deze opmerkingen zich niet situeren op het schaalniveau van een plan-MER. Reacties en adviezen die handelen over de aanlegfase (bvb aanvoer materiaal per schip of via de weg) of betrekking hebben op de ontwerp- en projectfase zijn niet meegenomen voorzover deze niet leiden tot aanzienlijke of permanente effecten.

2. Vorm en presentatie Met betrekking tot de vorm en presentatie vraagt de Dienst Mer om: • recent kaartmateriaal te gebruiken voorzien van een duidelijke bronvermelding, schaalaanduiding, noordpijl en legende; • het kaartmateriaal zodanig te presenteren dat het van goede kwaliteit is, m.n. overzichtelijk, duidelijk, bruikbaar (voldoende detailniveau), hanteerbaar (bij voorkeur A4, maximaal A3) en gemakkelijk begrijpbaar, ook voor een niet-deskundige; • een verklarende woordenlijst, afkortingenlijst, lijst van figuren, lijst van tabellen en literatuurlijst bij het rapport op te nemen; • achtergrondinformatie in de bijlagen op te nemen; • de handtekening van de erkende deskundigen en de initiatiefnemer van het MER op te nemen in het plan-MER.

3. Doelstelling, verantwoording en besluitvorming De doelstelling van het Geïntegreerd Kustveiligheidsplan is voldoende veiligheid tegen overstromingen vanuit de zee te bieden voor de volledige3 Vlaamse Kust. Primair doel van het kustveiligheidsplan is het veilig stellen van de “eerste zeewering”, dit is de meest zeewaartse kustbescherming. De eerste zeewering bestaat uit dijken, strand en duinen, en voor de havens nog uit kaaien, sluizen en stuwen. De kennisgeving stelt dat het kustveiligheidsplan primair gericht is op het garanderen van voldoende veiligheid tegen overstromingen. Het uitwerken van een visie op en een plan voor de hele kust, waarbij diverse sectoren betrokken worden, kan de mogelijkheid bieden verschillende belangen te bundelen, en maatregelen of projecten te ontwikkelen waarbij kustveiligheid slechts een onderdeel is. Het nut hiervan wordt niet in vraag gesteld, maar deze benadering wordt, gezien de urgentie met betrekking tot kustveiligheid, op dit moment niet gevolgd in het kustveiligheidsplan. Gelet op bovenstaande werden vanuit de inspraak vragen gesteld omtrent het al dan niet ‘geïntegreerd’ zijn van het voorliggende plan daar het plan, volgens deze reacties, te weinig rekening houdt met toerisme, recreatie en natuur. Het MER zal dit verduidelijken. 3

Uitgezonderd voor Oostende Centrum en voor het Zwin. Dienst Mer - Richtlijnen PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

3/17

Niettegenstaande het primair doel van het plan veiligheid is, dient in het MER voor elk alternatief de potenties/meerwaarde/risico’s voor andere doelstellingen dan de kustverdediging weergegeven te worden. De maatregelen die nu genomen worden om de aandachtszones te beveiligen, zullen al dan niet een invloed uitoefenen op later te nemen maatregelen (na 2050). Het kustveiligheidsplan zal echter trachten geen hypotheek te leggen op nieuwe en/of toekomstige visies voor de kust, die op langere termijn ontwikkeld zullen worden. Naast het opstellen van het plan-MER zal ook een MKBA (maatschappelijke kosten-baten analyse) opgemaakt worden. Op basis van het plan-MER en de MKBA zal het beleid een beslissing nemen met betrekking tot de meest aangewezen maatregelen (Masterplan Kustveiligheid).

4. Voorgenomen plan en alternatieven Om de locaties te bepalen waar de veiligheid tegen overstromingen onvoldoende wordt geacht en waar bijgevolg maatregelen nodig zijn, werd een studie uitgevoerd (IMDC, 2008). Naast deze veiligheidstoetsing4 werd ook een risicoberekening uitgevoerd door het Waterbouwkundig Laboratorium waarbij voor stormen met verschillende maximale waterstanden werd nagegaan hoeveel schade en slachtoffers er verwacht kunnen worden. Op basis van deze veiligheidstoetsing en de risicoberekening werden de aandachtszones afgebakend. Beide studies hebben geleid tot 2 normen, namelijk norm 1: “minimale problemen bij stormen met een terugkeerperiode 1000 jaar” en norm 2: “beperken van het risico op grote economische schade en slachtoffers”. Het MER zal een toelichting opnemen over de criteria voor het afbakenen van deze zones en deze werkwijze verantwoorden. Zo wordt in een inspraakreactie opgemerkt dat voor de veiligheidstoetsing bijvoorbeeld uitgegaan wordt van de ‘eerste veiligheidslijn’. Het trekken van een contourlijn langs de voorgevels van de voorste bebouwing leidt tot een “springerig” verloop, dat niet steeds overeenkomt met het fysische proces van duinafslag, stranderosie en golfoverslag. Bovendien zal bij het toepassen van deze werkwijze, het voorste bewoonde gebouw bepalen wat er nodig zal zijn. Voor bijvoorbeeld het casino in Middelkerke, waarvoor een lager veiligheidsniveau zou kunnen gelden dan 1/1000 jaar, kan dit leiden tot vertekende inzichten. Afdeling Kust merkt echter op dat er geen specifieke maatregelen voor het casino zelf voorzien zijn maar wel voor de omliggende bewoning. Bewoning wordt steeds beschermd, niet permanent bewoonde gebouwen zoals een scoutslokaal, een casino of een camping zullen niet specifiek beschermd worden. Het is van belang dat op een voldoende kritische wijze wordt gekeken naar de bestaande voorste bebouwing bij het ontwikkelen van de diverse versterkingsopties. Het MER dient te motiveren waarom sommige secties als veilig beschouwd worden en andere als onveilig. Er dient gedefinieerd te worden wat een hoog of laag risico betekent, zoals 4

De veiligheidstoetsing werd uitgevoerd voor de eerste veiligheidslijn van de volledige Vlaamse Kust. Deze veiligheidslijn is een ononderbroken lijn van De Panne tot aan de Nederlandse grens en wordt gedefinieerd als de meest zeewaartse grens van de bewoning, of in onbewoonde gebieden, door de hoogtelijn van 7 m TAW of 8 m TAW, naargelang het om een toetsing betreft aan een (maatgevende) storm met een kans op voorkomen van één op duizend dan wel één op vierduizend jaar. Dienst Mer - Richtlijnen 4/17 PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

vermeld in § 5.2 van de kennisgeving. Zo kan er vastgesteld worden dat bijvoorbeeld een veilige sectie soms omringd kan zijn door onveilige secties. Het is daarom van belang dat het MER duidelijk aangeeft waarom of wanneer een bepaalde drempelwaarde inzake veiligheid wordt overschreven voor een bepaalde sectie5. In de volledig verklaarde kennisgeving wordt gesteld dat voor het Zwin (secties 250-255) en voor Oostende Centrum (secties 106-117) reeds een milieueffectrapport is/wordt opgesteld. Het MER zal, naast de correcte referenties van deze rapporten, ook de conclusies (aangaande de kustveiligheid) opnemen. De kennisgeving stelt dat het plan een planhorizon heeft in het jaar 2050 en rekening houdt met de zeespiegelstijging die in de tussenliggende periode kan optreden. Het MER dient de keuze van deze planhorizon en het vooropgestelde veiligheidsniveau6 beter te motiveren. Het MER zal tevens verduidelijken welke scenario’s (vb. volgens het IPCC, UNEP, …) inzake zeespiegelrijzing worden meegenomen en op welke wijze rekening gehouden werd met deze scenario’s7 bij de uitwerking van de bouwstenen. Om na te gaan welke mogelijke maatregelen kunnen genomen worden om de kust de nodige veiligheid te geven, werd een studie ‘Mogelijke oplossingen kustverdediging (IMDC 2009)’ uitgevoerd. De op basis van deze studie geselecteerde maatregelen of bouwstenen worden beschreven in § 8.1 van de kennisgeving. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen drie typeomgevingen (badplaatsen, duinen en havens) om een aantal specifieke kustbeschermingsmaatregelen te nemen. De niet-geselecteerde bouwstenen zijn weergegeven in tabel 8-1 en bijlage C van de kennisgeving. Betreffende het niet selecteren van bepaalde bouwstenen kwamen vanuit de inspraak verschillende reacties: geulwandsuppletie: de kansrijkheid wordt in de kennisgeving als relatief groot bestempeld, maar toch wordt de bouwsteen voorlopig niet geselecteerd gezien deze zich in een nog experimentele fase bevindt. zandmotor: de slaagkans wordt als klein bestempeld, terwijl de Provincie Zuid-Holland, volgens bepaalde inspraakreacties, de slaagkansen voor een flexibele kustontwikkeling wel hoog inschat en dat dit project (als proefproject) volgend jaar in uitvoering gaat in Ter Heijde (NL).

5

Zo heeft de gemeente Knokke-Heist volgende bedenking: “Sectie 238 in de zone Knokke-Zoute wordt verondersteld veilig te zijn, terwijl het volledig omringd is door een reeks aandachtszones (secties 233-237 en 239-243). In de zone Duinbergen is enkel sectie 225 een aandachtszone wegens het vooruit springen van de zee met een smaller strand als gevolg en dit terwijl de omliggende secties 224 en 226 zich, althans gedeeltelijk, in dezelfde situatie bevinden. Een storm zal toch niet stoppen aan een arbitrair gekozen sectiegrens. In het planMER ontbreekt een duidelijke motivering waarom secties 224, 226 en 238 niet als aandachtzone worden beschouwd.” 6 Vanuit de inspraak werd bijvoorbeeld geopperd om het vooropgestelde veiligheidsniveau op te trekken om zo een eventuele versnelling van de stijging van de zeespiegel en een toename van het aantal superstormen te voorzien. 7 De provincie West-Vlaanderen stelt hieromtrent volgende vragen: “Er wordt gesproken van 7m TAW als een duizendjarige storm, en 8m TAW als een vierduizendjarige storm. Daarnaast wordt gemeld dat rekening gehouden wordt met een zeespiegelstijging van 30 cm tegen 2050. a) wil dit zeggen dat 7,3 TAW en 8,3 TAW als resp. 1000-jarig en 4000-jarig dienen beschouwd te worden? b) graag enige duiding bij de aanname van 30cm zeespiegelstijging tegen 2050. Is dit een pessimistische of optimistische inschatting?” Dienst Mer - Richtlijnen 5/17 PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

‘duin voor dijk’, ‘dijk in duin’ en vooroeversuppleties: duidelijke argumenten waarom deze maatregelen niet weerhouden zijn, terwijl ze zogenaamd economisch en/of ecologisch voordeel kunnen opleveren, ontbreken. ‘Vlaamse Baaien 2100– veilig, natuurlijk, aantrekkelijk, duurzaam en ontwikkeld’: vanwege het urgente karakter van de veiligheid wordt deze maatregel niet verder onderzocht. Dit wordt betreurd in een aantal inspraakreacties. aanleg tweede duinengordel: in het Alterrarapport8 en tijdens de CLIMAR-workshop (4 december 2008) werd o.a. de aanleg van een tweede duinengordel als een mogelijk (innovatief) voorstel aangebracht. Er wordt dan ook de vraag gesteld of reeds alle relevante alternatieven (bouwstenen) werden beschouwd. vanuit de inspraak wordt tevens de vraag gesteld of de zeespiegelstijging met de daarbij gepaard gaande veranderende bewegingen van getijden en getijdenstromingen, samen met de beoogde werken, ook geen opportuniteiten inhouden voor het genereren van energie of andere economische activiteiten (bv. piscicultuur).

Algemeen kan geconcludeerd worden dat de motivatie voor het niet weerhouden van een aantal bouwstenen onvoldoende is. Tevens wordt opgemerkt dat het mogelijk is dat het hoofddoel van deze bouwstenen niet het verhogen van de kustveiligheid is, maar dat de uitvoering ervan (in het kader van andere kustgerelateerde projecten) wel een significant positief effect op de kustveiligheid zou kunnen hebben. Verder dient opgemerkt dat een motivatie enkel op basis van economische motieven in een milieueffectenrapport niet wenselijk is. Temeer omdat er een MKBA zal worden opgesteld waarin de economische effecten in beeld worden gebracht. Gezien het plan-MER een horizon tot 2050 heeft, mag het niet beletten dat enerzijds de zwakke plekken versneld versterkt kunnen worden met reversibele maatregelen en anderzijds verder gezocht wordt naar betere en duurzamere maatregelen. Vanuit de inspraak werd meermaals gewezen op een mogelijke gemiste kans om nieuwe innoverende bouwstenen, die voordelen bieden voor mens en natuur, te benutten. Op de richtlijnenvergadering wordt door Afdeling Kust duidelijk aangegeven dat tijdens de komende 50 jaar nieuwe projecten/maatregelen/bouwstenen kunnen opduiken en ingezet worden om de kustveiligheid te garanderen en dat het kustveiligheidsplan deze nieuwe projecten/maatregelen/bouwstenen niet wenst te hypothekeren. Ook betreffende de geselecteerde bouwstenen kwamen vanuit de inspraak verschillende reacties en vragen tot verduidelijking: Zandsuppleties algemeen: ~ Er wordt meermaals gevraagd om de historiek van de zandsuppleties aan onze kust en de typische dynamiek aan onze kust meer te verduidelijken. ~ De landschappelijke veranderingen van het strand zelf (bv. primaire duinvorming op het strand) dient mee onderzocht te worden. ~ Voor zandsuppleties wordt de aanname gedaan dat zand van 300µm zal gebruikt worden. Dit zou een grovere korrelgrootte dan het huidige strand zijn. Kan dit een wijziging in belevingswaarde teweegbrengen? De winzones van het suppletiezand behoren niet tot het plangebied. Voor het winnen van marien zand (in concessiezone 4) zal een aparte beoordeling (federaal MER) opgestart worden. De verhouding tussen de volumes zand nodig voor het kustveiligheidsplan en de 8

http://www2.alterra.wur.nl/Webdocs/PDFFiles/Alterrarapporten/AlterraRapport1485.pdf Dienst Mer - Richtlijnen PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

6/17

beschikbare zandvolumes in die concessiezone(s) dient wel weergegeven worden in dit plan-MER.

Strandsuppletie met strandhoofden: ~ Het blijkt niet duidelijk te zijn waarom men de strandhoofden voor een 50-jarige storm en niet voor een 1000-jarige storm ontwerpt, zoals bij de andere alternatieven? ~ Gezien de unieke fauna die op en rond een aantal strandhoofden aanwezig zijn, dient gekeken te worden om het behoud van deze strandhoofden te verzekeren binnen het plan. Op de richtlijnenvergadering wordt door Afdeling Kust aangegeven dat de ecologisch waardevolle strandhoofden verhoogd kunnen worden of afgebroken en op een hoger niveau heropgebouwd.

Vooroeversuppletie: ~ Vooroeversuppletie wordt in de kennisgeving enkel als een onderhoudsbeperkende maatregel gezien en niet als een volwaardig bouwsteen. Op de richtlijnenvergadering wordt aangegeven dat op basis van onderzoek in Nederland 30% van het zand uit de vooroever op het strand terechtkomt. In Nederland past men vooroeversuppletie enkel toe op plaatsen waar de kustveiligheid reeds gegarandeerd is.

Strandsuppleties met hoog/laag muurtje: ~ Er wordt gevraagd rekening te houden met de afwatering van de dijk richting het strand. ~ In Oostende zijn vroeger tijdelijke muurtjes gebouwd, die nu terug worden afgebroken. Op de richtlijnenvergadering wordt de volgende reden hiervoor aangegeven, met name dat het strand ondertussen werd opgehoogd waardoor de veiligheid terug gegarandeerd kan worden. ~ De impact van de ‘muurtjes’ op de interactie tussen dijk en hoogstrand (beleving, intensief recreatief medegebruik, …) zou mee bestudeerd moeten worden. Daarnaast worden ook vragen gesteld naar o.a. impact op het machinaal onderhoud van het strand. Afdeling Kust gaf op de richtlijnenvergadering bijkomend aan dat de onderzochte hoogte (60 – 120 cm) niet bindend is. Het zouden tevens nooit continue massieve ‘muren’ worden. De gekozen hoogte en de esthetische/architecturale vormgeving van de muurtjes zullen sterk afhankelijk zijn van de plaatselijke omstandigheden en pas bij het definitieve ontwerp vastgelegd worden. Het plan-MER dient minstens aan te geven welke hoogtes aanvaardbaar / niet aanvaardbaar zijn vanuit specifieke disciplines. Tevens zal het planMER aandachtspunten en/of aanbevelingen formuleren voor de eventuele latere uitwerking van het definitieve ontwerp.

Locatiespecifieke opmerkingen en vragen vanuit de inspraak: Er wordt gemeld dat ter hoogte van de aandachtszone in Sint-Idesbald geen dijk aanwezig is maar dat vanaf halverwege sectie 22 richting Koksijde-bad wel een dijk aanwezig is. Aanvankelijk is er een hoog strand, maar dit gaat over naar een laag strand. Bijgevolg zal ook hier de golfdempende uitbouw van de zeedijk bestudeerd moeten worden. Ter hoogte van de haven van Zeebrugge (Figuur 5.2 van de kennisgeving) wordt opgemerkt dat de volledige achterhaven ingesloten wordt door de veiligheidslijn. Het MER zal dit aspect verduidelijken (met name het al dan niet onder water komen te staan Dienst Mer - Richtlijnen

7/17 PL0099 Geïntegreerd kustveiligheidsplan

van de volledig achterhaven bij uitzonderlijke stormen en de eventuele gevolgen hiervan.) en dit voor de verschillende havens. Het nulalternatief is het alternatief waarbij beschreven wordt hoe de toestand in het referentiejaar (2015) zal zijn zonder dat het plan wordt uitgevoerd. In dit geval worden dus geen extra maatregelen genomen om de eerste zeewering te verbeteren maar wordt er wel over gewaakt dat de veiligheid niet verder achteruitgaat (m.a.w. de zandsuppleties zoals ze vandaag plaatsvinden aan de kust, worden voortgezet, waar nodig gecorrigeerd met de zeespiegelstijging). Het lopende onderhoud van de kustzone, zowel de aandachtszones als de niet-aandachtszones, is bijgevolg inbegrepen in het nulalternatief. Het plangebied wordt in de kennisgeving gedefinieerd als het gebied waarbinnen de ingrepen worden gepland, het betreft hierdoor enkel de afgelijnde aandachtszones in de badplaatsen en duinen van De Panne, St. Idesbald/Koksijde, Middelkerke, Raversijde/Oostende Wellington, Oostende Oost, Wenduine, Blankenberge en Knokke-Heist en de havens van Nieuwpoort, Blankenberge en Zeebrugge. Gezien in het nulalternatief ook het onderhoud in de nietaandachtszones wordt inbegrepen, behoren de niet-aandachtszones per definitie ook tot het plangebied.

5. Juridische en beleidsmatige context De kennisgeving heeft opgave gedaan van het juridisch/ beleidsmatig kader dat voor dit MER van belang is. Het MER zal zorgvuldig nagaan waar de relevantie van deze randvoorwaarden zich situeert en met name ook aangeven of de voorwaarde onderzoeksturend kan zijn dan wel procedurebepalingen bevat of een combinatie van beide. Het is van belang om ook tijdens het opstellen van het MER de stand van zaken hiervan op te volgen. Algemeen dient de tabel 10-1 in bijlage A van de kennisgeving nagekeken worden inzake relevantie tot dit plan (vb. vermelding van een reservatiestrook op het gewestplan, vermelding van de gemeenten Damme, Maldegem, Sint-Laureins, Eeklo en Zomergem bij de gemeentelijke milieubeleidsplannen). Het juridisch/beleidsmatig kader dient in vergelijking met het kennisgevingsdossier verder verduidelijkt en/of aangevuld te worden m.b.t. volgende aspecten: Provinciale RUP’s Strand en Dijk dienen aangevuld te worden. ‘Zeewering’ is in de PRUP’s in alle gebieden een hoofdfunctie. Er zullen dus wellicht geen problemen optreden naar bestemming toe. Hetzelfde geldt voor het goedgekeurde PRUP ‘Afbakening kleinstedelijk gebied Blankenberge’ en in opmaak zijnde PRUP ‘Afbakening kleinstedelijk gebied Knokke-Heist’. Ook andere relevante BPA’s en RUP’s in het studiegebied dienen aangegeven te worden. Opname van de herbevestigde agrarische gebieden (HAG’s) in de randvoorwaarden van bijlage A. Bepaalde onderdelen van het studiegebied zijn gelegen binnen het door de Vlaamse Regering op 31 maart 2006 goedgekeurd HAG Regio Kust-PoldersWesthoek. Het kaartmateriaal van bijzonder beschermde gebieden (Habitatrichtlijngebieden, Vogelrichtlijngebieden, VEN, beschermde landschappen, …) dient van toepassing te zijn op het volledige studiegebied. Aandachtsgebieden die gelegen zijn in het mariene Dienst Mer - Richtlijnen


milieu, of grensoverschrijdend (Frankrijk en Nederland) dienen bijgevolg visueel gesitueerd te worden t.a.v. het plangebied. Het kustveiligheidsplan zal afgetoetst worden aan de Ecosysteemvisie voor de Vlaamse Kust (opgemaakt door INBO). In het MER zal men ingaan op de mogelijke tegenstrijdigheden of synergieën van het plan met deze Ecosysteemvisie. Een Ecosysteemvisie voor de Noordzee ontbreekt momenteel. Wel zijn allerhande studies voorhanden die hier een bijkomend aftoetsingskader kunnen over scheppen.

6. Bestaande toestanden en milieueffecten De referentiesituatie, bestaande toestand en ontwikkelingsscenario’s Als referentiejaar voor dit plan-MER wordt het jaar 2015 aangenomen. Het kustveiligheidsplan heeft een planhorizon die tot 2050 loopt ( het plan moet tot 2050 zijn functie kunnen vervullen). Omdat de autonome ontwikkelingen (met name de verwachte zeespiegelstijging) in de tussenliggende periode (2015-2050) mogelijks significant kunnen wijzigen, zal bij de effectbespreking ook een doorkijk gemaakt worden naar 2050. De kennisgeving geeft een beschrijving per discipline van de wijze waarop de referentiesituatie(s) worden beschreven, welke bestaande gegevens daarvoor gebruikt zullen worden en waar, in het raam van het MER, bijkomende inventarisaties noodzakelijk zijn. De afbakening van het studiegebied dient voldoende gemotiveerd te worden per discipline rekening houdende met het feit dat het studiegebied zowel het plangebied als het gebied met effecten dient te omvatten (en bevat dus ook de secties die als ‘veilig’ beschouwd worden en niet als aandachtszone werden geselecteerd). De ruimtelijke afbakening dient voor elke discipline duidelijk voorgesteld te worden op figuur of kaart. Gezien er eventueel grensoverschrijdende effecten te verwachten zijn, dient het studiegebied uitgebreid te worden naar Nederland en Frankrijk en dient het ook op de kaarten gevisualiseerd te worden. Het plan-MER zal ook de link schetsen met de kustveiligheidsmaatregelen in Frankrijk of Nederland en mogelijke cumulatieve effecten. Zeewaarts is het studiegebied tot circa 2 km in zee afgebakend. Indien uit het milieueffectenonderzoek blijkt dat er ook verder effecten kunnen verwacht worden, zal het studiegebied verder uitgebreid worden en grensoverschrijdende effecten naar het federale niveau beschreven worden. Tevens werd vanuit de inspraak de vraag gesteld om landinwaarts het studiegebied uit te breiden tot alle overstroombare zones. De relevantie van dit laatste zal nagegaan worden en desgevallend onderzocht worden in het MER. Het MER zal een overzicht bieden van alle ontwikkelingsscenario’s die in het plan-MER in rekening gebracht zullen worden. Relevante ontwikkelingsscenario’s op basis van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden dienen behandeld te worden in de relevante disciplines. De ontwikkelingsscenario’s worden bij voorkeur na de effectbespreking ook als beoordelingskader voor de verschillende effectgroepen gebruikt. In het plan-MER dienen, waar relevant, de ontwikkelingsscenario’s op figuur of op kaart gesitueerd te worden, afhankelijk van de beschikbare informatie dient de geplande timing (grootte-orde) inzake de realisatie van de ontwikkelingsscenario’s aangegeven te worden. Dienst Mer - Richtlijnen


Met de volgende (bijkomende) ontwikkelingscenario’s zal alvast rekening gehouden worden tijdens de opmaak van het MER: De actuele beslissing rond de verdere uitbreiding en aanpassing van de haven van Zeebrugge omvat ondermeer een nieuw te bouwen zeesluis (SHIP), het vastleggen van een aantal aanvullend te beschermen zones, … De lopende processen en ontwikkelingen voor de jachthavens op linker- en rechteroever in de haven van Nieuwpoort dienen meegenomen te worden bij de beleidsgestuurde ontwikkelingen. Op de linkeroever (omgeving oude jachthaven) worden momenteel appartementen gerealiseerd (140tal woongelegenheden), net tegenover het vernieuwde dok. De luchtfoto in de kennisgeving is niet actueel, enige tijd terug werd een uitbreiding van dit dok gerealiseerd. Voor de rechteroever (Novus Portus) worden momenteel plannen voorbereid die een uitgebreid stedenbouwkundig programma bevatten (o.m. 500 wooneenheden, 450 ligplaatsen, handel en diensten). ANB vraagt om rekening te houden met de natuurherstel- en compensatiemaatregelen die (zullen) worden uitgevoerd in kader van andere plannen (bv het OW-plan) en vraagt dat deze maatregelen als randvoorwaarden (bv het verwijderen van duinvoetversteviging als compenserende maatregel) worden meegenomen. Indien er tijdens het opstellen van het MER andere ontwikkelingsscenario’s naar voor zouden komen, dienen deze toegevoegd te worden aan het afwegingskader.

Milieueffecten, geplande toestand en milderende maatregelen De kennisgeving geeft een beschrijving per discipline van de wijze waarop de effecten zullen worden onderzocht en beoordeeld en geeft aan dat in functie van het effectenonderzoek maatregelen op planniveau zullen worden voorgesteld en uitgewerkt om de milieueffecten van het voorgenomen plan op een samenhangende wijze te vermijden, te beperken, te verhelpen of te compenseren. Effecten van voorgestelde compenserende maatregelen worden uiteraard ook beschreven. Het ingreep-effectschema wordt als handleiding gebruikt bij de behandeling van de effectbeschrijving en vice-versa en wordt in de loop van de milieueffectrapportage waar nodig vervolledigd. De kennisgeving stelt dat effecten van de aanlegwerken niet bestudeerd zullen worden omdat er van uitgegaan wordt dat deze effecten niet onderscheidend zijn als het erom gaat een beeld te verkrijgen van de voor- en nadelen van de verschillende planalternatieven. De effecten van de onderhoudswerken worden wel bestudeerd. Het MER dient echter de effecten die tijdens de aanleg mogelijks leiden tot aanzienlijke of permanente effecten mee te nemen in de effectbeoordeling. De effecten van overstromingen die niet meer zullen optreden ten gevolge van het uitvoeren van het kustveiligheidsplan dienen niet als dusdanig bestudeerd te worden maar kunnen wel aangehaald worden bij de verantwoording van voorliggend plan. Deze ‘vermeden’ effecten zullen ook een rol spelen in de op te maken MKBA. Deze kosten-batenanalyse zal afgerond worden begin volgend jaar en loopt gelijktijdig met het plan-MER.

Dienst Mer - Richtlijnen


De impact van de geselecteerde bouwstenen op de nabijgelegen kustsecties die niet beschouwd worden als aandachtszone, zal in het MER bekeken en beoordeeld worden. Hiervoor zullen o.a. kustmorfologische berekeningen voor het zandtransport worden uitgevoerd. Ook cumulatieve effecten met andere plannen of projecten in de omgeving dienen in beeld gebracht te worden zoals de ontwikkeling rond Oostende en het Zwin (daar deze niet in onderhavig plan-MER opgenomen zijn), het SHIP-project en eventuele effecten van de zandwinningen op zee voor zover deze interfereren met het studiegebied. Per zone (soms gemeenteoverschrijdend) zal in het MER het meest wenselijk alternatief worden uitgewerkt. Dit kan enerzijds een zuiver bestudeerd alternatief zijn, of anderzijds een combinatie inhouden van verschillende alternatieven Zoals voorgesteld in de kennisgeving worden volgende disciplines in het MER opgesteld door een erkend MER-deskundige: water; bodem; lucht; geluid en trillingen; landschap, bouwkundige erfgoed en archeologie; fauna en flora; mens-ruimte; mens-gezondheid en veiligheidsaspecten. De Dienst Mer vraagt om bij de beschrijving van de bestaande toestand en de te verwachten milieueffecten, als aanvulling op de volledig verklaarde kennisgeving, voldoende aandacht te besteden aan het volgende: Lokale gegevens (o.m. informatie betreffende geluids-, water- en luchtkwaliteit) dienen bij het milieueffectenonderzoek eveneens in rekening gebracht te worden. -

-

-

-

-

Met betrekking tot de discipline Water: Met betrekking tot grondwater zal het MER vooral de invloedszone van grondwaterstandwijzigingen in de omgeving van de duinen waar duinsuppleties als een mogelijke maatregel worden voorzien onderzoeken. De VMM is akkoord dat de overige alternatieven weinig of geen impact zullen hebben op het aspect grondwater. In een later stadium zal op projectniveau echter nog naar de impact van aanlegwerkzaamheden en dergelijke gekeken moeten worden. Effecten op de afwatering van het hinterland (bv bij sluiten van een waterkering) dienen in beeld gebracht te worden. Afdeling Kust meldt dat hierover afzonderlijk overleg met de waterbeheerders zal opgestart worden. De nodige operationele afstemming is vereist tijdens deze (uitzonderlijke) omstandigheden. Met betrekking tot de discipline Bodem: De algemene effecten van het gebruik van het 300 µm zand zullen worden beoordeeld. Een (mini)gevoeligheidsanalyse voor andere korrelgroottes wordt voorzien. Tevens zal de (al dan niet verschillende) impact op mens, op bepaalde faunagroepen en op de kieming van typische strandplanten en initiële embryonale duinvormers kwalitatief beoordeeld worden bij de desbetreffende disciplines. De impact van een mogelijke verhoogde aanzanding t.a.v. de havengeulen, het Zwin en de Baai van Heist door de continue zandsuppleties zal onderzocht worden. Met betrekking tot de discipline Landschap, Archeologie en Bouwkundig Erfgoed: Het MER dient de impact op de erfgoedwaarden, belevingswaarde en structuren en relaties voldoende gedetailleerd te bestuderen in de opgegeven aandachtszones waar



-

-

-

-

-

-

-

elementen en structuren aanwezig zijn met een bijzondere erfgoedwaarde. Het gaat om constructies die op het strand staan (vb. pieren), of langs de haventoegangen (vb. staketsels), of zones langs de dijk met een ensemble van bouwkundig erfgoed (dijk als contextuele omgeving met typisch en historisch waardevol straatmeubilair als banken, reling, verlichtingselementen, …). Vaak genieten ze een bescherming als monument, stads/dorpsgezicht of zijn ze opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed. Ook enkele landschappelijk waardevolle zones (beschermd landschap, ankerplaatsen) en archeologische attentiegebieden zitten in de aandachtszones. Buiten de aandachtszones zijn het vooral de duinen met landschappelijke waarde (beschermd als landschap, aangeduid als ankerplaats, of in de landschapsatlas opgenomen als ankerplaats) die belangrijk zijn. Vooral de gevolgen van stranden duinsuppleties op de geomorfologie in de duinen of op eventuele waardevolle gebouwen (vb. bunkers) zijn te onderzoeken. Het advies van het Agentschap R-O, Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen bevat een lijst met aanwezige beschermingen per gemeente. Deze lijst dient overgenomen te worden in het MER. En zal, indien mogelijk, op kaart weergegeven worden. Met betrekking tot de discipline Fauna en Flora: Niet alleen de beschermde gebieden (Vogelrichtlijngebied, Habitatrichtlijngebied, VEN, Ramsar, …) in Vlaanderen, maar ook de eventuele impact op beschermde gebieden in het mariene milieu dienen beschouwd te worden. Deze beschermde gebieden zullen tevens cartografisch weergegeven worden. De passende beoordeling die dient opgemaakt te worden in functie van een mogelijke betekenisvolle aantasting van speciale beschermingszones, zal opgenomen worden bij de discipline fauna en flora. De algemene impact van de zandsuppleties op het ecologische kustsysteem dient mee beschouwd te worden bij de effectbespreking. Het strand heeft een belangrijke ecologische waarde (bvb. het belang van stranden als HVP-rustplaats of als foerageerplaats voor soorten (zowel overwinterende vogels, doortrekkers, …) als steenloper, scholekster, paarse strandloper of eidereend). Ook de effecten op bodemdieren, het vis- en grijze garnalenbestand zal onderzocht worden. De mogelijke wijziging in lichtperceptie in de waterkolom door toenemende troebelheid tengevolge de uitvoering van de suppleties zal mee beschouwd worden. De wijziging in hydrologische condities in de duinen kan niet enkel een impact hebben op de waterhuishouding, maar tevens een relevante impact uitoefenen op de specifieke fauna en flora van deze duingebieden. Met betrekking tot de discipline Mens- Ruimte: Vanuit de landbouwsector wordt gevraagd de herbevestigde agrarische gebieden op te nemen. Er wordt in de kennisgeving melding gemaakt van het agrarisch gebruik van gronden, maar wordt hier verder niet op ingegaan. Indien relevant, zal de eventuele impact op landbouw kwalitatief beschreven en beoordeeld worden in het MER. Met betrekking tot verzilting is het zo dat deze effecten niet in het MER aan bod zullen komen om de hoger aangehaalde reden dat in het MER geen rekening zal gehouden worden met vermeden effecten zoals het uitblijven van verzilting ten gevolge van een verbeterde veiligheid en een verminderd areaal overstroomd gebied (deze aspecten komen wel aan bod in de MKBA). Naast de bewoning in eerste lijn wordt uiteraard het achterland in tweede lijn beschermd, het kustveiligheidsplan zal in die zin positieve effecten hebben voor de landbouw.



7. Leemten in de kennis art.4.2.7.§ 1,4°

Het MER dient opgave te doen van de leemten in kennis die tijdens het uitvoeren van het onderzoek werden vastgesteld. Deze leemten kunnen opgedeeld worden naar aard van de leemte waarbij dan onderscheid dient gemaakt te worden tussen leemten met betrekking tot project, betreffende inventarisatie en aangaande methodologie en inzicht. Het MER zal eveneens aangeven hoe met deze leemten is omgegaan en hoe zij kunnen doorwerken naar de besluitvorming.

8. Monitoring en evaluatie art.4.2.7.§ 1,2°, d

In het MER zal per discipline aangegeven worden of er eventueel opvolgingsmaatregelen voor te stellen zijn. Verder zal opgave worden gedaan van een monitoringprogramma voor die elementen waarvoor dit - vanuit de leemten in de kennis noodzakelijk wordt geacht.

9. Globale evaluatie van voorgenomen plan en alternatieven Art. 4.2.7. §1, 2°, e

In een afzonderlijk deel zal het rapport een disciplineoverschrijdende, leesbare samenvatting geven over de verwachte gevolgen voor het milieu en hoe en in welke mate de voorgestelde maatregelen deze kunnen milderen. De synthese zal duidelijk over de verschillende disciplines heen aangeven wat het resultaat van de afweging van de verschillende disciplines t.o.v. elkaar is om tot een voor het milieu best haalbare voorstel of combinatie van voorstellen te komen. De elementen welke noodzakelijk zijn voor de "Watertoets" uit het Decreet Integraal Waterbeheer en voor de “Passende Beoordeling” uit het Decreet Natuurbehoud zullen hierin duidelijk opgenomen worden.



10. Niet-technische samenvatting Art. 4. 2. 7. §1, 4°

De niet-technische samenvatting vormt een afzonderlijk leesbaar deel van het rapport dat de essentie van de overige delen beknopt en correct weergeeft. De tekst moet zodanig geschreven zijn dat hij begrijpelijk is voor een gemiddelde lezer. Figuren, kaarten of tekeningen dienen ter ondersteuning van de tekst in deze samenvatting te zijn opgenomen. Deze niet-technische samenvatting wordt bij het indienen van de definitieve versie tevens in digitale vorm aangeleverd.

10 december 2009,

Paul Van Snick Algemeen directeur Afdelingshoofd AMNEB



Bijlagen Bijlage 1: ∨ Bekendmaking inspraakperiode via de webstek van de Dienst Mer en een advertentie in de krant Het Laatste Nieuws editie Westkust + Oostkust (publicatie 22 september 2009)



Bijlage 2: Overzicht van de inspraakreacties ∨ 24 inspraakreacties van burgers ∨ 2 inspraakreacties vanuit Natuurpunt (Natuurpunt Knokke en Natuurpunt kustwerkgroep) Bijlage 3: Lijst van de administraties, overheidsinstellingen en openbare besturen die reageerden of aanwezig waren op de richtlijnenvergadering en waarmee rekening werd gehouden in deze richtlijnen (ontvangen alle een ontwerptekst): ANB

Buitendienst WestVlaanderen

Zandstraat 255 bus 3 Onroerend Erfgoed WestVlaanderen

8200 BRUGGE

Werkhuisstraat 9

8000 BRUGGE 2800 MECHELEN

Agentschap R-O Vlaanderen

R-O West-Vlaanderen

OVAM

Afdeling Bodembeheer

Dienst Databeheer

Stationsstraat 110

VMM

Afdeling Operationeel Waterbeheer Afdeling Maritieme Toegang Afdeling Haven- en Waterbeleid

Koning Albert IIlaan 20, bus 16

1000 BRUSSEL

Tavernierkaai 3

2000 ANTWERPEN

Departement MOW Departement MOW Departement MOW Departement Landbouw en Visserij Haven Oostende Port Authority Zeebrugge Provinciebestuur West-Vlaanderen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen

Algemeen beleid

Koning Albert IIlaan 20, bus 5 Koning Albert IIlaan 20 bus 2

1000 BRUSSEL 1000 BRUSSEL

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling

West-Vlaanderen

Slijkensesteenweg 2

8400 OOSTENDE

P. Vandammehuis

Isabellalaan 1

8380 ZEEBRUGGE

Departement Leefmilieu

8200 BRUGGE

Van de Stad Nieuwpoort

Koning Leopold III-laan 41 Marktplein 7

Van de Stad Brugge

Burg 12

8000 BRUGGE

Van de Stad Blankenberge

J.F. Kennedyplein 1

8370 BLANKENBERGE

Van de Gemeente De Panne

Zeelaan 21

8660 DE PANNE

Van de Gemeente Koksijde

Zeelaan 44

8670 KOKSIJDE

Van de Gemeente Middelkerke

Spermaliestraat 1

8430 MIDDELKERKE

Van de Gemeente KnokkeHeist

A. Verweeplein 1

8300 KNOKKEHEIST


Baron Ruzettelaan 1

8310 BRUGGE

8620 NIEUWPOORT


Bijlage 4: Lijst van de administraties, overheidsinstellingen en openbare besturen die werden uitgenodigd om reactie te geven maar die niet reageerden en waarmee dus ook geen rekening kon gehouden worden in deze richtlijnen (ontvangen geen ontwerptekst tenzij aangegeven):

Departement LNE

Departement LNE

Departement LNE Agentschap R-O Vlaanderen Departement RWO VMM Aan de Gouverneur van de Provincie West-Vlaanderen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen College van Burgemeester en Schepenen

M. le Préfet de Région Nord-Pasde-Calais DIREN

Ministerie van VROM Gedeputeerde Staten van Zeeland Gemeenteraad van Sluis FOD Volksgezondheid,

Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en Gezondheid Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en Gezondheid R-O West-Vlaanderen Afdeling Ruimtelijke Planning Afdeling Ecologisch Toezicht Koning Leopold III-laan 41

Buitendienst Vlaams-Brabant, Oost- en WestVlaanderen

Elfjulistraat 39b

9000 GENT

Dienst Hinder en Risicobeheer

Koning Albert II-laan 20, bus 8

1000 BRUSSEL

Dienst Lucht en Klimaat

Koning Albert II-laan 20 bus 8

1000 BRUSSEL

Werkhuisstraat 9

8000 BRUGGE

Ruimtelijke Ordening WestVlaanderen Koning Albert IIlaan 19 bus 11 A. Van de Maelestraat 96 8200 BRUGGE

1210 BRUSSEL 9320 EREMBODEGEM

Van de Stad Oostende(*)

Vindictivelaan 1

8400 OOSTENDE

Van de Gemeente Bredene(*)

Centrumplein 1

8450 BREDENE

Van de Gemeente De Haan(*)

Leopoldlaan 24

8420 DE HAAN

Préfet du Nord

Bureau de l'environnement

12/14 rue Jean Sans Peur

59 039 LILLE cedex

FRANCE

Nord Pas-deCalais

Delegation de Bassin Artois Picardie Postbus 30945

107 Boulevard de la Liberté

59 041 LILLE cedex

FRANCE

2500 GX DEN HAAG

Nederland

Postbus 6001

4330 LA MIDDELBURG 4500 AA OOSTBURG

Nederland

Victor Hortaplein 40, bus 10

1060 Brussel

t.a.v. mevr. E. Baron

Burgemeester en Wethouders van Sluis Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu

Postbus 27

Directoraatgeneraal Leefmilieu

Nederland

Er dienen 23 exemplaren van de ontwerptekst bij de dienst Mer bezorgd te worden. (*) Zullen ook een ontwerptekst ontvangen Dienst Mer - Richtlijnen


Richtlijnen milieueffectrapportage. Plan-MER voor het geïntegreerd kustveiligheidsplan

Recommend Documents