COLLECTIEF PARTICULIER OPDRACHTGEVERSCHAP
MATERIALEN
REVIVAL VAN RIET in de moderne architectuur Productie: Cécile Dornseiffen Fotografie: V akfederatie Rietdekkers, tenzij anders vermeld
Riet maakt een opvallende
‘besluitvorming van meet af aan formeel’
comeback door. Geen wonder. Natuurlijke, hernieuwbare materialen staan immers volop in de belangstelling. Riet past perfect in de Hollandse bouwtraditie, isoleert als de beste en laat zich soepel modelleren. Van een nostalgisch dak met glooiende dakkapellen tot en met strakke verticale wanden. Riet als gevelbekleding zet een nieuwe trend in de moderne architectuur!
8
BOUWkavels
De Bunte, Nunspeet. Ontwerp M I X architectuur.
MATERIALEN
MATERIALEN
Almere: kavels ‘Ik bouw met riet’ Riet geeft binnenkort ook een geheel eigen identiteit aan een nieuwe buurt in het Homeruskwartier Oost in Almere Poort. November 2011 werden hier 7 unieke kavels aangeboden, speciaal bestemd voor woningen met een grotendeels rieten dakbedekking. Echt riet, welteverstaan, kunststofriet (‘patentriet’) is hier niet toegestaan. De locatie ligt schuin tegenover een buurtje waar de samenhang vooral bepaald wordt door hout. Medio maart
2
3
4
5
2012 waren er 3 kavels verkocht. De bewoners krijgen drie jaar de tijd om hun droom te realiseren. De eerste rietwoningen worden naar verwachting eind 2013 opgeleverd. Het idee voor een buurtje met rietwoningen was niet zomaar een gril, vertelt Anh Thu Nguyen, woordvoerster van de Gemeente Almere. “Het rieten dak is een natuurlijke dakbedekking en staat al eeuwenlang bekend om zijn goede isolerende eigenschappen. Het houdt de woning in de winter warm en 1
Wuivende rietkragen met hun karakteristieke pluimen zijn onverbrekelijk verbon-
in de zomer koel. Een rieten dak geeft bovendien een gevoel van bescherming en veiligheid. Met deze dakbedekking kunnen naast bijzondere hoekjes en
den aan ons polderlandschap. Riet is één van onze oudste bouwmaterialen. Bij rieten daken denk je
nissen ook mooie golvende vormen
daarom al gauw aan historische boerderijen, hooibergen en romantische landhuizen waarvan er vele
worden gecreëerd. Het dak kan zelfs
gebouwd zijn in ’t Gooi. Ook in Park Meerwijk in het Noord-Hollandse Bergen zijn prachtige voorbeelden
tot bijna op de grond doorlopen. En
te vinden. Daar hebben architecten als M. Kropholler en J.F. Staal begin vorige eeuw een ensemble van
dat heeft weer z’n weerslag op het
schitterende villa’s met rieten daken ontworpen, geheel in de stijl van de Amsterdamse School.
tuinontwerp. Huizen met een rieten dak
‘Trend: riet als gevelbekleding’
hebben namelijk geen goot. Rondom
Oud gebruik, nieuw gebruik
de woning wordt daarom vaak een
Honderd jaar later is die traditie weer volop opgepakt. Zo werd in het Noord-Hollandse Laren in 2010 een
grindpad aangelegd voor de afvoer van
complete rietgedekte woonwijk opgeleverd, gebouwd in opdracht van Woningbouwvereniging Laren. De
het hemelwater.”
Verticale wanden
huur- en koopwoningen aan het Tabakspaadje zijn door Heren 5 Architecten aangepast aan het kenmer-
Met riet kun je natuurlijk daken bedekken, maar het kan ook prima gebruikt worden als ecologisch ver-
kende karakter van Laren: witte gevels en rieten kappen.
antwoorde gevelbekleding. De vraag of riet ook verticaal toegepast kan worden, is zelfs één van de
Door het milieuvriendelijke karakter en de warme, landelijke uitstraling laat een rieten dak zich eenvou-
meest gestelde vragen op dit moment, weten ze bij de Vakfederatie Rietdekkers. Pieter Hartog: “Zeker
dig opnemen in bijna elke omgeving. Ook als het gaat om moderne architectuur. Inmiddels zijn in een
kan dat. Kijk maar naar het lijf van die oer-Hollandse molen, traditioneel het meest voorkomende voor-
relatief nieuwe gemeente als Almere al een aantal fraaie voorbeelden van woningen met rieten afwerking
In dit ontwerp van Erick van Egeraat zijn gebo-
beeld van gevelbekleding met riet. Een gevel met riet is niets anders dan een dakvlak dat zover gedraaid
te vinden. Bijvoorbeeld in de wijk Overgooi en in de Damoclesstraat in het Homeruskwartier, waar een
gen glaspuien en een golvend rieten dak verwik-
is dat het verticaal of bijna verticaal uitkomt. Het is qua onderhoud zelfs een pluspunt. Zo’n steile hel-
duurzame woning staat met rieten dak. Riet laat zich bijna letterlijk plooien en biedt daarmee een behoor-
keld in een verrassend ‘pas de deux’ (zie pagi-
lingshoek is immers optimaal voor de afwatering van het riet, waardoor zo’n verticale gevel potentieel
lijke architectonische vrijheid, getuige een organisch vormgegeven villa in het Rotterdamse Kralingen.
na’s 14 en 15).
een zeer lange levensduur kan hebben.”
10
BOUWkavels
02
2012
1 Ook in het design is riet een trend. Recyclebare ‘schoven’ bank Sheaves van Steven Banken. 2 De Bunte, Nunspeet. Ontwerp M I X architectuur. 3 Leiderdorp, woonwijk Driegatenbrug. Rietgedekte Poldervilla’s in 2 typen: 22 twee-onder-een-kappers en 9 vrijstaande woningen. Ontwerp Groosman Partners architecten. 4 Woonhuis in Horst, ontwerp André van de Ven ARCHITECTEN. Pape Rietdekkers en Zn., Doetinchem. 5 Villa in Kinderdijk met sedum dak en rieten gevels. Den Hartog Riet, Leerdam.
11
MATERIALEN
MATERIALEN
UITGELICHT 1 2 3
1 5
6
4
1. Entrance 2. Toilet 3. Scullery 4. Kitchen and dining 5. Living 6. Porch
Ground floor
8
7
2 1 4
6 5
1. Entrance 2. Toilet 3. Scullery 4. Kitchen and dining 5. Living 6. Porch
Ground floor
New Dutch Design
Legenda
“Dit project belichaamt het hedendaagse, lan-
Project:
Living on the Edge, Zoetermeer
kende materialen in het Nederlandse landschap,
delijke wonen. Waar de archetypen van het de-
Ontwerp:
Arjen Reas, Bureau voor architectuur - interieur - bouwkunde
op een nieuwe manier toegepast. Evenwijdig
solate landschap en het stedelijke gevoel elkaar
Aannemer:
CL De Boer & zn. B.V.
aan de structuur van het riet zijn lange, geknikte
ontmoeten en uiteindelijk samensmelten”, aldus
Rietdekker:
Jan Voogt Rietdekkers
raamopeningen gemaakt. Vanuit de woonkamer
architect Arjen Reas. “Met het oog op pure vor-
Opgeleverd:
2010
aan de achterzijde word je door de grote transpa-
men zochten we ook in de materialisatie naar
Fotografie:
Kees Hageman
rante schuifpui de tuin ingetrokken via de veran-
1. Hall 2. Main bedroom 3. Closet 4. Shower 5. Bathroom 6. Bedroom 7. Bedroom 8. Bedroom
Second floor
modern oogt. Twee verschillende, maar kenmer-
eenvoud en uitstraling. Dankzij het fijne riet en de
da, die doorloopt in een groot plateau dat over
aanlanding hiervan op de glad gestuukte plint is
het water is geschoven en een wijds uitzicht biedt
er één geheel ontstaan dat zowel traditioneel als
op de achterliggende polder.”
12
3
BOUWkavels
02
2012
Section 01
13
UITGELICHT 2
Organische sculptuur
Legenda
Dit ingewikkelde rietdak met grote overstekende draagbalken heeft wel iets weg van het pantser van
Project: particuliere villa, Rotterdam-Kralingen
een gordeldier. Deze bijzondere villa ligt aan een kleine vaart aan de rand van Kralingen, daar waar
Ontwerp woning en tuin:
de bebouwing overgaat in het landelijke gebied. De oude boerderijen maken hier langzaam plaats
Designed by Erick van Egeraat / Erick van Egeraat, Michiel Raaphorst, Aude de Broissia
voor grotere villa’s op royale kavels. In dit ontwerp verzachten organische lijnen de plattegrond en
Dakadvies: Riet ABC bv
het bouwvolume. Het sculpturale rieten dak legt een duidelijk horizontaal accent. De glazen façade
Bruto vloeroppervlak: 620 m²
daaronder is bewust modern gehouden, het gebogen oppervlak geeft een panoramische blik op de
Kavelgrootte: ca. 2.500 m²
glooiende tuin. De villa heeft drie verdiepingen waarvan de onderste laag – garage, gastenverblijf en
Opgeleverd: 2009
sauna – deels verdiept ligt voor extra privacy. Met de landschappelijk fraai ingepaste architectuur,
Tekeningen: © Designed by Erick van Egeraat
even futuristisch als authentiek, is weloverwogen ingespeeld op het dualistische karakter van een
Fotografie: © Christian Richters
stadsrandgebied.
14
BOUWkavels
02
2012
15
MATERIALEN
MATERIALEN
Brandveiligheid Er zijn diverse brandvertragende maatregelen: - Schroefdak: verlaagt het risico met 95%! Door deze gesloten constructie worden dakbedekking en woonhuis fysiek gescheiden. Een rietbrand in een dergelijk dak is na een uur smeulen nog binnen 5 minuten met de tuinslang te blussen. Het tegen brand verzekeren van een huis met een schroefdak kan daardoor tegen hetzelfde tarief als een huis met een pannendak. - Installeren van een branddetectie- en sprinklersysteem. - Behandelen met een brandvertragende coating. - Aanbrengen bliksemafleider. - Vonkenvanger op de schoorsteen van de open haard. Levensduur Hoewel veel rieten kappen om esthetische redenen al vroegtijdig worden vervangen, is de 1
potentiële levensduur van deze biologisch afbreekbare grondstof best lang. Alle bepalende
2
factoren komen neer op het principe: hoe droger het rieten dak, hoe langer de levensduur. Een goed gelegd dak gaat minimaal 25 jaar mee, soms wel 50 jaar. Essentieel daarbij zijn: - Hellingshoek van het dak: hoe steiler hoe beter, maar minimaal een afschot van 45° (voor korte dakvlakken tot 2 meter 30°). - Onderconstructie: dampdicht of bij een traditioneel gebonden, niet geïsoleerd dak helemaal dampopen. - Beperken aantal detailleringen als dakkapellen en killen (overgang van 2 naar binnen gerichte schuine dakvlakken) . - Bomen weren: schaduw, dauwdruppels en blad verlagen de levensduur met 50-75%. - Oriëntatie op de zon: zuid en oost beter dan noord of west ligging. - Kwaliteit van het riet: liever grof dan fijn. - Preventief onderhoud: schonen van blad, alg- en mosbestrijding, repareren storm- en vogel-
Peizerhove, Groningen, wijkje met 52 rietgedekte woningen. Strukton Projectontwikkeling.
schade en barsten in de nok. 3
4
Ambacht springlevend
Een plaag van ongedierte, met name stof
Rietdekkers, waar vind je ze?
Het dekken van riet is een echt ambacht. Het is werk wat nog steeds hoofdzakelijk met de handen
luizen, is altijd het gevolg van een verstoord
De Vakfederatie Rietdekkers
wordt gedaan. Daardoor is het maken van een rieten dak ook erg arbeidsintensief, elk bosje riet gaat
biologisch evenwicht in combinatie met
werkt als brancheorganisatie van
Beestjes
door de handen van de rietdekker. Door de jaren heen hebben hulpmiddelen zoals een lift, heggenschaar en boormachine hun intrede gedaan, maar nog steeds is en blijft het vakkundig handwerk. Het rietdekken wordt vooral in de praktijk geleerd, door het jaren te doen en zodoende ervaring op te bouwen. Toch kent Nederland nog steeds verrassend veel rietdekkers: ongeveer 350 rietdekbe drijven. Daarmee is dit prachtige ambacht nog steeds springlevend.
Brandende vragen
1 Rijtjeswoningen in Twello.
bouwvocht. Een uitbraak komt voor bij 3-5%
rietdekbedrijven samen met het HBA
2 Rotterdam Nesselande, 9 waterwoningen. Rietdekkersbedrijf F.A. van der Ende, Berkenwoude.
van alle nieuwe rieten daken, in uitzonder-
(Hoofdbedrijfschap Ambachten). De
lijk natte jaren soms zelfs 20%. Een plaag
meest professionele rietdekbedrijven
3 Op een Ruimte-voor-Ruimte kavel in het landelijke Sterksel, Noord-Brabant, staat dit ontwerp van ARCHES architecten. Een moderne vertaling van een boerenschuur, met een schil van riet.
wordt geleidelijk minder en is in alle gevallen
zijn vrijwel allemaal aangesloten bij de
na 3 jaar over. Grotere beestjes zoals vogels
Vakfederatie. De organisatie informeert
kunnen op een gezond rieten dak nauwe-
en geeft publicaties uit waaronder te
4 Gorsel.
lijks schade aanrichten. Schade door kraai
downloaden PDF-documenten. Voor
Zoals gezegd, heeft riet behoorlijk wat pluspunten. Het past mooi in ons polderlandschap en heeft
achtigen en duiven geeft meestal aan dat er
de opstal-/inboedelverzekering van
goede isolatiewaarden. De rieten daken van nu zijn moderne dakconstructies. Door de komst van
onderhoud aan het dak nodig is.
rietgedekte panden werd de gunstige
het schroefdak op gesloten onderconstructie zijn rieten daken ook nog eens stukken brandveiliger
Vakfederatie Rietpolis ontwikkeld. Het
geworden.
bijbehorende facilitaire bureau Riet Advies Bouwbegeleiding en Consultancy
Toch blijven er altijd vragen over. Inderdaad, met stip op 1: ‘Hoe zit het precies met die brandveiligheid?’ Maar ook: ‘Wat is de levensduur van een rieten dak?’ En: ‘Wat heb ik te duchten van beestjes?’
rechtsboven:
Op de volgende pagina geven we korte antwoorden. Op de site van de Vakfederatie Rietdekkers
5 Brandweerkazerne in Cothen. Rietdekkersbedrijf De Bie, Cothen.
(www.riet.com) vindt u de uitgebreide antwoorden, inclusief technische achtergrondinformatie en een
(Riet ABC) geeft onder meer technische Extra breed ETV gootstuk voor de lekkagevrije inbouw van FAKRO dakramen. Zwart, aluminium of koper met dampremmende binnenkraag. (Fakro)
lijst met veelgestelde vragen.
16
BOUWkavels
02
2012
adviezen en voert opleverkeuringen uit.
(www.riet.com)
17
