Recht door de eeuw Opstellen ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Nijmegen onder redactie van: Y. Buruma E.C. Coppens C.A. Groenendijk J.C.M. Leijten A.A. Quaedvlieg P.M. Veder H.C.M. de Bakker
Kluwer, Deventer 1998
Inhoudsopgave Gebruìkte afkortingen J.C.M. Leijten, Ten Geleide
xi xvii
J.C.E. Ackermans-Wijn, Privatisering en de tweewegenleer Het gebruik van het privaatrecht door de overheid de afgelopen 75 jaar Verzelfstandiging en privatisering De tweewegenleer Oprichting privaatrechtelijke rechtspersonen met openbaar gezag onaanvaardbare doorkruising publiekrecht? Privaatrechtelijke rechtspersonen met openbaar gezag en de tweewegenleer Conclusie
1 1 3 7
15 18
I.P. Asscher-Vonk, Internationale invloed op sociaal rechi Inleiding Rechtsvorming in het sociaal recht Internationale invloeden Rechtsvorming nu Slot
19 19 21 28 29 34
9
M.C.I.H* Biesaart en J.H. Hubben, Besluitvorming over sterilisatie bij mensen met een verstandelijke handicap Inleiding Sterilisatie Verstandelijke handicap, seksualiteit en historie in Nederland Toestemming Informed consent en sterilisatie Informed consent en de verstandelijk gehandicapte De vaststelling van wilsonbekwaamheid Toestemming van de vertegenwoordiger De vertegenwoordiger en sterilisatie bij een meerderjarige wilsonbekwame De richtlijnen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg Slot
35 35 37 38 40 41 42 43 44 45 47 49
Inhoudsopgave
A. Bòcker, C.A. Groenendijk en T. Havinga, Oorlogsvluchtelingen in Nederland Inleiding De oorlogsvluchtelingen uit Joegoslavié (1991-1997) Vluchtelingen van de Tweede Wereldoorlog (1945-1951) Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog Vergelijking van de drie perioden
P.P.T. Bovend'Eert, Het bestaansrecht en de inrichting van het Nederlandse tweekamerstelsel: een gebed zonder einde Inleiding Een terugblik Recente ontwikkelingen Slot
Y. Buruma, Veranderingen in het strafrechtelijk denken. Reacties op geneeskundig handelen contra legem Inleiding Modernisme, functionalisme en post-modernisme Drie perioden van strafrechtelijke aansprakelijkheid van medici e.d. Beoordeling van de ontwikkeling
N. Doornbos, L.E. de Groot-van Leeuwen en P.E. Minderhoud, De sociale rechtshulp, een vervlogen ideaal? Inleiding Sociale rechtshulp als ereplicht van iedere advocaat Sociale rechtshulp als staatszorg De ontdekking van de leemte in de rechtshulp Jubilea van zwaarmoedigheid Zijn de idealen in rook opgegaan of juist verwezenlijkt?
PJ. Dortmond, De geschiedenis van een belangrijk vereiste voor de oprichting van een rechtspersoon J.P.S. Fiselier, De reclassering: terug van weggeweest Inleiding Hondervijfenzeventig jaar reclassering Reclassering nieuwe stijl Een terugblik met het oog op de toekomst
vi
51 51 51 56 60 63
69 69 71 77 82
85 85 86 89 93
97 97 98 100 101 104 108
ili 119 119 120 129 135
Inhoudsopgave
H.J.A.M. van Geest, 75jaar regionale planning: (de)centralisatie that's thè question Inleiding De periode tot 1950 De Wet op de Ruimtelijke Ordening De WRO van 1985 Rechtsbescherming De kogel (weer) door de kerk Afsluiting
139 139 140 141 145 147 149 151
H.Ph.J.A.M. Hennekens, De uitoefening van een civielrechtelijke bevoegdheid beperkt door het publiekrecht Inleiding Het arrest Schielands Hooge Zeedijk Kritiek op het arrest Schielands Hooge Zeedijk Het ontwerp van Meijers Détournement de législation De toepassing van artikel 3.14 BW Wat staat de wetgever te doen?
153 153 154 155 157 163 166 169
P.W.A. Huisman en B.P. Vermeulen, De rol van de richting bij het stichten van scholen Inleiding Van richtingvrije naar richtingbepaalde planning Terug naar richtingvrije planning? Richtingloze planning?
171 171 173 176 180
J.J.A. Kooijman, Werkloosheidswet en verweer tegen ontslag Inleiding De periode voor de Tweede Wereldoorlog De periode van 1945 tot 1985 De periode vanaf 1985 Tot slot
183 183 184 186 190 195
C.A.J.M. Kortmann, Van toen tot nu, tussen Germanen en Latijnen (rechtsbescherming tegen het bestuur) Inleiding De scheiding van de machten Diversiteit en uniformiteit Snelheid en efficiéntie Slot
199 199 200 209 210 213
VII
lnhoudsopgave
A.J.M. Machielse en H.J.B. Sackers, Tbs en gevangenisstraf. Een Erasmusbrug voor het penitentiaire rechi gevraagd Een opmerking vooraf Hot items vijfenzeventig jaar geleden De jaren twintig Na de Tweede Wereldoorlog De jaren zeventig Na vijfenzeventig jaar
H.J.C, van Marie, De bedwongen populariteit van de TBS Inleiding Behoefte: eerste bloei De Utrechtse school: tweede bloei Kwaliteit: de derde bloei Beschouwing Mogelijke beleidsmatige oplossingen Slotbeschouwing
Thomas Mertens, Rechtspositivisme, nazisme en Radbruchs these van het wettelijk onrecht Inleiding Het verleden en Radbruch Radbruch en het verleden Conclusie: Radbruch en het heden
M.J.A. van Mourik, De versterf-erfrechtelijke positie van de echtgenoot: van (kinds)deel (1923) naar algeheel (1998) Inleiding Het naaste bloed erft het goed Een historische stap in 1923 De Visser-Harms (1945) en het ontwerp-Meijers (1954): de verzorgingsgedachte breekt door De voortrein-Van Agt (1974) De wettelijke verdeling door de Tweede Kamer (1998) Over 25 jaar..
P.L. Néve, Toetsing van het belastingrecht aan een/het rechtvaardigheidscriterium. Enkele kanttekeningen
Vili
215 215 217 218 223 225 228
239 239 240 242 246 250 255 257
263 263 265 273 279
283 283 283 284 286 287 288 289
291
Inhoudsopgave
A.J.M. Nuytìnck, Personen- en familierecht anno 1923,1948, 1973 en 1998 Inleiding Personen- en familierecht anno 1923,1948 en 1973 Personen- en familierecht van 1973 tot 1998 Personen- en familierecht anno 1998 Personen- en familierecht in het nieuwe millennium: personen- en familierecht 'op driff ?
303 303 303 305 309 314
A.A. Quaedvlieg, 75 jaren aarzeling of namaak goed ofkwaad is Inleiding Momentopname 1923, ontwikkeling tot 1948 Van 1948 tot 1973 Van 1973 tot 1998 Conclusie
317 317 318 326 331 335
G.M.F. Snijders, Op en af in het agrarisch rechi Inleiding Productiebeperkingen Bescherming van de pachter Toekomstperspectief Conclusie
337 337 338 345 348 349
F. Strijbosch, De roep om rechtspluralisme: toen en nu Inleiding De strijd om het adatrecht Vergelijking tussen het pluralisme toen en nu Grenzen
351 351 352 357 359
A.V.M. Struycken, Internationaal privaatrecht 1923-1998 Internationaal privaatrecht; waar gaat het over? De uitwendige geschiedenis van het IPR van vóór en van na 1923 De inwendige geschiedenis van het Nederlandse IPR sedert 1923 Het Nederlandse IPR inzake contracten De "voorrangsregels" of de "verordeningen van policie" van artikel 8 WetAB Besluìt
363 363 364 368 368 373 378
IX
Inhoudsopgave
S.M. Trifunovska, Common foreign and security policy in historic perspective: from modest steps io modest results? Legai framework as a limiting factor From thè Davignon Report to thè Single European Act: 1970-1986 Next step - thè Treaty of Maastricht on thè European Union The Amsterdam Treaty Summing up thè results
Over de auteurs
379 380 383 385 386 388
393
