VIONA-project ‘Duurzaam ondernemen zichtbaar en doenbaar maken in Vlaanderen’ Resultaten van de studieopdracht MVO-Event (Brussel, 26-27 januari 2012)
Vlaanderen In Actie – Pact 2020 (1) Internationalisering • Vlaanderen herwint tegen 2020 zijn … verloren aandeel in de wereldexportmarkt en exploreert in veel sterkere mate … onbenut potentieel op het vlak van internationalisatie (…). • … • Tegen 2020 neemt het aantal exporterende bedrijven toe, het aantal exporterende kmo’s verdubbelt (tegenover 2007). • Het aandeel van de totale Vlaamse uitvoer naar snelgroeiende markten groeit tegen 2020 tot 10%. Maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid • Alle maatschappelijke actoren worden tegen 2020 meer actief bij het beleid betrokken. Dat bevordert het gemeenschappelijk verantwoordelijkheidsbesef en de gemeenschappelijke actieve oplossingsgerichtheid … voor … duurzame ontwikkeling. • In 2020 nemen meer organisaties en ondernemingen maatschappelijke verantwoordelijkheid op en is MVO algemeen verspreid. Organisaties … worden daarbij ondersteund door de sociale partners en door de overheid. • …
Vlaanderen In Actie – Pact 2020 (2) Eind 2011, begin 2012. Resultaten van het VIONA-onderzoek worden gecommuniceerd. Welke boodschap stuurt de Vlaamse Overheid en het maatschappelijk middenveld, in het bijzonder de sociale partners, met het oog op de doelstellingen van Pact 2020, uit naar de ondernemingen? Welke houding nemen de ondernemingen aan tussen nu en 2020?
Inhoud
• • •
De opdracht. De resultaten De beleidsaanbevelingen.
Inhoud
• • •
De opdracht. De resultaten De beleidsaanbevelingen.
De onderzoeksvraag “Hoe maakt men de vertaling van ISO 26 000 en GRI richtlijnen naar de Vlaamse context?” Volgende resultaten moet gehaald worden : •een voorstel voor vertaling van ISO 26 000 naar Vlaanderen; •een voorstel voor vertaling van GRI naar Vlaanderen; •een praktijktoets voor de werkbaarheid ervan; •een voorstel van (gecombineerd) gebruik als duurzaamheidscriteria bij steunmaatregelen.
De context van de opdracht Soorten technieken op het niveau van de organisatie (= het niveau waarop MVO wordt beoordeeld): • inzake analystische instrumenten: waardeketenanalyse, voetafdruk, zelfevaluatie-instrumenten, … • inzake procedurele en management-instrumenten: • • •
Standaarden en Certificaten: SA 8000, AA1000, … Richtlijnen: ISO 26000, OESO MNO Richtlijnen, … Prestatiemeting: duurzaamheid BSC, EFQM, …
• inzake controle-instrumenten: (sociale) audits … • inzake communicatie-instrumenten: duurzaamheidsverslagen, labels, indexen • inzake instrumenten voor verslaggeving: GRI Richtlijnen
De opdrachtnemers UNU-CRIS (United Nations University - Comparative Regional Integration Studies) is één van de 18 UNU-onderzoekscentra in de wereld. Sedert 2001 is het in Brugge gevestigd. Meer info op www.cris.unu.edu. RCE-SNS (Regional Centre of Expertise – Southern North Sea) is één van de +/- 85 soortgelijke UNU-centra in de wereld die zich richten op educatie voor duurzame ontwikkeling. Meer info op www.rce-sns.org. HOWEST (Hogeschool West-Vlaanderen) is een kenniscentrum met een drieledige opdracht: (academisch) hoger onderwijs, toepassingsgericht onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. Howest heeft een sterke focus op innovatie en inbedding inhet werkveld. Meer info op www.howest.be.
Sturing van de opdracht Opdrachtgever: Vlaamse overheid - Departement Werk en Sociale Economie Stuurgroep, vertrekkend vanuit de WG Sociale Economie met …
– – – – –
werkgeversorganisaties (VOKA, UNIZO, VERSO) werknemersorganisaties (ACV, ABVV, ACLVB) SERV en MINA-raad overheidsentiteiten (AO, DAR, FIT) én (andere) leden.
Fasering van de opdracht •
Fase 1 - Ontwerp van toepassingen in Vlaanderen (juni - september 2011)
•
Fase 2 - Uittesten van het ontwerp (september - november 2011)
•
Fase 3 – Aanpassing van het ontwerp (december 2011)
•
Fase 4 – Valorisatie (december 2011 – januari 2012)
Inhoud
• • •
De opdracht. De resultaten De beleidsaanbevelingen.
De resultaten – Fase 1 d.m.v. onderzoek en ontwikkeling.
ISO 26000 Het online AFNOR-instrument.
Pack - OK PILOT EVAL (online tool)
ISO 26000 -> GRI Voorstel van koppelingsdocument.
GRI-duurzaamheidsverslag. Een MS Excel-sjabloon als hulpinstrument.
Samengevat: de input voor Fase 2. • Naast het NEN-instrument, een voorstel om het online AFNOR-instrument aan te wenden (zie Pack - OK PILOT EVAL (online tool), indien vertaald naar het Nederlands; indien niet mogelijk door toedoen van AFNOR, de ontwikkeling van een gelijkaardige MS Excel-file; • een koppelingsdocument tussen ISO 26000 en GRI;
• een voorstel om op basis van het GRI KMO-sjabloon een MS Excel-file te laten gebruiken door organisaties (incl. ondernemingen) in Vlaanderen als basis om het GRI-duurzaamheidsverslag op te maken; • een uitgebreide vragenlijst voor de survey; • [parallel onderzoek naar het (gecombineerd) gebruik van ISO 26000 en GRI duurzaamheidscriteria bij de steunmaatregelen)]
De resultaten - Fase 2 van de praktijktoets.
Werkbaarheid van de vertalingen. De praktijktoets. Plan van aanpak. Fase 1 (voor half oktober) – informatieverstrekking Toelichting door het projectteam bij de organisatie ter plaatse omtrent ISO 26000/GRI (indien nog nodig) én voorstelling van de ontwerp-faciliterende tools om ISO 26000/GRI te implementeren (indien ooit beslist wordt om ermee van start te gaan). Daarbij zal de vraag worden gesteld om de weken erop hierover te reflecteren, o.a. door de tools door te nemen. Fase 2 (tussen half oktober en half november) – help desk in die periode wordt contact opgenomen met elk van de organisaties om te vragen of er verduidelijkingen nodig zijn. Fase 3 (tussen half november en eind november) - survey Opnieuw komt iemand van het projectteam langs om meer in detail de bevindingen te bespreken, opmerkingen te noteren, enz.; hiervoor wordt een gestructureerde gesprekslijst ontwikkeld.
Werkbaarheid van de vertalingen. De praktijktoets. Lijst met organisaties. 1. ARTOOS COMMUNICATIEGROEP, Kampenhout 2. BOND ZONDER NAAM, Antwerpen 3. DE DUURZAME DRUKKER, Sint-Amands 4. DRUK IN DE WEER, Gent 5. CARE, Deurne 6. ELECTRAWINDS, Oostende 7. ETAP Lighting, Malle 8. HOWEST, Brugge 9. JAGA, Diepenbeek 10. KORTRIJK XPO, Kortrijk 11. LA VIE EST BELLE, Oostkamp 12. OPTIMA T, Lichtervelde 13. REYNAERS ALUMINIUM, Duffel 14. SINT-BLASIUS ZIEKENHUIS, Dendermonde 15. DE LOCHTING-TRACEE, Roeselare
ISO 26000
al in beperkte mate gekend voor onderzoek
Internationale bruikbaarheid + volledigheid grootste troef Grootste nadeel: te theoretisch, veelomvattend
GRI al behoorlijk gekend voor onderzoek Uniformiteit verslaggeving, vergelijking, momentopname Een minderheid van organisaties ziet nadelen (hoogdrempelig, niet sectorgericht)
AFNOR-tool ISO 26000: goed bruikbaar
volgens meerderheid 1/3 org. zou tool sowieso gebruiken, 1/3 twijfelt (afhankelijk van factoren), 1/3 niet
NEN handleiding voor zelfverklaring ISO 26000: overwegend negatief oordeel enkel als eerste aanzet, te subjectief, te weinig diepgang, en onvolledig slechts 3 org. zouden tool gebruiken
GRI-tool XLS-bestand: goed tot zeer goed bruikbaar
grootste troef is gebruiksvriendelijkheid. Ook laagdrempelig, volledig en overzichtelijk. opmerkingen van praktische aard:
liever webtool of applicatie, meer concrete voorbeelden en meer uitleg bij termen, tabbladen niet handig, exporteren gegevens of PDF maken moet kunnen enz.
overgrote meerderheid zou tool gebruiken (11), 2 niet en 2 misschien.
Koppelingsdocument ISO26000->GRI: bruikbaar, op dit moment niet zo relevant
Onderzoekstools hebben haalbaarheid duurzaam ondernemen in belangrijke mate beïnvloed. Nood aan begeleiding blijft bestaan (vooral in begin). Externe visie, professionele mening van derden als een grote plus beschouwd. Geen absolute voorkeur om zelf aan de slag te gaan, org. willen beroep doen op begeleiding.
Zowel op vlak van
Certificering ISO 26000 Externe verificatie GRI Aankoop AFNOR-tool Mogelijke aankoop software voor GRI/ISO 26000
geldt dat:
Omvang investering in verhouding met omvang bedrijf moet zijn Investering afhankelijk is van draagvlak/meerwaarde GRI/ISO 26000 in maatschappij Investering afhankelijk is van (internationale) markt Investering afhankelijk is van efficiëntie tools, tijdsbesparing, rendement Investering vergelijkbaar mag zijn met kostprijs andere tools, andere normen en andere audits.
Financiële tegemoetkoming overheid obv duurzaamheidscriteria? Meerderheid vindt van wel subsidies (4) of belastingvermindering (4) of andere premies (3). laten afhangen van reële inspanningen (3) subsidie-aanvragen vereenvoudigen tvv kleinere organisaties (3)
SECTORORGANISATIES Tussenkomst sector voor selectie GRI-indicatoren? geen dwang => Shopping list vb 20 vr C-niveau
ROL OVERHEID
Capacity building en fin. steun, voorbeeldrol, creatie draagvlak, netwerking, communicatie best practices
Geen enkele organisatie gebruikt ERP-pakket en/of software met tools voor duurzaamheid Koppeling tussen ISO 26000 en GRI in de vorm van softwaretool zeker gewenst: absolute meerderheid wenst dit van belangrijke tot zeer hoge mate. Investering in softwaretool vnl. afhankelijk van rendement, efficiëntie, draagvlak ISO 26000 en GRI, praktische, concrete koppeling tussen ISO 26000 ( vb. management) en GRI (duurzaamheidsverslaggeving) en ook andere managementsystemen.
Geïntegreerde verslaggeving
Niet vertrouwd met begrip, gebrek aan kennis transparantie is soms probleem
Ketenbeheer
Niet vertrouwd met begrip organisaties zien ketenbeheer vnl. als verantwoordelijkheid in keten opnemen tgo. directe leveranciers of consumenten weinig notie van complexiteit gegeven
Inhoud
• • •
De opdracht. De resultaten De beleidsaanbevelingen.
Beleidsaanbevelingen (1) Vertaling van ISO 26000 naar Vlaanderen … •
de Nederlandse zelfverklaring (incl. handleiding en webtool), conform ISO 26000, aangeboden door NEN, als opstapje tot het opnemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid
•
het zelfevaluatie-instrument (incl. handleiding en webtool), conform ISO 26000, aangeboden door AFNOR, waarmee de betrokken organisatie voluit MVO kan internaliseren; voorwaarde is wel dat dit instrument naar het Nederlands wordt vertaald
Beleidsaanbevelingen (2) Vertaling van GRI naar Vlaanderen … •
de GRI Reporting Starter Kit en het sjabloon specifiek voor KMO’s om een duurzaamheidsverslag op te stellen
•
de door de onderzoekers ontwikkelde MS Excel-bestand om KMO’s stapsgewijs te leiden doorheen de opmaak van een duurzaamheidsverslag
Beleidsaanbevelingen (3) … maar: •
de ontwikkeling van een geïntegreerde, gebruiksvriendelijke en modulaire webtool in het Nederlands is wenselijk is;
•
hierbij kan eraan geacht worden om – gelijkaardig aan de door de onderzoekers ontwikkelde software tool – een onderdeel voor ISO 26000 te ontwerpen;
•
dit lijkt een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde om ‘duurzaam ondernemen zichtbaar en doenbaar te maken in Vlaanderen’;
•
een voortdurende inspanning om capaciteit op te bouwen in het begrijpen en in het toepassen van deze internationale standaarden is een absolute voorwaarde;
•
hier ligt een rol weggelegd voor de Vlaamse overheid én voor de bedrijfsorganisaties.
Beleidsaanbevelingen (4) (Gecombineerd) gebruik van criteria bij steun. •
Optie 1: er dient (vanaf een bepaald gevraagd bedrag) voorafgaandelijk een gepubliceerd (en onafhankelijk getoetst) duurzaamheidsverslag te worden opgemaakt volgens de GRI-richtlijnen;
•
Optie 2: er dient een voorafgaandelijk en gepubliceerd (en onafhankelijk getoetst) duurzaamheidsverslag te worden opgemaakt volgens de GRIrichtlijnen bij het beoordelen van een dossier voorgelegd aan de Vlaamse overheid om te genieten van een bepaalde steunmaatregel; een wegingsfactor van 1/5 (i.p.v. het huidige 1/20) in de lijst van criteria die meetellen;
•
Optie 3: formuleer de criteria (cf. SIOS) of waarvoor steun kan worden verkregen (cf. Ecologiepremie Plus) analoog aan de GRI-prestatieindicatoren; streef een meer volledige afdekking na, conform de internationale richtlijnen, voor het onderwerp van steun; deze aanbeveling laat ook specificiteit toe.
Voor meer informatie: Bernard MAZIJN, projectleider Sander DEVRIENDT, researcher
Nico STORME, projectleider Jasmien VANDERMEEREN, researcher
p/a UNU-CRIS / RCE-SNS Potterierei 72, B-8000 Brugge
p/a HOWEST Rijselstraat 5, B-8000 Brugge
GSM +32 479 799 645 E-mail
[email protected] Website www.rce-sns.org
GSM +32 478600317 E-mail
[email protected] Website www.howest.be
