Rapport
Tussenevaluatie Perspektywa, periode 1 april – 1 oktober 2012
Tussenevaluatie Perspektywa, periode 1 april – 1 oktober 2012
Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn OS&P, afdeling Onderzoek 23 oktober 2012
Redactie Jan Starrenburg
Inlichtingen Jan Starrenburg (070-3535536 /
[email protected]
Dit rapport is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opgesteld. Toch kan het voorkomen dat bepaalde informatie niet (geheel) juist wordt weergegeven. U kunt geen rechten ontlenen aan de teksten en cijfers uit dit rapport.
Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE
-1-
1
INLEIDING
-2-
2
OPZET EN ORGANISATIE
-3-
3
RESULTATEN EN ERVARINGEN 3.1 Barka 3.2 CCP 3.3 IDHEM 3.4 Politie Haaglanden 3.5 Leger des Heils
-4-4-6Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.- 6 -6-7-
-1-
1 Inleiding Per 1 april 2012 is het project Perspektywa van start gegaan. Het project wordt uitgevoerd door de Poolse zorgorganisatie Barka, de Haagse Stichting Den Haag & Midden-Europa (IDHEM), het Leger des Heils en het CCP. De doelstelling van het project is ongeveer 50 mensen vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst. In de praktijk zullen dat vooral Polen zijn. Het project loopt van april 2012 tot april 2013. In deze tussenevaluatie gaan wij in op de resultaten tot dusver en de ervaringen van de betrokken organisaties.
-2-
2 Opzet en organisatie Kort samengevat is het de bedoeling dat Barka dakloze Midden- Oost-Europeanen opzoekt, motiveert en begeleidt bij vrijwillig vertrek naar hun land van herkomst. Barka zorgt voor opvang en perspectief in het herkomstland. Dat wil zeggen de mogelijkheid om daar te stabiliseren en zich te rehabiliteren. Bijvoorbeeld door opvang en zorg in een instelling en/of door contact te leggen met familie. In afwachting van hun vertrek kunnen deelnemers een zorgpas krijgen en tijdelijk terecht bij het Leger des Heils aan de Binckhorstlaan (dagopvang en beperkte nachtopvang). IDHEM doet de screening van de doelgroep, dat wil zeggen het bepalen welk traject in eerste aanleg het meest passend is voor een deelnemer. Barka legt vooral op straat contacten met daklozen en verwijst ze eventueel naar IDHEM of CCP voor de screening en het verstrekken van de pasjes. Het CCP verstrekt, na intake en screening, de zorgpassen voor mensen met een MO/OGGZ indicatie. Het aantal mensen dat in de opvang terecht kan en de duur van de opvang is begrensd: maximaal 30 cliënten per dagdeel van het Leger des Heils. De verblijfsduur in de nachtopvang is afhankelijk van de doelgroep in principe maximaal twee of acht weken. Perspektywa richt zich op Midden-en Oost-Europese arbeidsmigranten die dakloos en niet rechthebbend zijn. Daarbinnen worden twee groepen met een verschillende aanpak onderscheiden: A. MO/OGGZ geïndiceerden: personen die te maken hebben met multiproblematiek en niet in staat zijn zelfstandig en adequaat gebruik te maken van het bestaande hulp- en zorgaanbod. B. Overige dak- en thuislozen: personen die door omstandigheden geen onderdak hebben en geen perspectief hebben op een zelfstandig bestaan in Nederland en in veel gevallen voor overlast zorgen. Een deel van de EU-arbeidsmigranten dat wel perspectief heeft en direct bemiddelbaar is voor werk, 1 krijgt via Stichting IDHEM een apart traject aangeboden . Een grove schatting van het Centraal Coördinatiepunt (CCP) van de GGD heeft uitgewezen dat eenderde van de groep van 150 tot 200 dakloze EU-arbeidsmigranten hoort tot doelgroep A en tweederde daarvan tot doelgroep B. De doelgroep met een MO/OGGZ (A) indicatie krijgt bij aanvang van het project direct toegang tot de nachtopvang, in principe voor de duur van circa 8 weken. Beide groepen hebben, op voordracht van Barka, recht op een beperkte periode in de nachtopvang als zij op het punt staan om terug te Keren.
1
Voor Midden-en Oost-Europeanen die door werkloosheid (ontslag) dakloos zijn geworden maar in potentie direct weer inzetbaar zijn in het arbeidsproces, biedt IDHEM in samenwerking met diverse uitzendbureaus een ‘bed, bad, baan traject’. Cliënten van IDHEM kunnen in afwachting van werk tijdelijk onderdak krijgen. Aanvankelijk gebeurde dat bij de Stayokay aan de Scheepmakerstraat, sinds maart bij het Leger des Heils (maximaal 5 slaapplaatsen).
-3-
3 Resultaten en ervaringen 3.1 BARKA Barka is per 1 april 2012 gestart met het project nadat het College de commissie Samenleving hierover had geïnformeerd (RIS 247520). Het Barka team in Den Haag bestaat uit een veldwerker (ervaringsdeskundige) en een professionele medewerker. Barka is niet alleen in Den Haag actief, maar ook in Amsterdam, Arnhem en Utrecht. De teams in de verschillende steden worden gecoördineerd door een projectleider van Barka. Men werkt op onregelmatige tijden, afhankelijk van het aantal (potentiële) cliënten en waar en wanneer ze met de cliënten kunnen afspreken in de stad. Barka krijgt cliënten via tips van andere cliënten (mond tot mond reclame) en via tips over mensen en vindplaatsen van de politie, CCP en IDHEM. Dat zelfde netwerk heeft Barka in de eerste weken wegwijs gemaakt in de stad. Het werk van Barka is gebaseerd op ‘vertrouwen’. Samenwerking met de politie wordt al snel gezien als verraad. Dat zou te maken hebben met het negatieve, repressieve imago van de politie in de voormalige communistische landen. Zodra Barka een tip krijgt over een mogelijke cliënt en zijn vindplaats, zoekt Barka hem op en probeert contact te leggen. Dat gebeurt doorgaans op straat, in een park of onder een brug. In eerste instantie probeert Barka vertrouwen te winnen. Vaak is dat een kwestie van lange adem. Veel mensen die op straat leven staan bijzonder wantrouwend tegenover instanties. Soms volstaan enkele gesprekken, vaker is een langer contact (maanden) nodig om cliënten te motiveren om hulp te aanvaarden en te bewegen terug te keren naar het thuisland. De contacten en gesprekken met cliënten voert Barka veelal op beschutte plekken op straat of op de Binckhorstlaan. Het aantal dakloze arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa in Den Haag varieert voortdurend en zou nu, in november, gedaald zijn naar 50 à 60, aldus Barka. Daarvan zouden circa 30 tot 40 mensen echt op straat leven. Het merendeel is man, tussen de 40 en de 50 jaar, is vaak verslaafd, kampt met lichamelijke en psychische problemen of gaan die onherroepelijk krijgen, en heeft in Nederland geen uitzicht op verbetering van hun situatie. Het aantal dakloze Midden- en Oost-Europeanen varieert in de tijd. Dat heeft volgens Barka te maken met het seizoen (in lente en zomer meer werk) en het simpele feit dat mensen komen en gaan. De afgelopen maanden ziet Barka mensen vertrekken naar andere steden, onder andere naar Amsterdam of naar andere landen. Dat heeft volgens Barka onder andere te maken met een ander gevoerd beleid op het gebied van de maatschappelijke opvang. Verder krimpt het aantal daklozen door de resultaten van Perspektywa. Komende tijd zal moeten blijken, bijvoorbeeld uit de cijfers van de winteropvang, in hoeverre die daling substantieel en structureel is. In totaal heeft Barka 33 mensen, allen Polen, vrijwillig laten terug keren. De tabel hieronder geeft een overzicht van het aantal cliënten waarmee Barka contact heeft en van het aantal cliënten dat met begeleiding van Barka is teruggekeerd. Voor de duidelijkheid: het overzicht geeft niet het aantal unieke cliënten waarmee contact is geweest, maar het aantal cliënten per maand. Met een aantal cliënten lopen de contacten maandenlang door. Het aantal teruggekeerde cliënten kan uiteraard wel opgeteld worden. Maand
Aantal mensen waarmee contact is
Aantal cliënten teruggekeerd
Februari/maart
38
3
April
46
2
Mei
58
6
Juni
60
12
Juli
42
2
Augustus
33
2
September
30
3
Nog niet bekend
3
Oktober Totaal (tot 31-10)
32 (33-1 teruggekeerd)
-4-
Van de 32 mensen die zijn teruggekeerd waarvan 10 personen een MO/OGGZ-indicatie hebben. 16 Mensen zijn vertrokken naar familie. 11 zijn geplaatst in een instelling van Barka 1 in crisiscentrum 5 Zijn geplaatst in een rehabilitatieprogramma van een partner organisatie van Barka in Polen 3 Mensen zijn weer teruggekeerd naar Nederland, daarvan zijn 2 vervolgens op eigen initiatief weer weggegaan naar Polen. 10 Mensen uit de cliëntengroep van Barka hebben weer werk gevonden, sommigen op eigen houtje en vier met hulp van Barka. Een groeiend aantal cliënten van Barka vertrekt op eigen initiatief uit Den Haag, dus zonder interventie en begeleiding van Barka. Barka weet van 5 mensen dat zij naar Amsterdam zijn getrokken, anderen keerden op eigen gelegenheid terug naar Polen (3 mensen), of trokken naar Frankrijk (2), Spanje (4) of België (4). Enkele mensen zijn gedetineerd in de projectperiode en 2 mensen zijn onvrijwillig teruggestuurd naar Polen.
Resultaten andere steden terugkeer via Barka (cijfers dateren van oktober 2012) Den Haag: April – oktober: 31 Utrecht: Januari – oktober: 36 Amsterdam: April – oktober: 100 Arnhem 3 Venlo 1 Totaal: 171 mensen, 12 nationaliteiten: 120 Polen, 21 Roemenie, 7 Letland, 5 Litouwen, 4 Slowakije, 4 Tsjechië, 3 Bulgarije, 3 Wit Rusland, 1 Rusland, 1 Oekraïne, 1 Hongarije, 1 Estland. Niet alle cliënten zijn te motiveren om terug te gaan naar hun thuisland. Dat heeft verschillende redenen. Sommigen willen wel hulp en zorg, maar alleen in Nederland. Anderen hebben geen familie in Polen of schamen zich voor de deplorabele toestand waarin ze zijn terechtgekomen. Een aantal mensen wordt gezocht door de Poolse justitie, heeft daar nog een gevangenisstraf uitstaan, en een groepje, vooral jongeren, vinden het rondzwerven en het daklozenbestaan wel avontuurlijk.
3.2 MO/OGGZ- GEINDICEERDEN (CCP) Het CCP (onderdeel van GGD) verzorgt de intake, houdt de registratie bij van de uitgifte van zorgpassen en van de in- en uitstroom en van de voortgang van trajecten van MO/OGGZ cliënten in de opvang. Tot en met 1-10 heeft het CCP in totaal 31 zorgpassen uitgegeven. De cliënten werden door Barka of IDHEM voorgedragen. Op de peildatum 1-10 verbleven nog 5 mensen met een zorgpas in de opvang van het Leger des Heils. In totaal zijn in de projectperiode tot dusver 10 mensen met een zorgpas teruggekeerd, twee mensen zijn om medische redenen geplaatst in de Kessler Stichting (ziekenboeg) en een aantal mensen is om uiteenlopende redenen vertrokken. Sommigen bleken zelfredzaam te zijn of zijn dat lopende het project weer geworden, anderen zijn op eigen houtje of met hulp van IDHEM of Barka vertrokken naar verschillende bestemmingen (elders in Nederland, buitenland, detentie of onbekend waarheen). Vrijwillig terug gekeerd naar thuisland via Barka
10
Op eigen initiatief vertrokken
3
Deelname project gestopt wegens detentie
2
Contacten met Barka lopen nog
16
Totaal aantal deelnemers met zorgpas
31
Bron: registratie CCP, 1 oktober 2012
-5-
3.3 OVERIGE DAKLOZEN (IDHEM) IDHEM is in november 2011 gestart met het project ‘werk en terugkeer’, de voorloper van Perspektywa. Later zijn beide projecten in elkaar geschoven. IDHEM begeleidt deelnemers die in potentie op korte termijn weer aan het werk kunnen, en per april richt ze de stichting zich ook op daklozen zonder perspectief (toen ging de opvangvoorziening van het Leger des Heils open). De spreekuren van IDHEM zijn bij uitstek vindplaatsen voor het project. IDHEM houdt deze spreekuren voor dakloze Midden- en Oost-Europeanen bij het Leger des Heils en in de Julianakerk. Tot medio januari 2012 hield men ook spreekuur bij de Kessler Stichting. In totaal heeft IDHEM bijna 300 mensen op de spreekuren gehad (peildatum 20 september 2012). Dit waren niet alleen Middenen Oost-Europeanen, maar ook incidenteel mensen uit Zuid-Europese landen zoals Portugal. De meeste bezoekers van de spreekuren zijn volgens IDHEM in de problemen geraakt door uitbuiting en misleiding door malafide werkgevers en uitzendbureaus. Uit de bijna 300 bezoekers van de spreekuren heeft IDHEM 132 mensen geselecteerd en in het project opgenomen. Het zijn vrijwel allemaal mannen, de meesten met de Poolse nationaliteit en variërend in leeftijd. Van de in totaal zes vrouwen die aan het project hebben meegedaan, zijn er drie teruggekeerd naar hun thuisland en hebben er drie weer werk en onderdak gevonden in Nederland. Voor mensen die snel bemiddelbaar waren naar werk was opvang gereserveerd bij de Stayokay aan de Scheepmakerstraat (bed, bad en brood opvang). Aanvankelijk had IDHEM de beschikking over 12 slaapplaatsen bij de Stayokay, eind 2011 werd dat teruggebracht naar 6 plaatsen en eind februari dit jaar hield de opvang bij de Stayokay op. In totaal hebben ongeveer 40 cliënten gebruik gemaakt van de opvang bij de Stayokay. Sinds april dit jaar kunnen cliënten van IDHEM, in afwachting van werk en zelfstandig onderdak, heel kort terecht in de nachtopvang voor Midden- en Oost-Europeanen van het Leger des Heils. Opvang, in de vorm van ‘bad, bed en brood’, is nodig om mensen tot rust te laten komen en weer ‘toonbaar’ te maken om te verschijnen bij een werkgever en om de nodige papieren in orde te maken. Het is een voorwaarde om een succesvolle resocialisatie en begeleiding te realiseren. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de resultaten die IDHEM tot 20 september 2012 heeft behaald. Met succes bemiddeld naar werk (en onderdak gevonden)
79
Vrijwillig terug gekeerd naar thuisland (door IDHEM)
13
Overgedragen naar en vrijwillig teruggekeerd via Barka
17
Op eigen initiatief vertrokken
9
Uit project verwijderd wegens alcoholgebruik en agressie
10
Bemiddeling naar werk loopt nog
4
Totaal aantal deelnemers
132
Bron: registratie IDHEM, oktober 2012
Terugkeer naar het thuisland vond vooral in de eerste maanden van het project plaats. Dat waren volgens IDHEM de mensen met de grootste problemen en zonder uitzicht op een behoorlijk bestaan in Nederland. De laatste tijd vertrekken nog maar mondjesmaat mensen. Dat kan te maken hebben met het seizoen of met het feit dat de harde kern van de doelgroep, de mensen met de grootste problemen, intussen is teruggekeerd. Wel ziet IDHEM de afgelopen tijd meer mensen op eigen initiatief vertrekken, naar het thuisland of naar elders in Nederland of Europa. Barka wijst ook op deze migratie. 3.4 POLITIE HAAGLANDEN Voor de politie is Perspektywa een uitkomst. De politie wordt op straat geregeld geconfronteerd met ernstige overlast door daklozen, maar ook met schrijnende gevallen. Die overlast, en daarmee de druk voor de politie, nam in de eerste helft van dit jaar sterk toe door de sluiting van de maatschappelijke opvang voor Midden- en Oost-Europeanen. -6-
De instrumenten voor onvrijwillige terugkeer, OVR en BROV zijn zware instrumenten en zijn niet bedoeld voor alle dakloze en overlastgevende Midden- en Oost-Europeanen. Zeker niet voor de mensen met OGGZ problematiek. Deze groep heeft zorg nodig en hulp en begeleiding om terug te kunnen keren naar hun thuisland. Vaak is gêne een drempel om terug te gaan naar familie, mensen voelen zich hier mislukt en zijn in de problemen geraakt. De politie blijft bewust op afstand om Barka niet in de problemen te brengen. Cliënten zullen afhaken en mogelijk gevaarlijk worden voor de medewerkers, als zij lucht krijgen van contact tussen Barka en politie. Volgens de politie is Perspektywa succesvol. Barka stapt op de vindplaatsen af en het resultaat van hun inzet wordt zichtbaar. Men merkt het op de wijkbureaus, notoire drinkers en overlastgevers verdwijnen geleidelijk uit het straatbeeld. De onrust op straat is afgenomen. De eerste maanden van het project vertrokken vooral de wat oudere overlastgevenden met (heel) veel registraties op hun naam, de bekende politieklanten, vanaf juni vertrokken vooral jongere daklozen met weinig of geen registraties.
3.5 LEGER DES HEILS De voormalige opvang-locatie voor rechthebbenden van het Leger des Heils aan de Binckhorstlaan is per april 2012 getransformeerd tot een tijdelijke opvang voor de cliënten binnen het Perspektywa project. Het Leger des Heils biedt onderdak, voeding en de slaapplekken. De begeleiding van de daklozen gebeurt vooral door Barka en door IDHEM. Het aantal cliënten voor het project loopt geleidelijk terug. De afgelopen maanden zijn relatief veel mensen vrijwillig teruggekeerd door Barka of IDHEM. Daardoor loopt de instroom terug, ook van MO/OGGZ cliënten. Hun aantal dunt simpelweg uit.
Dagopvang In de ochtend worden de cliënten opgevangen die door IDHEM zijn aangemeld en gecheckt. Zij ontvangen een groene pas met pasfoto, naam en geboortedatum, registratienummer en pasnummer. Deze pas geeft hen toegang in de ochtenduren. Zij krijgen de huisregels van de medewerkers van IDHEM. De openingstijd is van 08.30 uur tot 13.00 uur. Om 12.00 wordt soep geserveerd en tussendoor wordt koffie geschonken. De middagopening van 15.30 uur tot 19.00 uur is bestemd voor cliënten die zijn aangemeld en gecheckt door het CCP. Zij ontvangen een CCP pas met pasfoto, geboortedatum, registratienummer en pasnummer. Om 18.00 wordt soep geserveerd. Per 1 januari 2013 gaan beide groepen fuseren en hebben gezamenlijk in de middag toegang tot de opvang. De ochtendopening komt dan te vervallen. Nachtopvang De nachtopvang opent om 22.00 uur en duurt tot 7.30 uur. De plekken zijn beschikbaar voor cliënten die door CCP of IDHEM zijn aangemeld en gecheckt en die over een geldige pas beschikken. Door de afnemende instroom van cliënten, is het aantal bedden bij het Leger des Heils per 1 augustus teruggebracht van 30 (waarvan 25 voor MO/OGGZ cliënten) naar 10 (5 voor MO/OGGZ cliënten, 5 voor de rest) Gebruik van de opvang Van de ochtendopvang en de middagopvang konden tot nu toe maximaal 30 mensen gebruikmaken. Voor de nachtopvang gold tot eind juli ook een maximum van 30 cliënten waarvan 25 plekken voor MO/OGZZ cliënten), per 1 augustus is dat teruggebracht naar maximaal 10 cliënten (5 van het CCP en 5 van IDHEM). Het werkelijke gebruik van de opvang is aanzienlijk lager dan de gestelde maxima. In onderstaande tabel staat het gemiddelde aantal cliënten per maand dat in werkelijkheid van de opvang gebruik heeft gemaakt. De reden is dat niet alle daklozen gecharmeerd zijn van het pasjessysteem. Maand
Ochtendopvang
Middagopvang
Nachtopvang
April
11
4
9
Mei
3
9
17
-7-
Juni
4
5
11
Juli
9
2
7
Augustus
4
3
6
September
4
1
7
Gemiddeld aantal bezoekers van de opvang per maand. Bron Leger des Heils.
-8-
