Reünistenvereniging. Onderzeedienst. Reunie 2003 Rotterdam. Altijd de jongste. Ik zei het nog, geen Hollanders daar

J a a r g a n g 2 6 , nPr a. g84 ina 1

Klaar Voor Onderwater 84

Onderzeedienst

juni 2003

Reünistenvereniging Klaar Voor Onderwater In dit nummer: Reünie 2003 Rotterdam

1

In Memoriam

2

Rectificaties

2

Reunie 2003 Rotterdam

Bemanningslijst Hr.Ms. K-XII 3 Divisie Onderzeeboten III

4

Reünie Torpedomakers 2005

6

Eeuwfeest onderzeedienst

7

Cozd vertrekt

7

Zoektocht naar vermiste onderzeeboten uit WO II

8

Kroniek Walrus 15-07-71

10

Toespraak COZD

14

4 mei impressie

15

Overdenking Pater

18

Altijd de jongste

Ik zei het nog, geen Hollanders daar

Zoeken naar foto’s H. Koning 20 Foto’s Reünie op Internet

20

Wonder

21

Verslag ALV 14 mei 2003

22

Jaarverslag 2002

22

Ernst en humor

Konijnen moeten lang sudderen

De mijne is voller

Foto’s Fulps van Oosten

Wie is er ook alweer de BOB

Pagina 2


Colofon Verschijnt 4 maal per jaar in een oplage van 1190 exemplaren.

In Memoriam

Voorzitter D. Heij Bremlaan 14 6866 DP Heelsum 0317-317063

Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden; 22 december 2002 27 december 2002 22 februari 2003 15 maart 2003 25 maart 2003 31 maart 2003 5 mei 2003

Secretaris W.R. Segaar Laan van Oud Poelgeest 30 2341 NL Oegstgeest 071-5726472 [email protected] Redactie KVO W.P.P. Falkmann Middelzand 5306 1788 HC Den Helder 0223-642668 [email protected]

Vert. COZD LTZ2oc J Wijnants Onderzeedienst/BUOPS Postbus 10000 1780 CA Den Helder 0223-653444 Contactpersoon voor bestuursaangelegenheden, waaronder aanmelding nieuwe leden, adreswijzigingen en overlijden is de penningmeester A. Prins Contactpersoon voor contributie betaling is de 2e penningmeester A. Schouten De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te weigeren. Kopij bij voorkeur, via E-mail verzenden naar : [email protected] Erelid van de vereniging :

J.H. van Rede

84 jaar 70 jaar 72 jaar 58 jaar 78 jaar

Den Helder Deventer Rotterdam Den Haag Nijmegen Leerdam Oost-Souburg

Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken.

Penningmeester A. Prins Heiligharn 166 1785 SP Den Helder 0223-635455

Bestuurslid Jhr. R.A. Snouk Hurgronje Molenweg 9 1766 HL Wieringerwaard 0224-221884 [email protected]

74 jaar

(rectificatie: G. Oenema, overleden 16 nov '02, werd 92 jaar i.p.v. 82 jaar.)

Redactie KVO W.P. van der Veeken Jolstraat 74 1784 NL Den Helder 0223-630265

2 e Penningmeester A. Schouten Langevliet 7 1759 LE Callantsoog 0223-643848 [email protected]

C. Huisman R. Ritsma W. Kühne C. Taal J.J. Gersjes J.G. den Hartog C.W. Frederiks

Rectificaties: In KVO – 83 blz 11 is in de opsomming van O boten welke Engeland wisten te bereiken, de O-22 vergeten. P. de Jong Gaarne uw aandacht voor het volgende: Op de in KVO 83 opgenomen bemanningslijst van de K XVI ontbreekt mijn jaargenoot W(Wim). F. Blom, OMSD 2e klasse. En voorts is de naam van de commandant niet juist gespeld. De juiste spelling is Jarman. Overigens alle lof voor de inhoud van ’Klaar voor Onderwater’. Met vriendelijke groet, J.H. Mackay Noot redactie: W(Wim). F. Blom, OMSD 2e klasse staat abusievelijk onder “Stom, W.F.” in deze bemanningslijst, hiervoor onze excuses. Contributie De minimale contributie bedraagt e 5 per jaar Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven blijven. Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten. Buitenland leden worden verzocht contant via penningmeester, of via een kennis in Nederland te betalen i.v.m. de hoge overschrijvingskosten. Gironummer vereniging : 39.28.464. t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging Heiligharn 166 1785 SP Den Helder

B EZOEK O N Z E WEBSITE http://home.veteranen.nl/~agwegman/


Pagina 3

Bemanningslijst Hr. Ms. K-XII Commandant Oudste Off. Hoofd MK

Ltz. 1e kl. Kmr Ltz. 2e kl. Kmr LTZ 2e kl. OMSD 1e kl.

H.C.J. Coumou A.Hos J.Schippers J.E.R. Ros

8677 10311 9911 9475 10445 7224 10319 6799 10360 13188 7897 11221 **174 20122 9859 10556 10151 8294 6616 13506 10632 20051 14813 15216 14833 133 8019/D 5317/D 20243 5908/ZM 34116/D 1**93 14*70 20832 1698

Schipper Sergt. Mach. Sergt. Mach. Sergt. Torp. Sergt. Torp. Sergt. Mont. Korp. Mach. Korp. Mach. Korp. Mach. Korp. Mach. Korp. Mont. Korp. Mont. Korp. Telg. Korp. Telg. Korp. Torp. Kwartierm. Kwartierm. Korp. Konst. Korp. Kok Matr. I Matr. I Matr. I Matr. II Matr. II Matr. II Inh. Matr. I Mil. Matr. Mil. Telg. Telg. Maat Mil. o/m. Mil. o/m. Stok. o/m. Stok. o/m. Stok. o/m. Inl. Bed.

G. Wagenveld J. Bakker J.A.H. Kooiker N. Dam J. Lenstra H.F.A. Wagner C.v. Rooyen P. Jongerling J.C. Pegtel J. Arnst Bemanning Hr. Ms. K-XII, Cockatoo Docks, Sydney. L. Bruyn Foto R. Gout M. Houtman A.A. de Voogd van der Straaten G.C.H. Lebis A. Bosman J.P. Lupgens D.F. de Ruyter J.G. Weug C. Thiele L.J.G. Lodder A. Kiburg V.H. Rijken Rapp G. Tigchelaar F. Spitteler De K-XII vertrok 6 maart 1942 B.J. Frank met CMR en Staf. J. Tapilatu G. v/d Burgh Aankomst Fremantle R. Gout 20 maart 1942. R. Davids D. Ester Midden op de Atlantische. OceH.R.E. Hofkamp aan werd het troepen transportW. Verhoeven schip ''Abosso'' op 29 oktober A. Bijl 1942 getorpedeerd door de F.H. de Kanter U575 onder commando van de Soekjono Kapt. Luit. Heydeman. Van de

Boven de Rol Schout bij Nacht P. Koenraad Kapt. Luit. t/zee F.S.W. de Ronde Luit. t/zee 1e kl. C.J.W. van Waning Luit. t/zee 1e kl. H.A. Corsten Off. MSD. 1e kl. K.C.J. Lugten Luit. t/zee 2e kl. R.M. Elbers Luit. t/zee 2e kl. SD J.H. Jansen

oorspronkelijke KXII bemanning verloren 14 man het leven. Zij behoorden tot de 29 man bestemd voor Hr.Ms. Haai die omkwamen. De commandant Coumou en 4 man werden gered. F. Gommers

Pagina 4


Divisie Onderzeeboten III Kort na de oorlog vond ik op een rommelmarkt een fotoalbum. De 50 ingeplakte foto’s (18 bij 24 cm ) gaven een overzicht van de bouw van gelijktijdig 3 duikboten in 1932. Hr.Ms. KXIV, KXV en KXVI. Zij vormden de derde divisie (DOZ3) toen de oorlog op 7 dec 1941 met Japan begon. Zij behoorden tot een serie van 5 stuks, die evenals de O16 uitgerust waren met 2 M.A.N diesels, 8 cilinder, 1600 APK. Ik neem aan volgens het principe met luchtverstuiving. Drukverstuiving kwam pas in de tweede helft van de jaren dertig.Nadeel luchtverstuiving: vermogen verlies door aangebouwde compressor, hoog lucht verbruik en veel onderhoud aan de compressoren. DOZ3 vertrok op 18 nov. 1941 uit Soerabaja naar Tarakan. De K15 verbleef ook nog van 26 tot 28 nov. voor de haven van Balik Papan. Vanaf 8 dec. bewaakte DOZ3 de Noordelijke ingang van Makassar Strait, de K15 en K16 bij Stormkaap en de K14 voor Menado. Op 11 dec werd DOZ3 teruggetrokken naar de Java Zee na een vals alarm van O19, spoedig gevolgd door de order om naar de Zuid Chinese Zee te varen. Men vroeg en kreeg nog toestemming om eerst te bevoorraden in Soerabaja. Op dit traject kreeg K15 problemen met de compressoren. Er werd verkeerde smeerolie gebruikt (socony 975). De K15 vroeg een rendez-vous met K14 en stuurde haar koers naar K14, die van Menado kwam om de juiste olie te krijgen. Op 13 dec om 7.30 uur werden de motoren gestopt wegens brand in BB compressor. De K14 kwam 13.30 uur langszij en gaf de benodigde olie af. Hierna kon de K15 op 1 diesel naar Soerabaja, voor deze haven kreeg men de andere diesel ook weer in orde, al moest er nogmaals 2 uur gestopt worden voor een reparatie. De K14 kwam 15 dec te Soerabaja aan en vertrok na kle ine reparaties en bevoorrading om 20.00 uur naar de Zuid Chinese Zee. De commandant bleef ziek achter. Van Well Groeneveld werd tijdelijke commandant en tevens divisie commandant. De K15 meerde af op 16 dec en vertrok na bevoorrading, reparaties en het omruilen van 3 torpedo’s II53 voor 4 stuks IV45 op 17 dec om 20.30 uur. De K16 was reeds op de AM van 14 dec. te Soerabaja. Na

KXV bevoorrading en reparatie aan de trimpomp verliet de boot op 15 dec om 13.30 uur de haven. Op 19 dec. nam DOZ3 posities in op de equator tussen Pedjantan en Pengiri eil. op 12 – 24 en 36 mijl van Pedjantan. Op 20 dec. moest DOZ3 zich ongezien verplaatsen om de Noord. Volgens telegram 517, 1220-0739 (lees :20 dec om 07.39 uur) was de opdracht: 1 boot door Api Passage bekruisen gebied tot N 04-00 E 11100. 2 boten in gebied N 04 - 00 E 106- 30. Groot Natoena, Soebi Besar, st.Petrus en parallel st.Petrus. Vijand aanvallen . De K14 koos de Api Passage naar N kust Borneo. De K15 kreeg het Oostelijk en de K16 het Westelijk deel van resterend gebied. Op verzoek van de K16 kwam de K15 op 21 dec. naar een rendez-vous op 5 mijl Noord van Pengiki en gaf een tweede traps compressorkoeler af. Om 5.30 uur gingen de boten weer onder water, koers Noord. Maar weer kreeg de K15 een verzoek van de K16 , nu om een Muffler af te staan. Na donker ging,met kunst en vliegwerk, de Muffler over. 22dec bevond de K15 zich tussen Groot– en Zuid Natoena. De K16 was in de opgedragen Westelijke positie. Maar in tel 559, 1222-1645 staat: Terugkeer naar vorige positie op equator, beurtelings 1 boot naar Tg Priok voor bevoorrading, regelen door CDOZ3. Kennelijk gemist door de K14. Uiteindelijk waren de K15 en de K16 op 23 dec. om 11.00 uur bij st. Petrus als antwoord op de vraag van van Well Groeneveld naar hun positie. Tel 599 en 604. Dus aan de ZW zijde van de Api Passage. Wij mogen aannemen dat hier, op de positie 2 graden boven de evenaar, elke lengte graad nog volgens de definitie 60 mijl is. Dan waren de boten ongeveer 150 mijl van Tg Po. (Kuching) Hier arriveerde op 23 dec. een Japanse landingsvloot om 21.00 uur. Zij hadden 3 dagen vertraging door problemen bij de landing te Miri op 15 dec. Door ruwe zee was er schade ontstaan aan de landingsvaartuigen en door luchtaanvallen op 17 en 18 dec was een Torpedobootjager vernietigd. Die avond kwamen 6 troepen schepen onder escorte van 2 destroyers, 1 onderzeebootjager, 2 mijnenvegers, 2 vliegdekschepen, 3 kruisers en 1 torpedobootjager voor de kust in de bocht van Datoe.(Kuching) Tijdens het ankeren arriveerde de K14. De Japanse mariniers stonden aan dek voorzien van zaklampen

KXIV


om elkaar bij de ontscheping licht te geven. De treffers op dit schip van 2 torpedo’s deed de vlammen boven de mast uitstijgen. De K14 lanceerde totaal 10 torpedo’s en boekte 7 treffers op 4 schepen. De K14 verliet het terrein daar alle torpedo’s waren verschoten. De K15 kon na aankomst niet meer tot een aanval komen. Door de enorme waakzaamheid van de Jappen was het niet mogelijk in het ondiepe water de vijand te verrassen. Op 24 dec. boekte de de K16 een geweldig resultaat door een patrouillerende jager te torpederen. Van de 240 Jappen werden er 119 gered door andere Japanse schepen. Het is spijtig dat een, in mijn ogen, deskundig iemand,als o.a. Bezemer, moet concluderen “Er is te weinig licht geworpen op het voortreffelijke werk van Jarman en zijn mannen”. Er zijn hiervoor maar een paar Bronzen Kruizen uitgereikt. Jarman kreeg het kruis met oorkonde Bronzen Leeuw. Na de ondergang van de K16 ontstonden verhalen als zou Jarman teveel hebben geseind, maar die zijn niet ter zake. De Jappen hadden toen nog de arrogantie dat het zonde van hun tijd was zich met die dingen bezig te houden. De torpedering van Hr.Ms. KXVI op 25 dec. voor de middag had hiermee niets te maken. Een kleine reconstructie, ook met behulp van de briefwisseling na de oorlog, moet ons tot nadenken stemmen. De Japanse I-66 zag een bovenwater varende onderzee-

Pagina 5

KXVI Geschilderd door Van Loo boot en wist een treffer te plaatsen.(brief dd 20 jan 1948 No M12/48). Informatie uit Japan dd 5 jan 1947 No A. P.O/500 kan ons nog iets leren. Hier staat: door de aanwezigheid van een watervlie gtuig in de omgeving kon de I-66 niet gaan zoeken na de torpedering. De boot moest onder water blijven, wist niet of het vriend of vijand was. Als dit waar is dan komt een vraag. Waarom dook de K16 toen ook niet bij de nadering van dat vliegtuig? De positie was NW van Kuching op 60 mijl, rondom was de vijand. Misschien bleef onze boot noodgedwongen boven water. Dat zou de verklaring zijn waarom de boot, op kerstochtend,op die tijd niet onder water was. Tot slot een kleine vermaning door de admiraal tel 332. 1214- 0455.Hier staat in: Vliegtuigen constateren dat bij lage zonshoogte de zichtbaarheid van duikboten door de weerkaatsing van het laatste daglicht op de natte bovenbouw, zeer groot is. De K14 werd op 150m vlieghoogte verkend als een helder licht op 21 mijl afstand. F.A.Gommers

Pagina 6


Reünie Torpedornakers 2005 Op 19 mei 2005 zal de 5- jaarlijkse reünie van (oud)- torpedomakers plaats gaan vinden, ter viering van het 130 jarig bestaan van de Torpedodienst. De organisatie van deze reünie is nog op zoek naar (oud) torpedomakers, welke nog niet in ons adressenbestand zijn opgenomen. Dit mogen ook burgermedewerkers zijn, welke in het torpedobedrijf hebben gewerkt of nog werkzaam zijn. Heeft u als torpedomaker gediend, of kent u iemand die als torpedomaker (heeft) (ge) diend en twijfelt u of uw /zijn adresgegevens bekend zijn bij de organisatie, neem dan contact op via onderstaand adres/telefoon of e- mail adressen: Op 18 mei 2000 is er door de voormalige reünie commissie voor het eerst een reünie georganiseerd welke door ongeveer 500 (ex) torpedomakers is bezocht De aanleiding tot deze reünie was het 125- jarig bestaan van de torpedodienst op 16 mei 2000. Nu is het zo dat de torpedodienst als zodanig natuurlijk niet meer bestaat, maar er zijn nog steeds collegae in dienst met het dienstvak torpedomaker. De laatste zal in 2004 de dienst verlaten. Hierna kennen we alleen nog WD als dienstgroep. (Wanneer we over torpedomakers spreken verstaan wij daaronder ook (ex) torpedo officieren en burger medewerkers welke in het marinebedrijf werkzaam zijn (geweest) aan torpedo’s.) De toenmalige organisatie heeft zo’n 520 adressen verzameld van deze (oud) torpedomakers, maar we weten dat er nog vele collegae bij ons niet bekend zijn, welke we uiteraard graag zouden willen uitnodigen voor de reünie in 2005. Doordat ikzelf ook heb genoten van het ontmoeten van vele (oud) collegae in 2000, heb ik mij beschikbaar gesteld om de volgende reünie (mede) te organiseren, toen ik daarvoor gevraagd werd. Een enquête onder de reünisten wees uit dat er veel belangstelling is voor het houden van een 5- jaarlijkse ontmoeting , welke nu gepland staat op 19 mei 2005, locatie “de Dukdalf” WSOV zaal, nabij het marinemuseum. Een definitief programma is nog niet bekend. De Hr. Mohrman, welke op vrijwillige basis werkzaam is bij de afdeling Maritieme Historie is op dit moment bezig met het schrijven van een aanvulling op het eerder door hem uitgegeven boek “Torpedodienst 1875-2000, welke wij van plan zijn om uit te geven op 19 mei 20005. Voor dit boek is hij op zoek naar fotomateriaal en onbekende voorvallen m.b.t. torpedomakers, waarbij het onderwerp divers mag zijn. Indien foto’s aan hem worden aangeboden dienen deze wel te zijn voorzien van naam en adres van de afzender en een zo duidelijk mogelijke omschrijving van het onderwerp en/of de op de foto aanwezige personen. Het uitgangspunt voor dit boek zal zijn: “torpedomakers kijken terug” waarbij de nadruk zal komen te liggen op fotomateriaal met verklarende tekst., daar er meer belangstelling is voor visuele herkenning dan voor tekst. Het aanbieden van dit materiaal kan geschieden via het postadres van de reünie commissie of via E- mail aan Dhr. J. Mohrman: [email protected] De genoemde web-site (www.veteranen.nl\~torpedomakers) is nog in ontwikkeling, deze zal rond juli 2003 gereed zijn. Het is ook mogelijk om via de volgende e- mail adressen de reüniecommissie te benaderen: [email protected] [email protected] Secretaris Reünie Commissie Torpedomakers Marinebedrijf, Afdeling logistiek BWS B & 0 Hal Kamer 1-009 Postbus 10.000 1780 CA Den Helder Tel: 0223-656263


Pagina 7

Oproep: graferen geretourneerd worden naar de eigenaar Bijdrage in de vorm van foto's, film, documenten, (esse). voorwerpen of niet eerder gepubliceerde verhalen. De contactpersonen voor het Jubileumboek / Cdrom - DVD zijn Jeroen Mohrmann en Will FalkBinnen de commissie, die het eeuwfeest van de On- mann waarbij de werkverdeling zal zijn dat Jeroen derzeedienst in 2006 voorbereid, wordt overleg ge- zich met de (eind)redactie van het boek / Cdrom pleegd over het uitgeven van een boek met Cdrom - DVD en Will zich met het verzamelen van de inDVD. houd van de Cdrom - DVD gaat bemoeien. Verder Het uitgangspunt hierbij is in een tiental hoofdstuk- verzorgd Will de relaties met de Traditiekamer ken, niet eerder gepubliceerde onderwerpen te be- OZD en Jeroen de contacten met het Instituut voor handelen die samen de gehele bestaansperiode van Maritieme Historie. de onderzeedienst bestrijken. Het hele boek wordt Regelmatig zult U in KVO op de hoogte gehouden ook als PDF file op een Cdrom - DVD gezet. Door worden van de plannen en vorderingen van de Jub ionderwerpen aan te klikken is er meer informatie te leumcommissie. Ook hoopt de commissie U over geven zoals (privé) filmfragmenten, foto’s, originele eventueel bijzondere vondsten te kunnen berichten. documenten, brieven, gesproken woord, (sonar) ge- Mocht U vragen of suggesties hebben ons adres, luiden, en commando's en geluiden bij onderwater telefoonnummer en Email adres is: gaan. Omdat met de voorbereiding van dit project veel tijd Jeroen Mohrmann gemoeid is wordt nu al een oproep gedaan voor Uw Vincent van Goghlaan 14 medewerking in deze. Voor bijzondere foto's, films, 2343 RN Oegstgeest documenten of voorwerpen bestaat de mogelijkheid 071-5172072 [email protected] deze in de officiële collectie van de Koninklijke Marine te laten opnemen. (meer info zie http://historie. Will Falkmann marine.nl). Middelzand 5306 Materialen, die men terug wil hebben, zullen door 1788 HC Den Helder deskundigen worden bekeken en na scannen / foto- 0223-642668 [email protected]

Cozd vertrekt Op 7 april jongstleden heeft de Commandant Onderzeedienst Kapitein ter zee Koen Hermsen het bevel, over de Onderze edienst neergelegd. Zijn tweede man, Chef Staf Kapitein- luitenant ter zee Ruud Ramaekers neemt het bevel waar tot, naar verwachting, in het najaar 2003 een definitieve aflosser wordt aangewezen. Dit onverwachte en wat overhaaste vertrek had te maken met de functie bij de Centrale Organisatie van het Ministerie van Defensie die Hermsen plotseling moest gaan vervullen. Hij is sedertdien Plaatsvervangend Directeur van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD). De zo bekende officiële commando overdracht op steiger 19, met overdracht van het vaandel heeft door de snelle ontwikkeling nog niet plaatsgevonden maar dat gebeurt dus nog in het najaar. Daar is de reünistenvereniging zeker bij aanwezig. Inmiddels, Commandeur Hermsen heeft vanuit het Haagse goed zicht op de toekomstontwikkelingen aangaande de Onderzeedienst. Een Senior Submariner, dicht bij het vuur, dat is in deze voor defensie spanne nde tijden zeker geen overbodige luxe! De redactie wenst Commandeur Hermsen veel succes in zijn nieuwe loopbaan.

Pagina 8


Op 12 juni 2002 werd ik gebeld uit Singapore met het bericht dat de Onderze eboot Hr. Ms. O-20 was gevonden op de door ons aangegeven positie. Klaas Brouwer, de le ider van de expeditie, die ik een paar dagen daarvoor met zijn mannen had uitgezwaaid op Schiphol, was niet goed te verstaan, maar de strekking was duidelijk. Toen ik op 19 juni weer op Schiphol stond en daar de dektelefoon in mijn handen mocht houden, die 60 jaar lang op de bodem van de zee de brug van de onderzeeboot had verbonden met het hart van de boot gaf dat een onvoorstelbaar gevoel van opwinding, dankbaarheid en ontroering. Die morgen werden alle mannen op de O-20 in ge- schip nu al ruim 60 jaar geleden hun laatste verdachten ook mijn vader, mijn zoon, mijn man. schrikkelijke momenten hebben beleefd. Het besef kwam ook, dat het tijd werd dat er naar ze gezocht Toen Hans Besançon, evenals ik een onderzeedienst- werd. Vlak na de oorlog was daar immers geen tijd, kind, mij een aantal jaren geleden vertelde dat hij in- geen geld en geen aandacht voor. Er moest vooruit formatie had over de vermoedelijke zinkpositie van gekeken worden: dat was ook nodig en dat was ook het schip van mijn vader, en vroeg of ik geïnteres- goed. seerd zou zijn in een zoektocht naar de K-XVI, ver- De aankondiging van Besançon, maakte het bove nmist sinds 25 december 1941, kostte het even tijd om dien mogelijk om niet alleen de plaats te zoeken mijn gedachten en gevoelens daarover te ordenen. van het wrak, maar misschien ook een antwoord te De onderzeedienst is deel van mijn leven gaan uitma- krijgen op de talloze vragen die mijn moeder en ik, ken, sinds ik al als klein meisje mee ging naar de heren ongetwijfeld ook talloze andere nabestaanden, denkingen bij het monument in Den Helder. Hoewel zich al zo vaak hadden gesteld. mijn moeder hertrouwde met een marinier, die een geweldige tweede vader voor mij was en mij op zijn Wat is er gebeurd die nacht? Waarom voer de ongeheel eigen, rechtlijnige, typische marinierswijze derzeeboot boven water op 25 december. Waarom heeft opgevoed, voelde ik mij altijd op een wonder- heeft de I-66, de onderzeeboot die de K-XVI verbaarlijke manier thuis en vertrouwd bij de onderzee- nietigde, niet naar overlevenden gezocht. Welke dienst. nationaliteit had het vliegtuig dat kennelijk tijdens De film die mijn ouders bij hun huwelijk op 3 okto- die gevechtsactie boven de boten vloog. Waarom ber 1941, bijna drie maanden voor zijn dood, van kreeg mijn moeder van de Kempetai te horen dat vrienden als huwelijkscadeau kregen, is heelhuids de mijn vader onthoofd werd. Waarom is er geen lo goorlog doorgekomen en heeft mij daardoor een beeld boek van de I-66. Waarom is de K-XVI niet direct van mijn vader Willem Blom gegeven. De manier teruggeroepen toen bleek dat ze in een zeer gevaarwaarop hij bewoog en lachte, hoe hij naar mijn moe- lijke positie verkeerde. Hoe is het mogelijk, dat het der keek. Op de een of andere manier was hij daarom terugroepen daarna nog 24 uur duurde. Hoe is het nooit echt voor mij gestorven. Er was immers een mogelijk dat vervolgens de commandant, Jarman, film waarop hij leefde! die zo'n gedurfde actie had uitgevoerd door zich tussen een konvooi van 13 schepen te wagen werd Nu kwam het volle besef dat er een plaats ergens is, verweten dat hij de vernietiging van de Sagiri had waar hij en de andere bemanningsleden van zijn doorgeseind en daarmee zelf schuldig was aan de


Pagina 9

ondergang van zijn schip. Is de muffler, waar ze om hadden gevraagd, overgedragen door de K-XV en op welk moment. Hoe komt het dat er nergens op de kaarten van de internationale instituten voor de lokalisatie van wrakken een aanwijzing op die positie is gevonden. Op sommige van deze vragen komen langzaam de antwoorden - maar er zijn nog zo veel onzekerheden. En dan zijn daar de andere boten. Het is wonderlijk hoe verhalen hun eigen leven gaan leiden... In de nacht dat ik wachtte op de terugkomst van de ma nnen die naar de O-20 hadden gedoken, heb ik uren lang gelezen over de geschiedenis van deze onderzeeboot. Ik lees, dat de commandant orders heeft gegeven om het schip, dat beschadigd was na urenlang door dieptebommen te zijn bestookt, te verlaten en tot zinken te brengen. Dat de Japanners nog in volle vaart dwars door de drenkelingen zijn gevaren. Dat er dieptebommen tussen de drenkelingen zijn gegooid. Dat de Jappanners nog een volle nacht hebben gewacht met het aan boord halen van de andere drenkelingen. Dat de commandant zelf zijn draegervest niet heeft gedragen. Op het monument staan de namen van 7 mannen, die die nacht van de 19e december 1941 niet hebben overleefd. Er wordt gesproken over 6 mannen die zijn achtergelaten en het schip niet hebben kunnen verlaten of niet gewaarschuwd zijn. Hoe is dat dan mogelijk? Als dat waar is dan zou dat dus betekenen dat in die hele nacht, ondanks het feit dat de jager in volle vaart tussen ze door is gevaren en ondanks de dieptebommen, niemand buiten het schip verloren is gegaan! Want toch hebben 32 man die nacht overleefd. Besançon heeft in 1982 het stuurwiel in handen gekregen dat van het schip van zijn vader is afgehaald en overgedragen aan de onderzeedienst. De zonen van Bussemaker konden datzelfde doen na de vondst van de O-20 in 1995. De O-22, het schip van Ort, werd teruggevonden in 1993, maar lag op onbereikbare diepte van zo'n 130 meter. De K-XVI en de O-13 zijn de laatste sinds de Tweede Wereldoorlog nog vermiste onderzeeboten. Van 9 t/m 20 mei 2003 is er een expeditie naar N.W. Borneo geweest voor een zoektocht naar de K-XVI, het schip waarop mijn vader diende. Dit keer maak ik deel uit van de expeditie, evenals twee van zijn kleinkinderen.

De zoektocht naar de O-13 is voor volgend jaar gepland. Ook daarvoor zijn de voorbereidingen in volle gang. We zijn er van overtuigd dat het geld en de hulp voor het organiseren van de volgende zoektochten er ook zal komen. We zijn nu ook met de volgende stappen bezig. O.a. in verband met het honderdjarig bestaan van de onderzeedienst in 2006 is het plan ontstaan om een documentaire te maken over de geschiedenis van de onderzeeboten in voormalig Nederlandsch Indië in de Tweede Wereldoorlog. Hierin zullen ook de recente zoektochten belicht worden. We denken dat het van belang is, niet alleen voor de nabestaanden van de bemanningen, maar ook in historisch perspectief, om de boten te vinden, de bemanningen de laatste eer te bewijzen en verslag te doen van de gebeurtenissen in die dagen. Er is een jarenlange aanloop geweest voor het mogelijk was een expeditie te formeren en te financieren. Het duikteam, dat ook de O-20 heeft gevo nden, bestaat uit leden van de IAHD, de International Association for Handicapped Divers. De instructeurs en de leden duiken tot grote diepte en leveren daarmee uitzonderlijke prestaties. Mede dank zij hun betrokkenheid en inzet is het mogelijk geweest de tochten financieel mogelijk te maken. We hebben daarnaast enorme steun van de marine ondervonden, niet alleen in woord maar ook in daad, en ook de diverse fondsen en de expeditieleden die ons op allerlei manieren hebben gesteund hebben het mogelijk gemaakt om deze zoektochten te realiseren. Dat is op zich al iets om heel dankbaar voor te zijn. Het feit dat al die mannen niet vergeten zijn, dat er eindelijk naar ze kan worden gezocht. Katja Boonstra-Blom

Pagina 10


Kroniek Hr. Ms. Walrus 15 juli 1971 Voorwoord Voor U liggen de belevenissen van de laatste Guppy-onderzeeboot van de Koninklijke Marine, welke va ndaag, 15 juli 1971 uit dienst wordt gesteld. Onder de vele oud-opvarenden die deze plechtigheid bijwonen zullen ongetwijfeld vele herinneringen aan de "Walrus" leven maar ook zullen er vele dingen vervaagd en verloren gegaan zijn. Deze laatste nu hebben we getracht opnieuw te doen herleven, door de navolgende lotgevallen van Hr.Ms "Walrus" en haar bemanningen. “Partir c’est mourir un peu, et mourir c’est partir en peu trop”. USS “Icefish” tijdens de 2e wereldoorlog. Na de afbouw op de Manitowoc Shipbuilding Dockyard werd stroomafwaarts langs de Mississippirivier een lange tocht naar zee volbracht, waarbij met pontons zo nu en dan de ergste ondiepten genomen werden. Op 10 juni 1944, 10 maanden na de kiellegging werd de boot op waardige wijze in dienst gesteld. Na een opwerkperiode van “bills and alarms” “angles and angles” was de boot begin augustus 1944 gereed voor haar oorlogspatrouilles tegen de Japanners in de wateren rondom de Philippijnen om hun scheepvaartroutes af te snijden. Onder commando van Cdr. R.W. Peterson USN opereerd USS “lcefish” samen met de “Drum” en “Sawfish” als wolfpack onder de naam Banister's Beagles. En succesvol! Al reeds op 24 oktober 1944 werd de “Tenshin Maru” van 4256 ton tot zinken gebracht en nauwelijks een dag later volgde de “Taiyo Marul” van 4168 ton in positie 19-04 Noord 120-36 Oost. Onder wolfpack de “Post's Panzers” I met de “Spot” en “Balao” werd een vijandsmelding van 3 zware kruisers en 3 jagers in de Luzon Strait aan SUBPAC verzonden. Tot mei 1945 zouden haar patrouilles duren. Commandanten van Hr. Ms. Walrus LTZ 1 LTZ 1

C.E. Woldering H.J. Brakema en LTZ 1 A.S. de Vries LTZ 1 G.P.P. Munnik en LTZ 2 OC Ph. S. Niemeijer LTZ 1 P.B. Hamilton en LTZ 2 OC A.F. de Bruïne LTZ 2 OC K.H.L. Gerretse LTZ 1 H.M. Ort LTZ 1 J.H.J.M. Lohmeijer LTZ 1 R. den Boeft LTZ 2OC B.A. Siemons vanaf 1 augustus 1968 als LTZ 1 LTZ 2OC J.S. Tichelman LTZ 2OC A.M. Ohr vanaf 1 augustus 1970 als LTZ 1 LTZ 2OC C.W. de Groot

21 februari 13 oktober 23 november 23 december 19 april 14 september 17 december 6 juli 6 juli 27 mei 29 juni 2 maart 6 juni 30 augustus 23 september 6 juni 5 januari 15 januari

1953 - 13 oktober 1953 - 29 april 1954 - 23 december 1954 - 19 april 1955 - 11 april 1956 - 17 december 1956 - 6 juli 1957 - 10 oktober 1959 - 27 mei 1960 - 6 februari 1961 - 3 september 1964 - 16 juli 1966 - 30 augustus 1966 - 23 september 1967 - 15 december 1968 - 5 januari 1969 - 18 juli 1970 - 15 oktober

1953 1954 1954 1955 1956 1956 1957 1958 1960 1961 1963 1965 1966 1967 1967 1969 1969 1970

15 oktober

1970 - 15 juli

1971

Hr. Ms. “Walrus” uit dienst gesteld 15 juli 1971


0perationeel verslag In The Dolphin (published for the people who man and service our submarines) van 22 februari 1953 stond met grote koppen op de voorpagina: USS lcefish joins the Dutch fleet. De eerste onderzeeboot, die Nederland van de Verenigde Staten in bruikleen ontving werd op 21 februari 1953 te New London overgedragen en kreeg als naam “Walrus”. Halverwege de opleiding aan de Submarine School te New London werd Hr. Ms. “Walrus” in dienst gesteld. De bemanning bestond gedeeltelijk uit Nederlands en Amerikaans personeel, het commando werd in handen gelegd van de luitenant ter zee der eerste klasse C.E. Woldering, Na de indienststelling werd op de Long Island Sound nabij New London opgewerkt met behulp van Amerikaans personeel op de sleutelposities. Op 4 april vertrok zij naar Nederland met een volledige Nederlandse bemanning. 17 april liep Hr. Ms. “Walrus” Rotterdam binnen, welkom geheten door Zijne Koninklijke Hoogheid, de Prins der Nederlanden, de Bevelhebber der Zeestrijdkrachten, de commandant Onderzeedienst, de Amerikaanse ambassadeur en vele andere autoriteiten. Ook de pers liet deze gebeurtenis niet onopgemerkt voorbijgaan. Na enkele OB-oefeningen werd de “Walrus” al direct ingedeeld bij het smaldeel 5 en deed toen haar eerste grote oefening tezamen met de Britten “Summer War 8”. Na het zomerverlof ging zij wederom met sma ldeel 5 weg, nu echter in gezelschap van haar zuster Hr. Ms. “Zeeleeuw” welke inmiddels 11 juni te Ro tterdam was aangekomen. Het jaar 1954 was voor Hr. Ms. “Walrus” een rustig jaar. Zij maakte met het smaldeel nog één reis van 3 maanden, waarin een NATO-oefening “Giback” met de Home Fleet viel en keerde toen in Rotterdam terug voor een onderhoudsperiode op de werf aldaar. De 23 e november van dat jaar werd de “Walrus” weer in dienst gesteld en na de nodige metingen en afregelingen werd ze wederom ingedeeld bij het smaldeel. In het jaar 1955 werden 3 smaldeelreizen ondernomen waarvan de voorjaarsreis van drie maanden naar de Middellandse Zee de langste was. Verder nam Hr. Ms. “Walrus” nog deel aan een Fishplay nabij IJsland en de NATO- oefeningen “Longswell” en “Tiderip”. Voorlopig bleef zij nog in het smaldeel en vele zeemijlen zijn in en voor dit smaldeel afgelegd.

Pagina 11

Het jaar 1956 werd begonnen met een reis naar de Middellandse Zee samen met het smaldeel. 12 januari vertrok men uit Rotterdam en keerde daar 26 maart behouden terug minus één anker dat bij Ceuta verloren was gegaan. Velen zullen ook Palma de Majorca niet vergeten, waar de danseressen niet schroomden om op tafel voor het voetlicht te treden. Op 11 april van dat jaar werd Hr. Ms. “Walrus“ uit dienst gesteld voor een 5- maandelijkse reparatieperiode te Rotterdam. In het najaar van ’56 was zij alweer present en, na de bekende proeven en opwerkperiode was ze weer gereed om haar diensten aan het smaldeel aan te bieden. Het voorjaar van 1957 stond in het teken van diverse internationale oefeningen met de Home Fleet nabij Gibraltar. We denken hierbij aan “Shortfly” 1 en 2, “Dawn Breeze 2” en ”May Flower”, welke laatste in het Kanaal werd gehouden. In de periode juli - oktober werd nogmaals deelgenomen aan een viertal NATO oefeningen waaronder “Strike Back” en “Fend Off” onder de kust van IJsland. Hierna werd van een welverdiende rustperiode genoten want het vaarprogramma vermeldde nog een reis naar de Antillen en de Stille Oceaan. Op 21 oktober vertrok Hr. Ms.”Walrus” tesamen met Hr. Ms. “Zeeleeuw“ voor een reis naar de Caraibische wateren welke zou duren tot maart van het volgend jaar. Na Willemstad bezocht te hebben, stoomde de “Walrus” op naar het Panamakanaal, teneinde in het kader van de Nederlandse bijdrage aan het geofysisch jaar, zwaartekrachtmetingen te verrichten in het zeegebied van de Stille Oceaan bewesten Ecuador en Columbia, alsmede het kustgebied van Panama in de Golf van Mexico. Vlak voor de Kerstdagen keerde men wederom in Willemstad terug alwaar men de feestdagen doorbracht.

Pagina 12


Hoe de wetenschapsbeoefenaars het aan boord hebben gehad staat nergens vermeld, doch men mag aannemen dat dat wel goed zat. Gedurende de jaarwisseling en de rest van die maand in het jaar ‘58 verbleef men samen met de “Zeeleeuw” in de Antilliaanse wateren waar diverse plaatsen werden bezocht. 5 februari vertrok men om de terugreis naar Nederland te aanvaarden; het vertrek der beide onderzeeboten werd gadegeslagen door hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix. Via Paramaribo arriveerde men 7 maart te Rotterdam. Na enkele oefeningen met het smaldeel en de MLD werd voor de zomer nog deelgenomen aan twee NATO-oefeningen. Het najaarprogramma vermeldde nog een NATOoefening en wat SSX’en met de “Zeeleeuw”, waarna het schip in oktober te Rotterdam in reparatie ging, na een lange en enerverende vaarperiode.

9 juni vertrok men weer richting Panamakanaal waar men op 11 en 12 juni zonder incidenten en rustig doorheenvoer. In verband met de noodzaak voor Hr. Ms. “Walrus” om de overtocht op niet meer dan 2 dieselmotoren af te leggen en haar opmarssnelheid op generlei wijze te vertragen bleek het wenselijk dat beide schepen onafhankelijk van elkaar deze overtocht uitvoerden, waarbij op vastgestelde tijdstippen radioverbinding met elkaar werd onderhouden. Zo vertrok de “Walrus” van Balbao naar Suva op de Fidji- eilanden waar men de 1ste juli arriveerde. Op 17 juni passeerde men de evenaar waar men volgens traditie uitbundig het feest van Neptunus vierde. De 29e juni passeerde men de datumlijn. Hr. Ms. “Walrus” vertoefde dat voorjaar met smal- Vanuit Suya werd koers gezet naar Hollandia waar deel 1 in de Middellandse Zee waarbij Gibraltar, men moe en blij dat het erop zat, de 11 e juli arriBarcelona en Malta werden bezocht. veerde. Na deze voorjaarsreis werd het schip bij binne n- Enkele dagen later al werd de eerste patrouilletocht komst “geknipt en geschoren” en te Den Helder ge- ondernomen; het zou niet bij één patrouille blijven. reed gemaakt voor een langdurige reis. Een drukke tijd brak aan van varen, olie en voeding Deze langdurige reis hield in, dat zij haar zuster laden, varen enz. “Zeeleeuw” zou gaan aflossen in Nederlands Nieuw Als thuishaven was Manokwari toegewezen waar Guinea. Samen met, Hr. Ms. “Pelikaan” vertrok de men tevens eventuele reparaties kon verrichten bij “Walrus” op 22 mei uit Nederland. de werf van Konijnburg. Met het idee dat men daar Via de Azoren arriveerde Hr. Ms. “Walrus”, 6 juni te wel een volle term zou maken liep het echter anWillemstad op Curacao waar zij afmeerde aan de Ri- ders. De toestand in Nieuw- Guinea ontwikkelde masteiger. zich dermate dat na vele besprekingen dit gebiedsdeel zou worden overgegeven aan Indonosië. Door de komst van de UNO- troepen was een verder verblijf in dit gebiedsdeel overbodig geworden, zodat na een onderhoud te Manokwari de thuisreis kon worden aanvaard. Via een laatste bezoek aan Biak, werd koers gezet naar Pearl Harbour op de 28e september. Een rechtstreekse route naar Pearl Harbour was in verband met de atoomproeven rond Johnston niet mogelijk waardoor een oostelijke koers gevolgd moest worden tot ten zuiden van de Hawaiieilanden. Uiteindelijk arriveerde men de 13e oktober te Pearl Harbour waar werd afgemeerd langszij USS “Greenfish”. De Yankees waren bijzonder gastvrij en niets werd nagelaten om het de bemanning zo comfortabel mogelijk te maken, hetgeen bijzonder werd geapprecieerd. 15 oktober vertrok Hr. Ms. “Walrus” voor haar


tweede route over de Stille Oceaan van Pearl Harbour naar Manzanillo in Mexico. Daar ook, op dit tweede traject, waar wind en deining tegenstonden en toch een hoog behoud moest worden gemaakt, bleef er geen tijd over om het personeel af te oefenen op de onderwaterposten. Op 25 oktober arriveerde de “Walrus” in de haven van Manzanillo, waar olie werd geladen. De ontvangst door de Mexicaanse marine was bijzonder hartelijk. Van hieruit werd koers gezet naar het Panamakanaal met hoge vaart, om de bemanning ditmaal in de gelegenheid te stellen de doorvaart bij daglicht te zien, daar op de heenreis de doortocht ’s nachts was geschied. De doorvaart geschiedde niet zo vlot als op de heenreis, doch dit mocht niet deren. Uit het Panamakanaal gekomen werd koers gezet naar Cartagena in Columbia, waar het schip 5 november arriveerde. Het bezoek werd door de Columbiaanse marine zeer op prijs gesteld. Verder stond het bezoek grotendeels in het teken van de feesten van de onafhankelijkheid van de stad en het kiezen van diverse schoonheidskoninginnen. Het contact was echter niet zo groot, door het feit dat men aldaar de Engelse taal minder machtig is. Na het bezoek aan Cartagena werd opgestoomd naar Willemstad waar men de 12e november arriveerde. Na vertrek alhier en passage van Sombrero Island werd begonnen aan de grote oversteek via de grootcirkel naar de Engelse zuidkust. Begunstigd door voor dit jaargetijde fraai weer, werd Bishop Rock op de dagwacht van 28 november op de radar aangelopen. De temperatuur was in enkele dagen van tropische waarden teruggelopen tot het vriespunt en het zicht was soms niet meer dan 500 meter, wat zo bleef tot de aanloop van het Molengat op 29 november. 30 november op de voormiddag meerde Hr. Ms. “Walrus” af voor de Onderzeedienst. Voor het meren brachten de commandant Zeemacht Nederland en de commandant Onderzeedienst een welkomstbezoek aan boord. De belangstelling was groot en binnen enkele uren was de gehele bemanning met verlof gezonden. Ook dit jaar was weer tot een goed einde gebracht.

Pagina 13

deel 5 waarmee, tot september van dat jaar, 2 reizen werden gemaakt, waarna het schip uit dienst werd gesteld voor het 2 jaarlijks onderhoud te Rotterdam. 1964, een gedenkwaardig jaar voor de Onderzeedienst. Op 14 juli behaagde het Hare Majesteit de Koningin de Onderzeedienst een vaandel uit te reiken voor de verrichtingen van deze dienst in de 2e Wereldoorlog. Het vaandel is daarnaast getooid met de Militaire Willemsorde der 4e klasse, die op 20 juni 1947 aan deze dienst werd uitgereikt. Aan deze vaandeluitreiking was een reünie verbonden, welke een groot succes werd. Hr. Ms. “Walrus” was dit jaar ingedeeld bij smaldeel 1, waarmee men 2 reizen maakte in de Western Approaches en naar de Middellandse Zee in de Thyreenne Zee en de Golf van Genua. Oefenend nabij Sicilie, mocht men op 21 oktober Zijne Excellentie de Minister van Defensie, P.J.S. de Jong aan boord ontvangen voor een werkbezoek. In het begin van het jaar 1965 voer Hr. Ms. “Walrus” in smaldeel 1 tot de opheffing van dit smaldeel plaats vond, na de voorjaarsreis naar de Middellandse Zee. Hierna volgde de indeling bij smaldeel 5 waarmee de zomerreis, wederom naar de Middellandse Zee, werd gemaakt. Hierna ging Hr. Hs. “Walrus” in groot onderhoud te Rotterdam. Tijdens deze zomerreis werd deelgenomen aan de oefening “WINDMILL 1” met eenheden van de Amerikaanse 6e vloot te weten de carrier USS “Saratoga” met 6 jagers, 1 tanker en 1 bevoorradings schip. Er namen totaal 6 onderzeeboten aan deel waarvan 2 Amerikaanse, 2 Britse en 2 Nederlandse. De hele vloot werd gesplitst in 2 gedeelten, 2 carriers met elk 4 jagers opererend als strikegroup en anti-submarine warfare carrier support group. Vier dagen en nachten duurde de strijd, door de Januari 1963 vertrok Hr. Ms.”Walrus” alweer met Amerikanen zeer typerend anti-submarine warfare smaldeel 1 op de voorjaarsreis naar de Middellandse freeplay genoemd, waarbij beide partijen elkaar Zee. Hoewel in de haven en op de rede vanwege de goed partij gaven. Na een “fly-by” door de vliegtuistrenge winter veel drijfijs lag werd daar weinig of gen van beide vliegkampschepen was ook deze oegeen hinder van ondervonden. Tijdens deze reis wer- fening weer ten einde. den Gibraltar, Toulon en Valencia bezocht. Na deze reis werd Hr. Ms. “Walrus” ingedeeld bij het smalWordt vervolgt

Pagina 14

Toespraak COZD KLTZ R.J.A.M. Ramaekers


missie, een onderzeebootmoederschip werd getorpedeerd en een zevende onderzeeboot werd in de thuishaven vernietigd. Ook waren er scheepsongevallen die te maken hadden met de oorlogstoestand. En bij al deze tragische gebeurtenissen sneuvelden vele onderzeebootmannen. Niet alleen de mannen die zijn omgekomen bij gevechtshandelingen, maar ook zij die op een andere wijze door hun dienen bij de Onderzeedienst zijn omgekomen, herdenken wij. Het was een kostbaar verlies.

Excellentie, geachte dames en heren, Officieren, Onderofficieren en Manschappen van de Onderzeedienst. Het Onderzeedienst personeel is hier vandaag bijeen om samen met nabestaanden en andere belangstellenden, de onderzeedienstmannen te herdenken die in de Tweede Wereldoorlog, ten gevolge van hun dienst bij de Onderzeedienst, waar ook ter wereld, zijn omgekomen. Verleden jaar was het jaar waarin het 95-jarig bestaan van de Onderzeedienst is gevierd. Een stijlWij doen dit vandaag traditiegetrouw bij het Onder- volle gebeurtenis waarbij onlosmakelijk ook stil is zeedienstmonument, dat bestaat uit het gedenkteken gestaan bij het verleden. Een verleden dat des te dat in 1947 is onthuld en twee plaquettes die in 1999 meer tastbaar werd, toen bekend werd dat het zeetijdens de 4 mei herdenking hieraan zijn toegevoegd. mansgraf van de O-20 was ontdekt. Wederom kon Het Onderzeedienstmonument symboliseert dat wij een bladzijde aan de historie van de onderzeedienst nooit zullen vergeten welk een groot offer deze on- in de tweede wereldoorlog worden toegevoegd. derzeedienstmensen hebben gebracht tijdens de strijd Een stuk geschiedenis dat nog steeds gecomplevoor onze vrijheid. teerd moet worden. Immers een aantal zeemansgraven is nog steeds onbekend. “VRIJHEID IS NIET TE KOOP” is het thema van de nationale herdenkingen dit jaar. Het woord vrij- Voor u staat een commandant Onderzeedienst heid, komt steeds weer terug, ook in de hedendaagse wiens ouders de oorlog nauwelijks bewust hebben tijd. Voor die vrijheid van nu, lieten toen velen hun meegemaakt. Afkomstig uit een huidige generatie leven. Een zestal boten keerde niet terug van hun van onderzeedienst mannen en vrouwen, die altijd


in die toen verworven vrijheid hebben geleefd. Een vrijheid die bijna als vanzelfsprekend wordt ervaren. Echter sinds de aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon op 11 september 2001, heeft dat begrip vrijheid, maar vooral ook onvrijheid een extra dimensie gekregen. Een schijnbaar onzichtbare vijand, bedreigt de grondslagen van de vrijheid van onze maatschappij. Grondslagen, waarvoor zo hard is gestreden door hen die wij vandaag herdenken.

Pagina 15

heten Operatie Enduring Freedom. En ook op dit moment is een onderzeeboot actief in het Midden Oosten. Geen sinecure in de huidige tijd van personele tekorten en een prestatie van het huidige personeel, zowel op zee als bij de ondersteuning vanaf de wal. Toch staan wij bij de hedendaagse ernstmissies van onderzeeboten niet als vanzelfsprekend stil bij het feit dat ook nu slachtoffers zouden kunnen vallen.

Vandaag herinneren we ons met respect de slachtoffers van oorlog en onderdrukking in ons Koninkrijk. We eren de mensen die zich hebben ingezet voor het herwinnen van onze vrijhe id en die ons land hebben bevrijd. We beseffen hoe kostbaar en kwetsbaar onze vrijheid is.

Een realiteit die de onderzeebootmannen in de oorlog wel hadden. Missies waarbij men moest omgaan met de wetenschap dat men mogelijk niet terug zou keren. Dat dwingt diep respect af. Jegens de slachtoffers, de overlevenden en de nabestaanden.

De gebeurtenissen van 11 september 2001 hebben ook voor de Onderzeedienst van dit moment daadwerkelijk gevolgen gehad. Sinds die dag worden onze diensten in de strijd tegen het terrorisme weer dringend gevraagd. Wederom was de onderzeedienst gereed om bij te dragen aan deze strijd. Gedurende het jaar 2002 hebben Hr.Ms. Bruinvis, Zeeleeuw en Walrus missies uitgevoerd van lange duur ter ondersteuning van de strijd tegen het terrorisme, de zoge-

U zult vandaag met uw eigen herinneringen, een gebed of bloemen, uw dierbaren gedenken. Ik zal, als uiting van dankbaarheid, erkenning en respect voor hen die vielen, samen met de chef der equipage, namens het huidige onderzeedienst personeel, een krans leggen ter nagedachtenis aan onze gevallenen.

Dames en heren nabestaanden.

Pagina 16


Zondag 4 mei 2003

Onderzeedienst


Pagina 17

Dodenherdenking

Den Helder

Pagina 18


Overdenking Vlootaalmoezenier Bart van Dijk ‘wij kunnen je niet meer bereiken, wij komen een zintuig tekort wij leggen ons neer bij de feiten dat je minder en minder wordt’

Geachte dames, heren, officieren, onderofficieren en manschappen. De dichter Ed Hoornik heeft in een van zijn gedichten geschreven: ‘Vraag mij vandaag: denk je nog vaak aan hem? Ik schud het hoofd: ach, al die jaren zijn heengegaan als dwa rrelende blaren.’ Soms lijkt dat wel zo, lijkt het dat degenen die wij missen steeds verder wegglijden in de tijd, dat herinneringen minder scherp worden, dingen die verdwijnen, (bijvoorbeeld dat) je niet precies meer weet hoe zijn stem klonk. Maar tegelijkertijd verandert het gevoel niet, en is het alsof het gisteren gebeurd is.

ook weer heel weinig. Het gevoel is nog steeds hetzelfde, het gemis blijft steeds hetzelfde gemis, en de pijn is nooit verdwenen. Zeker omdat er zoveel vragen open zijn gebleven, vragen waar wellicht nooit een antwoord op zal komen, maar die ook maar moeilijk en misschien ook nooit, echt losgelaten kunnen worden. Het verleden blijft ons altijd bij. Net zo als wij onze geliefden altijd met ons meedragen. Het thema van de dodenherdenking is dit jaar: Vrijheid is niet te koop.

Vrijheid is het thema, een kostbaar goed dat niet te verhandelen, verkopen, te meten valt. Kwetsbaar ook en waard om voor te vechten. En daarmee in haar kwetsbaarheid misschien juist En ook al raken de mensen wiens namen hier voor weer sterk. Daarin lijkt vrijheid veel op liefde en ons opgeschreven staan steeds verder weg in de tijd, hebben ze met elkaar te maken, ook die bloeit daar ze verdwijnen nooit uit het geheugen. Er is zoveel waar men zich kwetsbaar opstelt, en is zelf ook jaren heel veel veranderd, maar hier staande eigenlijk teer.


Pagina 19

Maar tegelijkertijd kan een liefde ook oneindig sterk en koppig zijn. En soms de dood van de geliefde vele jaren -Misschien wel altijd- overleven. Na meer dan 50 jaar staan wij hier nog steeds op de vierde mei, en elk jaar weer met zovelen met meerdere generaties zelfs. Een teken van een liefde die sterker is dan de tijd, een teken dat liefde sterker is dan wat dan ook. Ik wil deze overdenking afsluiten met een gedicht, Het is van Toon Tellegen.

Laat ons bidden, Almachtige maar voor alles menslievende God. Wij zijn hier op deze zondag bijeengekomen om hen te gedenken, die uit ons midden zijn weggenomen en die nu rusten in de vrede van uw koninkrijk. Wij zijn u dankbaar voor wie zij waren en voor wat zij voor ons allen betekend hebben. Gij, die het troostende licht zijt. Wees aanwezig voor hun lijden onder het gemis van hun geliefden. Schenk hun uw kracht en uw liefde. En bewaar ons allen in Uw hart.

Gevecht met de engel. Een man dacht dat hij vrij was En een engel sloeg hem neer De man zei dat hij vrij was En weer sloeg de engel hem neer Maar de man zei opnieuw dat hij vrij was En opnieuw sloeg de engel hem neer Toen schreeuwde de man dat hij vrij was Dat hij altijd vrij was, dat hij nooit iets anders dan vrij zou zijn En de engel sloeg hem tot bloedens toe neer En schaamte en vergeefse moeite woeien op En verspreiden zich als stof Over de grijze aarde En de man stamelde dat hij vrij was Dat hij dacht dat hij vrij was En de engel vloog weg.

Laat ons afsluiten met het gezamenlijk bidden van het Onze Vader: Onze Vader, die in de hemel zijt: Uw naam worde geheiligd; Uw rijk kome; Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood; en vergeef ons onze schuld, zoals ook wij aan and eren hun schuld vergeven; en leid ons niet in bekoring; maar verlos ons van het kwade. Want van u is de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen.

Toon Tellegen

Foto’s Ronald Zillig

Pagina 20


Geachte redactie, Het volgende is waarschijnlijk interessant voor reünisten die gevaren hebben op de O-21 O23 en O-24 in de periode 1940-1946. In de zomer van 2002 heb ik mijn fotoboeken uit die periode afgestaan aan het marinemuseum. Deze zijn nu te bekijken op internet en wel als volgt: -www.maritiemdigitaal.nl -kies zoeksysteem ma ritieme musea -kies "uitgebreid zoeken" -bij de rolbalk musea, kies "marinemuseum Den Helder" -bij rolbalk "alle velden" kies als "auteur vervaardiger" koning h.b. -klik dan onderaan op "zoek". Ik heb ook nog een verzoek, aangezien ik op de reünie 2002 geen gelegenheid heb gehad om reünisten te ontmoeten die op de O-21 O-23 of O-24 gediend hebben. Is het mogelijk een oproep in "k laar voor onder water" te plaatsen of er nog mensen zijn die het op prijs zouden stellen elkaar nog eens te ontmoeten? Hoogachtend Henk Koning Hendrik B. Koning LTZ I (T) b.d. Hertogenlaan 50 5663 EL Geldrop The Netherlands Tel. +31 (0)40 -285 91 56 e-mail: [email protected]

Mede dankzij hun ogen en oren konden wij veilig onderwater varen en van enkele uren slaap genieten. Dagenlang zaten zij te wachten op afwijkingen van tracks en geluid. De Geruispeiler

Reünie 2003 Meer foto’s (in kleur) zijn te zien op: http://groups.msn.com/fotoalbumvanfulpsthea/home.htm


Pagina 21

Wonder Laatst trakteerde ik mijzelf eens op een ritje met een stoomtrein en al snel merkte ik dat ik niet de enige liefhebber was. De museumlijn Hoorn - Medemblik is altijd druk bezocht en het prachtige stationnetje was vol met mannen met camera’s die zenuwachtig rond liepen gebrand als ze waren om de mooiste foto’s te maken en veel gezinnen liepen druk heen en weer om alles goed te bekijken om maar niets te hoeven missen. In het oude rijtuig waarin ik had plaatsgenomen zat tegenover mij een Opa met zijn kleindochtertje. Ik schatte haar op een jaar of zes en ik zag aan haar gezichtje dat ze het allemaal wel heel spannend vond. Eenmaal op weg vroeg ze, terwijl ze stralend naar buiten zat te kijken, haar Opa zijn oren van het hoofd. De houten banken zaten niet echt lekker maar daar had ze absoluut geen erg in, zeker niet toen er een echte conducteur het oude prachtig gerestaureerde rijtuig binnen stapte en met veel plezier op haar vragen in ging. Koud was hij weg of er kwam een juffrouw binnen die een wagentje voortduwde waar van allerlei lekkers op stond. Toen ze eindelijk haar keuze had bepaald zaten ze gezellig met zijn tweeën weer naar buiten te kijken. Het landschap rolde langzaam aan ons voorbij en het was grappig om te zien dat bijna iedereen die het treintje in de gaten kreeg spontaan naar ons begon te zwaaien. Het gefluit van de locomotief, de stoom- en rookwolken die vlak langs ons raam vlogen en de sfeer in de trein was een beleving op zich. Iedere keer moest het stoomtreintje stoppen, dan sprong er een man van de trein die met een rode vlag ging zwaaien om het verkeer bij een overgang stil te zetten, de trein reed dan de overweg over en stopte dan weer om de man de gelegenheid te geven weer op de trein te stappen. En dat ging maar door, de man had het er maar druk mee en liep dan ook regelmatig met grote snelheid van achteren door de trein naar voren onderwijl hard de zware tussendeuren van de treinstellen achter zich dicht gooiend. Na weer eens zo’n snelle doortocht klonk plotseling het harde dichtslaan van de deur gevolgd door een afschuwelijke gil, snel draaide ik mijn hoofd om en zag het meisje met een spierwit gezichtje de vingers van haar rechterhandje omklemmen. In een flits begreep ik wat er gebeurd was en terwijl ik mij omdraaide zag ik hoe Opa haar in zijn armen nam. Snel keek ik om mij heen en nam de situatie op, we reden met een slakkengangetje midden tussen de velden en ik begreep dan ook meteen dat koeling en

snelle medische hulp op dit moment uitgesloten was. Het snikken van het kleine meisje in de armen van haar Opa deed mijn hart omdraaien en ik zag hoe hij voorzichtig probeerde haar vingers te bekijken maar dat liet ze in al haar pijn en verdriet niet toe. Plotseling werd hij op zijn schouders getikt en radeloos draaide hij zich om, achter hem stond een man die vroeg of hij er even bij mocht en terwijl de Opa een stapje opzij deed aaide de man even over haar hoofd en zonder iets te zeggen haalde hij haar handen uit elkaar wat ze tot mijn verbazing ook nog toe liet. Diepe snikken welden uit haar keel op en met grote betraande ogen keek ze hem aan terwijl deze haar gekwetste hand vast pakte. Haar vingertjes zagen rood en werden al een beetje blauw en bezorgd keken we toe hoe hij voorzichtig controleerde of ze gebroken waren. Daarna gebeurde er iets merkwaardigs, hij nam haar pijnlijke hand tussen zijn beide handen keek haar aan en zei: ‘rustig maar, het is zo over’. En zo bleven ze even staan terwijl de andere passagiers toe keken zag ik hoe he t meisje kalmeerde en met haar vrije hand haar tranen weg veegde. Na een paar minuten zei de man tegen haar: ’Zie je wel, niets aan de hand, je bent een grote meid’. Gaf haar een klopje op haar hoofd draaide zich om en ging weer op zijn plaats zitten. Terwijl het meisje nog geschrokken nasnikkend weer op haar Opa’s schoot kroop knikte deze de man dankbaar toe. Toen ze helemaal gekalmeerd was en zichtbaar tevreden weer aan haar chocomelkflesje lurkte vroeg de Opa haar of de pijn helemaal weg was. ‘Ja hoor Opa, ik voel niets meer... hoe deed die meneer dat?’ En terwijl hij vanuit de verte de man nadenkend bekeek moest hij het antwoord schuldig blijven. Later heeft hij haar geprobeerd uit te leggen dat er mensen zijn die dit soort dingen kunnen terwijl eigenlijk niemand weet hoe dat kan. ‘Eigenlijk is het een soort wonder, hè Opa?’ Hij keek haar aan en kon niets anders tegen haar zeggen dan: ’Ja, eigenlijk wel meid, het is eigenlijk een soort wo nder’. D. de Jong

Pagina 22


Verslag van de Algemene Ledenvergadering van woensdag 14 mei 2003. De voorzitter opende de vergadering om 11.01 uur met een forse hamerslag en heette de 160 reünisten hartelijk welkom. De heer J.H. van Rede, erelid van de vereniging, heeft laten weten de vergadering niet te kunnen bijwonen. Zeven leden hebben laten weten niet te kunnen komen. Nadat de namen van de overleden leden waren voorgelezen, hielden de aanwezigen staande één minuut stilte, als teken van respect jegens hen en hun nabestaanden. Het ledental van de vereniging is redelijk stabiel, 1134 man sterk. Op 4 mei 2002 en 2003 heeft het bestuur namens de vereniging een krans gelegd bij ons monument. De voorzitter uitte zijn waardering voor de deelname van de leden aan het defilé bij de viering van het 95jarig bestaan. Er is geen vertegenwoordiger van de Onderzeedienst aanwezig. De commandant is overgeplaatst en bevorderd tot commandeur. De waarnemend commandant, KLTZ Ramaekers is verhinderd. Naar verwachting zal in het najaar een nieuwe COZD worden benoemd. Op 21 december 2006 zal de OZD 100 jaar bestaan. Dat wordt in de zomer van 2007 groots gevierd. De voorzitter geeft overzicht van de ingestelde organisatie. Hij vraagt de leden hun verhalen op papier te ze tten, zodat "Klaar voor Onderwater" deze kan publiceren of opnemen in het herinneringsboek. In het bestuur heeft Dhr. Van Dwingelen na 19 jaar (applaus) zijn functie overgedragen aan Dhr. Schouten. Dhr. Van Dwingelen ontvangt een fles Champagne ( nog meer applaus) en neemt plaats in de zaal. Het bestuur is uitgebreid met Dhr. Snouck Hurgronje, die zich speciaal gaat bezighouden met de organisatie van het 100-jarig bestaan. LTZ2OC Wijnands is de nieuwe vertegenwoordiger van COZD in het bestuur. Na een korte uitleg en voorlezing van het verslag van de kascommissie wordt het bestuur décharge verleend voor het gevoerde beleid. Dank aan de kascommissie (applaus). Bij de rondvraag breekt Dhr. Van Wely een lans voor de uitgifte van een postzegel t.g.v. het 100-jarig bestaan. Dhr. Van den Ende heeft graag betere borden, bestek en meer stoelen bij een volgende grote reünie. Om 11.30 uur sluit de voorzitter, na enige huishoudelijke mededelingen, de vergadering. Daarna kwam aanvalsploeg op post met de tap, de rijstmaaltijd en de maten als doelen. De secretaris.

Jaarverslag 2002 over de financiën van de vereniging Inkomsten over 2002

Uitgaven over 2002

Contributies € 9.000,52 Bijdragen OZD aan KVO 80 1.678,51 Rente 1.094,31 Diversen 5,00 + Totaal:

€ 11.778,34 Uitgaven 14.754,68 -

Inkomsten = 11.778,34 =

Vermogen van de vereniging per 31 december 2001 Saldo verlies: Vermogen van de vereniging per 31 december 2002

Bestuurskosten € 2.827,88 Representatie 113,50 Reünie 3.107,46 KVO 8.627,40 Verzekeringen 73,44 Diversen 5,00 + Totaal: € 14.754,68 Verlies 2.976,34 € 31.792,86 2.976,34 € 28.816,52

Reünistenvereniging. Onderzeedienst. Reunie 2003 Rotterdam. Altijd de jongste. Ik zei het nog, geen Hollanders daar

Recommend Documents