Reisverslag Vrienden van Chust 2014 25 en 26 april Om 17.00 uur vertrokken wij met 5 personen vanaf de woning van Mient Kooistra aan de Heidereed te Lippenhuizen. Een VW Transporter gesponsord door Autoland Van den Brug moet ons op plaats van bestemming brengen. De auto rijdt voortreffelijk en we kunnen het chauffeuren afwisselen. Het is de bedoeling om in één keer door te rijden naar Chust in Oekraïne. We hebben een voorspoedige reis zodat pas bij Frankfurt voor het eerst getankt gaat worden. Ook liet de koffie ons hier goed smaken. De rit gaat door Duitsland, Oostenrijk en Hongarije. Bij een restaurantje in Dormánd bij Eger in Hongarije hadden we een ontbijt dat bestond uit brood en heel veel eieren. Om 12.00 uur zijn we bij de grens van Hongarije met Oekraïne. Eerst de formaliteiten bij de Hongaarse grens en dan komt altijd het spannende moment hoe gaan de douane ambtenaren van Oekraïne zich opstellen. Het gaat altijd heel omslachtig. Eerst paspoortcontrole daarna een andere ambtenaar die de autopapieren bestudeert en dan mag Mient uitleggen dat het een huurauto is. Meen je dat je alles hebt gehad komt er na 100 meter nog eens een check. Maar het gaat goed deze keer. Na drie kwartier mochten we verder. We hebben er ook wel eens 5 uren over gedaan. Het is toch elke keer weer spannend en nu vooral gezien het land in oorlogsstaat verkeert. Het laatste deel van de reis naar de stad Chust is nog een 100 km echter niet over mooi geplaveide wegen maar veel manoeuvreren om de gaten in de weg te omzeilen. We worden hartelijk ontvangen door directrice Morika en de lerares Engels met de mooie naam Valeria van het opvanghuis/school. Morika verstaat geen Engels maar met Valeria als tolk gaat het gesprek prima. We worden uitgenodigd voor het avondeten. Vanavond aardappelsoep, iets van deeg gevuld met ingrediënten die ik niet kan plaatsen maar met wat peper en zout is het goed te eten. Het is een gewoonte in dit land dat vriendschap ook wordt bezegeld met het drinken van wodka. Het is even weer wennen maar op deze manier hebben we ook direct een slaapmutsje. We zijn wel toe aan slaap na een reis van 24 uur en 32 uren zonder echte slaap dus vanavond vroeg naar bed. De plaats Chust bevindt zich in Oekraïne in Transkarpatië. In 2002 is een begin gemaakt met de bouw van een verblijf voor gehandicapte kinderen door World Servants. Het tehuis is bedoeld als dagopvang voor lichamelijk gehandicapte kinderen van 0 tot 18 jaar uit Chust en omgeving. Kinderen uit Chust zullen 's avonds weer naar huis gaan, terwijl de kinderen die verder weg wonen doordeweeks zullen overnachten in het tehuis. In het weekend gaan alle kinderen dan naar huis. Door middel van het tehuis worden de ouders ontlast en krijgen de kinderen ook de vereiste scholing. Toen een paar jaar later er enkele deelnemers terug waren in Chust om een kijkje te nemen, zagen ze dat het gebouw bijna klaar was, maar dat het nog niet helemaal af was en dus in gebruik kon worden genomen. Dit heeft hen doen besluiten de mensen daar de hulp aan te bieden om het gebouw af te maken. Hiervoor is onze stichting opgericht. We willen de mensen daar helpen door daadwerkelijk onze handen uit de mouwen te steken en de te gebruiken materialen en middelen ter plaatse aan te schaffen. Ook de plaatselijke bevolking erbij te betrekken. Denk hierbij aan bouwvakkers enz.Om hiervoor de benodigde financiële middelen te verwerven houden we verschillende acties.
27 april Vandaag, zondag gaan we een bezoek brengen aan een project in Rát waar we als vrienden ook meerdere jaren hebben gewerkt aan de realisatie van een weeshuis voor kinderen. Het is 100km vanaf Chust via wegen die voor onze begrippen onbegaanbaar zijn. Zoveel gaten in de weg. Het is dus veel manoeuvreren met onze bestelbus. De opvang van weeskinderen in Rát bestaat inmiddels uit meerdere units. Zo’n unit wordt bewoond door een echtpaar met eigen kinderen, maar dit gezin is uitgebreid met 8 weeskinderen waar voor zij de zorg en verantwoordelijkheid hebben. Het is de bedoeling dat hier een heel centrum ontstaat met meerdere voorzieningen zoals een dokter en tandartspraktijk en verdere medische zorgactiviteiten. Aangekomen in Rát is het erg rustig bij het weeshuis. Enkele leidinggevenden zijn met bestelbusjes naar Budapest om een groep mensen uit Nederland van het vliegveld te halen. Deze groep gaat via World Servants 14 dagen helpen bij de bouw van de 4de unit. Dus eerst maar even wandelen door het dorp en de plaatselijke burgemeester Tanya bezocht. Er is een hartelijke ontvangst. Met deze burgemeester hebben we altijd goede gesprekken. Dit keer is de dochter Christina de tolk. Op onze vraag hoe het komt met de situatie waarin het land verkeert, is de burgemeester resoluut: Laat de Russen maar komen. De naam Poetin wordt meerdere malen genoemd als de grote verlosser. Indenkend kun je je wel iets voorstellen bij deze mening. Het land Oekraïne heeft nooit kunnen profiteren toen het zich ging richten op Europa en bleef armoedig. Er is een duidelijke verdeeldheid onder de bevolking maar men uit dit niet. Bang voor eventuele gevolgen. Wanneer je je mening niet meer durft uit te spreken is er al bijna sprake van een burgeroorlog. Na dit bezoek weer terug naar het weeshuis St. Michaël waar het hoofdgebouw de naam “A Találkozás Háza” draagt. Vertaald is dat “Het Ontmoetingshuis”, een verwijzing naar de Ontmoetingskerk van Gorredijk. Hier ontmoetten wij Maria Biró en enkele kinderen. Het was nu het moment om de trekkar van de PCBO De Librije uit Gorredijk te overhandigen en enkele gebreide sokken. Ook een tas vol trainingspakken voor de jeugd. Alles vond gretig aftrek. Later op de dag arriveerde Arpád Biro. Hij was weer voor een chemokuur in Budapest geweest. Het was een hartelijke maar vooral emotionele ontmoeting. We hopen dat hij zijn ziekte mag overwinnen, hij heeft nog zo veel plannen, met name voor de kinderen na hun 18e jaar. Deze kunnen eigenlijk niet meer in dit weeshuis worden opgevangen. Hij heeft plannen om hiervoor een speciaal opvanghuis te bouwen. Wellicht kunnen de Vrienden van Chust hier ooit nog iets voor betekenen.
28 april Vandaag aan de slag met ons project. We hebben ons verschillende doelen gesteld: Er moet een betonnen vloer in de groentekelder komen, dus eerst uitgraven en uitvlakken. Een andere opbergkelder moet worden voorzien van bestrating. Er moeten spanten aan een overkapping aangebracht worden. Speeltoestellen moeten worden geplaatst en rubberen tegels gelegd. De speeltoestellen zijn ter plaatse gekocht. Dit houdt in dat er nog veel veranderd moet worden wil het passen en functioneren. Bij ons zijn we gewend dat bouwpakketten netjes zijn voorgeboord en dat het past. Hier moet je alles passend maken. De eerste blaren aan de handen dienen zich aan.’s Avonds de warme maaltijd met een typisch Oekraïense gerecht: koolbladeren gevuld met rijst en vlees gedrenkt in olie. 29 april Verder met het karwei. ‘s Middags worden we door de leiding van de school uitgenodigd om een verkeersles voor de kleuters mee te maken. De manier van aanleren gaat iets anders dan bij ons. De kleuters in de leeftijd van 3 tot 5 jaar gingen zinnen opzeggen die aangeleerd waren.
‘s Avonds de stad nog wat verkend en binnen gelopen in een Synagoge waar de deur van open stond. Een heel sober interieur en we ontmoetten er iemand die aan het schoon maken was. In heel Oekraïne wonen nog +/- 50.000 joodse mensen. Hier in de stad Chust nog 100. In Oekraïne is er altijd sprake geweest van antisemitisme, maar door de spanningen neemt dit toe. Steeds meer Joden vertrekken naar Israël of overwegen een vertrek. Odessa is van oudsher de stad met de grootste Joodse gemeenschap in het land. De onrust concentreerde zich tot nu toe vooral in het oostelijk deel van Oekraïne. Hierna op bezoek bij Lydia, de weduwe van Frans Popovics. Frans is jaren achtereen tolk geweest op projecten van World Servants in de Oekraïne. Helaas vorig jaar van ons heengegaan. Frans was een bijzonder mens, hartelijk, humoristisch en had altijd wel een grap of een grol. De weduwe Lydia woont op een vervallen grijze en grauwe flat zoals we die wel kennen in Oost Duitsland. We ontmoeten een ziekelijk oud vrouwtje dat niet meer goed kon horen en zien. Gelukkig woont een kleinzoon bij haar in. We hadden het idee dat ze niet meer buiten de deur komt. We hebben haar de nodige medicijnen (paracetamol) gebracht die we mee hebben gesmokkeld uit Nederland. De medicijnen zijn hier wel 10x de prijs die wij in Nederland moeten betalen. Gingen met een triest gevoel deze vrouw verlaten. Dit is een schrijnend iets wat veel voorkomt in dit land.
30 april Verder met het karwei. Ook worden we opnieuw uitgenodigd om in de klas te komen nu voor het voorjaarsfeest. Wat wij met Pasen vieren wordt hier apart als voorjaarsfeest gevierd. De kinderen waren allemaal in hun mooiste kleren en vrolijk versierd met felle voorjaarskleuren. Er werden vele liedjes gezongen en verhaaltjes verteld. Ook kregen wij als vrienden van Chust een cadeau. Het was een geschilderd ei van hout gemaakt. Het was nu ook het moment dat we hen iets hebben gegeven. Vanuit Nederland hadden we knuffelberen kleurpotloden en dergelijke mee genomen die we aan de kinderen hebben uitgedeeld. Ook nog de bühne op om zelf een lied te zingen. De melodie van “klap eens in de handen” vond gehoor. Ook nog het lied “Boer wat zeg je van mijn kippen” gezongen.
‘s Middags komt de pastoor op bezoek. Hij is van de Katholieke Kerk uit Chust waar vooral mensen naar toe gaan van Hongaarse afkomst. Met de pastoor kwam een jongeman mee die zich voorstelde met de naam Wowa. Hij sprak Nederlands en Oekraïens. Hij vertelde zijn levensverhaal. Tot zijn negende jaar opgegroeid in de Oekraïne. Doordat bij hem een nierziekte werd geconstateerd en er in Oekraïne niet veel voor hem gedaan kon worden, is hij door een Nederlandse stichting naar Nederland gehaald voor een operatie. Ook zijn ouders konden niet voor hem zorgen, vader zat in de gevangenis en moeder was verslaafd aan alcohol. Hij werd opgenomen in een gezin in Nijverdal. Hij vertelde er zeer enthousiast over hoe hij is opgevangen in een groot gezin met nog vier eigen kinderen. Wowa is tot zijn 14de in het gezin gebleven en is in die tijd ook in Nederland op school geweest. Omdat zijn natuurlijke vader hem niet wilde afstaan moest hij terug naar zijn vaderland. Wowa is in contact gekomen met de pastoor doordat hij stond te liften – hij had de laatste bus gemist na een avondje stappen - en de pastoor hem meenam. Het zijn nu vrienden en Wowa heeft werk bij een hotel/ restaurant in Chust. Avonds hebben wij hem bezocht in het restaurant. 1 mei Verder met het karwei. Er is elke dag markt in de stad vele mensen uit de buurt proberen hun groenten, vlees, vis en melkproducten te slijten. Oude vrouwen die de melk hebben getapt in lege Cola flessen en waar je van de gezichten af kunt lezen dat het allemaal armoedig is. Een kwart van de werkende gezinnen in Oekraïne zit volgens het onderzoekscentrum Razoemkov onder de armoedegrens. Een baan hebben, wil dus niet altijd zeggen dat iemand armoede bespaard blijft. Volgens Razoemkov leeft 23 procent van de gezinnen waarvan alle leden werk hebben toch nog in armoede, bij de gezinnen met slechts één kostwinner gaat dat zelfs op voor 37 procent.
Vooral gezinnen met kinderen hebben er onder te lijden. Van de gezinnen met vier of meer kinderen leeft 70 procent onder de armoedegrens, met twee kinderen 39 procent en met één kind 26 procent. Dan is er ook nog het verschil tussen de steden en het platteland: 15 procent van de gezinnen in de steden zit onder de armoedegrens, tegen 36 procent op het platteland
. Als belangrijke oorzaak van de armoede in Oekraïne geeft het onderzoeksbureau de focus die de overheid heeft op goedkope arbeid. Het gemiddelde maandloon ligt nu op 2.700 grivna (249 euro). In het onderwijs wordt 2.100 grivna (194 euro) betaald, in de zorg en de sociale sector 1.700 grivna (157 euro). Overheidspersoneel heeft gemiddeld een maandloon van 3.100 grivna (286 euro). Van deze lonen moet bijna evenveel aan belastingen, pensioen en sociale premies worden betaald als in de Europese Unie (39 tegen 40 procent), terwijl de Oekraïners er doorgaans minder voor terugkrijgen. ‘s Avonds gaan we met enkele medewerkers, waaronder Morika, en haar kinderen de nieuwe Russisch Orthodoxe Kerk bezichtigen.
Een miljoenenproject dat betaald wordt, zo wordt ons gezegd, door de Russische maffia. Het is een echte eyecatcher voor de stad. Van buiten de stad vallen de Gouden koepels op de torens direct op. Daarna een voettocht houden naar een vervallen kasteel op een hoogte van 850 meter. Eenmaal boven op de berg, waar de ruïne van muren nog overeind stond, hebben we een prachtig panorama over de stad en omgeving. Vele mensen uit de stad komen hier ‘s avonds om de zon te zien ondergaan.
2 mei Verder met het karwei. De vrienden gaan vanmorgen nog even de markt op, want Frederik wil graag een Makita boormachine kopen en die zijn hier te koop voor een schappelijk prijsje. Bij de eerste verkoper wordt er nog getwijfeld maar bij de 2de verkoper wordt berekend dat deze boormachine voor € 40 een koopje is. Vergelijkend in Nederland komt dit zomaar op het driedubbele. Ook Rinze heeft belangstelling. We stellen de verkoper voor om 2 boormachines te kopen. De verkoper is bijzonder blij met deze verkoop zodat hij direct zijn winkeltje op slot doet en ons uitnodigt om een Wodka te drinken in een café verderop. Grote potten bier, wodka en broodjes; het kan niet op. De verkoper wil eigenlijk wel doordrinken maar dit lijkt ons geen goed idee dus we nemen afscheid. Later hebben we het erover dat zoiets niet is voor te stellen in Nederland. De medewerkers van het opvanghuis hadden voor vanmiddag een excursie voor ons in petto. Of we iets van de omgeving wilden zien? Er was ergens in de bergen een warmwaterbron. Dan denk je gauw dat er ergens warm water uit een rotsachtige bodem omhoog borrelt. Wij wilden dat wel eens zien. Dus togen wij in onze VW-transporter met Valeria, Sitá en Vitalya naar Velyatin even buiten Chust in de bergen. Aangekomen ter plaatse blijkt het een soort zwavelbad te zijn wat heilzaam werkt op het lichaam. Echter geen zwemkleding bij ons. Geen probleem deze waren daar wel te koop. Het is er hartstikke druk.
Het water was heerlijk warm en na twee uren in dit heilzame water te hebben doorgebracht hebben we aan het einde van de middag nog authentieke trompetnarcissen bekeken die alleen nog voorkomen in Oekraïne en Canada en in het wild voorkomen. De vallei van de geurende narcissen.
Als in deze kleine vallei in de Karpaten de lente aanbreekt, wordt de vruchtbare grond geleidelijk met een tapijt van witte bloemen overdekt.
De beste tijd voor een bezoek aan deze plek is aan het eind van het voorjaar, wanneer er boven de alpenweide een heerlijke geur hangt die bezoekers uitnodigt eens een kijkje van dichterbij te nemen. Waar is dit natuurschoon te zien? In de Vallei van de Narcissen, een natuurreservaat vlak bij Chust in Kireshi, West-Oekraïne. Hier zijn uitgestrekte velden met wilde, smalbladige narcissen te vinden. Hoewel er in de vallei meer dan vierhonderd plantensoorten groeien, is de narcis hier de koningin. Het reservaat is zelfs vernoemd naar de narcis. Dit bolgewas, met zijn lange, smalle bladen en zijn trompetvormige bloemkrans die omringd wordt door witte of geelachtige bloembladen, komt ook overal in de Alpen en op de Balkan voor. De narcis wordt al eeuwenlang door dichters en musici bezongen. Maar dichters zijn niet de enigen die haar schoonheid hebben opgemerkt. In het oude Rome gebruikten heersers ooit de gele narcis om hun zegevierende soldaten te huldigen. En in Pruisen was de narcis een symbool van liefde en geluk. Tegenwoordig wordt de schoonheid van de bloem nog steeds over de hele wereld tijdens jaarlijkse festivals geroemd. Maar de narcis is veel meer dan alleen een mooie bloem. De naam narcis is verwant aan het Griekse woord narkao, dat „bedwelmd worden” betekent. Zouden narcissen echt deze uitwerking kunnen hebben? Als de Vallei van de Narcissen in bloei staat, kunnen bezoekers zich inderdaad een beetje licht in het hoofd of zelfs enigszins beneveld voelen! De bedwelmende effecten van de geur hebben ertoe geleid dat sommigen de bloem geneeskrachtige eigenschappen hebben toegeschreven. De Arabieren gebruikten narcisolie om kaalheid te behandelen, terwijl de Fransen het gebruikten ter behandeling van epilepsie en hysterie. Tegenwoordig wordt narcisolie gebruikt in parfum, en in gezuiverde vorm in aromatherapie. De smalbladige narcis wordt gezien als een bloem uit het hooggebergte en groeit meestal op een hoogte van zo’n 1100 tot 2000 meter. Maar de Vallei van de Narcissen ligt op 200 meter hoogte, waardoor het de laagste vallei is waar deze specifieke bloem groeit. Om dit natuurwonder te beschermen, werd de vallei in 1979 een reservaat. Zo’n twintig jaar later heeft de Raad van Europa de smalbladige narcis uitgeroepen tot beschermde plantensoort. Aanvankelijk was het verboden om na de bloeiperiode het gras in de vallei te maaien. Maar binnen een paar jaar nam het aantal bloemen af. Hoe kwam dat? Wetenschappers kwamen erachter dat als men het gras liet doorgroeien, de jonge scheuten van de bloemen werden verstikt. Toen het maaiverbod eenmaal was opgeheven, werd het natuurlijke evenwicht in de vallei hersteld. Nu ligt de vallei er in het voorjaar prachtig bij en voorziet ze het vee de hele winter door van hooi. Door deze verbluffende bloemenpracht worden we herinnerd aan het potentieel van ons aardse tehuis. Veel Bijbelstudenten zien dan ook uit naar de tijd waarin Gods koninkrijk zal regeren en ’de wildernis en de waterloze streek zich uitbundig zullen verheugen, en de woestijnvlakte blij zal zijn en schitterend zal bloeien’ (Jesaja 35:1). Dan zal de hele aarde een schoonheid uitstralen als de Vallei van de Narcissen, omdat ze zal worden teruggebracht in de paradijselijke staat zoals die oorspronkelijk in Eden werd aangetroffen. — Genesis 2:8-15. 3 mei Verder met het karwei Vandaag de laatste handelingen in het project: verven, verzakkingen bestrating repareren en alles aanvegen en schoon maken want. . . . . . .vanmiddag komt de pastoor om ons werk van de afgelopen tijd in te zegenen met Wijwater of Heilig water. Het is water dat door een priester gewijd is. Dit water wordt in de katholieke kerk gebruikt bij verschillende religieuze handelingen. Maar eerst zijn we uitgenodigd door deze pastoor om een huwelijksinzegening mee te maken in zijn Kerk.
Het is een kleine en sobere Kerk die vooral bezocht wordt door Hongaarse Oekrainers. Er is een kerkkoor aanwezig die prachtig zingt. De pastoor preekt voor de vuist weg en ook het Ave Maria ontbreekt niet gespeeld op viool, fluit en orgel. Ook onze vriend Frederik speelt voor de aanvang op het kerkorgel.
We worden na afloop van de Dienst bij de pastoor ontvangen in de consistorie waar we gezamenlijk met het koor een Wodka, Cognac of Wijn drinken. Dit is weer cultuur waar wij ontzettend van genieten. In de namiddag komt pastoor naar het opvanghuis. Alle medewerkers staan al buiten. Ook Wowa de Oekraïense Hollandse jongen die we eerder ontmoet hebben is aanwezig om de woorden van de pastoor direct in het Nederlands te vertalen.
We worden meerdere keren bedankt. Gezamenlijk wordt het “ Onze Vader” gebeden en daarna volgt de Inzegening.
Onze president van de vrienden, Mient Kooistra, memoreert aan de ontstaansgeschiedenis van dit opvanghuis die met veel moeite tot stand is gekomen, maar nu ervaren dat hier een organisatie is die goed en toegewijd werk verricht. Al met al een emotioneel gebeuren.
‘s Avonds hebben de medewerkers voor ons een barbecue georganiseerd buiten de stad aan de oevers van de rivier de Tisza. We ontmoeten daar 2 mannen die voor ons een groot vuur hadden gestookt waarvan straks het houtskool overblijft om het vlees te braden. Zoals bij meer evenementen ook hier eerst weer wodka drinken voor het vieren van de vriendschap. Het is regel dat het feest pas kan beginnen na 3 borrels. Hier hebben we geen moeite mee. Er wordt gezongen en feest gevierd. We hadden al veel mee gemaakt maar dit was wel heel bijzonder. Een vriendschap is bezegeld.
Bij thuiskomst in het opvanghuis onze dagelijkse bezigheid facebook bijhouden mits er verbinding is. Alleen Hans was nog niet actief op facebook maar inmiddels in Nederland heb ik hem toegevoegd. 4 en 5 mei Vandaag terug naar Nederland. Bedoeling is om halverwege te overnachten. Het afscheid met de medewerkers was enigszins in mineur daar de moeder van Morika (directrice) de vorige avond in het ziekenhuis was opgenomen wegens een hartaanval. Nadat het project ook financieel is afgewikkeld met de directrice konden we om 8.30 vertrekken. Uiteindelijk is dit het resultaat van een week de handen uit de mouwen steken:
Via een kleine omweg langs een dorpje waar een particulier zelf nog bezems maakt van gedroogde berkentakken. Op enkele bezems na de hele voorraad van de man gekocht als investering. Deze bezems zijn altijd zeer gewild in Nederland en zo kunnen we alvast sparen voor een nieuw project over 2 jaar.
Ook deze man had een goede dag, gauw instappen en wegwezen voordat we weer in de kroeg zouden belanden en aan de wodka moesten. In Budapest aan om een middagmaaltijd. En later in Passau, Duitsland een overnachting. Op 5 mei om 17.00 uur thuiskomst. De vrienden van Chust zijn dankbaar en blij dat de opdracht is geklaard en zij veilig thuis mochten komen. We hebben een bijzondere band opgebouwd met de mensen in Chust. En we danken in het bijzonder alle sponsoren die dit mogelijk hebben gemaakt.
