RAIL 2011 Werkcollege • Bart Paashuis, Etil • Douwe Grijpstra, Research voor Beleid
Opzet werkcollege RAIL 2011 – Wat is RAIL – Aanbod op de Limburgse arbeidsmarkt – Vraag op de Limburgse arbeidsmarkt – Discrepanties / Reserve – Aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt – Oplossingsrichtingen Koffie Vragenronde
Wat is RAIL?
Wat is RAIL 2011 RAIL = Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg – Initiatief
van
analyseren
diverse en
partijen.
doorrekenen
Bijeen van
brengen,
verschillende
onderzoeken over de Limburgse arbeidsmarkt. RAIL 2011 kijkt vooruit tot eind 2014
RAIL = Beleidsneutraal
RAIL = Prognoses, geen voorspellingen
RAIL = Input voor en onderbouwing van beleid
Model RAIL 2011
Aanbod op de Limburgse arbeidsmarkt
1. In een beleidsneutraal scenario krimpt Limburg, en wordt de provincie grijzer In Limburg daalt de totale bevolking tot 2040 (ten opzichte van 2010) naar verwachting met 15 procent. Bevolking
2000
2010
2014
2020
2030
2040
2010-2040
1.141.200
1.122.900
1.108.600
1.084.300
1.031.400
953.800
-169.100
Noord-Limburg
273.000
280.100
280.000
279.400
275.000
263.700
-16.400
Midden-Limburg
232.400
234.900
233.900
231.100
223.100
209.000
-25.900
Zuid-Limburg
635.800
607.900
594.700
573.700
533.300
481.000
-126.900
Limburg
350.000 300.000 Vergrijzing en ontgroening van Limburg
250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024 2028 2032 2036 2040 0 tot 20 jaar
65 jaar en ouder
2. Daarmee krimpt de potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking, iedereen van 15-65 jaar, krimpt in Limburg tot 2020 met 10 procent. In Noord- en Midden-Limburg is dit 7 en 9 procent, in Zuid-Limburg 13 procent. 800.000
751.700
700.000
719.300 675.000
800.000 700.000
600.000
600.000
500.000
500.000
400.000
408.400 386.500
400.000
300.000
357.300
300.000
200.000
200.000
100.000
186.700
181.700 174.600 156.700 151.200
143.100
100.000
0 Limburg 2009
2014
2020
0 Noord-Limburg
Midden-Limburg 2009
2014
2020
Zuid-Limburg
4. Maar de arbeidsparticipatie stijgt (nog) 1996
2000
2010
2015
2020
Nederland
Totaal Mannen Vrouwen
63,1 76,4 49,3
66,5 78,4 54,4
69,5 76,5 62,4
72,6 78,3 66,8
73,5 78,8 68,2
Limburg
Totaal Mannen Vrouwen
59,5 72,7 45,8
62,9 74,6 50,6
67,1 73,5 60,4
70,2 75,4 64,9
71,3 76,1 66,3
Noord-Limburg
Totaal Mannen Vrouwen
63,6 76,9 49,5
67,1 78,8 54,6
69,6 76,1 62,7
72,6 77,9 67,1
73,5 78,4 68,4
Midden-Limburg
Totaal Mannen Vrouwen
61,9 75,8 47,1
65,2 77,5 52,1
68,5 75,3 61,3
71,5 77,1 65,7
72,5 77,6 67,1
Zuid-Limburg
Totaal Mannen Vrouwen
56,9 69,7 43,7
60,2 71,7 48,4
65,3 71,6 59,0
68,5 73,6 63,5
69,7 74,4 65,0
5. Waardoor de daling van de beroepsbevolking nog meevalt In de periode 2009-2014 daalt de beroepsbevolking in Limburg met slechts 1 procent, maar vanaf 2015 daalt deze structureel. Tot en met 2020 daalt de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg met 2 en 4 procent. In Zuid-Limburg daalt de beroepsbevolking het meest, namelijk met 7 procent. 600.000 500.000
600.000 505.700 500.400 481.000
500.000
400.000
400.000
300.000
300.000
200.000
200.000
100.000
100.000
0
0 Limburg 2009
2014
2020
267.600
130.500 130.800 128.300
107.700 107.200103.700
Noord-Limburg
Midden-Limburg 2009
2014
2020
262.400
249.000
Zuid-Limburg
6. Een beroepsbevolking die steeds hoger opgeleid is. 100% 90%
17
23
28
23
22
46
48
30
30
26
2009
2000
2009
28
26
80%
30
70% 60%
43 44
50%
44
45
42
42
40% 30% 20%
39
33
28
10%
32
27
0% 2000
2009
Limburg
2000
Noord-Limburg Laag
Middelbaar
Midden-Limburg Hoog
2000
2009
Zuid-Limburg
5. Komt er verlichting uit de andere regio’s?
2010 Noord-Brabant
Inkomende pendel
Uitgaande pendel
Saldo
13.200
29.300
-16.100
Gelderland
3.700
7.900
-4.300
Overige provincies
3.100
17.100
-14.000
13.500
1.200
+12.400
6.700
4.200
+2.500
40.200
59.700
België Duitsland Totaal Limburg
2010 Noord-Limburg Midden-Limburg Zuid-Limburg
Pendelsaldo België
-19.500
Pendelsaldo Duitsland
+ 130
+ 1.950
+ 2.000
+ 240
+ 10.270
+ 310
Vraag op de Limburgse arbeidsmarkt
1. Werkgelegenheidsstructuur 2009 Limburg
Limburg: 528.000 arbeidsplaatsen
1% 4%
4%
3% 6%
17% 6% 1%
Nederland 1% 1% 4% 3% 15%
4%
4%
1% 6%
7% 6%
18% 14%
4% 3%
9%
Landbouw en visserij Voeding 6% Chemie Metaal en elektrotechniek Overige industrie 5% Energie Bouw en ontroerend goed Handel en reparatie Horeca Transport en communicatie Bank- en verzekeringswezen Zakelijke dienstverlening Overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige diensten
5%
17% 10% 2%
8%
6%
2. Vacatures In de periode van Q4 2009 t/m Q3 2010 ontstonden er in Limburg, ondanks de crisis, circa 36.700 vacatures. De meeste hiervan waren in de handel en dienstverlening, en op de niveaus MBO en het snijvlak van MBO en HBO.
3. Werkgelegenheid Tot met 2014 daalt de werkgelegenheid licht. In Zuid-Limburg is de daling van de beroepsbevolking (-2%) duidelijk groter dan de daling van de werkgelegenheid (-0,8%). 600.000
528.000 525.200
500.000 400.000 278.700
300.000 200.000
276.500
140.100 139.300 109.200 109.300
100.000 0 Limburg
Noord-Limburg 2009
Midden-Limburg 2014
Zuid-Limburg
4. Werkgelegenheid naar hoofdsector
250.000
225.255
226.200
200.000
177.690 169.274
150.000 113.404 103.160 100.000 50.000
20.110 18.120
0 Agrarische sector
Nijverheid 2009
Commerciële diensten 2014
Niet-commerciële diensten
4. Gevolgen kabinetsplannen arbeidsmarkt • 18 miljard bezuinigen • Voorgenomen bezuiniging van 170 miljoen euro op beroepsonderwijs voor 30plussers, bezuiniging op re-integratiebudgetten • Afgezet tegen RAIL 2011(*) zijn er op korte termijn (2010-2011) weinig veranderingen. Op middellange termijn (2012-2014) werken de voorgenomen bezuinigingen sterker door: • De economische groei zal iets lager zijn (1,3% in plaats van 1,75%). • De werkgelegenheid zal verder afnemen, met name binnen de overheid, horeca en handel. De werkgelegenheid in de zorgsector zal nog wel toenemen, maar minder hard. • Arbeidsplaatsen: 513.600 in plaats van 520.700 • Beroepsbevolking: 496.600 in plaats van 500.300 • Werkloosheid (nww): 39.400 in plaats van 36.600 • Arbeidsmarktperspectieven en krapte veranderen slechts weinig (*) Midden scenario RAIL 2011, aangepast op basis van doorrekening regeerakkoord CPB november 2010.
Discrepanties en reserves
1. Werkloosheid (NWW) •
In Limburg hoger dan landelijk
•
Niet zo hoog opgelopen als verwacht (vasthouden werknemers bij lagere productie, deeltijd-ww, zzp enz.)
•
Eerder dan verwacht herstel, eind december 7,4 procent
•
Eind december 2010 in Zuid-Limburg 23.000 (8,5%)
•
Noord- en Midden-Limburg 14.000 (6,2%)
Werkloosheid zal verder dalen, maar is structureel onder ouderen. Ruim de helft van de niet werkende werkzoekenden in Limburg is 45 jaar of ouder.
2. Onbenutte arbeidskrachten •
Limburg heeft 255.000 mensen die tot de niet-beroepsbevolking behoren
•
Een deel daarvan kan vanwege diverse redenen (bv zorgtaken, studie of ziekte) niet 12 uur of meer per week werken: 226.000
•
Daarmee blijven 29.000 Limburgers over die wel willen werken, maar niet actief op zoek zijn naar werk
3. UWV krapte 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sept okt nov dec
0
2008
2009 Nederland
2010 Limburg
Normen: zeer ruim (0-0,24); ruim (0,25-0,39); gemiddeld (0,40-0,54); krap (0,55-0,69); zeer krap (0,70 en hoger).
Aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt
1. Arbeidsmarktinstroom & baanopeningen 2010-2014 (totaal) 120.000 97.200
100.000 86.700 80.000
60.000 46.800
53.000
40.000 22.000
23.400
20.000
17.800
20.900
Limburg
Noord-Limburg Arbeidsmarktinstroom
Midden-Limburg Baanopeningen
Zuid-Limburg
Perspectief schoolverlaters
3. Perspectief schoolverlaters 2014 Opleidingstype
Nederland
Limburg
Noord-Limburg
Midden-Limburg
Zuid-Limburg
Basisonderwijs
slecht
slecht
slecht
slecht
slecht
VMBO TL VMBO groen VMBO techniek VMBO economie VMBO verzorging
goed matig goed redelijk redelijk
goed matig goed redelijk goed
goed redelijk goed redelijk goed
goed matig goed redelijk goed
goed slecht goed redelijk redelijk
HAVO/VWO MBO groen MBO techniek MBO sociaal-cultureel MBO gezondheidszorg MBO economie
goed redelijk goed redelijk goed matig
redelijk redelijk goed redelijk redelijk matig
matig redelijk goed redelijk redelijk matig
redelijk redelijk goed redelijk redelijk matig
redelijk matig goed redelijk redelijk matig
HBO onderwijs en sociaal-cultureel HBO groen HBO techniek HBO (para)medisch HBO economie
goed redelijk goed goed goed
goed redelijk goed goed redelijk
goed matig goed goed redelijk
goed redelijk goed goed goed
goed redelijk goed goed redelijk
WO letteren en sociaal-cultureel WO groen WO techniek WO medisch WO economie
redelijk matig redelijk goed matig
NB RAIL maakt geen onderscheid tussen MBO niveaus. Het perspectief kan aanmerkelijk verschillen tussen niveau 2 en niveau 3 en 4.
4. Over welke aantallen spreken we dan? Limburg: WP 2009 27.700
Limburg eind 2014: Tekort / Overschot 5.200
VMBO tl VMBO groen VMBO techniek VMBO economie VMBO verzorging
37.200 3.300 35.700 11.600 18.800
-4.300 300 -1.700 200 -400
HAVO/VWO MBO groen MBO techniek MBO sociaal-cultureel MBO gezondheidszorg MBO economie
38.700 11.900 72.500 43.300 18.000 59.000
400 600 -2.700 1.800 300 4.300
HBO onderwijs en sociaalcultureel HBO groen HBO techniek HBO paramedisch HBO economie
39.400 2.000 18.400 11.800 25.900
-2.200 0 -200 -800 0
* * * * *
* * * * *
Opleidingstype Basisonderwijs
WO letteren en sociaalcultureel WO groen WO techniek WO medisch WO economie
NB RAIL maakt geen onderscheid tussen MBO niveaus. Het perspectief kan aanmerkelijk verschillen tussen niveau 2 en niveau 3 en 4.
5. MBO opleidingen met goede vs slechte perspectieven op een baan Beste perspectieven op een baan
Slechtste perspectieven op een baan
• • •
• • • • • • • •
• • • • • • •
MBO fijnmechanische techniek MBO techniek overig MBO werktuigbouw en mechanische techniek MBO bouw MBO installatietechniek MBO vervoer MBO elektrotechniek MBO levensmiddelentechniek/ vleesverwerking MBO brood en banket MBO grond-, weg- en waterbouw
•
MBO ICT MBO toerisme en recreatie MBO gezondheidstechniek MBO groene ruimte MBO uiterlijke verzorging MBO handel MBO operationele techniek MBO sociaal-pedagogisch en welzijn MBO beweging en therapie
NB RAIL maakt geen onderscheid tussen MBO niveaus. Het perspectief kan aanmerkelijk verschillen tussen niveau 2 en niveau 3 en 4.
6. Perspectief werkgevers 2014: knelpunten Nederland
Limburg
Noord-Limburg
Midden-Limburg
ZuidLimburg
Elementaire beroepen
vrijwel geen
vrijwel geen
vrijwel geen
enige
vrijwel geen
Lagere niet-specialistische beroepen Lagere docenten sportvakken Lagere agrarische beroepen Lagere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen Lagere technische beroepen Lagere transportberoepen Lagere (para)medische beroepen Lagere administratieve,commerciële beroepen e.d. Lagere beveiligingsberoepen Lagere verzorgende beroepen
enige enige vrijwel geen enige enige enige enige enige enige vrijwel geen
groot enige vrijwel geen groot enige enige groot enige enige enige
enige vrijwel geen vrijwel geen groot enige enige enige enige enige vrijwel geen
groot enige enige groot enige enige groot enige enige enige
groot enige vrijwel geen groot enige enige groot enige enige enige
Middelbare docenten transport-, sportvakken Middelbare agrarische beroepen Middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen Middelbare technische beroepen Middelbare transportberoepen e.d. Middelbare (para)medische beroepen Middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. Middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen Middelbare taalkundige, culturele beroepen Middelbare beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij Middelbare verzorgende beroepen e.d.
enige vrijwel geen groot groot enige enige vrijwel geen vrijwel geen enige vrijwel geen vrijwel geen
enige vrijwel geen groot groot enige vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen enige vrijwel geen vrijwel geen
vrijwel geen vrijwel geen groot enige enige vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen
enige vrijwel geen groot groot groot vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen enige vrijwel geen vrijwel geen
enige vrijwel geen groot groot groot vrijwel geen vrijwel geen vrijwel geen enige vrijwel geen vrijwel geen
7. Perspectief werkgevers 2014: knelpunten Hogere pedagogische beroepen Hogere landbouwkundige beroepen
Nederland
Limburg
Noord-Limburg
Midden-Limburg
ZuidLimburg
enige
enige
enige
groot
groot
vrijwel geen
vrijwel geen
vrijwel geen
vrijwel geen vrijwel geen
Hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen
groot
enige
enige
enige
enige
Hogere technische beroepen
groot
groot
enige
groot
groot
Hogere transportberoepen
groot
groot
groot
groot
groot
Hogere (para)medische beroepen
groot
groot
enige
groot
groot
Hogere administratieve,commerciële, economische beroepen
enige
vrijwel geen
vrijwel geen
enige
vrijwel geen
vrijwel geen vrijwel geen
vrijwel geen
enige
vrijwel geen
Hogere juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen Hogere taalkundige, culturele beroepen
enige
enige
enige
groot
groot
Hogere beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij e.d.
enige
enige
vrijwel geen
groot
enige
Hogere verzorgende beroepen
enige
enige
vrijwel geen
groot
groot
Managers (HBO werk- en denkniveau)
enige
enige
vrijwel geen
enige
enige
Wetenschappelijke pedagogische beroepen
enige
Wetenschappelijke landbouwkundige beroepen
geen
Wetenschappelijke wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen
enige
Wetenschappelijke technische beroepen
enige
Wetenschappelijke (para)medische beroepen e.d.
groot
Wetenschappelijke economische, administratieve beroepen e.d.
vrijwel geen
Wetenschappelijke juridische, bestuurlijke beroepen
vrijwel geen
Wetenschappelijke beroepen m.b.t. gedrag en maatschappij e.d.
enige
Managers (WO werk- en denkniveau)
enige
8. Samenvattend •
De Limburgse economie is minder gevoelig voor conjunctuur; De effecten van de crisis in omvang van werkloosheid zijn meegevallen
•
De Limburgse bevolking krimpt en wordt grijzer
•
Het zuiden van de provincie gaat dit het meeste merken
•
De Limburgse arbeidsmarkt krijgt te maken met een lager aanbod aan werkenden en een hoge vervangingsvraag; de komende vijf jaar kan de instroom niet aan de vraag naar nieuwe arbeidskrachten voldoen
•
De grootste tekorten ontstaan in sectoren die juist in Limburg relatief groot zijn: techniek en zorg
•
De oplossing komt niet uit België of Duitsland; Behoud van oudere werknemers en oppakken reservoir 45+ zijn nodig
•
Bezuinigingen van de overheid beperken ‘de smeerolie’ van de arbeidsmarkt
•
Eenduidige informatie en uitgangspunten -> aan de slag!
Oplossingsrichtingen
1. Oplossingsrichtingen voor arbeidsmarktknelpunten: De Arbeidsradar of Cirkel van Stimulus
1. Bredere oplossingen • Economisch beleid • Sociaal beleid • Woon-, werkklimaat • Experimenten regelgeving?
3. Kwadrant onderwijs • Goede en vroege voorlichting • Begeleiding studenten • Doorlopende leerlijnen • Sturen op opleidingsaanbod • Goede stages en leerbanen • Branchegerichte kennisarrangementen • (Arbeidsmarkt)onderzoek
4. Kwadrant werkenden • (Strategische) personeelsplanning • Om- en bijscholing • Aandacht werktijden/te werken uren • Inzetbaarheidsbeleid • Boeien/binden doelgroepen • Uitruil van personeel
5. Kwadrant reserves • Re-integratie (structureel) • Arbeidsmigranten – Vasthouden MOE-landers – Bevorderen grenspendel naar Limburg • Verder verhogen arbeidsparticipatie
6. Kwadrant bedrijfsvoering • Sociale innovatie • Verhoging arbeidsproductiviteit • Afstemmen productie op personeel – Roosters – Werktijden • Aantrekken werkgelegenheid indien arbeidsaanbod
7. Richtinggevende condities • (EUregionale) samenwerking • Vraaggerichtheid • Anticyclisch
