gemeente Eindhoven
Raadsnummer 07. R22 5 9. OOI Inboeknummer oybstoryby Dossiernummer gab.aor 4 september zoor
Raads informatiebrief Betreft Crypte van Eindhoven. 1 Inleiding De paters Augustijnen, gevestigd aan de Augustijnendreef 15 zijn de eigenaar van het klooster Marienhage. Tijdens een archeologisch onderzoek, dat afgelopen voorjaar is uitgevoerd, bleken de middeleeuwse fundering van de oude noordvleugel van het middeleeuwse klooster Marienhage in de grond verscholen te zitten.
2 Actuele ontwikkelingen De archeologische vondsten hebben een belangrijke cultuurhistorische waarde voor de gemeente Eindhoven. Dit is de aanleiding om een haalbaarheidsonderzoek te verrichten naar de mogelijkheden om de middeleeuwse funderingen te conserveren en deze samen met de vele archeologische vondsten tentoon te stellen voor het publiek door middel van de bouw van een crypte. In de crypte kunnen ook vondsten worden tentoon gesteld aan het publiek. Het haalbaarheidsonderzoek koste 17.000,ÃćâĆňâĂİ wat past binnen de budgetten van de diensten Stedelijke
Ontwikkeling en Beheer, Algemene en Publiekszaken en Maatschappelijke Ontwikkeling.
3 Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben besloten de directeur van de dienst Stedelijke Ontwikkeling en Beheer op te dragen een haalbaarheidsonderzoek te doen en daarover voor 1 januari 2008 aan het college te rapporteren.
4 Ter inzage gelegde stukken 1 Bijlage historie klooster Marienhage. 2 Bijlage huidige situatie klooster Marienhage. 3 Bijlage plan van aanpak projectgroep. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,
A. Brunninkhuis, secretaris
EB07020455
lnboeknntnmet ERZot
Bijlage historie kiooster Marienhage Het gebied waar het klooster MarRnhage ligt, behoorde tot1874 tot Woensek Reeds v66r de stadsstichting van Eindhoven in of kort voor 1232 bevond zich op de plaats van Marienhage een versterking die toebehoorde aan de heren van Cranendonk die ook Woensel in bezit hadden, Eindhoven behoorde aanvankelijk deels aan de hertog van Brabant deels aan de heer van Cranendonk totdat de stad ifi 1368 geheel aan de heer van Cranendonk in leen werd gegeven. De tweeherigheid is nog te zien aan het gemeentewapen van Eindhoven dat teruggaat op een stadszegel uit de ’i 3 eeuw. De versterking was aanvankelijk van hout, later van steen en lag op een kunstmatige verhoging, een motte, die omgeven was door een gracht. Deze verhoging is nog herkenbaar vanaf de Ten Hagestraat en op het binnenterrein van Mariilnhage zijn nog muurresten van dit versterkte huis of kasteel aangetroffen. In 1420 schonk Jan van Schoonvorst zijn huis Ten Hage aan vijf Eindhovenaren om
daarin een klooster van de Augustijner kanunniken te vestigen. Zelf had hij een nieuw kasteel laten bouwen ter piaatse van Ravensdonck, dat opgenomen was in de omwalling van de stad. Het klooster, dat bekend stond ais "Onzer Lieve Vrouwe op
die Hage," kende een bloeiend bestaan, In 1423 sloot men zich aan bij de congregatie van Windesheim. in 1433 werd de kloosterkerk ingewijd en in de Jaren
daarna werd het klooster tretraeeee ay ere <eehee rerrreee rreeBeoslee Tie Irere re BIRf er eee reaeerer eee Ir.1 eeeeeree
re eend eerde Secr ei eee nrree. oe
eieerreieireeev ees eer eeei aeeeeae ea aeeeer
eee ae eeeeeeeeee eee ere
rereeeeeeeeeeie eee aeaeeer IÂż 368 raast
aanzienlijk uitgebreid. ln 1443
was het klooster Ten Hage volledig gesticht, op de plek van de oude burcht. Resten van de
kloostergang zijn in het binnenhof aangetroffen en gedeeltelijk nog zichtbaar. Het klooster stond in de 15’ en 16’
eeuw bekend om zijn uitgebreide bibliotheek. Heiaas is deze later verspreid geraakt
Slechts een boek uit deze bibliotheek is nu in bezit van Mari6nhage. Ook werden er in het klooster verschillende boeken geschreven. Zo voltooide Nicoiaas Clopper er in 1472 zijn befaamde wereldkroniek Florarium Temporum. ln 1486 heeft er een grote stadsbrand gewoed door de eindeloze vete tussen Brabant en Gelderland, waardoor de heie stad door het vuur werd vernield. Slechts zes kleine huisjes en het klooster Ten Hage werden dit lot grotendeels bespaard. De stad werd snel herbouwd. Dat kon zo snel omdat men toestemming kreeg op elke haarstede van Peel en Kempenland" twee stuivers belasting te heffen "om de vesten der stad opnieuw te graven . ’ Maar later ’ "Ach lieve tijd", de boeiende historie van Eindhoven, de Eindhovenaren en de groei van hun stad, Waanders uitgevers in samenwerking met het 5treekarchief Regio Eindhoven-Kempenland en museum Kempeniand.
tnboeknummer EBycr
hebben de oorlogen in de 16’ eeuw het klooster niet onberoerd gelaten. In ’l543 kon men plundering door de Geldersen door een afkoopsom voorkomen, Ook ontkwam het klooster aan de Beeldenstorm in 1566. Maar bij de belegeringen van de stad werd het klooster zwaar getroffen De kloosterlingen vluchtten toen naar hun refugiehuis
in ’s-Hertogenbosch, Na hun terugkeer volgden herstelwerkzaamheden. In 1628 werd de oostgevel herbouwd, zoals te zien is aan de muurankers met het jaartal, Deze
historische oostvleugel werd in 1986 gerestaureerd. Hoewel in ’l636 de roomskatholieke geestelijken op bevel van de Staatse overheid de Meierij moesten
varlaten, werd voor de bewoners van het klooster Ten Hage tot ’i651 een uitzondering gemaakt wegens de rot die ze op het gebied van onderwijs.en arrnenzorg vervulden, De meesten vertrokken toen echter. In de jaren daarna mochten de kloosterlingen van hun eigendommen gebruik blijven maken tot ze vrijwei uitgestorven waren. In ’i688 werden de kloostergoederen geconfisqueerd en toegevoegd aan de domeinen van de prins van Oranje als heer van Eindhoven. Daarna werd het klooster bewoond door de rentmeester van de prinselijke domeinen van Eindhoven en Cranendonk tot 1791, De kloosterkerk verviel op den duur tot een ruine. De Nassause domeinen kwamen in de Franse tijd in bezit van de 5taat, die de gebouwen verhuurde. In het voormalige klooster werd in 1803 een katoendrukkerij en in 1815 een fabriek van wollen en katoenen stoffen gevestigd door A, van Moorsel 8 Co. Deze firma werd later voortgezet onder de naam Van der Velden 8 Van Genlp aan welke firma de gebouwen in 1834 werden verkocht.ln 1890 werd het terrein met
opstallen aangekocht door de paters Augustijnen. Zij bouwden in 1898 de H. Hartkerk naar ontwerp van P. J. Bekkers en J. P I, Hegener. Het gebouw is vooral door
het Christusbeeld op de toren een opvallend element in het stadsbeeld. Het kerkgebouw heeft fraai gedetaiileerd metselwerk en in de voorgevei wordt het beeld
van de H, Augustinus geflankeerd door de beelden van de H, Monica en de H.
Nicolaas van Tolentino. Vanaf 1912 verrees aan de Kanaalstraat het gebouwencomplex van een internaat en middelbare school, het Gymnasium Augustinianum, De vleugel aan de Kanaalstraat en de Studentenkapel zijn in :2!!,!,". / r P’1924Q5 naar een expressionistisch ontwerp van Dom. Paul ,! ( Xg Bellot gebouwd, Het Augustinianum verhuisde in 1959 naar de Geldropseweg, In 1935 werd aan de Augustijnendreef een nieuwe vleugel aan het klooster toegevoegd. In 1995 kreeg de bibliotheek een
nieuw gebouw, wat de gelegenheid bood voor een archeologisch onderzoek. Uiteindelijk is er slechts hhn deel van het totale klooster blijven bestaan en is er aan de andere zijden aanbouwen gerealiseerd om de augustijnen te huisvesten (zie rode omkadering). Een aantal jaren terug heeft Joop Witteveen deze enige oude vleugel uit 1443 van het klooster gerestaureerd,
[nboeknummer sayax
Bijlage huidige situatie klooster Marienhage Het eigendom van het klooster Marlenhaeghe is van de paters Augustijnen. De paters
Augustijnen wilden het verzorgingshuis uitbreiden.
Daarvoor voerden ze overleg me de gemeente Eindhoven omtrent de bouwvergunning. Maar
voordat de gemeente Eindhoven een bouwvergunning af kon geven, moest er eerst een archeologisch onderzoek plaatsvinden. Tijdens dit
onderzoek bleek de oude noordvleugel van het middeleeuwse klooster in de grond verscholen te
zitten. De gemeente Eindhoven vindt deze blootgelegde fundering en vloer zo waardevol dat er een onderzoek wordt gedaan of het mogelijk is een bezichtigingskelder voor het tentoonstellen van de archeologische
vondsten van het klooster en andere opgravingen in de stad te realiseren, De paters Augustijnen hebben voor de uitbreiding van het klooster Marienhaeghe de opdracht gegeven aan architectenbureau Van
de Ven, Franken, Onstenk Door Cornelis van de Ven is de uitbouw getekend. Aangezien er archeologische vondsten aan het licht kwamen
en het idee geopperd werd om deze vondsten tentoon te steilen is opdracht verstrekt aan archltectenbureau Van de Ven, Franken, Onstenk om een
haalbaarheidsstudie te doen naar het .mogeiijk realiseren van een bezichtigingskelder/ inkijkhuis. De onderstaande tekening laat u zien hoe zij dit vorm
hebben gegeven, Uiteraard zijn er meerdere varianten mogelijk en is dit niet de enige oplossing. De paters hebben hier hun reactie op gegeven dat het een te hoog gebouw is,
waarbij ze te veel overlast zullen krijgen van de bezoekers van het bezichtigingskelderl inloophuis en wensen een lager bouwwerk van beton zonder een glazen dak, Daarbij willen ze als het ware een bezichtigingskelder van maximaal
3 meter boven maaiveld met een betonnen dak, Op dat dak moet het groen teruggeplaatst worden zodat ze nog een binnentuin behouden voor de paters.
VAN OE VEN & FRANKEN W ONSTERK 05214
Igktteeknummer BBA tbz
Bijjage plan van aanpak projectgroep Stap 1: Goedkeuring dossier door B &W.
Stap 2: Vervolgens moet er in nauw overleg met de paters een archeologisch radaronderzoek gedaan worden naar de overige en verder in het gebied verspreide archeologische vondsten. Daarnaast is het advies van de monumentencommissie vereist om eerst de archeologische waarden van het hele terrein in kaart te brengen. Op basis van dit archeologisch onderzoek en advies van de monurnentencommissle
kan een voorstel gemaakt worden waar en hoe groot het toekomstige bezichtigingskelder kan/mag worden, Stap 3: Opstarten projectgroep onder leiding van pressie van Rooij. Er is nauw overleg
noodzakelijk met de paters. Vandaar dat er wordt voorgesteld de rol van de paters uit te breiden in de projectgroep aangezien de opgravingen in hun tuin liggen en voor
de reafisatie hnn medewerking vereist is. ire Henri van Abbesdchdng biedt ha deskundigheid hierin aan om de gemeente Eindhoven met het verdere traject te helpen (rondleidingen en plannen voor zichtbaarheid). De projectgroep zal bestaan uit: Jessie van Rooij (vertegenwoordiger van de sector Vastgoed), Nico Arts (vertegenwoordiger van Archeologie), Fons Spijkers (vertegenwoordiger van de Monumentenzorg), Harrie Swlnkels (vertegenwoordiger van Bouw en Woning Toezicht) van de gemeente Eindhoven. Daarnaast wordt deze uitgebreid met de Wij
Wernink van de Henri van Abbestichting en een afgevaardigde van de paters Augustijnen. Stap 4: De projectgroep zal een business-case voorbereiden waarin een beeld wordt geschetst van: - inhoudelijk programma van eisen (misschlen meerdere scenario’s mogelijk) - fysieke en ruimtelijke mogelijkheden en onmogelijkheden l incL voorlopig ontwerp)
-investeringsbehoefte, exploitatiekosten, externe financieringsbronnen (incidenteel/structureet), mogelijke opbrengsten
Stap 5: De buslnesscase, inclusief voorlopig ontwerp, inclusief kosten en dekking, wordt ter besluitvorming voorgelegd aan 8+W (go-no go) in het 4’ kwartaal 2007,
