Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Jaarverslag 2013 (SOVOGO) REGIONALE SCHOLENGEMEENSCHAP GOEREE-OVERFLAKKEE
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Jaarverslag 2013
Brinnummer Bestuursnummer
: :
15QW 41867
Bestuur Adres Woonplaats
: : :
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Koningin Julianaweg 54 3241 XC Middelharnis
Telefoon Fax
: :
0187-482777 0187-489044
Postadres
:
Postbus 57, 3240 AB Middelharnis
Emailadres Website
: :
[email protected] www.rgomiddelharnis.nl
1 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Jaarverslag 2013 Inhoudsopgave Voorwoord
3
Verslag van het College van Bestuur
4
Verslag Raad van Toezicht
6
Organigram RGO
8
Kwaliteit
9
Inspectie
10
Onderwijs en leerlingen
11
Ontwikkelingen
12
Leerlingzorg
13
Huisvesting
14
Sociaal jaarverslag
15
Financieel jaarverslag
21
2 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Voorwoord Je groeit op de RGO. Dat is de slogan waaraan wij ons verbonden hebben. Niet altijd worden voornemens en dromen werkelijkheid. Maar als wij nu de balans over het jaar 2013 voor de Regionale scholengemeenschap Goeree-Overflakkee opmaken, kunnen we constateren dat wij het afgelopen jaar wederom zijn gegroeid. Wij maken ons streven naar goed onderwijs waar. Vanuit een visie waarin de leerling centraal staat zorgen we voor een solide basis zodat zij goed voorbereid aan hun vervolgstudie kunnen beginnen. De inspectie staaft dit in haar rapport van december 2012. Bovendien zijn leerlingen en ouders over het algemeen tevreden over de RGO. In 2013 zijn geweldige resultaten behaald bij de examens. De afgelopen 5 jaar is door iedereen keihard gewerkt om de bevindingen van de inspectie in 2009 te loochenstraffen. Het blijkt maar weer dat als je allemaal aan de juiste touwtjes trekt en ook in dezelfde richting je tot heel veel in staat bent! De RGO behoort wat betreft de resultaten in 2013 tot de beste scholen van Nederland. Ook verder in dit jaarverslag vindt u het bewijs dat wij groeien. Daarbij zal het altijd de focus gericht zijn op goed onderwijs op een herkenbare school, waar leerlingen, ouders en personeelsleden zich thuis voelen. Ik wens u veel leesplezier en stel uw reacties erg op prijs!
Arie Cové Rector RGO
3 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Verslag van het College van Bestuur De Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee (SOVOGO) kent sinds 10 juli 2012 een eenhoofdig College van Bestuur (de bestuurder). Hij treedt op als het bevoegd gezag van de stichting, is tevens rector van de enige school die onder de stichting ressorteert, de Regionale scholengemeenschap GoereeOverflakkee (RGO) en is verantwoordelijk voor de beleidsvaststelling en beleidsontwikkeling van de RGO. De bestuurder zit het managementteam voor dat hem adviseert over de beleidsvoorstellen. Besluitvorming op de RGO vindt plaats op een collegiale, professionele wijze en is gericht op breed draagvlak. Bezuinigen en investeren Het jaar 2013 is er één van uitersten geworden. De eindexamenresultaten zijn op de afdelingen havo en atheneum tot het niveau uitstekend gestegen! Beide afdelingen hebben zich definitief ontdaan van het predicaat onvoldoende in een zeer korte periode en behoren nu tot de beste 10% van Nederland. Dit is het directe gevolg van investeren. Investeren in mensen, in tijd, in aandacht, in focus, in kwaliteit. In het jaar 2013 is ook duidelijk geworden dat het onderwijs de klappen van de economische crisis kreeg te verwerken. Er werd bezuinigd door de regering, de sociale premies stegen fors en daarbij kreeg de RGO voor het eerst last van een lichte krimp van het aantal leerlingen. Mede daarom is de formatie van de RGO met zo’n 5% teruggebracht en is er ook in de materiële kosten bezuinigd. Doordat er uiteindelijk binnen het onderwijs en de politiek overeenstemming was viel de klap gelukkig mee. In oktober kwamen de sociale partners en het ministerie het Nationaal Onderwijs Akkoord overeen en besloten de regeringspartijen samen met de oppositie tot een aanpassing van de onderwijsbegroting 2014. Financieel resultaat 2013 We laten met 2013 een periode van een aantal jaar achter de rug waarin ook het onderwijs met economisch en financieel zwaar weer te maken heeft gehad. Het resultaat over 2013 is negatief, namelijk min € 74.153. Dit komt mede omdat ik ervoor kies de extra impulsen die de RGO in december ontving (€301.585) niet te gebruiken voor het oplossen van een tijdelijk negatief resultaat, maar te investeren in de jaren 2014, 2015 en 2016. In de begroting van 2014 is een deel van de impuls reeds verwerkt en daarom kunnen wij bijvoorbeeld jong personeel in dienst houden en investeren in de vernieuwing van het onderwijs! Ontwikkelingen In het jaar 2013 is een flinke aanzet gegeven tot het 1 op 1 onderwijs. Dit is een in onderwijsland inmiddels steeds bekendere term en houdt in dat elke leerling beschikt over een eigen device dat als hulpmiddel dient bij het onderwijs. In ons geval is dat de iPad geworden. Alle brugklassers zullen in 2014-2015 over zo’n device beschikken. De docenten zijn hen in juni 2013 voorgegaan en hebben zich op het gebruik ervan in de les grondig voorbereid. In verband met de ambitie excellente leerlingen voldoende uitdaging te bieden wordt met ingang van het komende schooljaar een gymnasiumopleiding aangeboden in samenwerking met CSG Prins Maurits. Met het invoeren van een keuzeband in klas 1 en 2 en vmbo 3 en 4 zijn de eerste stapjes gezet in de ambitie leerlingen meer keuzes in een breder onderwijsaanbod te geven en onder andere daarmee het onderwijs prikkelender en uitdagender te maken. Vensters voor Verantwoording In Vensters voor Verantwoording (www.schoolvo.nl) kan een ieder de prestaties en andere cijfers van alle scholen in Nederland bekijken. De Vensters geven belanghebbenden een volledig en betrouwbaar beeld van de RGO. Een managementtool helpt kritisch te kijken naar de kwaliteit van de school. Daarom is Vensters voor Verantwoording ook belangrijk voor docenten, schoolleiding, ouders en leerlingen.
4 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Schoolkompas Op landelijk niveau is gewerkt aan Schoolkompas voor basisschoolleerlingen uit groep 7 en 8 en hun ouders. Op basis van gegevens uit de Vensters laat dat de belangrijkste kenmerken van de scholen in de regio zien. De RGO heeft Schoolkompas van de meest actuele informatie voorzien en zodoende kan de school vergeleken worden met haar concurrenten. Regelingen in het kader van Good Governance Het College van Bestuur heeft een drietal regelingen vastgesteld die de transparantie bevorderen en de rechten en plichten van mensen die op een of andere aan de RGO verbonden zijn vast te stellen. Het gaat hier om de klokkenluidersregeling, de integriteitscode en de klachtenregeling. Er zijn in 2013 geen officiële klachten gestuurd naar het bevoegd gezag. Middelharnis, 27 mei 2014. Arie Cové Voorzitter College van Bestuur SOVOGO
5 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Verslag Raad van Toezicht 2013 was opnieuw een bewogen jaar voor de Raad van Toezicht (RvT). Vier leden hebben op 10 juli afscheid genomen en drie nieuwe leden zijn aangesteld. Bestuurders van het eerste uur, Greet de Kooning, Bram Roos en Thoom Gille hebben na vele jaren afscheid genomen van de RGO. Ook Sander van Rijen geeft na 4 jaar het stokje over. Zij zijn vervangen door drie nieuwe leden: Lobke van Oorschot, Désirée van Loon en Joep Vermeulen. Greet de Kooning heeft voor haar jarenlange inspanningen als bestuursvoorzitter en later voorzitter van de RvT tijdens de kerstborrel de koninklijke onderscheiding van Ridder in de Orde van OranjeNassau mogen ontvangen. De RvT bestond op 31 december 2013 uit: Stella Braber (voorzitter) Kenneth Kirindongo (aandachtsgebied personeel & organisatie; lid auditcommissie) Désirée van Loon (aandachtsgebied financiën; lid auditcommissie) Lobke van Oorschot (aandachtsgebied onderwijskundige zaken) Joep Vermeulen (aandachtsgebied juridische zaken; secretaris) De RvT houdt toezicht op het functioneren van het College van Bestuur (CvB) van SOVOGO en daarmee op het strategisch beleid. Voorts fungeert de RvT als de werkgever van het CvB. Conform de ‘Code Goed Onderwijs’ is in 2012 een duidelijke scheiding aangebracht tussen bestuur en intern toezicht en is het bestuursmodel overeenkomstig aangepast. De RvT heeft een auditcommissie die de financiële gegevens, zoals de kwartaalrapportages, jaarrekening , begroting en meerjarenbegroting analyseert en advies geeft ten aanzien van de financiële resultaten op korte- en lange termijn. De RvT organiseert haar werkzaamheden aan de hand van een toezichtskader. In 2013 is dit kader aangescherpt met betrekking tot het financiële toezicht. Naar aanleiding daarvan ontvangt de auditcommissie nu voorafgaand aan iedere vergadering een actueel overzicht van de financiële situatie. Dat wordt tenminste 1 keer per kwartaal met de voltallige RvT en CvB doorgenomen. In 2013 zijn een aantal veranderingen in de werkwijze van de RvT doorgevoerd. De RvT vergadert zeven keer per jaar in het bijzijn van het CvB, maar vergadert nu ook onderling in de week voorafgaand aan het overleg met het CvB. Dit geeft meer gelegenheid voor reflectie en verhoogt de efficiency van de vergaderingen in het bijzijn van het bestuur. Om haar rol als toezichthouder goed te kunnen vervullen, vraagt de RvT verschillende geledingen binnen de school zoals de MR, een afvaardiging van het management team, ouders en leerlingen, om feedback over hun ervaringen met de school en het schoolbestuur. Ook in 2013 is dat weer gebeurd in de maanden februari en maart. Ook voor de invulling van haar rol als werkgever van het CvB is deze feedback van belang voor de RvT. Voorts wil de RvT haar betrokkenheid tonen en de afstand met de school zo klein mogelijk houden, door bijvoorbeeld masterclasses, open dagen, musicals e.d. te bezoeken. De RvT is lid bij de Vereniging van Toezichthouders in Onderwijsinstellingen (VTOI) en ter bevordering van hun deskundigheid hebben enkele leden van de RvT in 2013 deelgenomen aan onder meer een congres over de kwaliteit van het onderwijs en de rol van de toezichthouder in dat kader. Voorts is een bijeenkomst bezocht over het strategisch omgaan met krimpende leerlingenaantallen en de financiële uitdagingen die daardoor ontstaan.
6 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
De RvT heeft zich in 2013 met meerdere onderwerpen bezig gehouden, waarvan de afronding van de verbouwing, het ontwikkelen van een lange termijn strategie met betrekking tot het krimpende aantal leerlingen, de mogelijkheden voor de introductie van de iPad als leermiddel en het bevorderen van samenwerking met andere scholen en schoolverbanden de meeste aandacht hebben gevergd. Enkele van deze onderwerpen zullen ook in 2014 onverminderd aandacht van de RvT verlangen. De RvT dankt het College van Bestuur, het personeel, de Medezeggenschapsraad, de oudercommissie en de leerlingen wederom voor hun inzet om deze school ook in 2014 weer tot een school te laten zijn waar men zich veilig en welkom voelt en in het bijzonder voor de fantastische examenresultaten die dit jaar zijn geboekt. Namens de Raad van Toezicht van de Stichting Openbaar Voorgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee,
De voorzitter, S. Braber-Swart
7 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Organigram RGO
8 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Kwaliteit Vensters voor Verantwoording In februari 2011 werd de landelijke website www.schoolvo.nl gelanceerd. De RGO was een van de scholen in het voortgezet onderwijs die alle twintig indicatoren van Vensters voor Verantwoording voor iedere belangstellende online had staan. Op basis van die indicatoren leggen scholen verantwoording af aan betrokken partijen (ouders, leerlingen, collega’s) en instellingen (toeleverend en afnemend onderwijs, gemeenten, provincie en hulpverleningsinstellingen). Vensters voor Verantwoording levert een ware schat aan cijfermatige informatie over de school: de leerlingenaantallen van de afgelopen drie jaar, een Google-kaart met per postcodegebied het aantal leerlingen dat dit jaar op school zit, hoe de school scoort op het gebied van slagingspercentages, examencijfers, doorstroming, aantallen docenten per leerling en getalsverhoudingen tussen direct onderwijzend personeel en assistenten en management. Ook onderwijstijd, schoolkosten, schoolplan, zorgplan en veiligheidsbeleid zijn op de site te vinden. De resultaten van de school worden afgezet tegen landelijke scores en worden ook op regionaal niveau steeds beter vergelijkbaar. Met een managementtool kan iedere school alle resultaten nader analyseren. Het CvB en het MT gebruiken deze gegevens nadrukkelijk ook om beleid te voeren op basis van de opbrengsten van de school. In de onderstaande tabel staan de twintig indicatoren, ingedeeld in vier domeinen. Domein 1 Onderwijsprestaties
Domein 2
Effectief onderwijsbeleid 1. Aantal leerlingen 6. Schoolplan per schoolsoort (innovatie) (instroom) 7. Samenwerking 2. Slaginspercentages 8. Kenmerken 3. Gemiddeld leerlingen examencijfer 9. Profiel- en (centraal- en sectorkeuze schoolexamen) 10.Zorgplan 4. Doorstroom en uitstroom 5. Tussentijds van school
Domein 3
Domein 4
Kwaliteitszorg
Bedrijfsvoering
11. Tevredenheid leerlingen 12. Tevredenheid ouders 13. Toeleverend en afnemend onderwijs 14. Externe evaluaties 15. Schoolklimaat en veiligheid
16. Marktaandeel/ werkgebied 17. Lesuitval/ onderwijstijd 18. Gegevens personeel 19. Financiën 20. Leerlingaantal/ personeel
Kwaliteitszorg De RGO kent vele instrumenten om de kwaliteit van het onderwijs te meten: de adviezen van de basisschool, de citoscores, de voortgangstoetsen, rendementen enz. Ook zet de RGO allerlei enquêtes uit, soms jaarlijks, bv. de leerling-enquête en de tevredenheidsonderzoeken onder leerlingen en ouders, soms twee- of vierjaarlijks, zoals een onderzoek over medewerker tevredenheid. Om alle resultaten een kop en een staart te geven en vervolgens te gebruiken voor het schoolbeleid is in 2012 een stafmedewerker kwaliteit aangesteld. De kwaliteit van de school wordt nu systematisch en cyclisch gemeten en vervolgens geëvalueerd.
9 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Inspectie Beoordeling Alle opleidingen van de RGO beschikken over een basisarrangement en functioneren dus in de ogen van de inspectie op niveau. Een aantal jaren met tekortkomingen op het VWO en later ook HAVO is achtergelaten. Via de link kwaliteitskaart is het rapport van bevindingen (10 december 2012) op te vragen. Opbrengstenkaart, kwaliteitskaart De inspectie publiceert jaarlijks de opbrengsten van de vo-scholen. De kwaliteitskaart levert inzicht in het rendement van de onderbouw en bovenbouw, de resultaten van het centraal examen en het verschil in resultaten schoolexamen en centraal examen. De resultaten bestrijken een periode van drie schooljaren en worden afgezet tegen landelijk gemiddelden. De kwaliteitskaart van de RGO laat een bevredigend beeld zien. Echter, de doorstroming in de onderbouw is nog onder de landelijke maat en daar is extra inzet noodzakelijk. De drie andere indicatoren zijn voldoende en de uitdaging is nu dit niveau vast te houden! Niet alleen voor de school zelf, maar ook voor ouders en leerlingen, is het van belang te weten hoe de school presteert in vergelijking met andere scholen. De Nederlandse wet stelt ook een aantal eisen aan scholen. Om te controleren of en hoe scholen aan die eisen voldoen, worden ze beoordeeld door de onderwijsinspectie. Deze beoordeling wordt vastgelegd in de zogenaamde kwaliteitskaart. Op www.onderwijsinspectie.nl kunt u de kwaliteitskaart van de RGO vinden, net als die voor de andere scholen voor voortgezet onderwijs. Voor meer informatie zie kwaliteitskaart.
10 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Onderwijs en leerlingen Marktaandeel en voedingsgebied De RGO beschouwt het gehele eiland Goeree-Overflakkee als haar voedingsgebied en voelt aan de randen ervan een behoorlijke concurrentie. Dit is goed te zien aan het marktaandeel in de kern Goedereede.
Trend marktaandeel Oostflakkee Middelharnis Dirksland Goedereede Schouwen-Duiveland Tholen
2011-2012 47,3% 43,3% 24,2% 11,1% 2,6% 1,0%
2012-2013 44,4% 42,1% 25,1% 11,5% 2,7% 1,1%
2013-2014 44,6% 39,6% 27,0% 10,8% 3,5% 1,2%
Trend voedingsgebied Middelharnis Oostflakkee Dirksland Goedereede Schouwen-Duiveland Tholen Overige gemeenten
2011-2012 44,9% 27,0% 13,2% 6,9% 4,9% 1,7% 1,4%
2012-2013 43.5% 26,5% 14,1% 7,2% 5,2% 2,0% 1,6%
2013-2014 41,5% 26,4% 15,6% 7,2% 6,7% 2,0% 0,8%
Gemiddelde examencijfers 2013 vmbo basis, 2 leerlingen School Centraal examen 6,5 Schoolexamen 6,3 vmbo g/t, 74 leerlingen School Centraal examen 6,4 Schoolexamen 6,6
Landelijk 6,6 6,5
vmbo kader, 29 leerlingen School Centraal examen 6,5 Schoolexamen 6,4
Landelijk 6,2 6,5
havo, 81 leerlingen Landelijk 6,3 6,5
Centraal examen Schoolexamen
School 6,9 6,6
Landelijk 6,5 6,4
vwo, 39 leerlingen Centraal examen Schoolexamen
School 7,0 6,9
Landelijk 6,6 6,8
11 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Ontwikkelingen Mavo XL Om de leerlingen die een vmbo theoretische opleiding volgen beter voor te bereiden op een eventueel vervolg naar de havo, biedt de school hen 2 lesuren extra aan (XL). Bovendien geven docenten die ervaring op de havo-opleiding hebben les aan deze klas om de leerlingen de didactiek te laten ervaren. Examentraining De leerlingen uit alle examenklassen krijgen direct voorafgaand aan het Centraal Examen een intensieve training in vakken waarvoor zij zelf kiezen. Tot aan de laatste dag voor het examen wordt de leerlingen onderwijs aangeboden. Masterclasses Een vijftal keer worden leerlingen uit groep 8 van het primair onderwijs die opteren voor een vwo-opleiding op de RGO uitgenodigd om masterclasses te volgen. Plusklas Het openbaar basisonderwijs (SOPOGO) heeft de RGO gevraagd een rol te spelen in de zgn. Plusklas. In deze klas zitten de leerlingen uit groep 6, 7 en 8 die door hun hoge begaafdheid te weinig worden uitgedaagd en daarom op vrijdagmiddag een apart programma lopen op steeds wisselende locaties. Eens in de 4 weken komen zij naar de RGO en verzorgen wij het programma. Gastlessen Tweemaal is op woensdagmiddag een gelegenheid voor alle leerlingen uit groep 8 om aan kennismakingslessen deel te nemen. Keuzebanduren In klas 1, 2 (alle niveaus) en 3 vmbo/mavo hebben leerlingen twee of drie keuzebanduren op het lesrooster staan. Tijdens deze lesuren wordt modulair lesgegeven of krijgen de leerlingen vakondersteuning. Profielklassen De brugklasleerlingen hebben zich vrijwillig kunnen aanmelden voor één van onderstaande profielklassen • Kunstklas • Sportklas • Scienceklas Doel: leerlingen de mogelijkheid geven hun individuele talenten te benutten. Wekelijks worden drie aaneengesloten lesuren besteed aan de profielklas. Leerlingen van alle niveaus zitten bij elkaar in de profielklas. Werken met de iPad In het schooljaar 2014-2015 start de RGO in de brugklassen met het werken met de iPad naast het al bestaande lesmateriaal. Ter voorbereiding hierop hebben de docenten in de zomer van 2013 een iPad ter beschikking gekregen en is gerichte training voor hen georganiseerd Olympiades Leerlingen van de RGO hebben deelgenomen aan de wiskunde-olympiade. Drie leerlingen hebben zich gekwalificeerd voor de tweede ronde. In 2014 wordt aan meerdere olympiades deelgenomen, te weten wiskunde, natuurkunde en biologie.
12 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Leerlingzorg De RGO voelt zich verantwoordelijk voor de schoolcarrière van elke leerling, vanaf het jaar dat hij op school komt. Dat betekent dat de school ervoor zorgt dat de leerling goed op het vervolgonderwijs terecht komt. Of op een andere school als dat nodig is. Veiligheid Leerlingen en personeel voelen zich (zeer) veilig op de RGO, zo blijkt uit enquêtes. Op de RGO was in 2013 geen sprake van grote onveilige situaties. In 2014 wordt het schoolveiligheidsbeleid opnieuw geëvalueerd. De school is voorbereid op calamiteiten als branden en ongelukken. Bekeken wordt in hoeverre de sociale media bij dergelijke calamiteiten kunnen worden ingezet. Voorkomen van uitval Het aantal uitvallers in het voortgezet onderwijs is in onze regio vrijwel stabiel en ligt onder het landelijk gemiddelde. In het algemeen is in stedelijk gebied de schooluitval hoger. In het mbo was beduidend minder uitval dan in de voorgaande jaren, maar het blijft relatief hoog. De RGO wil vmbo en mbo nog beter op elkaar laten aansluiten en hoopt zo bij te dragen aan minder uitval (het zgn. vroegtijdig schoolverlaten). Het vervolgonderwijs meldt dat de leerlingen die van de RGO afkomstig zijn relatief goed presteren. Wel blijft een zorg dat de RGO leerlingen op de universiteiten en de hogescholen relatief vaker van opleiding wisselen. We zullen meer aandacht besteden aan loopbaanoriëntatie.
13 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Huisvesting Onderhoud Om het ambitieniveau en de beleving van het pand hoog te houden, is het belangrijk inzicht te hebben in de algehele technische staat van het gebouw: er moet onderhoud gepleegd worden. Ook is het belangrijk de te verwachten onderhoudskosten die gereserveerd dienen te worden, in kaart te brengen. Na afronding van de nieuwbouw is een start gemaakt met het opstellen van een meerjaren onderhoudsplanning (MJOP) en een meerjaren onderhoudsbegroting (MJOB). Dit is uitgevoerd door Raderadvies uit Vught. De MJOB is opgesteld voor een periode van 40 jaar op basis van de systematiek Conditiemeting conform NEN 2767. Dit conditiemeten is een methode om de conditie van bouw- en installatiedelen op objectieve wijze vast te leggen. Om uiteindelijk tot de MJOB te komen is eerst de conditie voor onderhoud vastgesteld. Dit is voor alle onderhoudsgevoelige elementen bepaald. Gebreken die binnen drie jaar onderhoud behoeven, zijn gedetailleerd geregistreerd en zullen uiteindelijk resulteren in een onderhoudsactiviteit. Vervolgens zijn de prioriteiten van de geconstateerde gebreken bepaald en per element een uitgebreide omschrijving gemaakt om een compleet beeld te verkrijgen. Dit gehele proces heeft als resultaat een overzichtelijke MJOB waarin onderscheid is gemaakt in planmatig onderhoud en onderhoud ten behoeve van gebreken aan elementen welke binnen drie jaar dienen te worden opgelost. Het vormt de basis voor het gebouw beheerplan en geeft de RGO inzicht in het te reserveren onderhoudsbudget voor de komende jaren. Plein In november is een start gemaakt met het herinrichten c.q. wijzigen van het schoolplein aan de voorkant van het pand. Kijkend en luisterend naar de behoeftes van onze leerlingen ontstond het idee een ‘sportfaciliteit’ te creëren op het plein. Een faciliteit die multifunctioneel kan worden ingezet voor bijvoorbeeld de eigen lessen LO, opvanguren brugklassen, pauzes, enzovoorts. Na onderzoek zijn we uitgekomen bij de firma Yalp, leverancier van sport- en speeltoestellen en is er gekozen voor een sportveld. Het sportveld leent zich bij uitstek voor balsporten zoals voetbal, hockey, handbal, basketbal en trefbal. Door het toepassen van kleinere doeltjes over de lengte van het veld is het mogelijk meerdere sporten tegelijkertijd uit te oefenen. In het veld zijn rubber dempers aangebracht die trillingen opvangen, zodat de boarding zeer geluidsarm is, wat erg prettig is bij gebruik tijdens lesuren.
14 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Sociaal jaarverslag ARBO Het MT heeft eind 2012 het verzuim en re-integratiebeleid vastgesteld met als doel meer grip op het ziekteverzuim te krijgen. Wekelijks worden op de MT-vergadering de zieke medewerkers en de mogelijke interventies met elkaar besproken. Ook wordt aandacht besteed aan het voorkomen van uitval van medewerkers. De teamleiders en hoofden spelen hier een cruciale rol in. Zij weten als geen ander wat leeft in hun teams. Medewerkers die 3 x ziek zijn binnen één jaar, worden uitgenodigd voor een gesprek met hun teamleider. Op deze manier wordt verzuim bespreekbaar gemaakt. Dit gesprek is gericht op het voorkomen van verdere uitval. In 2013 maakte de RGO gebruik van de diensten van Arbo Unie. De RGO heeft al meerdere jaren dezelfde bedrijfsarts. Teneinde onze organisatie en medewerkers optimaal te faciliteren heeft hij eens per 3 weken spreekuur op school gehouden. Alleen in uitzonderlijke gevallen werden medewerkers buiten de school uitgenodigd. De Arbo Unie bracht in 2013 €8.990,12 in rekening bij de school. Verzuim in cijfers* In 2013 was het ziekteverzuimpercentage (VP) 3,48% en de gemiddelde verzuimduur (GZD) was 7,52 dagen. De meldingsfrequentie (MF) was 1,6. Daarmee blijft de RGO ruim onder de landelijk gemiddelde ziekteverzuimcijfers in het VO (cijfers 2013 nu nog niet bekend, afgelopen jaren ruim boven 5%). Ter vergelijking: in 2012 was er 3,87% ziekteverzuim op de RGO. In het strategisch schoolplan 2013-2017 is als doel gesteld dat de ziekteverzuimcijfers onder het landelijk gemiddelde liggen. Dit doel is behaald. Geen van onze personeelsleden was langer dan één jaar ziek. Geen van onze personeelsleden is uitgestroomd in de WIA. Er hebben zich op de RGO in 2013 geen ongevallen met verzuim tot gevolg voorgedaan.
15 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Opbouw van het verzuim: Verzuim percentage 3,48
Kort: 1 – 7 dagen 1,25
Middel: 8 – 42 dagen 0,33
Lang: 43 – 730 dagen 1,90
Lang: > 2 jr.
Iets meer dan de helft van het verzuim (55%) werd in 2013 veroorzaakt door langdurig zieken (langer dan 6 weken ziek). Met deze medewerkers werden iedere 4 tot 6 weken gesprekken gevoerd door de teamleider en de casemanager (beleidsmedewerker P&O) samen. Deze gesprekken zijn in eerste instantie verkennend van aard. Wat is er aan de hand en welk doel wordt er vastgesteld? Daarna wordt in gezamenlijkheid gestreefd naar het doel (doorgaans is dat terugkeer in eigen werk bij eigen werkgever). Aard van het verzuim Het is wettelijk verboden om een administratie te voeren over de reden van ziekmelding van medewerkers. *Verzuimcijfers Vanaf 1 januari 2013 werkt de RGO met Raet Online, een modern personeelsinformatiesysteem. Dit is de reden dat we nog geen (visuele) vergelijkingen kunnen maken met jaren vóór 2013. Personeel Onze medewerkers, onze personeelsleden zijn het belangrijkste werkkapitaal. Zij máken de school. Het is daarom goede zaak dat één en ander wordt uitgedrukt in cijfers en gemiddelden. Gelukkig weet iedereen dat ‘de gemiddelde medewerker’ niet bestaat. Iedereen is uniek en heeft individuele aandacht nodig. Onze teamleiders zijn stuk voor stuk mensen die dit graag voor hun rekening nemen. Personeelsopbouw op 1 januari 2013 Op 1 januari 2013 waren 123 personen (95,16 wtf) werkzaam op de RGO. 49 van hen werkten fulltime en 74 parttime (45,88 wtf). De verhouding man-vrouw was eveneens 49 – 74. Van de 49 mannen werkten 33 fulltime en 16 parttime, bij de vrouwen was de verhouding omgekeerd. Er werkten er 17 fulltime en 57 parttime. Personeelssterkte per deeltijdcategorie Deeltijd (WTF) cohort Totaal Aantal Personen Bezetting (wtf)
0 - 0.2
0.2 0.4
0.4 - 0.6
123
3
7
95,15
0,30
1,92
0.6 0.8 20
0.8 - 1.0 25
49
9,52 13,40
20,73
49,26
19
>= 1.0
16 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Personeelsopbouw op 31 december 2013 Op 31 december 2013 waren 117 personen (92,16 wtf) werkzaam op de RGO, 53 van hen werkten fulltime en 64 parttime (38,76 wtf). De verhouding man-vrouw was 46-71. Van de 46 mannen werkten 34 fulltime en 12 parttime, bij de vrouwen was de verhouding 19 fulltimers tegen 52 parttimers. Personeelssterkte per deeltijdcategorie
Totaal Aantal Personen Bezetting (wtf)
117 92,16
Deeltijd (WTF) cohort 0 - 0.2 0.2 - 0.4 0.4 - 0.6 3 0,24
3 0,81
24 11,68
0.6 0.8 15 10,44
0.8 - 1.0 19 15,57
>= 1.0 53 53,40
In het strategisch schoolplan 2013-2017 staat dat de RGO ernaar streeft de betrekkingsomvang van personeelsleden met een vaste aanstelling op minimaal 0,6 fte te stellen en/of drie werkdagen. Op 1 januari 2013 hadden 94 van de 123 personeelsleden (76,42%) een aanstelling met een wtf van 0,6 of groter. Op 31 december 2013 hadden 87 van de 117 personeelsleden een aanstelling met een wtf van 0,6 of groter (74,36 %). Aan dit doel zal in 2014 verder worden gewerkt. Leeftijdsverdeling De gemiddelde personeelsleeftijd op de RGO is de laatste jaren gestegen. Dit is het resultaat van het beleid van de overheid, waarbij vervroegd uittreden niet langer wordt gestimuleerd en de pensioenleeftijd stapsgewijs wordt verhoogd naar 67 jaar. Leeftijdsverdeling op 1 januari 2013
17 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Leeftijdsverdeling op 31 december 2013
De gewogen gemiddelde leeftijd van het onderwijzend personeel dat op 1 januari 2013 in dienst waren bedroeg 40,47 jaar. OOP-ers, MT-leden en vervangende docenten zijn niet meegenomen in deze standaard berekening. Op 31 december 2013 bedroeg de gewogen gemiddelde leeftijd van dezelfde groep 41,44 jaar.
Mobiliteit Instroom Met ingang van het schooljaar 2013-2014 zijn 11 medewerkers met een tijdelijk dienstverband ingestroomd. Het instroompercentage is daarmee 0,69% Onder de nieuwe collega’s zijn 5 duale studenten vanuit de ROOZZopleidingsscholen en één collega kwam uit een ander duaal opleidingstraject. Daarnaast werd een langdurig zieke collega uit de sectie Nederlands vervangen door een nieuwe docent. Op de administratie werd een medewerkster die uitstroomde (pensioen) vervangen. In de keuken vond iets soortgelijks plaats: een collega ging gebruik maken van de BAPO-regeling waardoor ruimte ontstond voor een nieuwe collega. Vanwege de invoering voor de keuzeband ontstond een kleine vacature voor een docent drama. Begeleiding nieuwe docenten op de RGO De RGO biedt alle docenten, die op de RGO starten, van starters tot zeer ervaren docenten, de ondersteuning van een vakcoach en een personeelscoach in hun eerste jaar aan de RGO. De vakcoach neemt de vakgerichte ondersteuning voor zijn rekening, de personeelscoach zorgt voor een goede introductie binnen de RGO en organiseert enkele intervisiebijeenkomsten.
18 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Doorstroom Op 1 januari 2013 waren 40 medewerkers met schaal LB (40,38% wtf), 31 met schaal LC (40,12 %) en 15 met LD (19,5%) werkzaam op de RGO. Op 31 december 2013 waren 29 medewerkers met schaal LB (35% wtf), 31 met schaal LC (42,48%) en 16 met LD (22,53%) werkzaam op de RGO.
Situatie op 1 januari 2013
Situatie op 31 december 2013
Bevoegd vs onbevoegd De RGO streeft ernaar alle lessen te laten geven door bekwame en bevoegde docenten. Tegelijkertijd wil de RGO graag een opleidingsschool zijn waar startende docenten kansen krijgen. Van alle lessen die op de peildatum (december 2013) werden gegeven, was in 14% van de gevallen de docent onbevoegd. In 65% was de docent bevoegd en in 21% van de gevallen was de docent overbevoegd. De onderbevoegde docenten zijn (bijna) allemaal in opleiding teneinde bevoegd te geraken. Personele wijzigingen in 2013 Een vacature die ontstaan is door de pensionering van een administratief assistente is voor de duur van 1 jaar beschikbaar gesteld en extern vervuld. Daarnaast is een zeer kleine vacature voor het vak drama gecreëerd en eveneens extern vervuld. Twee medewerkers met een tijdelijke aanstelling (lopend tot 31 juli 2013) hebben in 2013 een aanstelling voor onbepaalde tijd ontvangen. Uitstroom Door uiteenlopende financiële maatregelen heeft de RGO de formatie voor schooljaar 2013-2014 verkleind. Er is 1 klas minder geformeerd dan gezien het geprognosticeerde leerlingenaantal te verwachten zou zijn. In 2013 verlieten 18 collega’s de RGO (uitstroompercentage 1,22%). Helaas was dat nodig in verband met o.a. verminderde financiering vanuit het Rijk en de daling van het aantal leerlingen. 3 collega’s verlieten de RGO met een zogenaamde vaststellingsovereenkomst (met wederzijds goedvinden),van 12 collega’s werd de tijdelijke aanstelling niet verlengd, twee collega’s verlieten de school vanwege hun opleidingstraject en één collega overleed onverwachts.
19 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Ontwikkeling van de medewerkers Ontwikkeling staat bij de RGO hoog in het vaandel. Niet verwonderlijk dat een groot aantal personeelsleden studerende is. Zo zijn 9 tweedegraads docenten in opleiding voor het behalen van een eerstegraads bevoegdheid. 1 docent rondde in 2013 de master SEN af en f 3 hebben hun masterstudie voltooid. De RGO maakt deel uit van het duale opleidingstraject binnen ROOZZ. Het betreft een vijfjarig traject waarin studenten elk jaar aan een andere ROOZZ school zijn verbonden. In het 3e en 4e jaar staan de studenten zelfstandig voor de klas, het 5e jaar werken ze als bevoegd docent op een ROOZZ-school. Vanaf januari tot en met juli 2013 waren 3 duale studenten actief op de RGO, vanaf augustus tot en met december 2013 waren het er 6 (drie 3e jaars, twee 4e jaars en een 5e jaars). Begeleiding ervaren docenten op de RGO In 2013 hebben 3 ervaren personeelscoaches zich tevens geschoold voor het begeleiden van ervaren personeelsleden. In het najaar van 2013 heeft de RGO voor het eerst 1 van hen ingezet om een ervaren docent te begeleiden. Gesprekkencyclus In functioneringsgesprekken wordt tussen teamleden en teamleiders gepraat over ontwikkeling op individueel niveau. Er worden SMART doelen gesteld waaraan de teamleden gaan werken.
20 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Financieel jaarverslag Gang van zaken gedurende het verslagjaar Analyse exploitatiesaldo Het negatieve resultaat 2013 ad ca. € 74.153 bestaat uit de volgende bijdragen: Ministerie: Normvergoeding LumpSum Normvergoeding exploitatie Aanvullende bekostiging Ministerie
€ 5.743.782,00 € 771.500,00 € 1.070.113,00
Derden: Bijdrage in projecten - aanvullende zorg – rebound – medegebruik Overige bijdrage aan V&W Ouderbijdragen Rente over reserves en voorzieningen
€ € € € Totaal
85.257,00 29.552,00 183.518,00 18.471,00
€ 7.902.193,00
Inkomsten lumpsum
exploitatie
aanvullend
projecten
Overige bijdrage aan V&W –
Ouderbijdragen
financiële baten 1% 0%
2% 0%
14% 10%
73%
21 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
En de onderstaande uitgaven: Ministerie: Personeelskosten en personele voorzieningen Doorberekende salariskosten
€ 6.337.718,00 € -153.687,00
Overige lasten: Afschrijvingen Huisvestingslasten Administratie en beheer Inventaris, apparatuur Overige – ( totaal € 487.720,000 ) – = Aanvullende bekostiging Ministerie Projecten Derden Schoolfonds algemeen Schoolfonds Projecten Licentiekosten software Algemeen Totaal
€ € € €
290.186,00 569.973,00 374.383,00 70.052,00
€ € € € € €
58.822,00 128.088,00 174.554,00 29.367,00 46.559,00 50.331,00
€ 7.976.346,00
Uitgaven
Personeelskosten en personele voorzieningen Doorberekende salariskosten Afschrijvingen Huisvestingslasten Administratie en beheer Inventaris - apparatuur Aanvullende bekostiging Projecten Derden Schoolfonds Overige uitgaven
5% 3%
1%
1%
2% 2% 1%
7%
-2%
76%
22 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Balanscijfers De positie per balansdatum van liquiditeit, solvabiliteit en reservepositie zijn gunstig. Kengetallen liggen boven de laatst bekende landelijke cijfers (betreft 2011) uit dezelfde schoolsoorttype. De positie is als volgt (cijfers 2012 tussen haakjes): Solvabiliteitspositie( excl. voorzieningen)
norm
De relatie eigen vermogen / totaal vermogen bedraagt
0,69
(0,71)
0,30
Liquiditeit (current ratio) De verhouding vlottende activa / kortlopende schulden bedraagt
2,20
(1,88)
0,5-1,50
Liquiditeit De factor liquide middelen / kortlopende schulden is berekend op
1,97
(1,71)
1,50
Weerstandsvermogen Het (vrije) eigen vermogen (inclusief de herwaarderingsreserve inventaris) in % van de baten uit gewone bedrijfsvoering (op jaarbasis) bedraagt ca 31,1 % . In de branche wordt bij een hoog risicoprofiel een maximale dekking noodzakelijk geacht van 30%.
23 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Kengetallen norm
2013 7.902.192
2012 7.802.338
2011 7.697.690
2010 7.346.102
2009 6.866.658
-3/+3
-74.153 -0.9
-388.515 -5.0
128.368 1,7
66.333 0,9
527.587 7,7
+ 5 / + 15
2.460.258 31,1
2.534.412 32,5
2.922.928 37,8
2.794.558 38,4
3.336.892 48,6
Liquide middelen
1.683.104
1.603.653
2.974.973
2.942.872
2.916.899
Kortlopende schulden Vlottende Activa Liquiditeit
+ 1,5
854.303 1.882.140 2,2
936.287 1.761.710 1,9
931.878 3.200.531 3,4
915.410 3.192.015 3,5
742.123 3.194.571 4,3
Financiële vaste activa Solvabiliteit
+ 30
0 69
0 71
0 74
0 70
0 84
Totaal baten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Rentabiliteit Eigen vermogen Weerstandsvermogen
90 80 70 60 Rentabiliteit -3/ +3
50
Weerstandsvermogen +5 / +15
40
Liquiditeit +1,5
30
Solvabiliteit +50
20 10 0 2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
-10
Analyse van de kasstromen Zoals ook uit Model A Balans van de jaarrekening ) blijkt, bedroeg de eindstand van de liquide middelen per ultimo 2012 € 1.603.653 tegenover € 1.683.104 per ultimo 2013. De toename van € 79.451 blijkt uit het Model C Kasstroomoverzicht.
24 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Exploitatie 2013 Personeel De exploitatie 2013 sluit met een negatief saldo van € 74.153 tegen een negatief saldo van € 388.515 over 2012. De lumpsumbekostiging laat een tekort zien van ongeveer € 373.000 exclusief de extra subsidies voor functiemix ( € 156.345 ) en prestatiebox ( € 161.950 ). Analyse van de personele lasten geeft aan dat zowel de categorie OP als OOP in eerste instantie een tekort aan fte’s laat zien, terwijl de categorie directie een positief verbruik geeft ten aanzien van de lumpsumbekostiging. Cijfermatig laat een en ander zich als volgt vertalen : Tabel 1. CASO netto 2013 Totale loonkosten
LumpSum Lumpsum Resultaat beschikbaar Incl.verrek.kosten 6.270.610 5.827.759 5.743.782 -562.828
Het negatief resultaat met betrekking tot de personele lasten over 2013 is ten opzichte van 2012 met een bedrag van € 90.000 toegenomen. Deze toename is voornamelijk te wijten aan de stijging van de sociale lasten in 2013, zonder dat het Ministerie deze stijging heeft gecompenseerd in de lumpsumvergoeding. De personele inkomsten Lumpsum worden door het Ministerie van OCW verstrekt met een korting wegens de verplichte eigen bijdrage voor uitkeringskosten, in 2012 groot € 83.977 , een toename van de verplichting met bijna € 30.000. Naast de inkomsten welke worden gegenereerd uit de Lumpsum worden door OCW jaarlijks op projectmatige basis aanvullende subsidies beschikbaar gesteld. Een deel van deze aanvullende subsidies is door middel van interne doorberekening toegevoegd aan de lumpsum vergoeding. In afwijking van deze boekingswijze in 2012 is in 2013 gekozen deze doorberekeningen niet als baten in de lumpsum te boeken, maar in de sfeer van de extra subsidies van het Ministerie te brengen. Dit om scheefgroei in de landelijke cijfers tegen te gaan welke door het Ministerie worden gepubliceerd. Het betreft hier in de formatie uitgegeven taakuren op basis van de ontvangen subsidies. Van het totaalbedrag van de in 2013 van OCW ontvangen projectgelden ad € 1.070.113 komt hierdoor een bedrag van € 237.448 beschikbaar ter dekking van de overige lasten. Naast de van OCW ontvangen vergoeding voor salarissen ontvangt de school een vergoeding voor het detacheren van docenten en het uitbesteden van de kantine. Deze doorberekende salariskosten ad € 153.687 wordt onder de lasten - punt 4.1.3 - als uitkering in mindering gebracht op de salariskosten. Tot en met de jaarrekening 2012 werden de uit extra subsidie van het Ministerie verkregen gelden versleuteld naar de formatie, en verrekend conform de doorberekende salariskosten. In 2013 is deze opbrengst in mindering gebracht op de algemene kosten. Zie ook Overige lasten hieronder ( blz. 27).
25 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Formatie Uit de berekeningen van de lumpsum zoals het ministerie van OCW die toepast volgt bij een leerlingaantal van 1025 per 1 oktober 2012 een vergoeding voor in totaal 65,2 fte voor docenten, 6,1 fte voor directie en 9,8 fte voor onderwijsondersteunend personeel. Op basis van de leerlingentelling van 1 oktober 2013, te weten 1012 leerlingen, komt de berekening uit op 64,4 fte voor docenten, 6,0 fte voor directie en 9,7 fte voor onderwijsondersteunend personeel.
Inzet. De RGO kende op de peildatum 1 oktober 2012 in totaal 1025 leerlingen bij een personeelsbezetting voor de categorie leerkrachten 73,9 fte’s. Dit levert een personeelsratio op van 13,88. De RGO kende op de peildatum 1 oktober 2013 in totaal 1012 leerlingen en de categorie leerkrachten 68,3 fte. Dit levert een personeelsratio op van 14,81. Naast de ingezette formatie voor onderwijzend personeel bedroegen de ingezette aantallen fte’s voor onderwijs ondersteunend personeel en directie per 1 oktober 2013 respectievelijk 19,8 fte en 1,9 fte. Op de peildatum 31-12-2013 waren er in totaal 117 personen werkzaam aan de RGO Middelharnis. De aanvullende bekostiging van het Ministerie over 2013 ziet er als volgt uit :
Baten
Lasten
Functiemix
156.345
Boekenfonds
337.379
208.742
Kwaliteit VO
0
0
Praktijkgerichte Leeromgeving
0
0
Eduminor
0
10.059
LGF- Leerlingebonden financiering
20.114
14.685
Maatschappelijke Stage
51.600
30.786
Studieverlof lerarenbeurs
22.429
31.998
Prestatiebeloning VSV
19.992
Prestatiebox VO
161.950
Aanvullende bekostiging Stimulering jonge leerkrachten
229.221 71.083 1.070.113
296.270
De bedragen voor functiemix, prestatiebeloning en prestatiebox 2013 worden zonder tussenrekening toegevoegd aan het exploitatieresultaat.
26 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Om aan de voorwaarden voor het structureel ontvangen van aanvullende bekostiging in het kader van de functiemix te voldoen dient de formatie op basis van een ijkpunt in het verleden – oktober 2008 – op de einddatum van de operatie, het aantal LB – LC en LD in een voorgeschreven verhouding gerealiseerd te hebben. De RGO voldoet aan de tussentijdse doelstellingen, zodat met een redelijke mate van zekerheid verwacht mag worden dat de ingezette gelden voor de bevordering van docenten in de nabije toekomst als structurele ontvangsten in de Lumpsum bekostiging mogen worden tegemoet gezien. Verhouding LB/LC/LD 100% 90% 80% 70% 60%
LD
50%
LC
40%
LB
30% 20% 10% 0% 2008
2009
2010
2011
2012
2013
Het Ministerie van OC&W publiceert jaarlijks een overzicht van de financiële gang van zaken van de onder het gezag van het Ministerie vallende scholen. In dit overzicht worden zowel de resultaten per school als het gemiddeld resultaat van alle scholen vermeld. Een van de referentiewaarden is de verhouding tussen enerzijds de ontvangen lumpsumbaten van OC&W en anderzijds de door de individuele school ingezette middelen in de personeelsformatie. Hieruit komt naar voren dat de RGO beneden het landelijke gemiddelde scoort, wat de indruk zou wekken dat er te weinig wordt geïnvesteerd in de personele sfeer. Deze afwijking wordt veroorzaakt doordat de RGO een deel van de ontvangen extra subsidies als baten direct toevoegt aan de lumpsumbaten, terwijl landelijk wordt geopteerd voor het toevoegen van deze extra subsidies aan de exploitatie, waarmee het gemiddelde baten lumpsum / personele lasten hoger uitkomt dan de verhouding op de RGO, waar de batenkant is opgehoogd door de toevoeging van het deel van de extra subsidies dat is doorberekend aan de formatie. Om de verhoudingen in de juiste proporties te brengen is er in 2013 voor gekozen om de extra subsidies via de post Overige lasten – 4.4 – in de exploitatie te boeken. De vergelijking met 2012 wordt hierdoor sterk vertroebeld. Door de opbrengsten vanaf 2013 te boeken als tegenhanger van de overige lasten is een bedrag aan doorberekende uren groot € 237.448 in mindering gebracht op de Overige lasten.
27 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Risicoparagraaf In de risicoparagraaf wordt ingegaan op het risicoprofiel van de Regionale scholengemeenschap GoereeOverflakkee te Middelharnis. Ook in 2013 wordt aandacht gegeven aan de analyse van de risicosituaties met gevolgen voor de financiële situatie. Het opstellen van een risicoprofiel is nodig om te kunnen voldoen aan de richtlijnen van het Ministerie. De analyse bestrijkt zeven terreinen: politiek, leerlingen, onderwijsaanbod, personeel, organisatie, gebouwen en inventaris. Er wordt aangesloten bij het Model Risicoprofiel VO scholen dat de VO raad heeft ontworpen. Als risico’s in beeld zijn gebracht, is het ook mogelijk na te denken over beheersmaatregelen waarmee risico’s worden verkleind. Op verschillende terreinen zijn specifieke risico verkleinende maatregelen al genomen, op andere gebieden zijn permanente bewaking van risico’s en beheersmaatregelen nodig. Het is daarnaast van belang dat een schatting kan worden gemaakt van het benodigde weerstandsvermogen van de Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee, benodigd voor het opvangen van de algemene risico’s. Dit moet niet te klein zijn, want risico’s moeten wel worden opgevangen, maar het moet ook niet te groot zijn, omdat dan geld blijft liggen dat het onderwijsproces ten goede kan komen. Het model van de VO raad biedt handvaten bij het proces van bepalen van het benodigde weerstandsvermogen. Weerstandsvermogen Bij de bepaling van het benodigde weerstandsvermogen gaat het om de mate waarin de school in staat is om middelen vrij te maken om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder het hele beleid om te hoeven gooien. In het beknopt jaarverslag is aangegeven dat per ultimo 2013 het eigen vermogen van de Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee c.q. het weerstandsvermogen € 2.460.258 = 31,1 % bedraagt. Dit is gebaseerd op de definitie van het Ministerie van OCW, waarin het weerstandsvermogen is: het eigen vermogen uitgedrukt in procenten van de totale baten van enig jaar, inclusief de financiële baten en exclusief de buitengewone baten. Landelijk beweegt dit getal zich rond de 30%, met uitschieters naar boven en naar beneden. De besturenorganisaties houden een bandbreedte aan met signaalgrenzen van 10% en 40%. Als men zich daarbuiten bevindt, zou het Ministerie een bestuur kunnen bevragen op de onderbouwing van het aangehouden weerstandsvermogen. Inschatting risico’s De risico’s die de Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee loopt worden door het college van bestuur beoordeeld, mede op basis van informatie van de schoolleiding. In deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de risico’s op korte en langere termijn. Het risicoprofiel hangt uiteindelijk samen met de hoogte van het weerstandsvermogen. Politiek De risico’s die onder deze noemer vallen zijn redelijk onvoorspelbaar. Politieke besluiten hebben niet altijd voorspelbare uitkomsten op financieel terrein. Denk daarbij aan de gratis schoolboeken, de urennorm en maatschappelijke stages. De risico’s nemen door de financiële en economische crisis nemen wel behoorlijk toe. Denk daarbij aan passend onderwijs, projectgelden, aanvullende stimuleringssubsidies. Ook de forse bezuinigingen op de lumpsum en de BTW verhoging zorgen voor een financieel precaire situatie. Risico inschatting voor de komende vier jaar € 200.000
28 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Leerlingen Door het gegeven van de t-1 financiering is ook nog in het nieuwe regiem voor 5/12 van een jaar het risico aanwezig dat de bekostiging niet past bij het aantal leerlingen. Voor de RSG Goeree-Overflakkee is een belangrijk gegeven dat de aanmelding van de leerlingen redelijk stabiel genoemd mag worden. Tijdige aanpassing van de bezetting, met name in directie en OOP is dan ook niet van toepassing. Terugloop van leerlingen betekent in de bovenbouw ongunstige groepsgroottes, bij een verplicht aanbod van alle profielen. Voor de Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee is een geringe terugloop van leerlingen in de komende vier jaar waarschijnlijk. Risico inschatting voor de komende 4 jaar : € 250.000 Onderwijsaanbod Om het onderwijs aantrekkelijk te houden zullen in sommige afdelingen vernieuwingen van het aanbod moeten plaatsvinden. Het gaat dan met name om publicitaire zaken waarmee de school zich kan profileren op het eiland om op die manier het aanbod van nieuwe leerlingen te waarborgen. Vanwege de streekfunctie van de school heeft de school er voor gekozen vrij veel keuzevakken aan te bieden in de bovenbouw havo en vwo. Met name in het vwo resulteert dit in een groot aantal kleine groepen leerlingen. Dit brengt extra kosten met zich mee. Risico inschatting voor de komende vier jaar : € 70.000 Personeel Het risico op het terrein personeel is divers en snel ook substantieel, omdat het bij arbeidscontracten om hoge structurele uitgaven gaat. Een risico is de geringe elasticiteit van de inzet van medewerkers bij gewijzigde verdeling van de leerlingenaantallen over de afdelingen. Docenten zijn binnen hun functiecategorie flexibeler inzetbaar; voor OOP en directie is dat in het algemeen lastiger. Een ander risico is de gemiddelde leeftijd van personeel. Door vertrek van ouder personeel en aanname van jong nieuw personeel, kan de systematische stijging in salaristrede van zittend personeel in evenwicht worden gehouden. In een krappe markt ligt dat anders. Bij een krappe markt wordt het aantal risicovolle benoemingen groter. Vaker dan voorheen worden pasbenoemde personeelsleden (gedeeltelijk) van hun lestaken ontheven, omdat die taak niet verantwoord kan worden uitgevoerd. Dubbele formatieve bezetting is daarvan doorgaans het gevolg. Overigens is herbezetting soms niet eens mogelijk. Tenslotte is ziekteverzuim een risico. Door de stijging van de gemiddelde leeftijd wordt de kans groter dat het ziekteverzuim toeneemt. Een andere factor is dat bij het niet kunnen vervullen van vacatures de werkdruk voor het zittende personeel stijgt. Risico inschatting voor de komende vier jaar : € 300.000 Organisatie In de afgelopen jaren is wegens het vertrek van enkele rectoren gebruik gemaakt van de diensten van interimmanagers. Dat is financieel gezien ongunstig. Er is geen aanleiding te veronderstellen dat dergelijke risico’s op korte termijn opnieuw gelopen worden. Het feit dat het managementpotentieel landelijk gezien klein blijkt te zijn, doet vermoeden dat bij spontaan vertrek problemen zouden kunnen ontstaan. Uit een benchmarkonderzoek van december 2009 blijkt dat de Regionale Scholengemeenschap over 2009 een overhead heeft van 19.4%. Vergeleken met andere VO-instellingen is dat relatief laag. Risico inschatting voor de komende vier jaar € 300.000
29 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Gebouwen De Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee heeft in oktober 2003 een nieuw gebouw in gebruik genomen. Dat betekent laag risico. Door de uitbreiding die in 2012 is afgerond wordt rond de huisvesting een laag risico ingeschat. Wel heeft de school nog steeds te weinig lokalen beschikbaar voor lichamelijke opvoeding, waardoor sportaccommodatie dient te worden gehuurd welke niet wordt vergoed door de gemeente vanwege de leerlingennorm voor LO. De gemeente hanteert een norm van 30 leerlingen per klas, terwijl de feitelijke bezetting slechts 22 bedraagt. Het is in de praktijk niet mogelijk leerlingen gunstiger te groeperen. Kosten van inhuren lokalen over vier jaar € 65.000. Risico inschatting voor komende 4 jaar € 400.000 Inventaris Vooral de digitalisering van het onderwijs zal de komende jaren grote financiële inspanningen vergen terwijl de bekostiging daarop niet is ingesteld. Het risico bestaat dat al snel de infrastructuur niet meer toereikend is. Daarnaast heeft een versterking van de investering in smartboards in 2008 en 2009 gezorgd voor toenemende afschrijvingslasten en hogere onderhoudslasten. Verder is er nog steeds een achterstand in informatiemiddelen, hiertoe zijn in de meerjarenbegroting een aantal beleidsvoornemens opgenomen. Risico-inschatting voor 4 jaar € 200.000. Conclusie De sommering van het risicobedrag komt uit op € 1.720.000. Dat bedrag is ongeveer 22 % van de totale jaarlijkse baten. Het is onwaarschijnlijk dat alle risico’s zich zullen voordoen in de mate waarin ze begroot zijn. Evenmin is echter duidelijk of de genoemde bedragen ook de feitelijke bovengrens zullen zijn. De conclusie van het bestuur is dat het huidige weerstandsvermogen van 2,5 miljoen redelijk voldoende genoemd kan worden. In het meerjarenbeleid zal gestreefd worden naar een handhaving dan wel geringe afname van het weerstandsvermogen.
30 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Continuïteitsparagraaf 2014
Meerjarenraming Bezetting 2014 – 2016
De komende jaren laten een redelijk stabiel beeld zien wat betreft het leerlingaantal. De verwachting is dat het aantal fte’s OP in die verhouding zal fluctueren en het management en het OOP stabiel zal blijven
31 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Continuïteitsparagraaf 2014
Meerjarenraming Balans 2014 – 2016
Activa leerlingen per 1 oktober voorgaand jaar
VASTE ACTIVA
1.2
Immateriële Materiële Financiële
2013
2014
2015
2016
1015 na resultaatbestemming
1011 begroot
1028 begroot
1034 begroot
1.707.033 0 1.707.033
0 1.644.696 0 1.644.696
0 1.582.359 0 1.582.359
0 1.520.022 0 1.520.022
Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen
199.036 1.683.104
199.036 1.783.104
199.036 1.883.104
199.036 1.983.104
TOTAAL A C T I V A
3.589.173
3.626.836
3.664.499
3.702.162
Totaal Vaste Activa
VLOTTENDE ACTIVA 1.5 1.7
Passiva
2013 na resultaat-
2014 begroot
2015 begroot
2016 begroot
bestemming
EIGEN VERMOGEN
2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 220 230 240
Onverdeeld resultaat Algemene Reserve Bestemmingsreserve publiek Bestemmingsreserve privaat Bestemmingsfonds publiek Bestemmingsfonds privaat
354.180 1.904.341 201.739 0 0
354.180 1.842.004 201.739 0 0
354.180 1.779.667 201.739 0 0
354.180 1.717.330 201.739 0 0
Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden
274.611 0 854.303
374.611 0 854.303
474.611 0 854.303
574.611 0 854.303
TOTAAL P A S S I V A
3.589.173
3.626.836
3.664.499
3.702.162
0
0
0
0
Toelichting In de meerjarenbalans is rekening gehouden met de volgende ontwikkelingen: De financieringsstructuur gaat uit van stabilisering van de materiële vaste activa. De afschrijving over de investering in de eigen middelen voor de uitbreiding van de school wordt jaarlijks uit de daartoe gevormde reserve in de exploitatie gebracht. Het huisvestingsbeleid voorziet in de vorming van een onderhoudsvoorziening gebaseerd op een meerjaren onderhoudsbegroting. Deze onderhoudsvoorziening wordt vanaf 2014 jaarlijks aangevuld uit de exploitatie met een bedrag van € 100.000. Mutaties van reserves, fondsen en voorzieningen zijn gebaseerd op regelgeving van het Ministerie en op door de Raad van Toezicht vastgestelde beleidsplannen en meerjarenbegrotingen.
32 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Continuïteitsparagraaf 2014
Meerjarenraming Baten en Lasten 2014 – 2016
BATEN leerlingen per 1 oktober voorgaand jaar
3.1.1.1 3.1.1.2 3.1.2.2.1 3.5.1 3.5.5 3.5.6 5.0
4.4.1
2016
1015 werkelijk
1011 begroot
1028 begroot
1034 begroot
5.743.782 771.500 1.070.113 4.200 183.518 110.609 18.471
5.713.000 830.000 681.000 4.500 173.500 353.000 25.000
5.815.000 835.900 722.000 4.500 173.800 217.000 20.000
5.876.900 844.830 732.000 4.500 173.800 212.000 20.000
Totaal ONTVANGSTEN
7.902.193
7.780.000
7.788.200
7.864.030
2013 werkelijk
Personeelslasten
2015 begroot
2016 begroot
6.170.500 48.000 -86.000 249.050 453.500 399.000 66.500 479.450
6.225.000 37.700 -85.000 249.050 453.500 399.000 66.500 442.450
6.295.000 38.530 -85.000 249.050 458.500 399.000 66.500 442.450
-74.153
0
0
0
Totaal UITGAVEN
7.902.193
7.780.000
7.788.200
7.864.030
KENGETALLEN
2013
2014
2015
2016
Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten
4.4.2 4.4
Lonen en salarissen Overige personele lasten Doorberekende salarissen
2014 begroot
6.270.611 67.107 -153.687 290.186 569.974 374.383 70.052 487.720
4.1.3 4.3
2015
Lumpsum Exploitatie Niet-geoormerkte subsidies Overige baten Verhuur Ouderbijdragen Overige Ontvangen rente
4.1.2
4.2.2
2014
Rijksbijdragen
LASTEN
4.1.1
2013
Administratie en beheer Inventaris, apparatuur Overige
Resultaat
Stichting S O V O G O
Normen volgens commissie DON rentabiliteit
-3/+3
-0,94
0,00
0,00
0,00
+ 5 / + 15
31,13
30,82
29,99
28,91
+ 1,5
1,97
2,09
2,20
2,32
+ 30
68,55
66,12
63,74
61,40
( resultaat / totale baten )
weerstandsvermogen ( eigen vermogen / totale baten )
liquiditeit ( liquide middelen / kortlopende schulden )
solvabiliteit = eigen vermogen + onverdeeld resultaat gedeeld door totaal eigen + vreemd vermogen
33 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Continuïteitsparagraaf 2014, meerjarenraming Baten en Lasten 2014 - 2016 Leerling ontwikkelingen In de regio Goeree-Overflakkee is sprake van krimp van het aantal leerlingen dat zich aanmeldt bij het theoretisch gerichte onderwijs. Het aantal leerlingen in de groepen 8 van het PO blijft voorlopig wel vrijwel gelijk. De in 2012 ingezette daling van ingeschreven leerlingen heeft zich, dankzij extra inzet van middelen in de vorm van aanbieding van profiel- en masterklassen, in 2014 niet doorgezet. De vooruitzichten voor het schooljaar 2014-2015 zijn positief voor het aantal leerlingen. In de meerjarenraming is uitgegaan van een stabiel aantal aanmeldingen in de brugklas van 200 leerlingen per jaar. Personeel Ondanks deze ontwikkeling blijft de inzet van bestuur en raad van toezicht gericht op het zo efficiënt mogelijk inzetten van personeel, waar mogelijk door het aanbieden van regelingen waarbij het voor de oudere personeelsleden mogelijk wordt door middel van het gebruik maken van individuele regelingen met prepensioen te gaan. Huisvesting De Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee heeft in oktober 2003 een nieuw gebouw in gebruik genomen. Door de uitbreiding die in 2012 is afgerond wordt er rond de huisvesting een laag risico ingeschat. Wel heeft de school nog steeds te weinig lokalen beschikbaar voor lichamelijke opvoeding waardoor sportaccommodatie dient te worden gehuurd welke niet wordt vergoed door de gemeente vanwege de leerlingennorm voor LO. De gemeente hanteert een norm van 30 leerlingen per klas, terwijl de feitelijke bezetting slechts 22 bedraagt. Het is in de praktijk niet mogelijk leerlingen gunstiger te groeperen. In 2013 is een meerjarenonderhoudsplan opgesteld, dit voorziet vanaf 2014 in een jaarlijkse reservering van € 100.000,00 voor toekomstige uitgaven.
34 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014
Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Goeree-Overflakkee Postbus 18, 3240 AA Middelharnis
Continuïteitsparagraaf 2014 , overige rapportages B1. Rapportage aanwezigheid en werking van het interne risicobeheersings- en controlesysteem. De Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee heeft voor de inschatting van de risico’s welke de instandhouding van de school bedreigen, tot op heden gebruik gemaakt van een risico-inventarisatie gebaseerd op meest landelijke en standaard analyses. Eind 2013 is op initiatief van de Raad van Toezicht een meerdaagse cursus Risicomanagement gevolgd door het bestuur, de Raad van Toezicht en een delegatie van teamleiders. Hierbij is uitvoering ingegaan op met name meer regionale risico’s en mogelijke beheersing hiervan. B2. Beschrijving van de belangrijkste risico’s en onzekerheden. Met name de demografische ontwikkelingen in de regio Goeree-Overflakkee zijn een voortdurende bron van zorg voor het voortbestaan van de school. Daarnaast zijn er uiteraard nog meerdere risico’s welke de school bedreigen, meer daarover in de Risicoparagraaf hiervoor. B3. Rapportage toezichthoudend orgaan.
Op initiatief van de Raad van Toezicht is begin 2014 onder leiding van de instellingsaccountant een cursus risicomanagement gevolgd, waaraan ook het college van bestuur en enkele leden van het MT hebben deelgenomen. De uitwerking van de opgedane ervaringen zal in het jaarverslag 2014 worden opgenomen. Voor verder rapportage van de Raad van Toezicht zie onder Verslag Raad van Toezicht.
35 Vastgesteld door College van Bestuur op 10 juni 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 16 juni 2014