provincie Prenthe lli'-ihihii'i'r'hi-ihh UNE; im! G< -, vmmmpm Aan: het college van burgemeester en wethouders van Emmen Postbus RA EMMEN

Provinciehuis Westerbrink i, Assen Postadres Postbus 122, 9400 AC Assen www.drenthe.nl

T (0592)365555 F (0592)365777

Aan: het college van burgemeester en wethouders van Emmen Postbus 30001 7800 RA EMMEN

provincie Prenthe

G<

- ,

UNE;

im

!

lli'-IHIHii'i'r'HI-IHh

Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve aanwijzing van 59 provinciale monumenten in de categorie "gebouwd na 1940, minstens 40 jaar oud"

Geacht college, Graag willen wij u op de hoogte stellen van het feit dat wij 58 panden en objecten hebben aangewezen als provinciaal monument in de categorie "gebouwde monumenten na 1940 minstens 40 jaar oud". Wij hebben hierover in onze vergadering van 27 april 2010 een besluit genomen op grond van een positief en unaniem advies van de provinciale monumentencommissie van 15 maart 2010. Om welke panden het in uw gemeente gaat, kunt u vinden in de bij deze brief gevoegde "lijst provinciale monumenten, categorie gebouwde monumenten na 1940, minstens 40 jaar oud" en de bijbehorende redengevende omschrijvingen. Op 17 november 2009 hebben wij het voornemen uitgesproken 75 provinciale monumenten aan te wijzen. Tegen deze voorlopige aanwijzing zijn 41 zienswijzen, gericht tegen 33 voorlopige aanwijzingen, ingediend. Tegen 42 voorlopig aangewezen monumenten zijn geen zienswijzen ingediend. Naar aanleiding van 1 zienswijze is 1 pand, een boerderij te Hijken, niet aangewezen als monument. De reden hiervan is dat de boerderij na de inventarisatie, maar voor de voorlopige aanwijzing ingrijpend is verbouwd en daarmee niet meer voldoet aan de gestelde criteria.

vmMmPM

Naar aanleiding van 7 zienswijzen is besloten om over 4 voorlopig aangewezen monumenten nog geen definitief besluit te nemen. De reden hiervan is dat tijdens de hoorzitting naar voren is gekomen dat er andere belangen zijn die wellicht zwaarder wegen dan het cultuurhistorisch belang op grond waarvan de voorlopige aanwijzing heeft plaatsgevonden. Nader onderzoek, onder andere aan de hand van gesprekken met betrokkenen, zal ertoe moeten leiden dat met een gedegen belangenafweging een definitief besluit kan worden genomen. De definitieve besluitvorming rondom de aanwijzing van de 12 ensembles is naar aanleiding van 12 zienswijzen (gericht op 7 voorlopige aanwijzingen) uitgesteld tot juni 2010. Één van de redenen is dat gekeken gaat worden welke bescherming deze ensembles reeds genieten vanuit de gemeente. Daarnaast zal de redengevende omschrijving worden uitgebreid met een alinea waarin exact wordt aangegeven welke delen van de woningen vallen onder de bescherming. De overige 21 zienswijzen zijn voorgelegd aan de provinciale monumentencommissie. Na een positief advies is een definitief besluit genomen over deze 21 provinciale monumenten. Naar aanleiding van zienswijzen en het advies van de provinciale monumentencommissie is een aantal redengevende omschrijvingen aangepast. Daarnaast is een besluit genomen over 37 monumenten waartegen geen zienswijze was ingediend. De panden en objecten die op deze lijst zijn geplaatst, behouden met de definitieve aanwijzing een wettelijk beschermde status. Wanneer een eigenaar een beschermd monument wil herstellen, restaureren of slopen, moet er behalve een bouwvergunning ook een monumentenvergunning worden aangevraagd. Hierover hebben wij separaat afspraken met u gemaakt. Uitgebreide informatie over de monumentenlijst kunt u vinden op de website www.provincialemonumentendrenthe.nl. Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 mei 2010 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,

voorzitter Bijlage(n): jk/coll.

Provinciale Monumenten- objecten periode 1940-1969 (40 jaar en ouder) Categorie

•

Adres

Postcode Plaats

nr.

codering

I. Bedrijfspanden

1 2 3 4 5 6 7 8

PM2-0226 PM2-0228 PM2-0229 PM2-0232 PM2-0233 PM2-0234 PM2-0235 PM2-0236

FAB BED FAB BED BED BED WINWON BED

9 10 11 12

PM2-0239 PM2-0240 PM2-0242 PM2-0244

II. Agrarisch erfgoed BOE Stationsstraat 1 BOE Middendorp 5 BOE Beilerweg 26 BOE Zuiderdiep 527

13 14 15 16 17 18 19 20

PM2-0245 PM2-0246 PM2-0248 PM2-0249 PM2-0250 PM2-0251 PM2-0252 PM2-0253

III. Kerken KER KER KER KER KER KER KER KER

Meerstraat 2 De Mente 2 Zwarte Dijkje 5 Thorbeckelaan 73 De Omloop 8 Statenweg 2 Heidebloemstraat 2 Lindelaan 49/Burg. Both Lohmansweg 1

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

PM2-0254 PM2-0256 PM2-0257 PM2-0258 PM2-0259 PM2-0260 PM2-0261 PM2-0262 PM2-0264 PM2-0265 PM2-0266

IV. Scholen SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH

9402AR Prins Bernhardstraat 11 9422AD Veenhoopsweg 60 7942AL Goeman Borgesiussingel 2 en 4, van der Duvn van Maasd; 9765BH Brinkhovenlaan 3b 7822EM Sparrenlaan 4-5 7812AK Zuidbargerstraat 94 9342PL Lindelaan 34 7901LB Pesserstraat 33 9402NP Industrieweg 3 9421RH Ribesstraat 1 9404GK Dotterbloemstraat 169

32 33 34 35 36 37

PM2-0267 PM2-0268 PM2-0269 PM2-0270 PM2-0271 PM2-0272

V. Waterstaatkundige gebouwen en obiecten WAT Haveltersluis Rijksweg NZ117971 CX Havelte, Dieversluis WAT/CUL Hoofdkanaal OZ 2 WAT Hunzeweg 4 (gemaal) Hunzeweg8 (dienstwoning) WAT Kamerlingh Onneslaan 1 WAT Verlengde Oosterdiep OZ 116 WAT De Dijk 1

38 39 40 41 42

STR OVH ZOR VRZ

Dorpsstraat, hoek met Rozenstraat, tegenover Dorpsstraa 9482PB 7981BZ Brink 4 9404LB Burg Bothenius Lohmanweg 8 en 10 (onderdelen) Van Veenstraat 24 en 26 9423VB

47 48

PM2-0273 PM2-0274 PM2-0275 PM2-0276 PM2-0277 en PM2-0277a PM2-0278 PM2-0279 PM2-0280 PM2-0281 en PM2-0281a PM2-0283 PM2-0285

STE OVH

Mensingheweg 20 Raadhuisplein 1

49 50 51 52 53

PM2-0286 PM2-0287 PM2-0288 PM2-0290 PM2-0291

VII. Militair W02 W02 W02 MIL MIL

54 55 56 57 58

PM2-0295 PM2-0300 PM2-0305 PM2-0307 PM2-0309

VIII. Woningbouw WON Eeserstraat 33 WON Boterdijk 15 WON Roderweg 19 WON Hoofdweg 292 WON Taxusplantsoen 22-24 (even)

43 44 45 46

i-

Vaart ZZ (hoofdkantoor Avebe) onderdeel aard.meelfabri« 9514AB 7973JC Van Helomaweg 45 8351HM Midden 184-186 7941AS Noordeinde 31 (hoofdkantoor Agrifirm) onderdeel silo 7941KM Burg. Knopperslaan 31 9405TA Schepersmaat 4 Brink 10,11,12 en 12a, Brinkstraat 3 t/m 65 (oneven) en 9401HT 9403AB Industrieweg 38

VI. Voorzieningen en openbare gebouwen REC Burgemeester Osselaan 12 REC Johannes Postweg 5 SPO Stoekeplein 1 VRZ Aelder Hooghe 4-5-6 VRZ Zuiderdiep 65 en 65a

erfgoed Burg. Legrowee 64A Oosterbroek la Oosterbroek 16 Ruinerweg 7 Schoonebeekerdiep

Gemeente

Gasselternijveen Darp Wapserveen Meppel Meppel Assen Assen Assen

Aa en Hunze Westerveld Westerveld Meppel Meppel Assen Assen Assen

9414TH 9414AE 9414TK 7876BG

Hooghalen Hooghalen Hooghalen Valthermond

Midden-Drenthe Midden-Drenthe Midden-Drenthe Borger-Odoom

7815XG 7761BJ 7914PA 7942CM 7891KS 7824CX 7887EB 9404KR

Emmen Schoonebeek Noordscheschut Meppel Klazienaveen Emmen Erica Assen

Emmen Emmen Hoogeveen Meppel Emmen Emmen Emmen Assen

Assen Smilde Meppel Paterswolde Emmen Zuidbarge Een Hoogeveen Assen Bovensmilde Assen

Assen Midden-Drenthe Meppel Tvnaarlo Emmen Emmen Noordenveld Hoogeveen Assen Midden-Drenthe Assen

Dieversluis div. dorpen 7881CK Emmer-Compascuum De Groeve 9374TE 9406CL Assen 7884RZ Bargercompascuum 9473TM De Groeve

Westerveld/Meppe Emmen Tvnaarlo Assen Emmen Tvnaarlo

7761BS 7973JB 7902HM 7854RT

Schoonebeek Havelte Hoogeveen Aalden 2e Exloërmond

Emmen Westerveld Hoogeveen Coevorden Borger-Odoom

Tvnaarlo Diever Assen Hoogersmilde

Tvnaarlo Westerveld Assen Midden-Drenthe

Roden Vries

Noordenveld Tynaarlo

9571BC

9301KA 9481BG

9761TD Eelde 9761TG Eelde 9761TG * Eelde 7932PD Echten Schoonebeek

Tvnaarlo Tvnaarlo Tvnaarlo De Wolden Emmen

9531CL 9765EA

Borger-Odoorn Tvnaarlo Noordenveld Tvnaarlo Assen

9765CN 9401RH

Borger Paterswolde Peize Paterswolde Assen


T (0592)365555 F (0592)365777

provincieJ}renthe

Aan: Nederlandse Aardolie Maatschappij BV Schepersmaat 2 9405 TA ASSEN

•IrMlii'WiW1 AANTEKENEN MET HANDTEKENING RETOUR Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geachte heer/mevrouw, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Burgemeester Osselaan 12, 7761 BS Schoonebeek, monumentnummer PM2-0273, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie C, nummer 1847, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

m &msm

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt. Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van uw pand/object als provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.

Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,

, secretaris Bijlage(n): wa/coll.

, voorzitter


T (0592)365555 F (°592) 36 57 77

provincieDrenthe

BESCHIKKING Onderwerp

Definitieve plaatsing van het pand Burgemeester Ossenlaan 12 Schoonebeek, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Schoonebeek, sectie C, nummer 1847

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239

Behandelend ambtenaar bij de afdeling SociaalEconomische Ontwikkeling

mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21

register hypotheken 4

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Burgemeester Osselaan 12 te Schoonebeek, monumentnummer PM2-0273, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie C, nummer 1847, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt.

Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van uw pand/object als provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.


Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.

Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten voornoemd,



, voorzitter

Redengevende omschrijving Adres: Plaats: Postcode: Gemeente:

Burgemeester Osselaan 12 Schoonebeek 7761 BS Emmen

Monumentnaam: Recreatiegebouw De Boô Architect: A.C. Nicolai (Emmen) Bouwjaar: 1949-1951

Inleiding Nadat tijdens de Tweede Wereldoorlog olie werd gevonden in Schoonebeek en omgeving, werd in de jaren daarna door de Nederlandsche Aardolie Maatschappij (NAM) op grote schaal gestart met de winning daarvan. Voor het groeiende aantal medewerkers van het aardolieconcern was er in die jaren in Schoonebeek weinig vertier, waarop door de directie werd besloten een ontspanningscentrum voor NAM-medewerkers te bouwen. Dit gebeurde in navolging van de wijze waarop de Bataafse Petroleum Maatschappij, de voorloper van de NAM, dit gewend was te doen in de overzeese gebieden. De opdracht voor een ontwerp ging in 1948 naar architect A.C. Nicolai, die via de vader van zijn vrouw (toenmalig directeur van de NAM) al een aantal opdrachten voor woningbouw ten behoeve van personeel van de NAM had binnengehaald. Hij liet zich bij het ontwerp inspireren door de booën (veehut met woongedeelte) die van oudsher in het beekdal van het Schoonebeekerdiep voorkwamen. Hiermee wilde hij de huiselijke sfeer en bouwwijze van dit type stallen overbrengen in de architectuur van het ontspanningscentrum (ook De Boô genaamd). Het complex is een aantal malen verbouwd. In 1959 werd de dienstenvleugel verbouwd en in 1960 de squashbaan. Bijzonder is de ligging van het complex ten opzichte van het verderop gelegen NAMdorp. De Boô is namelijk zo gesitueerd dat de afstand van de dienstwoningen tot het ontspanningscentrum voor alle personeelsleden nagenoeg gelijk was. De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n veertig jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de NAM in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome.


Omschrijving Het project bestaat uit een voetbalveld, een oefenterrein, een buitenbad en twee tennisbanen. De terreinen en het zwembad worden door een Z-vormig complex van gebouwen, bestaande uit een clubhuis, kegelbanen, een squashhal en kleedruimtes van de weg afgescheiden. Het complex bestaat uit vier bouwdelen, het clubhuis en de squashhal hoger en met flauw hellende kappen, de kleedruimtes en de kegelbaan laag en met platte daken. De gebouwen zijn opgetrokken in een rood genuanceerde baksteen en worden geleed door rechtgesloten houten kozijnen onder hanenkam of rollaag, die grotendeels zijn voorzien van gemetselde bakstenen lekdorpels. Getuige een natuurstenen gevelsteen werd de eerste steen gelegd op 12 oktober 1950 door ir. M.J.F.W.G. Bolderdijk. Aan de zuidzijde van het complex ligt de in oostwestrichting gebouwde squashhal, een twee bouwlagen hoog gebouw op rechthoekige plattegrond. Het gebouw wordt gedekt door een zadeldak belegd met bitumen. De kap wordt aan de westzijde onderbroken door een lagere kraaiennestachtige erker op de tweede bouwlaag van de squashhal. De naar boven toe wijkende wanden van de overstekende erker bestaan geheel uit houten kozijnen met glas. De overkragende kap rust op houten gootklossen. Haaks op de squashhal het circa 20 m lange en één bouwlaag hoge gebouw met de kleedruimten voor het zwembad. Het gebouw wordt gedekt door een asymmetrisch zadeldak op witte gootklossen en bedekt met bitumen. Ter plaatse van de aansluiting met het clubhuis vertoont de plattegrond een lichte knik, waarbij het gebouw wordt onderbroken door een dwars geplaatste, risaliserende en verhoogde ingangspartij onder zadeldak. De ingang wordt gevormd door een keperboogportiek voorzien van een gemetselde omlijsting van in strek verwerkte baksteen. De noord- en de zuidgevel van dit bouwdeel worden gevormd door een risaliserende kopgevel die aan de bovenzijde door middel van een natuurstenen rand in de vorm van een gedeeltelijke accolade, de welving van het dak volgt. Het zich vanaf de oostgevel van de ingangspartij in noordelijke richting uitstrekkende clubhuis vertoont een grote openheid met aaneensluitende vensters over twee verdiepingen langs het sportcomplex en een glazen vliesgevel over de helft van een van de kopgevels. De gevels zijn opgetrokken in wit geverfde baksteen en het gebouw wordt gedekt door een met bitumen belegd overstekend asymmetrisch zadeldak dat aan alle zijden rust op witte houten gootklossen. Het interieur van het clubhuis is open over twee verdiepingen, met op de eerste verdieping rondom een galerij die aan de buitenzijde wordt voortgezet in een ver uitkragend balkon met een opvallende opengewerkte balustrade uit beton en staal, dat via een sierlijk vormgegeven trappartij langs bovengenoemde kopgevel, ook uit beton en staal, bereikbaar is.


De kegelbaan is gebouwd in oost-westelijke richting en is aan de oostzijde verbonden met de platte aanbouw van het clubhuis. Ook dit bouwdeel wordt gedekt door een asymmetrisch zadeldak zonder dakgoten. Aan de zuidzijde steken de sporen van de kap dak circa 1 m naar buiten en worden ondersteund door een houten draagconstructie, waardoor de indruk van een pergola wordt gewekt.

Waardering Recreatiegebouw De Boô, gelegen aan Burgemeester Osselaan 12 te Schoonebeek in de gemeente Emmen, gebouwd in opdracht van de NAM in de periode 1949-1951 door architect A.C. Nicolai (Emmen), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde als onderdeel van de geschiedenis van de oliewinning in Drenthe en specifiek voor het NAM-dorp in Schoonebeek; en als uitdrukking van een emotionele band of herkennigswaarde van de bewoners, gerelateerd aan de geschiedenis van de NAM in Drenthe - architectuurhistorische waarde vanwege de hoogstaande esthetische kwaliteiten van het ontwerp, geïnspireerd door de oude booën in Zuidoost Drenthe; vanwege het belang van gebouw voor het oeuvre van A. Nicolaï, zijn betekenis voor de naoorlogse architectuur in Drenthe en zijn relatie met de NAM specifiek - stedenbouwkundige waarde van het object vanwege de centrale ligging, als hart van het NAM-dorp in Schoonebeek en de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving - structurele gaafheid van het complex - uniciteit van het gebouw in Drenthe


In deze beschikking zijn andere kleuren gebruikt dan zwart en wit.

Ondergetekende, mevrouw Johanna Wilhelmina Alders-Braxhoofden, gemachtigd, secretarieel medewerker van de provincie Drenthe, verklaart dat dit stuk eensluidend is met het ter inschrijving aangeboden afschrift.

Assen



T (0592)3655 55 F (0592)365777

provincie T)renthe

Aan: het kerkbestuur van de Rooms Katholieke Parochie Titus Brandsma Meerstraat 8 7815 XG EMMEN

-|-|-Jfl-|llll"l'M|if--ill

AANTEKENEN MET HANDTEKENING RETOUR Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geacht bestuur, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Meerstraat 2, 7815 XG Emmen, monumentnummer PM2-0245, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie C, nummer 9952, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

—ê~.

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt. Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van uw pand/object als provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst. Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl. Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,


voorzitter


T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincieDrenthe


Definitieve plaatsing van het pand Meerstraat 2, 7815 XG Emmen, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie C, nummer 9952

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




ai

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Meerstraat 2 te Emmen, monumentnummer PM2-0245, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie C, nummer 9952, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.





>J,'

secretaris Bijlage(n): wa/coll.

, voorzitter

Redengevende omschrijving Naam: Adres: Plaats: Postcode: Gemeente:

Pauluskerk met pastorie Meerstraat 2 Emmen 7815 XG Emmen

Monumentnaam: Pauluskerk met pastorie Architect: Jan G.A. van Dongen jr. Bouwjaar: 1948-1949

Inleiding De rooms-katholieke Pauluskerk met aangebouwde pastorie is gebouwd in opdracht van de Paulusparochie naar een ontwerp van de Apeldoornse architect Jan G.A. van Dongen jr. in de periode 1948-1949 in een Byzantijns traditionele stijl. De pastorie en verbindingsgang stammen uit 1949. De kerk is gelegen midden in het groen op de hoek van de Weerdingerstraat en Meerstraat, in de as van de Meerdwarsweg. De kerk heeft de vorm van een Latijnse basiliek. Deze grijpt terug op de traditionele vorm van de vroegchristelijke basiliek. Hoewel kerkelijke stromingen na de Tweede Wereldoorlog veel hebben geëxperimenteerd met nieuwe architectonische vormen, kwam de vernieuwing in de architectuur voor de rooms-katholieke kerk pas in de jaren zestig van de 20e eeuw, met de kerkelijke modernisering van na het Tweede Vaticaans Concilie van 1962-1965. De rooms-katholieke kerk bleef tot die tijd in de vroeg-naoorlogse periode kiezen voor een herkenbare en traditionele architectuuruiting. Bij de vormgeving overheerst de strakke toon, maar met toepassing van ornamentiek van eenvoudige allure. De afbeelding van Sint Paulus, de schutspatroon, in het tympaan boven de entree is gemaakt door de kunstschilder Jos ten Hom uit Utrecht. Het hoofdaltaar is ontworpen en vervaardigd door Steph. Uytterwaal, de smeedijzeren kandelaars door de Utrechtse kunstsmid De Groot en het doophekje door smid Kobessen uit Apeldoorn. Het was de bedoeling aan de zuidzijde van de kerk een vrijstaande klokkentoren te bouwen, deze is echter nooit gerealiseerd. De architect Jan van Dongen jr. (1896-1973) rond in 1923 zijn studie Bouwkunde in Amsterdam af en gaat naar Apeldoorn waar hij zijn carrière start met de eerste pilaarloze kerk (S.S. Fabianus & Sebastianuskerk) in Nederland. Hij is overtuigd katholiek en vanaf 1925 lid van de Algemeene Katholieke Kunstenaars Vereeniging, een organisatie van katholieke kunstenaars die kunst en de beoefening daarvan in overeenstemming willen brengen met hun geloof. Hij wordt gekozen tot ondervoorzitter van de vakgroep Bouwkunst, tot na de Tweede Wereldoorlog de meest actieve vakgroep van de vereniging. De Delftse School wordt er als een belangrijke stroming gezien. In Van Dongen zijn eerste ontwerpen voor kerken toont hij een opvallende vooruitstrevendheid. Hij evolueert echter in zijn werk naar het traditionalisme, ook te zien in het ontwerp voor de Pauluskerk. Hij bouwt veel rooms-katholieke kerken, maar ook scholen en gestichten. Met name zijn laatste kerken hebben een moderne stijl, geïnspireerd door het functionalisme.

In het kerkdorp Emmen waren tot 1930 nauwelijks katholieken, in 1940 groeide het aantal al boven de honderd en na de Tweede Wereldoorlog steeg het aantal katholieken fors. De Pauluskerk werd opgericht, de eerste katholieke kerk na de hervorming in Emmen. De stichting van de kerk begon in het jaar 1940. De eerste contacten werden gelegd om tot een eigen parochie te komen. In 1942 werd een noodkapel aan de Dordsestraat in gebruik genomen en in 1945 vond de inwijding plaats van de tot noodkerk ingerichte Mariakapel aan de Heidelaan. In 1947 werd een stuk grond aangekocht, in 1948 vond de aanbesteding plaats en op 26 september van dat jaar werd de eerste steen gelegd. Op 26 mei 1949 vond de inwijding van de Pauluskerk plaats. De Paulusparochie is in 1995 gefuseerd met de Heilige Geestparochie en de Bernardusparochie onder de naam Titus Brandsmaparochie. In de loop der tijd is de roedenverdeling uit de vensters van de pastorie verdwenen. De kerk is echter opvallend gaaf zowel qua in- als exterieur.

Omschrijving Latijnse basiliek met aangebouwde pastorie. De basiliek, op T-vormige plattegrond, is opgebouwd uit een rechthoekig volume, door twee zuilenrijen verdeeld in drie beuken, waarvan het middenschip breder is dan de zijbeuken en hoger is opgetrokken. Een zadeldak dekt het middenschip, lessenaarsdaken de zijbeuken. Aan de westzijde een entreeportaal onder lessenaarsdak met aan de linkerzijde een achthoekige doopkapel onder tentdak. De oostzijde wordt afgesloten door een halfronde absis onder tentdak; dwarsschip onder zadeldak voor zijaltaren. De kerk is opgetrokken in geelgrijze handvormsteen (Engels formaat), op het dak gesmoorde blauwe romaanse pannen, een hoge gemetselde schoorsteen op het dakvlak aan de zuidzijde en op de nok een kruis. De entree wordt gevormd door drie gemetselde boogpoorten gedragen door betonnen zuilen. De voorgevel wordt bekroond met een tympaan waarop afgebeeld Sint Paulus, de schutspatroon, gecreëerd tussen de tekst: Ik predik Christus en Dien gekruisigd (1 Kor. II, 2). De gevels worden geleed door halfronde staande vensters met roedenverdeling waarin gekleurd glas-in-lood met betonnen omlijsting; decoratief gemetseld fries. In het interieur zijn de volgende onderdelen van belang: de wanden van geelgrijs genuanceerde handvormsteen, de vloer van geelbruine grestegels, de gemetselde zuilenrijen (scheiden de processiegangen van de zitplaatsen) met ingemetselde kunstwerken, de houten kapconstructie, het hoofdaltaar, de smeedijzeren kandelaars, het doophekje, de gewelfde doopkapel. De pastorie op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in een gesinterde baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop gesmoorde blauwe Romaanse pannen; twee gemetselde nokschoorstenen; gemetseld fries. De pastorie is door middel van een bouwlaag hoge verbindingsgang onder zadeldak verbonden met de kerk. De gevels worden geleed door enkele en samengestelde staande vensters onder gemetselde strek (roedenverdeling verdwenen). In de topgevel een sieranker. Aan de noordzijde en lage uitbouw onder zadeldak.

Waardering Rooms-katholieke Pauluskerk van de Titus Brandsmaparochie, een basiliek met aangebouwde pastorie, gelegen aan de Meerstraat 2 in Emmen, gebouwd in de periode 1948-1949 door architect Jan G.A. van Dongen (Apeldoorn), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde, als zijnde een uiterst vroeg voorbeeld van een naoorlogse rooms-katholieke kerk in Drenthe, en de eerste in Emmen na de hervorming - architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en van de aan de kerk gerelateerde kunstwerken; als traditioneel voorbeeld van het oeuvre van de architect als voor de naoorlogse katholieke kerkenbouw in Drenthe; vanwege het typologische karakter van een Latijnse basiliek - stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving - uitzonderlijke gaafheid van het ontwerp qua in- en exterieur - uniciteitswaarde als enige Latijnse basiliek in Drenthe



Assen/fli


Provinciehuis Westerbrink i, Assen Postadres Postbus 122, 9400 AC Assen www.di-enthe.nl

T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincie Jjrenthe

Aan: het college van burgemeester en wethouders van Emmen Raadhuisplein 1 7811 AP EMMEN

WiN'l'i'liWri'l AANTEKENEN MET HANDTEKENING RETOUR Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geacht college, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Zuidbargerstraat 94, 7812 AK Emmen, monumentnummer PM2-0260, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie W, nummer 8203, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

^«ê«..

P

„*}/

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd, In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt. Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van uw pand/object als provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst. Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl. Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,


, voorzitter


T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincieJ^renthe


Definitieve plaatsing van het pand Zuidbargerstraat 94 7812 AK Emmen, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie W, nummer 8203

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




m

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Zuidbargerstraat 94 te Zuidbarge, monumentnummer PM2-0260, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie W, nummer 8203, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.




Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds, Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.




, voorzitter


openbare lagere school Zuidbargerstraat 94 Zuidbarge 7812 AK Emmen

Monumentnaam: voormalig, openbare lagere school Architect: R. Romke de Vries Bouwjaar: 1959

Inleiding Voormalig, openbare lagere school, gelegen aan de Zuidbargerstraat 94 te Zuidbarge in de gemeente Emmen, gebouwd in 1959 (ontwerp 1954) in opdracht van de gemeente Emmen naar ontwerp van de Haagse architect R. Romke de Vries. Het drieklassige schoolgebouw ligt in de tuin van het oude schoolgebouw, dat zodanig was vervallen, dat het voor onderwijs niet geschikt meer was. De tuin was door het schoolhoofd omgevormd tot een parkje met een heuvel en een vijver, waardoor de school volledig in het groen staat. De vijver is inmiddels verdwenen. Momenteel is het gebouw in gebruik als dorpshuis 't Hoefijzer. Rond 1990 heeft in het kader van dit hergebruik een interne verbouwing plaatsgevonden en zijn er kunststofkozijnen toegepast, echter op een passende wijze. Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorm tekort aan schoolgebouwen. Door het oorlogsgeweld waren er 273 scholen verwoest en 1.000 scholen zwaar beschadigd. Bij de wederopbouw van het land kreeg de woningbouw tot ver in de jaren vijftig prioriteit. Noodscholen, semi-permanente voorzieningen of tijdelijk als school ingerichte bestaande gebouwen moesten voorzien in de behoefte aan kleuter- en lagere scholen. Toch waren er belangrijke vernieuwingen op het gebied van de scholenbouw, die met name vanaf midden jaren vijftig hun beslag kregen. De rijksoverheid nam in de naoorlogse periode de centrale leiding over de scholenbouw en werden aanvragen voor de bouw van scholen afhankelijk van rijksgoedkeuring van Centrale Directie van de Wederopbouw en de Volkshuisvesting. Nieuwe inzichten over pedagogiek, hygiëne en sociale verhoudingen waren van grote invloed op de ontwikkeling van het schoolgebouw. Ook de intrede van nieuwe bouwtechnieken als montage- en systeembouw beïnvloedden sterk het denken over scholenbouw. Met name vernieuwingen in Amerika, Scandinavië en Engeland werden door Nederland op de voet gevolgd. Enkele nieuwe voorwaarden voor de bouw van een school werden bijvoorbeeld de plaatsing in het groen, de oriëntatie en de aanwezigheid van grote ramen voor veel zon en lichttoetreding, goede ventilatie en een vriendelijke, uitnodigende uitstraling van de architectuur. In het lager onderwijs heerste het verlangen de traditionele groepslessen af te wisselen met individueel werken. De behoefte van het kind kwam steeds meer centraal te staan. Deze ontwikkelingen kwamen echter niet zomaar op gang en in de kleinere gemeenten werd nog enige tijd op de traditionele wijze gebouwd in baksteen en met een gang langs de lokalen.


De vele verschillende - geslaagde en minder geslaagde - naoorlogse schoolontwerpen laten een typologische zoektocht zien naar de meest ideale school. Binnen deze ontwikkeling zijn zogenaamd, prototypen ontstaan, die weer ter inspiratie hebben gediend voor andere architecten. Een van de ontwikkelde prototypen was de gangloze school, die als Nederlandse uitvinding wordt beschouwd. De paviljoenachtige school had meerdere ingangspartijen waardoor er optimaal gebruik kon worden gemaakt van luchtverversing en daglichttoetreding. Ook de halschool doet zijn intrede waarbij de klaslokalen rond een centrale hal worden gegroepeerd. Een ander aspect dat de scholenbouw in de naoorlogse periode lang bleef beïnvloeden was de verzuilde samenleving en als gevolg daarvan het verzuilde onderwijsstelsel. Daardoor werden er niet alleen veel verschillende scholen gebouwd maar ook elk met de behoefte aan een eigen (bijvoorbeeld katholieke) identiteit. Tenslotte werd vanaf 1955 voor door het Rijk gesubsidieerde scholen een regeling vastgesteld dat 1% van de bouwsom mocht worden bestemd voor decoratieve aankleding. De rijksbouwmeester koos in dergelijke gevallen het type kunstwerk en de kunstenaar. De Haagse architect Romke de Vries (1908-1997) was opgeleid aan het Hooger Bouwkunst Onderricht in Amsterdam en kreeg met name bekendheid als veelbelovende jonge architect in de wederopbouw die samenwerkte met belangrijke architecten als J.P. Kloos en J.B. Bakema. Naast zijn lidmaatschap van de Opbouw, nam hij deel aan verschillende werkgroepen als de Kerngroep Woningarchitectuur van de BNA, de Werkgroep Streekeigene en de Studiegroep Efficiënte Woningbouw. De architectuur van Romke De Vries kenmerkt zich door een moderne vormentaal - in de meeste gevallen uitgevoerd in baksteen - met een openheid die het belang van een sterke relatie tussen binnen en buiten benadrukt. In opdracht van de gemeente Emmen en het Ministerie van Onderwijs vormde hij samen met de architecten J.B. Bakema, A.E. van Eijk en Y.S. Dijkstra de Studiecommissie Experimentele Scholenbouw. Het doel was aan de hand van over enkele jaren verdeelde bouwobjecten, tot proefondervindelijke inzichten te komen over de vele mogelijkheden van scholenbouw in het kader van de onderwijsvernieuwing. Daarnaast wilde men gegevens verzamelen over de te verwachten wederzijdse beïnvloeding van schoolgebouw en onderwijsmethodiek. De bedoeling was dat de werkgroep in een aantal jaren verschillende school bouwprojecten zou realiseren, verdeeld over diverse dorpen in de gemeente Emmen. Het uitgangspunt van de werkgroep was de nieuwe schoolgebouwen zodanig te ontwerpen dat ze geschikt waren voor het toepassen van nieuwe onderwijsmethodieken, waarbij een meer persoonlijke en menselijke verhouding tussen leraar en leerling centraal stond. Als eerste studieobject koos de groep het klaslokaal. Men ging kijken wat de minimale afmetingen van een klaslokaal zouden moeten zijn, indien deze in de toekomst geschikt zou moeten zijn voor nieuwe, meer individuele onderwijsmethoden. Helaas bleek dat de minimum afmetingen, die de groep bepaalde, boven de door het Rijk als maximum gestelde norm lag. Ook andere voorzieningen, die diverse speciale vormen van modern onderwijs mogelijk maakten, waren volgens de overheid te duur. Enkele plannen voor grotere schoolgebouwen, die de leden van de groep hadden gemaakt, konden hierdoor niet worden uitgevoerd. Romke de Vries heeft in Zuidbarge een ontwerp gemaakt dat vanwege de kleinschaligheid qua bouwkosten beneden het door de overheid gestelde maximum bleef.


Romke de Vries maakte in het ontwerp de school en tuin tot een onafscheidelijk geheel van leer- en spelmogelijkheden en hoopte dat de leerkrachten die met deze school zouden moeten werken de mogelijkheden volledig zouden benutten. Ook hoopte hij dat, na herziening van de rijksmaatstaven, de onderwijsvernieuwing zou worden voortgezet en het initiatief van de gemeente Emmen tot zijn recht zou komen. De werken rusthoek, de buitenlesplaats, het vermijden van de lange gang en in plaats daarvan het creëren van een gezamenlijke schoolhal vormden Romke de Vries' interpretatie van de onderwijsvernieuwing. Deze aspecten zijn in zijn latere schoolontwerpen vaak terug te vinden. Het onderzoek (nog te verschijnen publicatie) van Hans de Man lijkt aan de tonen dat de school is geïnspireerd op de Groningse buitenschool in Glimmen van architect Jaap Wilhelm.

Omschrijving De school is ontworpen als eenlaags volume onder een plat dak en opgebouwd uit wanden van met lichtbruin metselwerk met van oorsprong houten puien. Deze zijn in de loop van de tijd vervangen, echter op passende wijze in dezelfde roedeverdeling als het oorspronkelijke ontwerp. Het schoolgebouw is opgebouwd uit een plattegrond van drie gekoppelde en ten opzichte van elkaar verspringende klaslokalen, waarbij de werkhoek als apart volume in de gevel is geplaatst. Vanwege de versprongen positionering van klaslokalen ten opzichte van elkaar, ontstaat er een verbreding van de gang aan de achterzijde van het gebouw. Deze kon via een schuifwand bij één van de lokalen worden getrokken, zodat er een grote ruimte ontstaat, die te gebruiken was voor vieringen en dergelijke. Elke klas is op de zonzijde gericht en heeft een deur naar de tuin waar een terras lag met dezelfde oppervlakte als het klaslokaal, zodat er desgewenst buiten les kon worden gegeven. Tevens heeft elke lokaal een werken rusthoek, die kon worden gebruikt voor individuele werkzaamheden van de leerlingen. Elk lokaal had een eigen garderoberuimte. Hoewel het door de werkgroep ook wenselijk werd geacht, dat elk lokaal zijn eigen toiletgroep had, is dat in dit gebouw, vanwege de kleine afmetingen van het geheel, niet het geval en is er voorzien in één centrale toiletgroep aan de noordwestgevel. Aan de noordoostgevel is de voormalig, directeurskamer - nu bestuurskamer - gebouwd.

Waardering Voormalig openbare lagere school, gelegen aan de Zuidbargerstraat 94 te Emmen, gebouwd in de periode 1955-1959 door architect R. Romke de Vries (Den Haag), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de school als representatief voorbeeld van de vernieuwingen in de naoorlogse Drentse scholenbouw en als zijnde een experimentele school; - architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het zeer heldere functionele ontwerp uiting gevend aan de onderwijsvernieuwingen eind jaren vijftig; en aantoonbaar geïnspireerd op het Groninger scholentype J. Wilhelm (Glimmen) met aparte werkhoeken die deel uitmaken van de plastische gevel; van belang vanwege het oeuvre van R. Romke de Vries en zijn aandeel in de vernieuwingen van de scholenbouw in Drenthe; - stedenbouwkundige waarde vanwege de ruimtelijke relatie die het gebouw door middel van het ontwerp en de ligging in een groen aangaat met de omgeving; register hypotheken 4

vanwege de structurele gaafheid van de opzet van de school en haar ruimtelijke setting.




Assen,

^

•

'



T (0592)365555 F (0592)365777

provincieJ^renthe

Aan: het kerkbestuur van de Protestantse gemeente te Erica Ericastraat 52 7887 GB ERICA

Wi'tli'l'ilV'-il1 AANTEKENEN MET HANDTEKENING RETOUR Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geacht bestuur, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Heidebloemstraat 2, 7887 EB Erica, monumentnummer PM2-0252, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie G, nummer 7262, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.


, secretaris Bijlage(n) wa/coll.

, voorzitter


T (0592) 36 55 55 F (0592)365777

provincieDrenthe


Definitieve plaatsing van het pand Heidebloemstraat 2 7887 EB Erica, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie G, nummer 7262

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




mmi

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Heidebloemstraat 2 te Erica, monumentnummer PM2-0252, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie G, nummer 7262, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.








, voorzitter


De Open Hof Heidebloemstraat 2 Erica 7887 EB Emmen

Monumentnaam: De Open Hof Architect: A.C. Nicolai (Emmen) Bouwjaar: 1968-1969

Inleiding Nederlands hervormde kerk met klokgestel, oorspronkelijk De Open Hof genoemd, gebouwd in opdracht van de Kerkvoogdij der nederlands hervormde kerk te Erica naar een ontwerp van de Emmense architect A.C. Nicolai. De kerk werd in 1969 in gebruik genomen. Bouwbedrijf Van Ess uit Emmen was belast met de uitvoering. De kerk ligt beeldbepalend aan de Heidebloemstraat. Het klokgestel markeert de entree. Tussen 1950 en 1965 maakte de Nederlandse kerkenbouw een opmerkelijke bloei door. Dit had te maken met het feit dat er werd gestreefd naar het instandhouden van de vooroorlogse maatschappelijke structuren, gebaseerd op de diverse kerkelijke stromingen. Hierdoor ontstond de behoefte bij elk kerkgenootschap een eigen kerk te bouwen waarmee men zich onderscheidde. Deze behoefte viel samen met de vernieuwingen als moderne materialen en industriële constructies op architectonisch gebied. Ook bleef er een traditionele stroming zichtbaar. Eind jaren zestig was de ontkerkelijking niet meer te stoppen en kwam er een einde aan de relatief korte bloeiperiode. De wederopbouwperiode heeft diverse fraai vormgegeven kerken in Drenthe opgeleverd door experimenten met de architectonische vorm en nieuwe liturgische opstellingen. Binnen de traditionele stroming komt de zaalkerk het meeste voor, daarna de basiliek. Voor de moderne of functionalistische stroming zijn de doos, het trapezium en de sculpturale vorm (afgeleid van de kapel van Le Corbusier te Ronchamps) het meest gebruikt. Deze kerk behoort tot het type zaalkerk opgetrokken in een moderne stijl. Het gebouw is opgebouwd uit een zadeldak dat uittorent boven een rechthoekige onderbouw. Nicolai heeft in Drenthe meer van dit soort kerken ontworpen. De kerk in Erica bezit echter de meeste architectonische kwaliteiten. De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n veertig jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken.


Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome. Tegenwoordig draagt de kerk de naam Het Kruispunt. Recentelijk is de entreepartij gewijzigd en is de kerk uitgebreid met zalen door middel van een vergroting van het rechthoekige volume aan de oostzijde. Deze wijziging is in stijl van de kerk uitgevoerd en doet niets af aan de architectonische kwaliteit van de kerk. De nieuwe uitbouw komt echter wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking.

Omschrijving Hervormde kerk op rechthoekige plattegrond is opgebouwd uit een rechthoekige onderbouw met plat dak waarboven aan de westzijde een zadeldak uittorent. De kerk is opgetrokken in gele baksteen (klezoorverband). Het rechthoekige volume wordt gedekt door een plat dak met gootlijsten van kunststof (niet-origineel). Het zadeldak wordt gedekt met grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen. De gevels worden geleed door vensterpartijen die verticaal worden geleed (oorspronkelijke geleding), niet-originele kunststof kozijnen. In de top van het zadeldak een verticaal gelede glaswand. De entree onder lange luifel is vernieuwd en (igt in de oostgevel. In de voorgevel de naam Het Kruispunt. Het klokgestel is opgebouwd uit drie stijlen, waartussen de luifel van de entree is geklemd. In de top worden deze stijlen met elkaar verbonden door middel van dwarsverbindingen waartussen een klok. De nieuwe uitbouw is niet beschermd.

Waardering Nederlands hervormde kerk met klokgestel, van oorsprong genaamd De Open Hof, gelegen aan de Heidebloemstraat 2 in Erica, gemeente Emmen, gebouwd in de periode 1968-1969 door architect A.C. Nicolai (Emmen), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een moderne naoorlogse kerk - architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp met zadeldak en rechthoekige onderbouw en karakteristiek klokgestel; als representatief voorbeeld van een zadeldakkerk van Nicolai en vanwege het belang van zijn oeuvre voor Drenthe; als voorbeeld van een modem vormgegeven zaalkerk - stedenbouwkundige waarde van het pand en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving - structurele gaafheid van het ontwerp register hypotheken 4



Assen



T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincieJ}renthe

Aan: het waterschap Hunze en Aa's Postbus 195 9640 AD VEENDAM

iM-'ilrHli'iMHi'-ln'1

Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geachte heer/mevrouw, Zoals u weet is een pand of object die op een perceel staat waarvan u zakelijk gerechtigde bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Oosterdiep WZ, Emmer compascuum monumentnummer PM2-0271, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie AB, nummer 1032, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom dit pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

wmè

11

Mi

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt. Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van het pand/object als provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 het genoemde pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst. Gevolgen De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van het pand/object aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. Wanneer de bewoner of de eigenaar een beschermd monument wil herstellen, restaureren of slopen moet de eigenaar behalve een bouwvergunning ook een monumentenvergunning aanvragen. Bij wijzigingen aan het pand of object heeft de eigenaar ook een monumentenvergunning nodig. Uitgebreide informatie hierover kunt u ook vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl. Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,


, voorzitter


T (0592)365555 F (0592)365777

provincie Drenthe

Aan: de provincie Drenthe Westerbrink 1 9405 BJ ASSEN

iMrl'-llii'M'"!'!'!1!


Geachte heer/mevrouw, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Oosterdiep WZ te Emmer-Compascuum, monumentnummer PM2-0271, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie AB, nummer 1032, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.



, voorzitter

Provinciehuis Westerbrink i, Assen Postadres Postbus 122,9400 AC Assen www.drenthe.nl

T (0592)3655 55 F (0592)365777

provincieJ}renme


Definitieve plaatsing van het object Oosterdiep OZ, Bargercompascuum op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie AB, nummer 1032

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




fdmMm

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het object Verlengde Oosterdiep OZ 116 te Bargercompascuum, monumentnummer PM2-0271, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie AB, nummer 1032, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.








, voorzitter


bijOosterdiepOZ116 Barger-Compascuum 7884 RZ Emmen

Monumentnaam: Viertorenbrug Architect: Dienst Water en Verkeer - provincie Drenthe Bouwjaar: 1960

Inleiding De Viertorenbrug is in 1960 in opdracht van de provincie Drenthe gebouwd naar ontwerp van de Dienst Water en verkeer van de provincie. Hij verbindt de oostelijke en de westelijke oever van het Oosterdiep ter plaatse van de Verlengde Tweede Groenedijk bij Barger-Compascuum. De brug is voor de provincie Drenthe van belang omdat het de enige in werking zijnde hefbrug in de provincie is en de enige Viertorenbrug in Drenthe die is overgebleven van een reeks van meerder vergelijkbare bruggen. Zo is bijvoorbeeld een identiek exemplaar in het Kanaal Buinen-Schoonoord reeds gesloopt. De enige andere hefbrug is het Dommelskanaal (met stalen zuilen een ander ontwerp) is niet meer in werking en is dichtgezet. Vanwege het weer opnieuw bevaarbaar maken van de vaarverbinding Erica-Ter Apel werd de brug in 2008 gerenoveerd en kreeg het zijn heffunctie weer terug. Hiertoe werd het vaste betonnen brugdek gesloopt en kwam er een beweegbaar stalen hefdek voor in de plaats. Verder werd er weer een bewegingswerk en een elektrische installatie aangebracht. Wanneer het traject is uitgebaggerd, is Ter Apel weer vanuit Barger-Compascuum via het Oosterdiep bereikbaar.

Omschrijving De Viertorenbrug te Barger-Compascuum behoort typologisch gezien tot de hefbruggen. De brug is opgebouwd op twee betonnen brughoofden met afgeronde hoeken. Op ieder brughoofd zijn twee pijlers geplaatst die ieder zijn opgebouwd uit acht U-vormige betonnen prefab-elementen. Op deze pijlers is een halfopen betonnen element geplaatst met daarin het bewegingswerk met stalen katrol. Aan de bovenzijde van dit bovenste element is een stalen zadeldakje geplaatst ter bescherming van het bewegingswerk, waardoor de pijler het uiterlijk van een toren krijgt. Tussen de bovenste twee elementen van de pijlers is aan de oeverkant een betonnen plateautje met stalen hekwerk aangebracht ten behoeve van inspactie en reparatie van het bewegingswerk. Het stalen brugdek is aan de bovenzijde afgewerkt met asfalt en heeft aan beide zijden een reling opgebouwd uit stalen buis. Het brugdek kan door middel van stalen kabels die over de katrollen lopen omhoog en naar beneden worden bewogen.


Aan weerszijden van de brughoofden zijn houten dukdalven voorzien van bolders aangebracht.

Waardering Een hefbrug, genaamd de Viertorenbrug, gelegen ter hoogte van het Oosterdiep OZ 116 bij Barger Compascuum in de gemeente Em men, gebouwd in 1960 door de provincie Drenthe, van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde als onderdeel van het netwerk van bruggen en sluizen in de Drentse oostelijke veenkoloniën en als herkenbaar voorbeeld van een gave naoorlogse brug in Drenthe - architectonische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp gelet op de vormgeving van de hefbrug en de typologische waarde vanwege de toepassing van prefab betononderdelen - stedenbouwkundige waarde van het ontwerp als landmark - vanwege de visuele gaafheid van het ontwerp - vanwege de zeldzaamheid en uniciteit van de brug, als zijnde de enige nog in werking zijnde hefbrug van Drenthe



Ondergetekende, mevrouw Johanna Wilhelmina Alders-Braxhoofden, gemachtigd, secretarieel medewerker van de provincie Drenthe, verklaart dat dit stuk eensluidend is met het ter inschrijving aangeboden afschrift

Assenf



T (0592)365555 F (0592)365777

provincie. I^renthe

Aan: de Stichting Kulturele Kommissie Emmer-Compascuum Beukenlaan 20 7881 RL EMMER-COMPASCUUM

WliMi'i'IIWhIHI AANTEKENEN MET HANDTEKENING RETOUR Assen, 3 mei 2010 Ons kenmerk 17/5.6/2010005239 Behandeld door mevrouw A. Popken (0592) 36 59 21 Onderwerp: Definitieve plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst

Geachte heer/mevrouw, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Hoofdkanaal OZ 2, 7881 CK Emmer-Compascum, monumentnummer PM2-0268, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie E, nummer 10506, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

tos*?

m

tfs

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden en objecten in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand/object aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u geen gebruik gemaakt. Definitief besluit Aangezien u geen zienswijze hebt ingediend en er verder geen feiten bekend zijn of omstandigheden zich hebben voorgedaan die ertoe kunnen en/of moeten leiden tot het nemen van een besluit die afwijkt van ons voornemen tot het aanwijzen van uw pand/object ais provinciaal monument hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand/object definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.




, voorzitter


T (0592)365555 F (0592)365777

provincieI^renthe


Definitieve plaatsing van het object Hoofdkanaal OZ 2 te Emmer-Compascuum, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie E, nummer 10506

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het object Hoofdkanaal OZ 2 te Emmer Compascuum, monumentnummer PM2-0268, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie E, nummer 10506, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.








, voorzitter


Hoofd kanaal OZ 2 Emmer-Compascuum 7881 CK Emmen

Monumentnaam: muziekkoepel en pompinstallatie Architect: n.t.b. (Gemeentewerken) Bouwjaar: circa 1955

Inleiding De muziekkoepel en pompinstallatie in Emmer-Compascuum is gebouwd rond 1955 aan de oostzijde van het Hoofdkanaal. Ten behoeve van de riolering moest door de gemeente een gemaal worden gebouwd om het afvalwater naar de zuiveringsinstallatie aan de nieuwe Kalkovenwijk te pompen. De meest logische locatie was in het centrum van Emmer-Compascuum, waar alle rioleringen samen kwamen. Mede vanwege de prominente locatie en onder druk van de locale bevolking werd besloten het pompgebouw te combineren met een publieke functie en deze plek te verbijzonderen door middel van een fraai ontworpen gebouwtje. Het werd een unieke combinatie van muziekkoepel annex rioolgemaal in een vanuit esthetisch oogpunt hoge kwaliteit. In 2002 besloot de gemeente Emmen het inmiddels in verval geraakte gebouw af te stoten. De pompinstallatie was niet meer in gebruik en van de muziekkoepel werd steeds minder gebruik gemaakt. Daarop besloot de plaatselijke Kulturele Kommissie in 2003 het gebouw aan te kopen en te reno-veren. Hierbij werd de diepe put onder de koepel waarin de vijzels stonden gedempt met 100 m3 zand. De voormalige put werd afgedekt met een betonlaag waardoor een opslagruimte ontstond. Na de renovatie werd in 2006 de achterwand van de koepel is in 2006 beschilderd door de Iraakse kunstenaar Nashwan Hammed. Anno 2009 is het gebouw nog steeds in bezit van de Stichting Kulturele Kommissie Emmer-Compascuum en in gebruik voor culturele doeleinden.

Omschrijving De muziekkoepel annex rioolgemaal is omstreeks 1955 gebouwd op een samengestelde plattegrond. Het gebouw is opgetrokken in een rode baksteen. De stenen zijn verwerkt in een stapel- of tegel-verband, waarbij alle stootvoegen recht boven elkaar staan. Om de stabiliteit te waarborgen wordt bij een dergelijk metselverband vaak een metselwerkwapening opgenomen in de lintvoegen. Het gebouw wordt gedekt door een zich naar voren toe verbredend overkragend lessenaarsdak met aan de voorzijde een gebogen rand. Het dak rust aan de voorzijde op de onderbouw door middel van vier stalen pijlers op een betonnen poer.


De zuidoostzijde van het gebouw bestaat uit een van baksteen opgemetselde muur. De beide zijgevels zijn opgemetseld en springen iets in ten opzichte van de achtergevel. Dit gedeelte is ongeveer 3 meter breed en reikt tot aan het dak. De aansluiting met het dak vindt plaats door een betonnen legger, die aan de onderzijde aansluit bij de getand opgemetselde zijmuur. De circa 1 meter hoge onderbouw van het podium is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. De vloer van het podium bestaat uit een betonnen plaat. De gebogen achterwand bestaat uit gepleisterd metselwerk waarop een kunstwerk is aangebracht. Rondom het podium is tussen de pijlers een recent hekwerk van stalen buis aangebracht met een opening aan de voorzijde. De onderbouw is aan de noord- en zuidzijde voorzien van drie ronde openingen in het metselwerk, waarin zinken roosters zijn aangebracht. Tegen de voorzijde van de koepel (noordwestzijde) bevindt zich een gemetselde tweezijde trap achter een in baksteen gemetseld en naar de zijkanten aflopend muurtje. Het muurtje is eveneens opgetrokken in een in stapelverband gemetselde rode baksteen met op de hoeken een betonnen hoekelement. Aan beide zijden bevinden zich acht traptreden die uitkomen op een bordes dat op dezelfde hoogte ligt als de podiumvloer.

Waardering Een muziekkoepel annex rioolgemaal, gelegen aan het Hoofdkanaal OZ 2 te Emmer-Compascuum, gemeente Emmen (bouwjaar en architect n.t.b.), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde voor de geschiedenis van de waterbeheersing ten behoeve van de naoorlogse dorpsuitbreidingen in de Drentse veenkoloniën; en als bijzondere uiting van een culturele innovatie - architectonische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp gelet op de detaillering en het fraaie dak; en als zijnde een bijzondere typologische combinatie van een gemaal en muziekkapel - stedenbouwkundige waarde als markant object bij de kruising van wegen en aan het einde van de zichtassen ter plaatse - vanwege de structurele gaafheid van het ontwerp - vanwege de typologische uniciteit van het object in Drenthe




Assen<



T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincie Drenthe

Aan: Onderwijsbureau Meppel t.a.v. de heer J. van Meekeren Postbus 91 7940 AB MEPPEL

l-li'li-l' 'lhriM
Geachte heer Van Meekeren, Zoals u weet is een pand waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen, monumentnummer PM2-0259, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie L, nummer 2778, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand kan om verschillende redenen en monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u gebruik gemaakt.

Zienswijze In uw zienswijze van 4 januari 2010 geeft u aan dat u ernstige bezwaren hebt tegen de voorlopige aanwijzing omdat dit grote consequenties heeft voor de school en beperkingen geeft voor het onderwijs. Verder geeft u aan dat in overleg met de gemeente Emmen is besloten de school op termijn te vervangen door nieuwbouw. Ook deelt u mee dat de exploitatiekosten niet meer zijn op te brengen indien het huidige gebouw in stand moet worden gehouden. Tevens hebt u enige opmerkingen op de redengevende omschrijving. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 6 april 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u reeds toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u nogmaals benadrukt dat het gebouw niet meer voldoet aan de huidige onderwijseisen en dat verbouwing noodzakelijk is.

Advies Provinciale Monumentencommissie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie is van mening dat het schoolgebouw een dermate unieke stedenbouwkundige en ruimtelijke opzet laat zien, samen met de bijzondere architectuur, dat handhaving op de lijst haast vanzelfsprekend is. Zij stelt voor het meest kenmerkende "kerndeel" te beschermen en nader te bekijken welke delen eventueel zouden kunnen wijzigen zonder de hoofdopzet geweld aan de doen. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven met inachtneming van de nuancering die hierboven is beschreven.

Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie. Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die vanzelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken.

Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de Provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Verder kunnen eigenaren ondersteuning krijgen van de Monumentenwacht bij veranderingen aan uw pand. Als laatste kunt u gebruik maken van een laagrentende lening

Definitief besluit Wij zijn van mening dat de commissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies. Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de aangepaste redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. U hebt bij de voorlopige aanwijzing informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.

Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor uw provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat.

Bent u het niet eens met dit besluit, dan kunt u binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,


, voorzitter


T (0592)365555 F (0592) 36 57 77

provincieJ)rcnûie


Definitieve plaatsing van het pand Sparrenlaan 4-5 7822 EM Emmen, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie L, nummer 2778

Datum

3 mei 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




Zoals u weet is een pand waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen, monumentnummer PM2-0259, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie L, nummer 2778, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand kan om verschillende redenen en monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.


Zienswijze In uw zienswijze van 4 januari 2010 geeft u aan dat u ernstige bezwaren hebt tegen de voorlopige aanwijzing omdat dit grote consequenties heeft voor de school en beperkingen geeft voor het onderwijs. Verder geeft u aan dat in overleg met de gemeente Emmen is besloten de school op termijn te vervangen door nieuwbouw. Ook deelt u mee dat de exploitatiekosten niet meer zijn op te brengen indien het huidige gebouw in stand moet worden gehouden. Tevens hebt u enige opmerkingen op de redengevende omschrijving. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 6 april 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u reeds toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u nogmaals benadrukt dat het gebouw niet meer voldoet aan de huidige onderwijseisen en dat verbouwing noodzakelijk is.


Advies Provinciale Monumentencommïssie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie is van mening dat het schoolgebouw een dermate unieke stedenbouwkundige en ruimtelijke opzet laat zien, samen met de bijzondere architectuur, dat handhaving op de lijst haast vanzelfsprekend is. Zij stelt voor het meest kenmerkende "kerndeel" te beschermen en nader te bekijken welke delen eventueel zouden kunnen wijzigen zonder de hoofdopzet geweld aan de doen. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven met inachtneming van de nuancering die hierboven is beschreven.

Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie. Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die vanzelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken. Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de Provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Verder kunnen eigenaren ondersteuning krijgen van de Monumentenwacht bij veranderingen aan uw pand. Als laatste kunt u gebruik maken van een laagrentende lening

Definitief besluit Wij zijn van mening dat de commissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies.


Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de aangepaste redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. U hebt bij de voorlopige aanwijzing informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.




, voorzitter

Redengevende omschrijving Naam: Adres: Plaats: Postcode: Gemeente.'

voormalig rooms-katholieke Paulus- en Bernadetteschool Sparrenlaan 4-5 Emmen 7822 EM Emmen

Monumentnaam: voormalig rooms-katholieke Paulusschool Architect: Jan van Dongen jr. (Apeldoorn) Bouwjaar: 1955-1956

Inleiding Voormalig dubbele rooms-katholieke B.L.O. "Paulus- en Bernadetteschool" - nu de algemeen christelijke speciale basisschool De Toermalijn - gelegen aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen aan de rand van het bos De Emmerdennen, gebouwd in 1955-1956 in opdracht van het Bestuur van de Gregoriusstichting te Utrecht, naar ontwerp van de architect Jan van Dongen jr. (Apeldoorn). De school is gebouwd als een dubbele streekschool voor buitengewoon lager onderwijs opgezet door de Utrechtse fraters en Amersfoortse zusters. De school werd geopend op 15 maart 1956 en had voor die tijd veel verschillende faciliteiten, als een huishoudlokaal, een gymzaal, een speelzaal, wasgelegenheid en ruimtes voor diverse activiteiten. De school had ten doel de leerlingen in kleine klassen individueel en in eigen tempo onderwijs te geven. Het ontwerp van de school getuigt in eerste instantie van een traditionele ontwerpopvatting, passend bij de katholieke bouwgedachte en is een representant van het type gangschool met meerdere in gangen, waarbij de volumes worden gescheiden door sanitaire units. De school is grootschalig opgezet, met op dit moment achttien lokalen waarin enkele semi-permanent. Bijzonder aan de school is de ongebruikelijke koppeling van de gymzaal aan de entreepartij die als scheidend element op het schoolplein fungeert. Hierdoor wordt de indruk gewekt dat dit op deze wijze werd toegepast voor de scheiding van jongens en meisjes, hetgeen niet ongebruikelijk was op katholieke scholen. Het complex is in de loop der tijd aan de achterzijde uitgebreid, maar het eerste bouwdeel uit 1955-1956 bevindt zich nagenoeg nog in de oorspronkelijke staat. De raampartijen zijn echter vernieuwd. In 1967 werd de school uitgebreid met twee vleugels. In 1973 fuseerden de Paulusschool en de Bernadetteschool en ging de school verder als Paulusschool. In 1978 kwam er een Afdeling Praktische Vorming. Bij de fusie telde de Paulusschool 200 leerlingen. Bij de fusie in 1999 met de PC Dennenschool werd de nieuwe school De Toermalijn genoemd, een interconfessionele school voor speciaal basisonderwijs. De uitbreidingen van 1967 vallen niet onder de redengevende omschrijving.


Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorm tekort aan schoolgebouwen. Door het oorlogsgeweld waren er 273 scholen verwoest en 1.000 scholen zwaar beschadigd. Bij de wederopbouw van het land kreeg de woningbouw tot ver in de jaren vijftig prioriteit. Noodscholen, semi-permanente voorzieningen of tijdelijk als school ingerichte bestaande gebouwen moesten voorzien in de behoefte aan kleuter- en lagere scholen. Toch waren er belangrijke vernieuwingen op het gebied van de scholenbouw, die met name vanaf de midden jaren vijftig hun beslag kregen. De rijksoverheid nam in de naoorlogse periode de centrale leiding over de scholenbouw en werden aanvragen voor de bouw van scholen afhankelijk van rijksgoedkeuring van Centrale Directie van de Wederopbouw en de Volkshuisvesting. Nieuwe inzichten over pedagogiek, hygiëne en sociale verhoudingen waren van grote invloed op de ontwikkeling van het schoolgebouw. Ook de intrede van nieuwe bouwtechnieken als montage- en systeembouw beïnvloedden sterk het denken over scholenbouw. Met name vernieuwingen in Amerika, Scandinavië en Engeland werden door Nederland op de voet gevolgd. Enkele nieuwe voorwaarden voor de bouw van een school werden bijvoorbeeld de plaatsing in het groen, de oriëntatie en de aanwezigheid van grote ramen voor veel zon en lichttoetreding, goede ventilatie en een vriendelijke, uitnodigende uitstraling van de architectuur. In het lager onderwijs heerste het verlangen de traditionele groepslessen af te wisselen met individueel werken. De behoefte van het kind kwam steeds meer centraal te staan. Deze ontwikkelingen kwamen echter niet zomaar op gang en in de kleinere gemeenten werd nog enige tijd op de traditionele wijze gebouwd in baksteen en met een gang langs de lokalen. De vele verschillende - geslaagde en minder geslaagde - naoorlogse schoolontwerpen laten een typologische zoektocht zien naar de meest ideale school. Binnen deze ontwikkeling zijn zogenaamde prototypen ontstaan, die weer ter inspiratie hebben gediend voor andere architecten. Een van de ontwikkelde prototypen was de gangloze school, die als Nederlandse uitvinding wordt beschouwd. De paviljoenachtige school had meerdere ingangspartijen waardoor er optimaal gebruik kon worden gemaakt van luchtverversing en daglichttoetreding. Ook de halschool doet zijn intrede waarbij de klaslokalen rond een centrale hal worden gegroepeerd. Een ander aspect dat de scholenbouw in de naoorlogse periode lang bleef beïnvloeden was de verzuilde samenleving en als gevolg daarvan het verzuilde onderwijsstelsel. Daardoor werden er niet alleen veel verschillende scholen gebouwd maar ook elk met de behoefte aan een eigen (bijvoorbeeld katholieke) identiteit. Tenslotte werd vanaf 1955 voor door het Rijk gesubsidieerde scholen een regeling vastgesteld dat 1 % van de bouwsom mocht worden bestemd voor decoratieve aankleding. De rijksbouwmeester koos in dergelijke gevallen het type kunstwerk en de kunstenaar. Jan van Dongen jr. (1896-1973) - neef van de in Breda gevestigde architect Jan van Dongen - volgde een opleiding aan de Ambachtsschool van Breda en Bouwkunde in Amsterdam. In 1923 vestigde hij zich als zelfstandig architect in Apeldoorn, waar hij bekendheid kreeg met de bouw van de S.S. Fabianus & Sebastianuskerk (1924), de eerste pilaarloze kerk in Nederland. Als lid van de AKKV, de Algemeene Katholieke Kunstenaars Vereeniging, bevond hij zich in een kring van gelijkgestemde kunstenaars en architecten. Hij werd er gekozen tot ondervoorzitter van de vakgroep Bouwkunst, tot na de Tweede Wereldoorlog de meest actieve vakgroep van de vereniging. De Delftse School werd er als een belangrijke stroming gezien, in navolging van de tot het katholicisme bekeerde architect M.J. Granpré Molière.


Van Dongen's werk getuigt dan ook van een traditionalistische inslag. Hij bouwde veel rooms-katholieke kerken, maar ook scholen en gestichten, Zijn latere werk, de St. Franciscus (1961-1962) in Nunspeet en de St. Nicolaas (1962-1964) in Odijk, hebben een moderne stijl, die geïnspireerd lijkt door het functionalisme van de Nieuwe Zakelijkheid. Door de intrede van de brede school worden momenteel veel scholen samengevoegd en oude schoolgebouwen afgestoten. Daarnaast voldoen veel naoorlogse schoolgebouwen niet meer aan de huidige eisen voor onderwijshuisvesting. Ook de toenemende behoefte van multifunctionele centra in de kleinere en middelgrote kernen, doet de druk op de leegkomende oude schoollocatles toenemen. Al deze aspecten maken het dat een fors aandeel van het naoorlogse scholenbestand in de komende tien jaar zal gaan worden gesloopt. Ook in Drenthe is een groot deel al afgebroken of wordt binnenkort afgebroken. De zeldzaamheid van dergelijke representatieve en gave schoolgebouwen wordt met de dag groter.

Omschrijving De plattegrond van de school bestaat uit een aaneenschakeling van lokalen langs een gang, per twee of drie lokalen samengevoegd in eenlaagse bouwdelen onder een licht hellend lessenaarsdak. De lokaalblokken worden afgewisseld door onder andere sanitaire units met wc's en wasgelegenheden. Elk lokaal bevat een opvallend grote raampartij die door het metselwerk wordt omlijst. De indeling van de ramen is gewijzigd ten opzichte van de oorspronkelijke situatie, maar verstoren het geheel geenszins. Het geheel is opgebouwd in geelbruin genuanceerd metselverband, met (voormalig nieuwe) houten raamkozijnen en puien, onder lessenaarsdaken met daarop bitumen. Bijzonder fraai zijn de uitkragende daken aan de voorzijde, waardoor de gootklossen goed zichtbaar zijn en bijdragen aan de esthetische kwaliteiten van het ontwerp. De centrale entree is terugliggend geplaatst en heeft een andere pui-indeling dan oorspronkelijk. In een rechthoekig bouwvolume onder een lichthellend zadeldak is haaks op de entreepartij een gymzaal gebouwd. De kopgevels van de gymzaal stijgen boven het dakvlak uit en geven met hun vleugeluiteinden een bijzondere uitdrukking aan dit bouwvolume. De raamkozijnen lijken nog oorspronkelijk. De gymzaal scheidt het schoolplein in twee helften. Later zijn er andere bijgebouwen bijgeplaatst, waardoor er een momenteel een omsloten binnenplein is ontstaan. De oorspronkelijke bouwdelen aan de zijkant van het complex bestaan uit een eenlaagse bebouwing onder licht hellende zadeldaken, eveneens bekleed met bitumen. De school is gelegen in een parkachtige setting met brede grasstroken met diverse bomen rondom. Bij de entree is een bronzen beeldje geplaatst van een voetbal spelende jongen (kunstenaar n.t.b.).


Waardering Voormalige rooms-katholieke dubbele Paulusschool voor lager onderwijs - nu obs de Toermalijn, gelegen aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen, gebouwd in 1955-1956 door architect Jan van Dongen (Apeldoorn), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de school ais representatief voorbeeld van de ontwikkelingen in de naoorlogse scholenbouw en voor de identiteit van de katholieke gemeenschap in Drenthe in het algemeen; - architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het ontwerp zoals de fraaie dakoverstekken en raampartijen; uiting gevend aan de onderwijsvernieuwingen in de naoorlogse periode als gangloze school met meerdere ingangen, waarbij de volumes worden gescheiden door sanitaire units, en waarbij de gymzaal deel uitmaakt van de entree en fungeert als scheiding tussen het mannelijke en vrouwelijke deel; vanwege het oeuvre van de voor de katholieke bouwkunst belangrijke architect Jan van Dongen jr.; vanwege de aan het gebouw gerelateerde kunstwerken; - stedenbouwkundige waarde vanwege de grootschalige opzet en de positionering van bouwvolumes waardoor twee binnenpleinen ontstaan voor de scheiding van jongens en meisjes; vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving; - visuele gaafheid; - zeldzaamheid van dergelijke gave naoorlogse katholieke scholen in Drenthe.




Assen,



T (0592)3655 55 F (0592)365777

provincießrenthe

Aan: Algemeen College van Kerkrentmeesters Postbus 2261 7801 CG EMMEN

'l-l'lpi--FlMN''lii'l-'ill-iM-hl'i

Geachte heer/mevrouw Louissen, Zoals u weet is een pand waarvan u eigenaar bent, het kerkgebouw De Voorhof, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Statenweg 2 te Emmen, monumentnummer PM2-0251, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie F, nummer 12429, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.


Zienswijze In uw zienswijze van 24 februari 2010 geeft u aan dat u van mening bent dat de Protestantse Gemeente Emmen wegens een afnemend ledenaantal genoodzaakt is één van de twee beschikbare kerkgebouwen af te stoten. Indien De Voorhof in gebruik zal blijven zullen aanzienlijke investeringen worden gedaan. Deze investeringen moeten worden bekostigd met de opbrengsten van de verkoop van het andere kerkgebouw. Indien het andere kerkgebouw in gebruik blijft geldt het omgekeerde. Door de aanwijzing van De Voorhof ziet u zich belemmert in de keuzevrijheid. Verder wordt, volgens u, de verkoop van het gebouw aan derden ernstig bemoeilijkt omdat de mogelijkheden De Voorhof anders te gebruiken zo goed als onmogelijk zijn gemaakt. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 6 april 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u reeds toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u nogmaals de financiële noodzaak toegelicht.

Advies Provinciale Monumentencommissie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie merkt op dat zaken als keuzevrijheid en financiën buiten de competentie van de commissie vallen. De Monumentencommissie beoordeelt en adviseert aan de hand van de Monumentenwet. De commissie is van mening dat dit gebouw een buitengewoon gaaf voorbeeld is van een functioneel vormgegeven doosvormige kerk uit de jaren zestig. De ruimtelijke relatie met de omgeving en de parkachtige ligging, maken dat het gebouw sterk beeldbepalend is voor de Statenweg en de wijk als geheel. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven.

Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie. Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die van-

zelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken. Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de Provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Als laatste kan gebruik worden gemaakt van een laagrentende lening. U verwacht dat de aanwijzing van het pand als provinciaal monument een waardedaling als gevolg heeft, omdat potentiële kopers hierdoor kunnen afschrikken. Gelet op jarenlange ervaring met monumenten van diverse overheden hebben wij geen reden om aan te nemen dat vooral monumenten minder courant zijn dan overige objecten. Daarbij komt dat de aanwijzing als provinciaal monument geen invloed heeft op het gebruik van het pand.

Definitief besluit Wij zijn van mening dat de Provinciale Monumentencommissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies. Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.



, voorzitter


T (0592)365555 F (0592)365777

provincieDrenthe


Definitieve plaatsing van het pand Statenweg 2 7824 CK Emmen, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie F, nummer 12479

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




Zoals u weet is een pand waarvan u eigenaar bent, het kerkgebouw De Voorhof, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Statenweg 2 te Emmen, monumentnummer PM2-0251, kadastraal bekend als gemeente Emmen, sectie F, nummer 12429, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand definitiefis aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht. Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben u op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij u meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. U bent in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u gebruik gemaakt. Zienswijze In uw zienswijze van 24 februari 2010 geeft u aan dat u van mening bent dat de Protestantse Gemeente Emmen wegens een afnemend ledenaantal genoodzaakt is één van de twee beschikbare kerkgebouwen af te stoten. Indien De Voorhof in gebruik zal blijven zullen aanzienlijke investeringen worden gedaan. Deze investeringen moeten worden bekostigd met de opbrengsten van de verkoop van het andere kerkgebouw. Indien het andere kerkgebouw in gebruik blijft geldt het omgekeerde. Door de aanwijzing van De Voorhof ziet u zich belemmert in de keuzevrijheid. Verder wordt, volgens u, de verkoop van het gebouw aan derden ernstig bemoeilijkt omdat de mogelijkheden De Voorhof anders te gebruiken zo goed als onmogelijk zijn gemaakt. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 6 april 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u reeds toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u nogmaals de financiële noodzaak toegelicht.


Advies Provinciale Monumentencommissie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie merkt op dat zaken als keuzevrijheid en financiën buiten de competentie van de commissie vallen. De Monumentencommissie beoordeelt en adviseert aan de hand van de Monumentenwet. De commissie is van mening dat dit gebouw een buitengewoon gaaf voorbeeld is van een functioneel vormgegeven doosvormige kerk uit de jaren zestig. De ruimtelijke relatie met de omgeving en de parkachtige ligging, maken dat het gebouw sterk beeldbepalend is voor de Statenweg en de wijk als geheel. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven. Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie. Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die vanzelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken. Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de Provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Verder kunnen eigenaren ondersteuning krijgen van de Monumentenwacht bij veranderingen aan uw pand. Als laatste kunt u gebruik maken van een laagrentende lening U verwacht dat de aanwijzing van het pand als provinciaal monument een waardedaling als gevolg heeft, omdat potentiële kopers hierdoor kunnen afschrikken. Gelet op jarenlange ervaring met monumenten van diverse overheden hebben wij geen reden om aan te nemen dat vooral monumenten minder courant zijn dan overige objecten. Daarbij komt dat de aanwijzing als provinciaal monument geen invloed heeft op het gebruik van het pand.


U verwacht dat de aanwijzing van de kerk als provinciaal monument een waardedaling als gevolg heeft, omdat u vreest dat potentiële kopers zich hierdoor laten afschrikken. Gelet op jarenlange ervaring met monumenten van diverse overheden blijkt uit niets dat monumenten minder courant zijn dan overige objecten. Daarbij komt dat de aanwijzing als provinciaal monument geen invloed heeft op het gebruik van het gebouw. Definitief besluit Wij zijn van mening dat de Provinciale Monumentencommissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies. Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 uw pand definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor u De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd U hebt bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.


secretaris Bijlage(n): wa/coll. register hypotheken 4

, voorzitter


Nieuwe Kerk Thorbeckelaan 73 Meppel 7942 CM Meppel

Monumentnaam: oorspronkelijk Nieuwe Kerk/tegenwoordig Kruiskerk Architect: B.W. Plooy Bouwjaar: 1959

Inleiding De gereformeerde kerk, van oorsprong genaamd Nieuwe Kerk, is gebouwd in opdracht van de gereformeerde Kerk te Meppel naar een ontwerp van de Amersfoortse architect B.W. Plooy in 1959. Aannemer Eikenaar heeft de kerk gebouwd. De kerk is beeldbepalend gelegen in de as van de Thorbeckelaan, in de naoorlogse uitbreidingswijk Haveltermade. Opvallend is dat de kerk is opgetrokken op een langgerekte achthoekige plattegrond en dwars is geplaatst. Typologisch gezien valt de kerk onder de noemer centrale bouw. Centraalbouw komt zelden voor in deze periode bij gereformeerde kerken. De overgrote meerderheid die kort voor en na de oorlog tot stand zijn gekomen heeft een rechthoekige zaalvorm en een langgerekte rechthoekige plattegrond. In Meppel is niet alleen een kruis maar ook het XP-teken in de voorgevel opgenomen. De vormgeving van kerk met toren heeft een, door details als steunberen op de hoeken en met baksteen omlijste hoge vensters, ingetogen traditionele uitstraling. Dit in tegenstelling tot de betonnen spantconstructie van de kap. De stijl waarin deze kerk is opgetrokken wordt shake-handsarchitectuur genoemd, waarbij gebruik wordt gemaakt van oude en nieuwe stijlpatronen en materialen. Architect B.W. Plooy heeft verschillende kerken, ongeveer dertig, in Nederland ontworpen. Hij was een veelgevraagd architect en heeft met name voor de oorlog zowel gereformeerde als hervormde kerken vormgegeven. Hij koos vaak voor schoon metselwerk, vlakke gesloten gevels en smalle vensterstroken, elementen die ook terug te vinden zijn in het ontwerp voor deze kerk. Deze kerk is de tweede gereformeerde kerk in Meppel, de eerste was aan de Groenmarktstraat. Deze was gebouwd net voor de eeuwwisseling voor de nieuwe gereformeerde gemeente, ontstaan uit de samenvoeging van de Afgescheidenen van 1834 en de Dolerenden van 1886. In de jaren vijftig van de 20e eeuw was de gemeente zo sterk gegroeid, dat men besloot een tweede kerk te bouwen in de nieuwbouwwijk Haveltermade. In 1963 werd het orgel gebouwd door de firma E. Leefland uit Apeldoorn. Op de langere termijn bleek de instandhouding echter een probleem, waardoor dit kerkgebouw werd afgestoten en op 1 april 1994 werd aangekocht door de vrijgemaakt gereformeerde gemeente. De kerk kreeg de nieuwe naam Kruiskerk.


Door de groei van deze gemeente is het interieur van de kerk in 2007 vernieuwd en de vergaderlokalen aan de noordzijde vernieuwd. De aanbouw komt wegens verbouw niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking. De inrichting van het plein aan de voorzijde van de kerk, in 1959 ontworpen door G.R. Hollema (tuin- en landschapsarchitect) uit Rolde, is in de loop der tijd geheel gewijzigd.

Omschrijving Kerkgebouw op langgerekte achthoekige plattegrond is opgetrokken in gele baksteen (Noords verband) op een trasraam van rood gesinterd baksteen en wordt gedekt door een tentdak waarop grijze genuanceerde opnieuw verbeterde Hollandse pannen; fries van decoratief metselwerk; mastgoot gedragen door ijzeren gootbeugels. De gevels worden geleed door staande vijftienruits stalen vensters waarin gekleurd glas en worden omlijst door decoratief uitkragend metselwerk. Op de hoeken gemetselde steunberen. Tegen de zuidgevel (lange zijde) een brede, bakstenen klokkenstoel onder zadeldak bedekt met koper die als en zware pilon de dubbele ingangspartij bevat en boven de gootlijst uittorent. De ingangspartij, waarboven de naam Kruiskerk, bestaat uit nietoriginele dubbele deuren onder een latei en metselwerk; trasraam niet origineel; aan weerszijden een ijzeren lantaarn. Aan de voorzijde van klokkenstoel een gemetseld gevlochten XP-teken, aan de bovenzijde de luidklok in segmentboogvormige opening en bekroning door middel van een kruis. In het interieur is de betonnen spantconstructie van de kap van belang. De aanbouw aan de noordzijde is niet beschermd.

Waardering De gereformeerde kerk, oorspronkelijk genaamd Nieuwe Kerk, gelegen aan de Thorbeckelaan 73 in Meppel, gebouwd in 1959 door architect B.W. Plooij te Amersfoort, van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een naoorlogse gereformeerde kerk - architectuurhistorische waarde, als representatief voorbeeld van een centraal gebouwde naoorlogse kerk in shake-handsarchitectuur; zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp - gelet op de plattegrond en de brede bakstenen klokkenstoel; vanwege het belang van het oeuvre van de architect Plooij voor de gereformeerde kerkenbouw in Nederland - stedenbouwkundige waarde van het pand - centraal gelegen in de naoorlogse wijk Haveltermade; en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving - uitzonderlijke gaafheid van het exterieur - uitzonderlijke zeldzaamheid van centraalbouw in Drenthe en Nederland




K Assent' \y^„^


/"}


T (0532) 36 55 55 F (0592)365777

provincieJ)renthe

Aan: Advocatenkantoor t.a.v. de heer mr. W. Eelsing Postbus 160 9560 AD TERAPEL il.


Geachte heer Eelsing, Zoals u weet is een pand waarvan uw cliënt eigenaar is, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Omloop 8 te Klazienaveen, monumentnummer PM2-0250, kadastraal bekend als Emmen, sectie I, nummer 7495, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Wij verzoeken u uw cliënt hierover te informeren. Een pand kan om verschillende redenen en monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom dit pand definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

mîm

Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben het bestuur van de kerk op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. Het bestuur is in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u, namens het kerkbestuur, gebruik gemaakt.

Zienswijze In de zienswijze van 29 december 2009 geeft u aan dat uw cliënt van mening is dat zij niet meer vrij zijn ten aanzien van het gebouw. Tevens vreest zij de financiële consequenties. Als laatste wordt gemeld dat het kerkgebouw bij een eventuele verkoop beneden de waarde zal moeten worden verkocht. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 26 januari 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u op 1 maart 2010 toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u aangegeven dat onderhoud van het gebouw op dit moment net te doen is, maar dat dit in de toekomst lastig te bekostigen zal zijn. Vooral de waardedaling van het kerkgebouw wordt als probleem ervaren.

Advies Provinciale Monumentencommissie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie merkt op dat financiële zaken buiten de competentie van de monumentenadvisering vallen. De commissie beoordeelt en adviseert aan de hand van de Monumentenwet. De commissie is van mening dat deze kerk niet alleen van architectuurhistorisch belang is, maar daarnaast ook dermate markant en beeldbepalend voor de omgeving (relatie toren-Van Echtenstraat), dat handhaving op de lijst gerechtvaardigd is. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven.

Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie .Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die vanzelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken.

Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Verder kunt u ondersteuning krijgen van de Monumentenwacht bij veranderingen aan uw pand. Als laatste kunt u gebruik maken van een laagrentende lening. U verwacht dat de aanwijzing van het pand als provinciaal monument een waardedaling als gevolg heeft, omdat potentiële kopers hierdoor kunnen afschrikken. Gelet op jarenlange ervaring met monumenten van diverse overheden hebben wij geen reden om aan te nemen dat vooral monumenten minder courant zijn dan overige objecten. Daarbij komt dat de aanwijzing als provinciaal monument geen invloed heeft op het gebruik van het pand.

Definitief besluit Wij zijn van mening dat de Provinciale Monumentencommissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies. Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 het pand aan de Omloop 8 te Emmen definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst.

Gevolgen voor de eigenaar De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. Het bestuur van de NHKK heeft bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl.

Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken.

Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor het provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Indien uw cliënt het niet eens is met dit besluit, dan kunnen zij binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten van Drenthe,

C, , secretaris Bijlage(n): wa/coll.

, voorzitter


T (0592)365555 F (0592)365777

provincieT)renthe


Definitieve plaatsing van het pand De Omloop 8, 7891 KS Klazienaveen, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Emmen, sectie I, nummer 7495

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/201005239




mÊm

Zoals u weet is een pand waarvan uw cliënt eigenaar is, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand aan de Omloop 8 te Klazienaveen, monumentnummer PM2-0250, kadastraal bekend als Emmen, sectie I, nummer 7495, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Wij verzoeken u uw cliënt hierover te informeren. Een pand kan om verschillende redenen en monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een lokale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom dit pand definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht. Proces tot nu toe De erfgoedorganisatie Drents Plateau heeft, in opdracht van ons, een inventarisatie gemaakt van panden die zijn gebouwd na 1940, minstens veertig jaar oud, met als doel aan te geven welke panden in aanmerking komen voor plaatsing op de nieuwe Provinciale Monumentenlijst. Wij hebben het bestuur van de kerk op 23 november 2009 hierover een brief gestuurd. In deze brief hebben wij meegedeeld dat wij voornemens waren het genoemde pand aan te wijzen als beschermd provinciaal monument. Het bestuur is in deze brief in de mogelijkheid gesteld een zienswijze in te dienen op onze voorgenomen aanwijzing. Van deze mogelijkheid hebt u, namens het kerkbestuur, gebruik gemaakt. Zienswijze In de zienswijze van 29 december 2009 geeft u aan dat uw cliënt van mening is dat zij niet meer vrij zijn ten aanzien van het gebouw. Tevens vreest zij de financiële consequenties. Als laatste wordt gemeld dat het kerkgebouw bij een eventuele verkoop beneden de waarde zal moeten worden verkocht. Naar aanleiding van uw zienswijze heeft op 26 januari 2010 een hoorzitting plaatsgevonden. Van hetgeen is besproken tijdens de hoorzitting is een verslag gemaakt. Dit verslag is u op 1 maart 2010 toegezonden. Tijdens de hoorzitting is door u aangegeven dat onderhoud van het gebouw op dit moment net te doen is, maar dat dit in de toekomst lastig te bekostigen zal zijn. Vooral de waardedaling van het kerkgebouw wordt als probleem ervaren.


Advies Provinciale Monumentencommissie De Provinciale Monumentencommissie heeft op 15 maart 2010 uw zienswijze besproken. De commissie merkt op dat financiële zaken buiten de competentie van de monumentenadvisering vallen. De commissie beoordeelt en adviseert aan de hand van de Monumentenwet. De commissie is van mening dat deze kerk niet alleen van architectuurhistorisch belang is, maar daarnaast ook dermate markant en beeldbepalend voor de omgeving (relatie toren-Van Echtenstraat), dat handhaving op de lijst gerechtvaardigd is. De commissie adviseert de plaatsing van het gebouw op de lijst te handhaven. Overwegingen provincie Ten aanzien van de belemmering van het gebruik van het pand en de daarmee gepaard gaande financiële gevolgen het volgende. Wij zijn van mening dat aanwijzing van uw pand als provinciaal monument geen gevolgen heeft voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het pand. Een beschermd object kan gewoon "in gebruik" blijven. Sterker nog: het behoud ervan is gebaat bij een rendabele benutting om verval te voorkomen. De provincie streeft daarom naar het behoud van de functie. Is dat niet mogelijk dan streeft de provincie naar passend hergebruik. Architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden zijn daarbij uitgangspunt. Vrijwel elk (her)gebruik gaat overigens gepaard met aanpassingen aan het object. Deze aanpassingen, die vanzelfsprekend worden getoetst aan het bestemmingsplan van de gemeente, worden in overleg met de Provinciale Monumentencommissie besproken. Conform het gestelde in de Monumentenverordening 2008 zal in het kader van een aanvraag voor een monumentenvergunning worden nagegaan of de beoogde ontwikkelingen geen onevenredige aantasting van de beschermde onderdelen teweeg brengt. Indien daar geen sprake van is zal een monumentenvergunning worden verleend. Het is echter ook mogelijk dat de beoogde ontwikkelingen niet als passend gebruik worden gezien en dat wij een monumentenvergunning weigeren. In de Provinciale Monumentenverordening 2008 is aangegeven wanneer er sprake kan zijn van het compenseren van geleden schade. Het klopt dat de aanwijzing beperkingen geeft, zoals het aanvragen van een monumentenvergunning, maar er zitten ook enkele voordelen aan de aanwijzing. Zo kan gratis deskundig advies worden verkregen bij het onderhouden en restaureren van uw pand. Verder kunnen eigenaren ondersteuning krijgen van de Monumentenwacht bij veranderingen aan uw pand. Als laatste kunt u gebruik maken van een laagrentende lening U verwacht dat de aanwijzing van het pand als provinciaal monument een waardedaling als gevolg heeft, omdat potentiële kopers hierdoor kunnen afschrikken. Gelet op jarenlange ervaring met monumenten van diverse overheden hebben wij geen reden om aan te nemen dat vooral monumenten minder courant zijn dan overige objecten. Daarbij komt dat de aanwijzing als provinciaal monument geen invloed heeft op het gebruik van het pand.


Definitief besluit Wij zijn van mening dat de Provinciale Monumentencommissie op een juiste en zorgvuldige wijze haar advies heeft geformuleerd en het resultaat daarvan zijn weerslag vindt in het uitgebrachte advies. Op basis van dit advies en bovenstaande overwegingen hebben wij in onze vergadering van 27 april 2010 het pand aan de Omloop 8 te Emmen definitief aangewezen als beschermd provinciaal monument op de Provinciale Monumentenlijst. Gevolgen voor de eigenaar De panden en objecten die op deze lijst worden geplaatst, krijgen hiermee een wettelijk beschermde status. Als bijlage 1 treft u de redengevende omschrijving van uw pand aan, waarin is aangegeven hoe het beschermde monument eruitziet en welke delen ervan precies worden beschermd. Het bestuur van de NHKK heeft bij de voorlopige aanwijzing de benodigde informatie van ons toegestuurd gekregen over het aanvragen van een monumentenvergunning en het verkrijgen van een lening uit het Drents Monumentenfonds. Uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.provincialemonumentendrenthe.nl. Contact Als u vragen of opmerkingen hebt, kunt u contact opnemen met mevrouw A. Popken van de provincie Drenthe. Zij is van 3 tot en met 7 mei 2010 afwezig. U kunt haar vanaf 10 mei 2010 weer bereiken. Wilt u iets weten over de vergunningverlening voor het provinciaal monument, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waarin uw monument staat. Indien uw cliënt het niet eens is met dit besluit, dan kunnen zij binnen zes weken na de dag van verzending van deze beschikking een bezwaarschrift indienen bij het college van gedeputeerde staten van Drenthe (zie bijlage 2, onder A). Hoogachtend, gedeputeerde staten voornoemd,



, voorzitter


Kruiskerk De Omloop 8 Klazienaveen 7891 KS Emmen

Monumentnaam: Kruiskerk Architect: H. Knijtijzer Bouwjaar: 1957-1963

Inleiding Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gebouwd in 1957-1963 in opdracht van de Kerkvoogdij der Nederlands Hervormde Gemeente van Klazienaveen naar een ontwerp van de Amsterdamse architect H. Knijtijzer. De klokkentoren van de kerk is beeldbepalend gelegen in de as van de Van Echtenstraat. In 1955 had Knijtijzer de Nederlands Hervormde school ontworpen en in 1957 het jeugdgebouw. In 1959 complementeerde Knijtijzer de compositie van school, jeugdgebouw met de kerk. In 1966 had de school uitbreidingsplannen. Het schoolbestuur vond het echter onnodig voor een kleine uitbreiding een architect uit Amsterdam over te laten komen en vroeg de plaatselijke architect J. van de Heiden. Knijtijzer was het niet met het ontwerp eens. Herman Knijtijzer werd geboren op 6 juni 1914 in Amsterdam. Na de Hogere Burger School bezocht hij de Middelbaar Technische Schoolbouwkunde in Amsterdam waar hij in 1934 afstudeerde. Tot 1936 werkte hij onder meer bij het Architectenbureau Baanders, bij G.H. Holt en bij J.P. Kloos. In 1946 vestigde hij zich als zelfstandig architect. Zijn werk tot 1960 omvat scholen, kerken, kinderdagverblijven, winkels, woningen en enkele kantoren. Hij was een fijnzinnig architect die naar eigen zeggen altijd heeft gezocht naar een samenspel tussen bouwkunst en bouwkunde. Na 1960 begaf hij zich ook op het terrein van de restauratie. Vanaf 1940 tot aan zijn dood in 1994 schreef hij veel artikelen over het Nieuwe Bouwen, wederopbouw, kerkenbouw, monumenten, restauratie en over het bouwen in een historische omgeving. Deze kerk in Klazienaveen is één van zijn belangrijkste werken. De architect heeft zich vanaf het begin van zijn loopbaan verdiept in kerken en kerktorens. Hij zag het bouwen van een toren als "een zuiver architectonische daad". Zonder te hoeven voldoen aan een Programma van eisen vraagt een toren alleen om een bouwwerk om er bovenop te staan en een architect om er met verbeeldingskracht mee te spelen, opdat de toren de ganse hemel boven de stad verluchtigt met zijn boeiende silhouet van een plastische muziek.(Bouw, 1963, p. 98) Het plastische ontwerp, opgebouwd van baksteen en betonelementen met uitkragende betonaccenten, eindigt in de lucht in een open ruimte. De toren is als losstaand element in de hal geplaatst en rijst op vanuit de kerk.


In 1971 werd het orgel gebouwd en komt wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking. In de loop der tijd zijn de vensters van de kerk en consistorie deels vervangen door kunststof. Het interieur verkeert in een bijzonder gave staat.

Omschrijving Nederlands Hervormde kerk met aan de westzijde een platte aanbouw waarin hal en consistorie, in de hal de klokkentoren, aan de noordzijde door middel van een hals verbonden met de kerk het jeugdgebouw. De kerk op kruisvormige plattegrond met getrapte afgeschuinde hoeken is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen en wordt gedekt door een zadeldak met vernieuwde dakbedekking en koperen daklijst. De gevels worden op de hoeken geleed door meerdelige grote kunststof (niet-origineel) vensterpartijen. De afgeschuinde hoeken worden verticaal geleed, afgedekt met beton. In de voorgevel (noordzijde) drie uitkragende gemetselde keperboogvorm ige nissen afgedekt met beton. In het interieur zijn onder meer van belang: de houten kansel in nis met houten omlijsting, het doopvont, de avondm aaltafel en het kruis, het houten balkenplafond (oorspronkelijk met schrootjes), de houten banken, het waaiervormige bankenplan, de ijzeren kolommen waarop de kap rust, de wand met siermetselwerkreliëf. De toren, opgetrokken in de hal van de kerk, is gebouwd van gesinterde donkergele baksteen, is verticaal geleed en afgedekt met uitstekende decoratieve betonelementen. In de top een klok. De platte aanbouw (hal en consistorie) aan de westzijde op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen op een naar voren springende betonnen plint en wordt gedekt door een plat dak met bitumineuze bedekking en aluminium daktrim. De entree bevindt zich in de noordgevel en bestaat uit twee houten deuren waarin glas met boven- en zijlichten. De zuidgevel wordt geleed door een verticaal geleed meerdelige vensterpartij. De westgevel wordt geleed door staande vensters van kunststof (niet-origineel). Het jeugdgebouw aan de zuidzijde op rechthoekige plattegrond met krimp is opgetrokken in roodbruine baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen; goot op houten klossen; twee gemetselde nokschoorstenen. De gevels worden geleed door getoogde twee- en vierdelige vensters onder rollaag. In de tweedelige vensters deels diagonaal glas-in-lood en gestructureerd glas. Voor beide krimpen een entree, bestaande uit getoogde dubbele houten deuren met zesruits venster onder strek, waarvoor een gemetselde stoep van rode baksteen. Het gebouw is door middel van een platte hals van rode baksteen waarin houten deuren met glas verbonden met de kerk.


Waardering Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gelegen aan De Omloop 8 te Klazienaveen, in de gemeente Emmen, gebouwd in de periode 1957-1963 door architect H. Knijtijzer (Amsterdam), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een naoorlogse hervormde kerk, en uiting gevend aan de naoorlogse ontwikkeling van Klazienaveen als door het Rijk aangewezen groeikern - architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp, zich uitend in de plastische klokkentoren; vanwege het grote belang van de kerk voor het oeuvre van de architect Knijtijzer en zijn bijdrage aan de Nederlandse naoorlogse kerkenbouw - stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving; vanwege de klokkentoren als landmark aan het einde van Van Echtenstraat - vanwege de herkenbaarheid van het ontwerp en de structurele gaafheid van exterieur en in het bijzonder van het interieur




Assen,



T (0592)365555 v (0592)365777

provincie J}renthe

Aan: het kerkbestuur van de Christelijk Gereformeerd Gemeente Goren 2 7761 CE SCHOONEBEEK

'il'i'HIrll-il'


Geacht bestuur, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object De Mente 2, 7761 BJ Schoonebeek, monumentnummer PM2-0246, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 8776, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.



, voorzitter

Provinciehuis Westerbrink i, Assen Postadres Postbus 12?, 9400 AC Assen www.drenthe.nl

T (0592)365555 F (°592) 36 57 77

provincieDrenthe


Definitieve plaatsing van het pand De Mente 2, 7761 BJ Schoonebeek, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 8776

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




te®*?

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object De Mente te Schoonebeek, monumentnummer PM2-0246, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 8776, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.








, voorzitter


Gereformeerde Kerk De Mente 2 Schoonebeek 7761 BJ Emmen

Monumentnaam: Gereformeerde Kerk Architect: A.C. Nicolai Bouwjaar: 1949-1950

Inleiding De gereformeerde kerk met aangebouwde toren en consistorie is gebouwd in opdracht van de kerkenraad van de gereformeerde kerk te Schoonebeek naar een ontwerp van de Emmense architect A.C. Nicolai in de periode 1949-1950. De kerk ligt beeldbepalend op de hoek van De Mente en de Gedempte Bargerbeek. Door de ontdekking van olie in de bodem werd in Schoonebeek na de oorlog veel gebouwd. Ook de gereformeerde kerkgemeente werd te groot voor haar kerk. Hoewel eerst werd gedacht om de oude kerk uit te breiden, is uiteindelijk gekozen voor een nieuwe kerk. Achter de oude kerk was een terrein beschikbaar en in 1948 kreeg Nicolai opdracht voor nieuwbouw. De door Nicolai voorgestelde centrale kerk werd door de opdrachtgever niet het gewenste type geacht. De preekstoel als axiaal richtpunt was doorslaggevend en er werd voor een sobere eenvoudige kerk gekozen, mede uit materiële noodzaak. Dit heeft geleid tot een rechthoekige zaalkerk met flauw hellend zadeldak opgebouwd met eenvoudige constructieve middelen, waarnaast een vrijstaande toren en aan de andere zijde een kleine consistorie met portaal. De kerk kreeg een ingang in de oost- en zuidgevel. De eerste schetsen waren van C.J. Groen (uitwerking en uitvoering). De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n 40 jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome.


De stijl waarin deze kerk is opgetrokken wordt shake-handsarchitectuur genoemd, waarbij gebruik wordt gemaakt van oude en nieuwe stijlpatronen en materialen. Daarnaast heeft Nicolai de naaktheid van de constructie verkozen boven een monumentale vormgeving. Ook het interieur is een mengvorm van constructieve en decoratieve elementen. De consistorie is in 1977 verbouwd ten behoeve van het vergroten van de vergaderzaal, hal en toiletten en komt wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking. De kerk heeft een opvallend gaaf ex- als interieur.

Omschrijving Het kerkgebouw op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in roodbruine licht gesinterde baksteen en wordt gedekt door een flauw hellend zadeldak waarop donkere pannen; geprofileerde muurgoot met frieslijst. De boven de gootlijst uitstekende topgevels met afdeklijsten worden versierd met rode gevelbanden. De gevels worden geleed door staande tweedelige ijzeren kantelramen (kozijnloos) met uitkragende betonnen prefab en decoratieve gemetselde omlijsting en vierkante ramen met houten kozijnen onder gemetselde strek; in het onderlicht van de staande vensters geëtst glas met op de Bijbel geïnspireerde afbeeldingen. De hoofdentree bevindt zich in de oostgevel in een betonnen rechthoekig uitgebouwd portiek onder platte luifel en bestaat uit twee houten paneeldeuren waarvoor een gemetselde stoep. De portiek wordt omijst door een keperboogvorm ige nis opgevuld met decoratief metselwerk waarin een gevlochten XP-teken. In het interieur zijn de volgende onderdelen van belang: dakbeschot met gordingen gedragen door houten gespijkerde driescharnierspanten, betonnen balkonconstructie waarop het orgel (Jan Schoten uit Oldenzaal), kopwanden van schoon metselwerk, langswanden bekleed met fijnkorrelige mevrietplaat (wit gemaakt), houten banken, rechthoekige preekstoel met trappen aan weerszijden en afdekking. De gemetselde toren bestaat uit zes verdiepingen, op elke verdieping een ijzeren hekwerk, en is aan twee zijden geheel open. De klok bevindt zich in de bovenste verdieping die is opgebouwd uit betonnen spanten gedekt door een zadeldak. Op de begane grond, in de platte hals die de toren met de kerk verbindt, de inpandige entree naar de kerk onder een uitkragende platte luifel, waarvoor en gemetselde stoep. Aan de linkerzijde van de entree een gevelsteen waarin "Dat uwe oogen open zijn nacht en dag over dit huis 1 Kon. 8 vs. 29 eerste steen gelegd op 26 december 1949 G. V. Vellenga predikant, D. Anholts scriba, G. Schutten assessor". De consistorie is niet beschermd.


Waardering Gereformeerde kerk, gelegen aan de Mente 2 te Schoonebeek, in de gemeente Emmen, gebouwd in 1949-1950 naar een ontwerp van architect A.C. Nicolai (Emmen), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: - cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een gave naoorlogse gereformeerde kerk, en uiting gevend aan de snelle groei van Schoonebeek als gevolg van de aanwezigheid van de Nederlandse Aardolie Maatschappij - architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en van de aan de kerk gerelateerde kunstwerken; als representatief en herkenbaar voorbeeld van een typische Nicolai-kerk en vanwege het belang van zijn oeuvre voor de Drentse naoorlogse architectuurgeschiedenis - stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving - uitzonderlijke gaafheid van zowel het exterieur als het interieur




Assen. Mi

\Jbe A

4L

t^-



T (0592)36 55 5 5 F (0592)365777

provincie T)renûiQ

Aan: de Stichting Cold War Historical Center Dingeweg 1 9981 NV UITHUIZEN

•'•li'-lfi'iMli-'il-i-i'l


Geachte heer/mevrouw, Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Waarnemingspost Luchtwacht, Post 723, Schoonebeek, monumentnummer PM2-0291, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 9533, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.

mËÉM


j^-^y


, voorzitter


T (0592)3655 55 F (0592)365777

provincieDrenthe


Definitieve plaatsing van het object waamemingspost Luchtwacht Post 723, op de Provinciale Monumentenlijst

Kadastraal bekend

Gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 9533

Datum

27 april 2010

Kenmerk

17/5.6/2010005239




&5w

M

Zoals u weet is een pand of object waarvan u eigenaar bent, in procedure om te worden aangewezen tot provinciaal monument. Ons college heeft hierover een besluit genomen in haar vergadering van 27 april 2010. Hierbij delen wij u mee dat het pand/object Schoonebeekerdiep te Schoonebeek, monumentnummer PM2-0291, kadastraal bekend als gemeente Schoonebeek, sectie A, nummer 9533, definitief is aangewezen als beschermd provinciaal monument. Een pand/object kan om verschillende redenen een monument zijn. Het kan bijzonder fraai zijn, volgens een speciale bouwtechniek zijn gebouwd of binnen een bepaalde bouwstijl vrij uniek zijn. Soms heeft een gebouw een provinciale historische waarde, bijvoorbeeld als er bekende personen hebben gewoond. De redenen waarom uw pand/object definitief is aangewezen als provinciaal monument worden vermeld in de redengevende omschrijving. Deze treft u als bijlage aan. Drenthe is de eerste provincie die gebouwen uit de periode van na 1940 heeft aangewezen. In de aanwijzing van panden en objecten uit deze periode staan wij niet alleen. Het Rijk heeft ook honderd naoorlogse monumenten aangewezen als rijksmonument. Diverse gemeenten in Drenthe hebben ondertussen ook gebouwen van na 1940 als gemeentelijk monument aangewezen of bestempeld als waardevol of beschermd dorp- of stadsgezicht.








voorzitter


Post 7 Z 3 Schoonebeekerdiep Schoonebeek Emmen

Monumentnaam: Luchtwachttoren Post 7 Z 3 Architect: M. Zwaagstra ('s-Gravenhage) Bouwjaar: 1954

Inleiding De Luchtwachttoren Post 7 Z 3 is in 1954 gebouwd in opdracht van het Korps Luchtwachtdienst (onderdeel van het Commando Luchtverdediging) van het Ministerie van Defensie. Het ontwerp is van de Haagse architect M. Zwaagstra die speciaal voor dit doel de NV Raatbouw oprichtte. De toren, van het type 1050, is opgebouwd uit prefabelementen van gewapend beton die werden vervaardigd bij de NV Schokbeton te Kampen. Hoogte en uitvoering van de torens varieerde en was afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden. De toren in Schoonebeek (lokatie Oud-Schoonebeek) is 10,50 meter hoog en is gelegen aan de noordzijde van het Schoonebeekerdiep, een beek die ter plaatse de grens met Duitsland vormt. De toren maakte deel uit van een landelijk netwerk van 276 luchtwachtposten, waarvan er tussen 1951 en 1955 ongeveer 139 speciaal voor dit doel werden gebouwd. Met de naamgeving werd tevens de locatie aangegeven: 7 (= Luchtwachtkring Groningen), Z (= aanduiding kring van torens), 3 (= volgnummer van de post binnen de kring). De afstand tussen de posten bedroeg nooit meer dan 16 kilometer omdat 8 kilometer de maximale afstand was waarmee vliegtuigen met het gehoor konden worden gelokaliseerd. Het systeem van luchtwachttorens werd tijdens de Koude Oorlog in de jaren '50-'60 opgericht als waarschuwingssysteem voor vijandelijke vliegtuigen (uit de Sovjet-Unie) die, wanneer ze lager vlogen dan 1.500 meter, toentertijd niet door de radar konden worden opgemerkt. In Drenthe zijn slechts 2 van deze torens bewaard gebleven, die beide in procedure zijn om te worden aangewezen tot beschermd provinciaal monument. Nadat rond 1968 de torens hun functie hadden verloren was Post 7 Z 3 enige tijd in gebruik bij de plaatselijke Vogelwacht. In 1998 werd de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) eigenaar van zowel de toegangsweg, de omliggende grond als de toren. Sinds 2002 is de stichting Cold War Historical Center te Uithuizen eigenaar met als doel de toren te behouden voor de komende generaties. Door betonrot is anno 2009 de onderhoudstoestand slecht en is de toegang tot de toren afgezet met hekken.


Het systeem van raatbouw is in de jaren '50 onder meer gebruikt voor de constructie van boerderijschuren in de Noordoostpolder, een geniekazerne in Raamsdonksveer en een proefwoning in Kampen, Met het systeem kon snel en gemakkelijk ter plaatse een constructie worden opgebouwd en bestond de mogelijkheid van eenvoudige demontage en eventueel hergebruik.

Omschrijving De luchtwachttoren heeft een vierkante plattegrond met afgeschuinde hoeken en bestaat uit een open betonconstructie, de zogenaamde raatbouw. Dit systeem bestaat uit geprefabriceerde, gewapende betonnen panelen met vele vierkante openingen (de raatbouwelementen), 7 segmenten hoog en 1 segment breed, ledere raat is 0,38 centimeter hoog. Aan de bovenzijde verbreedt de in totaal 27 raten hoge constructie zich trapsgewijs aan twee tegenover elkaar liggende zijden. Op de in zwaar gewapend beton uitgevoerde fundering staan vier elementaire verticale betonnen balken die om de twee meter worden verbonden met horizontale balken. Hiertussen zijn de raatbouw-elementen met gegalvaniseerde bouten gemonteerd. Oorspronkelijk werden in de onderste zeven rijen raten betonnen tegels aangebracht om inklimmen te voorkomen. Deze tegels zijn niet meer aanwezig. Ook de houten deur, de houten trapleuningen en de houten trap die in een vierkant omhoog liep zijn niet meer aanwezig. Op de plaats waar de trap een hoek van 90° maakte was een raatbouwelement als dwarsverbinding tussen de verticale wanden aangebracht, waarvan een deel betegeld was om dienst te doen als overloop. Aan de bovenzijde van de toren bevond zich een observatiecabine met een open observatieplatform van circa 3 bij 3 meter. Om dit platform was een circa 1,5 meter hoge borstwering aangebracht die oorspronkelijk aan de buitenzijde was voorzien van betonnen tegels. In het midden van het platform stond het luchtwachtapparaat: een ronde tafel voorzien van gradenverdeling waarop een kijker en een aanwijsnaald was gemonteerd. De noordzijde van de observatieruimte bood via een steile metalen trap toegang tot het trappenhuis. Aan de zuidzijde was iets verdiept een schuilnis aangebracht die was voorzien van twee bankjes en een klaptafel. Zowel de ruimte voor de schuilnis als de toegang tot het trappenhuis steken buiten de toren uit. Oorspronkelijk waren deze uitbouwen aan de buitenzijde geheel betegeld. Anno 2009 rest alleen nog de kale opbouw van de toren en de vloer en ombouw van het platform met borstwering, schuilnis en de toegang tot het trappenhuis.


Waardering Observatiepost Luchtmacht, genaamd Post 7 Z 3, gelegen aan het Schoonebeekerdiep op de grens met Duitsland ten zuiden van Schoonebeek, in de gemeente Emmen, gebouwd in 1954 door architect M. Zwaagstra, van belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

cultuurhistorische waarde van het object voor de militaire geschiedenis van Nederland tijdens de Koude Oorlog en voor het industriële erfgoed in Drenthe - architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van de functionele raatbouw en vanwege constructie van geprefabriceerde gewapende bouwelementen - ensemblewaarde van de observatiepost als zijn onderdeel van een groter netwerk van luchtwachtposten over heel Nederland en specifiek met de enige andere post in Drenthe in Echten; vanwege de relatie van het object met het omliggende en voor dit doel aangelegde camouflage-groen - structurele gaafheid van de luchtwachtpost - zeldzaamheid van dergelijk posten in Nederland, van de oorspronkelijke 276 zijn er 18 over (laatste telling 1997), waarvan 2 in Drenthe




Assen^


REDENGEVENDE OMSCHRIJVING

Naam: Pauluskerk met pastorie Adres: Meerstraat 2 Plaats: Emmen Postcode: 7815 XG Gemeente: Emmen

Monumentnaam: Pauluskerk met pastorie Architect: Jan G.A. van Dongen jr. Bouwjaar: 1948-1949

Inleiding De rooms-katholieke Pauluskerk met aangebouwde pastorie is gebouwd in opdracht van de Paulusparochie naar een ontwerp van de Apeldoornse architect Jan G.A. van Dongen jr. in de periode 1948-1949 in een Byzantijns traditionele stijl. De pastorie en verbindingsgang stammen uit 1949. De kerk is gelegen midden in het groen op de hoek van de Weerdingerstraat en Meerstraat, in de as van de Meerdwarsweg. De kerk heeft de vorm van een Latijnse basiliek. Deze grijpt terug op de traditionele vorm van de vroegchristelijke basiliek. Hoewel kerkelijke stromingen na de Tweede Wereldoorlog veel hebben geëxperimenteerd met nieuwe architectonische vormen, kwam de vernieuwing in de architectuur voor de rooms-katholieke kerk pas in de jaren zestig van de 20e eeuw, met de kerkelijke modernisering van na het Tweede Vaticaans Concilie van 1962-1965. De rooms-katholieke kerk bleef tot die tijd in de vroeg-naoorlogse periode kiezen voor een herkenbare en traditionele architectuuruiting. Bij de vormgeving overheerst de strakke toon, maar met toepassing van ornamentiek van eenvoudige allure. De afbeelding van Sint Paulus, de schutspatroon, in het tympaan boven de entree is gemaakt door dè kunstschilder Jos ten Hom uit Utrecht. Het hoofdaltaar is ontworpen en vervaardigd door Steph. Uytterwaal, de smeedijzeren kandelaars door de Utrechtse kunstsmid De Groot en het doophekje door smid Kobessen uit Apeldoorn. Het was de bedoeling aan de zuidzijde van de kerk een vrijstaande klokkentoren te bouwen, deze is echter nooit gerealiseerd. De architect Jan van Dongen jr. (1896-1973) rond in 1923 zijn studie Bouwkunde in Amsterdam af en gaat naar Apeldoorn waar hij zijn carrière start met de eerste pilaarloze kerk (S.S. Fabianus & Sebastianuskerk) in Nederland. Hij is overtuigd katholiek en vanaf 1925 lid van de Algemeene Katholieke Kunstenaars Vereeniging, een organisatie van katholieke kunstenaars die kunst en de beoefening daarvan in overeenstemming willen brengen met hun geloof. Hij wordt gekozen tot ondervoorzitter van de vakgroep Bouwkunst, tot na de Tweede Wereldoorlog de meest actieve vakgroep van de vereniging. De Delftse School wordt er als een belangrijke stroming gezien. In Van Dongen zijn eerste ontwerpen voor kerken toont hij een opvallende vooruitstrevendheid. Hij evolueert echter in zijn werk naar het traditionalisme, ook te zien in het ontwerp voor de Pauluskerk. Hij bouwt veel roomskatholieke kerken, maar ook scholen en gestichten. Met name zijn laatste kerken hebben een moderne stijl, geïnspireerd door het functionalisme. In het kerkdorp Emmen waren tot 1930 nauwelijks katholieken, in 1940 groeide het aantal al boven de honderd en na de Tweede Wereldoorlog steeg het aantal katholieken fors. De Pauluskerk werd opgericht, de eerste katholieke kerk na de hervorming in Emmen. De stichting van de kerk begon in het

jaar 1940. De eerste contacten werden gelegd om tot een eigen parochie te komen. In 1942 werd een noodkapel aan de Dordsestraat in gebruik genomen en in 1945 vond de inwijding plaats van de tot noodkerk ingerichte Mariakapel aan de Heidelaan. In 1947 werd een stuk grond aangekocht, in 1948 vond de aanbesteding plaats en op 26 september van dat jaar werd de eerste steen gelegd. Op 26 mei 1949 vond de inwijding van de Pauluskerk plaats. De Paulusparochie is in 1995 gefuseerd met de Heilige Geestparochie en de Bernardusparochie onder de naam Titus Brandsmaparochie. In de loop der tijd is de roedenverdeling uit de vensters van de pastorie verdwenen. De kerk is echter opvallend gaaf zowel qua in- als exterieur.

Omschrijving Latijnse basiliek met aangebouwde pastorie. De basiliek, op T-vormige plattegrond, is opgebouwd uit een rechthoekig volume, door twee zuilenrijen verdeeld in drie beuken, waarvan het middenschip breder is dan de zijbeuken en hoger is opgetrokken. Een zadeldak dekt het middenschip, lessenaarsdaken de zijbeuken. Aan de westzijde een entreeportaal onder lessenaarsdak met aan de linkerzijde een achthoekige doopkapel onder tentdak. De oostzijde wordt afgesloten door een halfronde absis onder tentdak; dwarsschip onder zadeldak voor zijaltaren. De kerk is opgetrokken in geelgrijze handvormsteen (Engels formaat), op het dak gesmoorde blauwe romaanse pannen, een hoge gemetselde schoorsteen op het dakvlak aan de zuidzijde en op de nok een kruis. De entree wordt gevormd door drie gemetselde boogpoorten gedragen door betonnen zuilen. De voorgevel wordt bekroond met een tympaan waarop afgebeeld Sint Paulus, de schutspatroon, gecreëerd tussen de tekst: Ik predik Christus en Dien gekruisigd (1 Kor. II, 2). De gevels worden geleed door halfronde staande vensters met roedenverdeling waarin gekleurd glasin-lood met betonnen omlijsting; decoratief gemetseld fries. In het interieur zijn de volgende onderdelen van belang: de wanden van geelgrijs genuanceerde handvormsteen, de vloer van geelbruine grestegels, de gemetselde zuilenrijen (scheiden de processiegangen van de zitplaatsen) met ingemetselde kunstwerken, de houten kapconstructie, het hoofdaltaar, de smeedijzeren kandelaars, het doophekje, de gewelfde doopkapel. De pastorie op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in een gesinterde baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop gesmoorde blauwe Romaanse pannen; twee gemetselde nokschoorstenen; gemetseld fries. De pastorie is door middel van een bouwlaag hoge verbindingsgang onder zadeldak verbonden met de kerk. De gevels worden geleed door enkele en samengestelde staande vensters onder gemetselde strek (roedenverdeling verdwenen). In de topgevel een sieranker. Aan de noordzijde en lage uitbouw onder zadeldak.

Waardering Rooms-katholieke Pauluskerk van de Titus Brandsmaparochie, een basiliek met aangebouwde pastorie, gelegen aan de Meerstraat 2 in Emmen, gebouwd in de periode 1948-1949 door architect Jan G.A. van Dongen (Apeldoorn), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

-

cultuurhistorische waarde, als zijnde een uiterst vroeg voorbeeld van een naoorlogse roomskatholieke kerk in Drenthe, en de eerste in Emmen na de hervorming architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en van de aan de kerk gerelateerde kunstwerken; als traditioneel voorbeeld van het oeuvre van de architect als voor de naoorlogse katholieke kerkenbouw in Drenthe; vanwege het typologische karakter van een Latijnse basiliek stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving uitzonderlijke gaafheid van het ontwerp qua in- en exterieur uniciteitswaarde als enige Latijnse basiliek in Drenthe


Naam: Gereformeerde Kerk Adres: De Mente 2 Plaats: Schoonebeek Postcode: 7761 BJ Gemeente: Emmen

Monumentnaam: Gereformeerde Kerk Architect: A.C. Nicolai Bouwjaar: 1949-1950

Inleiding De gereformeerde kerk met aangebouwde toren en consistorie is gebouwd in opdracht van de kerkenraad van de gereformeerde kerk te Schoonebeek naar een ontwerp van de Emmense architect A.C. Nicolai in de periode 1949-1950. De kerk ligt beeldbepalend op de hoek van De Mente en de Gedempte Bargerbeek. Door de ontdekking van olie in de bodem werd in Schoonebeek na de oorlog veel gebouwd. Ook de gereformeerde kerkgemeente werd te groot voor haar kerk. Hoewel eerst werd gedacht om de oude kerk uit te breiden, is uiteindelijk gekozen voor een nieuwe kerk. Achter de oude kerk was een terrein beschikbaar en in 1948 kreeg Nicolai opdracht voor nieuwbouw. De door Nicolai voorgestelde centrale kerk werd door de opdrachtgever niet het gewenste type geacht. De preekstoel als axiaal richtpunt was doorslaggevend en er werd voor een sobere eenvoudige kerk gekozen, mede uit materiële noodzaak. Dit heeft geleid tot een rechthoekige zaalkerk met flauw hellend zadeldak opgebouwd met eenvoudige constructieve middelen, waarnaast een vrijstaande toren en aan de andere zijde een kleine consistorie met portaal. De kerk kreeg een ingang in de oost- en zuidgevel. De eerste schetsen waren van C.J. Groen (uitwerking en uitvoering). De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n 40 jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome. De stijl waarin deze kerk is opgetrokken wordt shake-handsarchitectuur genoemd, waarbij gebruik wordt gemaakt van oude en nieuwe stijlpatronen en materialen. Daarnaast heeft Nicolai de naaktheid van de constructie verkozen boven een monumentale vormgeving. Ook het interieur is een mengvorm van constructieve en decoratieve elementen.

De consistorie is in 1977 verbouwd ten behoeve van het vergroten van de vergaderzaal, hal en toiletten en komt wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking. De kerk heeft een opvallend gaaf ex- als interieur.

Omschrijving Het kerkgebouw op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in roodbruine licht gesinterde baksteen en wordt gedekt door een flauw hellend zadeldak waarop donkere pannen; geprofileerde muurgoot met frieslijst. De boven de gootlijst uitstekende topgevels met afdeklijsten worden versierd met rode gevelbanden. De gevels worden geleed door staande tweedelige ijzeren kantelramen (kozijnloos) met uitkragende betonnen prefab en decoratieve gemetselde omlijsting en vierkante ramen met houten kozijnen onder gemetselde strek; in het onderlicht van de staande vensters geëtst glas met op de Bijbel geïnspireerde afbeeldingen. De hoofdentree bevindt zich in de oostgevel in een betonnen rechthoekig uitgebouwd portiek onder platte luifel en bestaat uit twee houten paneeldeuren waarvoor een gemetselde stoep. De portiek wordt omijst door een keperboogvormige nis opgevuld met decoratief metselwerk waarin een gevlochten XP-teken. In het interieur zijn de volgende onderdelen van belang: dakbeschot met gordingen gedragen door houten gespijkerde driescharnierspanten, betonnen balkonconstructie waarop het orgel (Jan Schoten uit Oldenzaal), kopwanden van schoon metselwerk, langswanden bekleed met fijnkorrelige mevrietplaat (wit gemaakt), houten banken, rechthoekige preekstoel met trappen aan weerszijden en afdekking. De gemetselde toren bestaat uit zes verdiepingen, op elke verdieping een ijzeren hekwerk, en is aan twee zijden geheel open. De klok bevindt zich in de bovenste verdieping die is opgebouwd uit betonnen spanten gedekt door een zadeldak. Op de begane grond, in de platte hals die de toren met de kerk verbindt, de inpandige entree naar de kerk onder een uitkragende platte luifel, waarvoor en gemetselde stoep. Aan de linkerzijde van de entree een gevelsteen waarin "Dat uwe oogen open zijn nacht en dag over dit huis 1 Kon. 8 vs. 29 eerste steen gelegd op 26 december 1949 G. V. Vellenga predikant, D. Anholts scriba, G. Schutten assessor1'. De consistorie is niet beschermd.

Waardering Gereformeerde kerk, gelegen aan de Mente 2 te Schoonebeek, in de gemeente Emmen, gebouwd in 1949-1950 naar een ontwerp van architect A.C. Nicolai (Emmen), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

-

-

cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een gave naoorlogse gereformeerde kerk, en uiting gevend aan de snelle groei van Schoonebeek als gevolg van de aanwezigheid van de Nederlandse Aardolie Maatschappij architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en van de aan de kerk gerelateerde kunstwerken; als representatief en herkenbaar voorbeeld van een typische Nicolai-kerk en vanwege het belang van zijn oeuvre voor de Drentse naoorlogse architectuurgeschiedenis stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving uitzonderlijke gaafheid van zowel het exterieur als het interieur


Naam: Adres: Plaats: Postcode: Gemeente:

Kruiskerk De Omloop 8 Klazienaveen 7891 KS Emmen

Monumentnaam: Architect: Bouwjaar:

Kruiskerk H. Knijtijzer 1957-1963

Inleiding Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gebouwd in 1957-1963 in opdracht van de Kerkvoogdij der Nederlands Hervormde Gemeente van Klazienaveen naar een ontwerp van de Amsterdamse architect H. Knijtijzer. De klokkentoren van de kerk is beeldbepalend gelegen in de as van de Van Echtenstraat. In 1955 had Knijtijzer de Nederlands Hervormde school ontworpen en in 1957 het jeugdgebouw. In 1959 complementeerde Knijtijzer de compositie van school, jeugdgebouw met de kerk. In 1966 had de school uitbreidingsplannen. Het schoolbestuur vond het echter onnodig voor een kleine uitbreiding een architect uit Amsterdam over te laten komen en vroeg de plaatselijke architect J. van de Heiden. Knijtijzer was het niet met het ontwerp eens. Herman Knijtijzer werd geboren op 6 juni 1914 in Amsterdam. Na de Hogere Burger School bezocht hij de Middelbaar Technische School-bouwkunde in Amsterdam waar hij in 1934 afstudeerde. Tot 1936 werkte hij onder meer bij het Architectenbureau Baanders, bij G.H. Holt en bij J.P. Kloos. In 1946 vestigde hij zich als zelfstandig architect. Zijn werk tot 1960 omvat scholen, kerken, kinderdagverblijven, winkels, woningen en enkele kantoren. Hij was een fijnzinnig architect die naar eigen zeggen altijd heeft gezocht naar een samenspel tussen bouwkunst en bouwkunde. Na 1960 begaf hij zich ook op het terrein van de restauratie. Vanaf 1940 tot aan zijn dood in 1994 schreef hij veel artikelen over het Nieuwe Bouwen, wederopbouw, kerkenbouw, monumenten, restauratie en over het bouwen in een historische omgeving. Deze kerk in Klazienaveen is één van zijn belangrijkste werken. De architect heeft zich vanaf het begin van zijn loopbaan verdiept in kerken en kerktorens. Hij zag het bouwen van een toren als 'een zuiver architectonische daad'. Zonder te hoeven voldoen aan een Programma van eisen vraagt een toren alleen om een bouwwerk om er bovenop te staan en een architect om er met verbeeldingskracht mee te spelen, opdat de toren de ganse hemel boven de stad verluchtigt met zijn boeiende silhouet van een plastische muziek.1 Het plastische ontwerp, opgebouwd van baksteen en betonelementen met uitkragende betonaccenten, eindigt in de lucht in een open ruimte. De toren is als losstaand element in de hal geplaatst en rijst op vanuit de kerk. In 1971 werd het orgel gebouwd en komt wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking. In de loop der tijd zijn de vensters van de kerk en consistorie deels vervangen door kunststof. Het interieur verkeert in een bijzonder gave staat.

Bouw, 1963, p. 98.

Omschrijving Nederlands Hervormde kerk met aan de westzijde een platte aanbouw waarin hal en consistorie, in de hal de klokkentoren, aan de noordzijde door middel van een hals verbonden met de kerk het jeugdgebouw. De kerk op kruisvormige plattegrond met getrapte afgeschuinde hoeken is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen en wordt gedekt door een zadeldak met vernieuwde dakbedekking en koperen daklijst. De gevels worden op de hoeken geleed door meerdelige grote kunststof (niet-origineel) vensterpartijen. De afgeschuinde hoeken worden verticaal geleed, afgedekt met beton. In de voorgevel (noordzijde) drie uitkragende gemetselde keperboogvormige nissen afgedekt met beton. In het interieur zijn onder meer van belang: de houten kansel in nis met houten omlijsting, het doopvont, de avondmaaltafel en het kruis, het houten balkenplafond (oorspronkelijk met schrootjes), de houten banken, het waaiervormige bankenplan, de ijzeren kolommen waarop de kap rust, de wand met siermetselwerkreliëf. De toren, opgetrokken in de hal van de kerk, is gebouwd van gesinterde donkergele baksteen, is verticaal geleed en afgedekt met uitstekende decoratieve betonelementen. In de top een klok. De platte aanbouw (hal en consistorie) aan de westzijde op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen op een naar voren springende betonnen plint en wordt gedekt door een plat dak met bitumineuze bedekking en aluminium daktrim. De entree bevindt zich in de noordgevel en bestaat uit twee houten deuren waarin glas met boven- en zijlichten. De zuidgevel wordt geleed door een verticaal geleed meerdelige vensterpartij. De westgevel wordt geleed door staande vensters van kunststof (niet-origineel). Het jeugdgebouw aan de zuidzijde op rechthoekige plattegrond met krimp is opgetrokken in roodbruine baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen; goot op houten klossen; twee gemetselde nokschoorstenen. De gevels worden geleed door getoogde twee- en vierdelige vensters onder rollaag. In de tweedelige vensters deels diagonaal glas-in-lood en gestructureerd glas. Voor beide krimpen een entree, bestaande uit getoogde dubbele houten deuren met zesruits venster onder strek, waarvoor een gemetselde stoep van rode baksteen. Het gebouw is door middel van een platte hals van rode baksteen waarin houten deuren met glas verbonden met de kerk.

Waardering Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gelegen aan De Omloop 8 te Klazienaveen, in de gemeente Emmen, gebouwd in de periode 19571963 door architect H. Knijtijzer (Amsterdam), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

-

-

cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een naoorlogse hervormde kerk, en uiting gevend aan de naoorlogse ontwikkeling van Klazienaveen als door het Rijk aangewezen groeikern architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp, zich uitend in de plastische klokkentoren; vanwege het grote belang van de kerk voor het oeuvre van de architect Knijtijzer en zijn bijdrage aan de Nederlandse naoorlogse kerkenbouw. stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving; vanwege de klokkentoren als landmark aan het einde van Van Echtenstraat; vanwege de herkenbaarheid van het ontwerp en de structurele gaafheid van exterieur en in het bijzonder van het interieur



De Open Hof Heidebloemstraat 2 Erica 7887 EB Emmen


De Open Hof A.C. Nicolai (Emmen) 1968-1969

Inleiding Nederlands hervormde kerk met klokgestel, oorspronkelijk De Open Hof genoemd, gebouwd in opdracht van de Kerkvoogdij der nederlands hervormde kerk te Erica naar een ontwerp van de Emmense architect A.C. Nicolai. De kerk werd in 1969 in gebruik genomen. Bouwbedrijf Van Ess uit Emmen was belast met de uitvoering. De kerk ligt beeldbepalend aan de Heidebloemstraat. Het klokgestel markeert de entree. Tussen 1950 en 1965 maakte de Nederlandse kerkenbouw een opmerkelijke bloei door. Dit had te maken met het feit dat er werd gestreefd naar het instandhouden van de vooroorlogse maatschappelijke structuren, gebaseerd op de diverse kerkelijke stromingen. Hierdoor ontstond de behoefte bij elk kerkgenootschap een eigen kerk te bouwen waarmee men zich onderscheidde. Deze behoefte viel samen met de vernieuwingen als moderne materialen en industriële constructies op architectonisch gebied. Ook bleef er een traditionele stroming zichtbaar. Eind jaren zestig was de ontkerkelijking niet meer te stoppen en kwam er een einde aan de relatief korte bloeiperiode. De wederopbouwperiode heeft diverse fraai vormgegeven kerken in Drenthe opgeleverd door experimenten met de architectonische vorm en nieuwe liturgische opstellingen. Binnen de traditionele stroming komt de zaalkerk het meeste voor, daarna de basiliek. Voor de moderne of functionalistische stroming zijn de doos, het trapezium en de sculpturale vorm (afgeleid van de kapel van Le Corbusier te Ronchamps) het meest gebruikt. Deze kerk behoort tot het type zaalkerk opgetrokken in een moderne stijl. Het gebouw is opgebouwd uit een zadeldak dat uittorent boven een rechthoekige onderbouw. Nicolai heeft in Drenthe meer van dit soort kerken ontworpen. De kerk in Erica bezit echter de meeste architectonische kwaliteiten. De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n veertig jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij in Schoonebeek.

Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome. Tegenwoordig draagt de kerk de naam Het Kruispunt. Recentelijk is de entreepartij gewijzigd en is de kerk uitgebreid met zalen door middel van een vergroting van het rechthoekige volume aan de oostzijde. Deze wijziging is in stijl van de kerk uitgevoerd en doet niets af aan de architectonische kwaliteit van de kerk. De nieuwe uitbouw komt echter wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking.

Omschrijving Hervormde kerk op rechthoekige plattegrond is opgebouwd uit een rechthoekige onderbouw met plat dak waarboven aan de westzijde een zadeldak uittorent. De kerk is opgetrokken in gele baksteen (klezoorverband). Het rechthoekige volume wordt gedekt door een plat dak met gootlijsten van kunststof (niet-origineel). Het zadeldak wordt gedekt met grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen. De gevels worden geleed door vensterpartijen die verticaal worden geleed (oorspronkelijke geleding), niet-originele kunststof kozijnen. In de top van het zadeldak een verticaal gelede glaswand. De entree onder lange luifel is vernieuwd en ligt in de oostgevel. In de voorgevel de naam Het Kruispunt. Het klokgestel is opgebouwd uit drie stijlen, waartussen de luifel van de entree is geklemd. In de top worden deze stijlen met elkaar verbonden door middel van dwarsverbindingen waartussen een klok. De nieuwe uitbouw is niet beschermd.

Waardering Nederlands hervormde kerk met klokgestel, van oorsprong genaamd De Open Hof, gelegen aan de Heidebloemstraat 2 in Erica, gemeente Emmen, gebouwd in de periode 1968-1969 door architect A.C. Nicolai (Emmen), van algemeen regionaal belang voorde provincie Drenthe vanwege de: -

-

cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een moderne naoorlogse kerk architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp met zadeldak en rechthoekige onderbouw en karakteristiek klokgestel; als representatief voorbeeld van een zadeldak-kerk van Nicolai en vanwege het belang van zijn oeuvre voor Drenthe; als voorbeeld van een modern vormgegeven zaalkerk stedenbouwkundige waarde van het pand en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving structurele gaafheid van het ontwerp



De Voorhof Statenweg 2 Emmen 7824 CX Emmen


De Voorhof W. van de Kuilen (Amsterdam)

1963-1965

Inleiding Hervormde kerk gebouwd in 1963-1965 in opdracht van de Kerkvoogdij der hervormde gemeente Emmen naar een ontwerp van de Amsterdamse architect W. van de Kuilen. De kerk is gesitueerd bij een knik in de ontsluitingsweg van de wijk Angelslo in Emmen. Deze weg, de Statenweg, verbindt de wijk met het centrum van Emmen en de rondweg. Rond deze weg liggen diverse wijkvoorzieningen en worden de woonbuurten ontsloten. De binnenkomst van de wijk vanaf het centrum is ruimtelijk geënsceneerd door een samenspel van bijzondere gebouwen aan de Statenweg, waarbij het zicht wordt afgesloten door de situering van De Voorhof, in de as van de weg, met op de achtergrond een bestaande boomwal van monumentale eiken. Deze kerk markeert door haar ligging het centrumgebied bij binnenkomst van de wijk. De wijk Angelslo is ontworpen door Nike de Boer en wordt gekenmerkt door een heldere opzet, waarin de diverse ruimtelijke programmatische onderdelen van de wijk in een overzichtelijk hiërarchisch verband zijn samengebracht. Tussen 1950 en 1965 maakte de Nederlandse kerkenbouw een opmerkelijke bloei door. Dit had te maken met het feit dat er werd gestreefd naar het instandhouden van de vooroorlogse maatschappelijke structuren, gebaseerd op de diverse kerkelijke stromingen. Hierdoor ontstond de behoefte bij elk kerkgenootschap om een eigen kerk te bouwen waarmee men zich onderscheidde. Deze behoefte viel samen met de vernieuwingen als moderne materialen en industriële constructies op architectonisch gebied. Ook bleef er een traditionele stroming zichtbaar. Eind jaren zestig was de ontkerkelijking niet meer te stoppen en kwam er een einde aan de relatief korte bloeiperiode. De wederopbouwperiode heeft diverse fraai vormgegeven kerken in Drenthe opgeleverd door experimenten met de architectonische vorm en nieuwe liturgische opstellingen. Binnen de traditionele stroming komt de zaalkerk het meeste voor, daarna de basiliek. Voor de moderne of functionalistische stroming zijn de doos, het trapezium en de sculpturale vorm (afgeleid van de kapel van Le Corbusier te Ronchamps) het meest gebruikt. Deze kerk behoort tot het type doosvormige kerk. De architect W. van de Kuilen maakte van 1954 tot 1961 deel uit van een architectenbureau in de vorm van een maatschap, die in 1945 was opgericht door de architecten Chr. H. Nielsen en J. Spruit. Het werk van dit architectenbureau bestond voornamelijk uit kerkbouw en woningbouwcomplexen. Van de Kuilen heeft veel kerken ontworpen, onder andere twee in Nagele. Kenmerkend voor zijn ontwerpstijl zijn in elkaar geschoven kubistische volumes voorzien van platte daken met forse dakrand.

Ook deze kerk is opgebouwd uit een aantal kubistische volumes en behoort zoals eerder vermeld tot het type doosvormige kerk. Deze kenmerkt zich door één of meer rechthoekige of vierkante bouwvolumes met een plat dak, die al dan niet met tussenlid aan elkaar gekoppeld zijn. Deze functioneel vormgegeven doosvormige kerk is samengesteld uit baksteen en beton en behandeld als een monoliet, waarin openingen zijn gesneden waar wenselijk. De kerkruimte is op basis van gevarieerde functies zowel in horizontale als verticale zin geleed. De constructie is fragmentarisch zichtbaar, namelijk daar waar de openingen in de monoliet zijn gesneden. Dora Tuynman heeft een raam en de figuratie in de aandachtswand ontworpen. In de loop der tijd is het interieur gewijzigd. Omschrijving De hervormde kerk op betonnen fundering, opgetrokken op een samengestelde rechthoekige plattegrond, is samengesteld uit rode baksteen, op een hardgrauw klinker trasraam, en beton en wordt gedekt door een plat dak waarop mastiek met zinken daktrim. Het kerkdak en balkon worden gedragen door een stalen kolom. De doosvormige kerk is opgebouwd uit meerder rechthoekige bouwvolumes. De gevels worden geleed door horizontale en verticale vensterstroken met houten kozijnen, met aan de voorzijde schokbetonnen hoekstijlen. De entree bevindt zich op de eerste verdieping en wordt ontsloten door een schokbetonnen bordestrap met ijzeren hekwerk, rusten op betonnen kolommen. De entree bestaat uit twee deuren waarin glas; aan de rechterzijde een gevelsteen. De vrijstaande viertandige klokkentoren markeert de entree. De klokkentoren is opgetrokken in beton, aan de voorzijde de naam de Voorhof; tussen de vier tanden een klok. Aan de voorzijde van de klokkentoren een bankje met gemetselde rugleuning en betonnen zitting met aan weerszijden een gemetseld muurtje. In het interieur is van belang de figuratie in de aandachtswand.

Waardering Hervormde kerk, genaamd De Voorhof, gelegen aan de Statenweg 2 in Emmen, gebouwd in 1963-1965 door architect W. van de Kuilen (Amsterdam), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

-

cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een naoorlogse moderne kerk architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp als zijnde een als monoliet behandeld bouwlichaam met openingen waar nodig en vanwege de esthetische waarde van de vrijstaande viertandige klokkentoren; als voorbeeld van een functioneel vormgegeven doosvormige kerk; de esthetische waarde van de aan de kerk gerelateerde kunstwerken; als typerend voorbeeld van het oeuvre van de Amsterdamse architect W. van de Kuilen uitzonderlijke stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving visuele gaafheid van het ontwerp


Naam: voormalig rooms-katholieke Paulus- en Bernadetteschool Adres: Sparrenlaan 4-5 Plaats: Emmen Postcode: 7822 EM Gemeente: Emmen


voormalig rooms-katholieke Paulusschool Jan van Dongen jr. (Apeldoorn) 1955-1956

Inleiding Voormalig dubbele rooms-katholieke B.L.O. "Paulus- en Bernadetteschool" - nu de algemeen christelijke speciale basisschool De Toermalijn - gelegen aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen aan de rand van het bos De Emmerdennen, gebouwd in 1955-1956 in opdracht van het Bestuur van de Gregoriusstichting te Utrecht, naar ontwerp van de architect Jan van Dongen jr. (Apeldoorn). De school is gebouwd als een dubbele streekschool voor buitengewoon lager onderwijs opgezet door de Utrechtse fraters en Amersfoortse zusters. De school werd geopend op 15 maart 1956 en had voor die tijd veel verschillende faciliteiten, als een huishoudlokaal, een gymzaal, een speelzaal, wasgelegenheid en ruimtes voor diverse activiteiten. De school had ten doel de leerlingen in kleine klassen individueel en in eigen tempo onderwijs te geven. Het ontwerp van de school getuigt in eerste instantie van een traditionele ontwerpopvatting, passend bij de katholieke bouwgedachte en is een representant van het type gangschool met meerdere in gangen, waarbij de volumes worden gescheiden door sanitaire units. De school is grootschalig opgezet, met op dit moment achtien lokalen waarin enkele semi-permanent. Bijzonder aan de school is de ongebruikelijke koppeling van de gymzaal aan de entreepartij die als scheidend element op het schoolplein fungeert. Hierdoor wordt de indruk gewekt dat dit op deze wijze werd toegepast voor de scheiding van jongens en meisjes, hetgeen niet ongebruikelijk was op katholieke scholen. Het complex is in de loop der tijd aan de achterzijde uitgebreid, maar het eerste bouwdeel uit 1955-1956 bevindt zich nagenoeg nog in de oorspronkelijke staat. De raampartijen zijn echter vernieuwd. In 1967 werd de school uitgebreid met twee vleugels. In 1973 fuseerden de Paulusschool en de Bernadetteschool en ging de school verder als Paulusschool. In 1978 kwam er een Afdeling Praktische Vorming. Bij de fusie telde de Paulusschool 200 leerlingen. Bij de fusie in 1999 met de PC Dennenschool werd de nieuwe school De Toermalijn genoemd, een interconfessionele school voor speciaal basisonderwijs. De uitbreidingen van 1967 vallen niet onder de redengevende omschrijving. Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorm tekort aan schoolgebouwen. Door het oorlogsgeweld waren er 273 scholen verwoest en 1.000 scholen zwaar beschadigd. Bij de wederopbouw van het land kreeg de woningbouw tot ver in de jaren vijftig prioriteit. Noodscholen, semi-permanente voorzieningen of tijdelijk als school ingerichte bestaande gebouwen moesten voorzien in de behoefte aan

kleuter- en lagere scholen. Toch waren er belangrijke vernieuwingen op het gebied van de scholenbouw, die met name vanaf de midden jaren vijftig hun beslag kregen. De rijksoverheid nam in de naoorlogse periode de centrale leiding over de scholenbouw en werden aanvragen voor de bouw van scholen afhankelijk van rijksgoedkeuring van Centrale Directie van de Wederopbouw en de Volkshuisvesting. Nieuwe inzichten over pedagogiek, hygiëne en sociale verhoudingen waren van grote invloed op de ontwikkeling van het schoolgebouw. Ook de intrede van nieuwe bouwtechnieken als montage- en systeembouw beïnvloedden sterk het denken over scholenbouw. Met name vernieuwingen in Amerika, Scandinavië en Engeland werden door Nederland op de voet gevolgd. Enkele nieuwe voorwaarden voor de bouw van een school werden bijvoorbeeld de plaatsing in het groen, de oriëntatie en de aanwezigheid van grote ramen voor veel zon en lichttoetreding, goede ventilatie en een vriendelijke, uitnodigende uitstraling van de architectuur. In het lager onderwijs heerste het verlangen de traditionele groepslessen af te wisselen met individueel werken. De behoefte van het kind kwam steeds meer centraal te staan. Deze ontwikkelingen kwamen echter niet zomaar op gang en in de kleinere gemeenten werd nog enige tijd op de traditionele wijze gebouwd in baksteen en met een gang langs de lokalen. De vele verschillende - geslaagde en minder geslaagde - naoorlogse schoolontwerpen laten een typologische zoektocht zien naar de meest ideale school. Binnen deze ontwikkeling zijn zogenaamde prototypen ontstaan, die weer ter inspiratie hebben gediend voor andere architecten. Een van de ontwikkelde prototypen was de gangloze school, die als Nederlandse uitvinding wordt beschouwd. De paviljoenachtige school had meerdere ingangspartijen waardoor er optimaal gebruik kon worden gemaakt van luchtverversing en daglichttoetreding. Ook de halschool doet zijn intrede waarbij de klaslokalen rond een centrale hal worden gegroepeerd. Een ander aspect dat de scholenbouw in de naoorlogse periode lang bleef beïnvloeden was de verzuilde samenleving en als gevolg daarvan het verzuilde onderwijsstelsel. Daardoor werden er niet alleen veel verschillende scholen gebouwd maar ook elk met de behoefte aan een eigen (bijvoorbeeld katholieke) identiteit. Tenslotte werd vanaf 1955 voor door het Rijk gesubsidieerde scholen een regeling vastgesteld dat 1% van de bouwsom mocht worden bestemd voor decoratieve aankleding. De rijksbouwmeester koos in dergelijke gevallen het type kunstwerk en de kunstenaar. Jan van Dongen jr. (1896-1973) - neef van de in Breda gevestigde architect Jan van Dongen - volgde een opleiding aan de Ambachtsschool van Breda en Bouwkunde in Amsterdam. In 1923 vestigde hij zich als zelfstandig architect in Apeldoorn, waar hij bekendheid kreeg met de bouw van de S.S. Fabianus & Sebastianuskerk (1924), de eerste pilaarloze kerk in Nederland. Als lid van de AKKV, de Algemeene Katholieke Kunstenaars Vereeniging, bevond hij zich in een kring van gelijkgestemde kunstenaars en architecten. Hij werd er gekozen tot ondervoorzitter van de vakgroep Bouwkunst, tot na de Tweede Wereldoorlog de meest actieve vakgroep van de vereniging. De Delftse School werd er als een belangrijke stroming gezien, in navolging van de tot het katholicisme bekeerde architect M.J. Granpré Molière. Van Dongen's werk getuigt dan ook van een traditionalistische inslag. Hij bouwde veel rooms-katholieke kerken, maar ook scholen en gestichten. Zijn latere werk, de St. Franciscus (1961-1962) in Nunspeet en de St. Nicolaas (1962-1964) in Odijk, hebben een moderne stijl, die geïnspireerd lijkt door het functionalisme van de Nieuwe Zakelijkheid. Door de intrede van de brede school worden momenteel veel scholen samengevoegd en oude schoolgebouwen afgestoten. Daarnaast voldoen veel naoorlogse schoolgebouwen niet meer aan de huidige eisen voor onderwijshuisvesting. Ook de toenemende behoefte van multifunctionele centra in de kleinere en middelgrote kernen, doet de druk op de leegkomende oude schoollocaties toenemen. Al deze aspecten maken het dat een fors aandeel van het naoorlogse scholenbestand in de komende tien jaar zal gaan worden gesloopt. Ook in Drenthe is een groot deel al afgebroken of wordt binnenkort afgebroken. De zeldzaamheid van dergelijke representatieve en gave schoolgebouwen wordt met de dag groter.

Omschrijving De plattegrond van de school bestaat uit een aaneenschakeling van lokalen langs een gang, per twee of drie lokalen samengevoegd in eenlaagse bouwdelen onder een licht hellend lessenaarsdak. De lokaalblokken worden afgewisseld door onder andere sanitaire units met wc's en wasgelegenheden. Elk lokaal bevat een opvallend grote raampartij die door het metselwerk wordt omlijst. De indeling van de ramen is gewijzigd ten opzichte van de oorspronkelijke situatie, maar verstoren het geheel geenszins. Het geheel is opgebouwd in geel-bruin genuanceerd metselverband, met (voormalig nieuwe) houten raamkozijnen en puien, onder lessenaarsdaken met daarop bitumen. Bijzonder fraai zijn de uitkragende daken aan de voorzijde, waardoor de gootklossen goed zichtbaar zijn en bijdragen aan de esthetische kwaliteiten van het ontwerp. De centrale entree is terugliggend geplaatst en heeft een andere pui-indeling dan oorspronkelijk. In een rechthoekig bouwvolume onder een lichthellend zadeldak is haaks op de entreepartij een gymzaal gebouwd. De kopgevels van de gymzaal stijgen boven het dakvlak uit en geven met hun vleugeluiteinden een bijzondere uitdrukking aan dit bouwvolume. De raamkozijnen lijken nog oorspronkelijk. De gymzaal scheidt het schoolplein in twee helften. Later zijn er andere bijgebouwen bijgeplaatst, waardoor er een momenteel een omsloten binnenplein is ontstaan. De oorspronkelijke bouwdelen aan de zijkant van het complex bestaan uit een eenlaagse bebouwing onder licht hellende zadeldaken, eveneens bekleed met bitumen. De school is gelegen in een parkachtige setting met brede grasstroken met diverse bomen rondom. Bij de entree is een bronzen beeldje geplaatst van een voetbal spelende jongen (kunstenaar n.t.b.).

Waardering Voormalige rooms-katholieke dubbele Paulusschool voor lager onderwijs - nu obs de Toermalijn, gelegen aan de Sparrenlaan 4-5 te Emmen, gebouwd in 1955-1956 door architect Jan van Dongen (Apeldoorn), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: •

•

•

• •

cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de school als representatief voorbeeld van de ontwikkelingen in de naoorlogse scholenbouw en voor de identiteit van de katholieke gemeenschap in Drenthe in het algemeen; architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het ontwerp zoals de fraaie dakoverstekken en raampartijen; uiting gevend aan de onderwijsvernieuwingen in de naoorlogse periode als gangloze school met meerdere ingangen, waarbij de volumes worden gescheiden door sanitaire units, en waarbij de gymzaal deel uitmaakt van de entree en fungeert als scheiding tussen het mannelijke en vrouwelijke deel; vanwege het oeuvre van de voor de katholieke bouwkunst belangrijke architect Jan van Dongen jr.; vanwege de aan het gebouw gerelateerde kunstwerken; stedenbouwkundige waarde vanwege de grootschalige opzet en de positionering van bouwvolumes waardoor twee binnenpleinen ontstaan voor de scheiding van jongens en meisjes; vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving; visuele gaafheid; zeldzaamheid van dergelijke gave naoorlogse katholieke scholen in Drenthe.


Naam: openbare lagere school Adres: Zuidbargerstraat 94 Plaats: Zuidbarge Postcode: 7812 AK Gemeente: Emmen


voormalig, openbare lagere school R. Romke de Vries 1959

Inleiding Voormalig, openbare lagere school, gelegen aan de Zuidbargerstraat 94 te Zuidbarge in de gemeente Emmen, gebouwd in 1959 (ontwerp 1954) in opdracht van de gemeente Emmen naar ontwerp van de Haagse architect R. Romke de Vries. Het drieklassige schoolgebouw ligt in de tuin van het oude schoolgebouw, dat zodanig was vervallen, dat het voor onderwijs niet geschikt meer was. De tuin was door het schoolhoofd omgevormd tot een parkje met een heuvel en een vijver, waardoor de school volledig in het groen staat. De vijver is inmiddels verdwenen. Momenteel is het gebouw in gebruik als dorpshuis 't Hoefijzer. Rond 1990 heeft in het kader van dit hergebruik een interne verbouwing plaatsgevonden en zijn er kunststofkozijnen toegepast, echter op een passende wijze. Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorm tekort aan schoolgebouwen. Door het oorlogsgeweld waren er 273 scholen verwoest en 1.000 scholen zwaar beschadigd. Bij de wederopbouw van het land kreeg de woningbouw tot ver in de jaren vijftig prioriteit. Noodscholen, semi-permanente voorzieningen of tijdelijk als school ingerichte bestaande gebouwen moesten voorzien in de behoefte aan kleuter- en lagere scholen. Toch waren er belangrijke vernieuwingen op het gebied van de scholenbouw, die met name vanaf midden jaren vijftig hun beslag kregen. De rijksoverheid nam in de naoorlogse periode de centrale leiding over de scholenbouw en werden aanvragen voor de bouw van scholen afhankelijk van rijksgoedkeuring van Centrale Directie van de Wederopbouw en de Volkshuisvesting. Nieuwe inzichten over pedagogiek, hygiëne en sociale verhoudingen waren van grote invloed op de ontwikkeling van het schoolgebouw. Ook de intrede van nieuwe bouwtechnieken als montage- en systeembouw beïnvloedden sterk het denken over scholenbouw. Met name vernieuwingen in Amerika, Scandinavië en Engeland werden door Nederland op de voet gevolgd. Enkele nieuwe voorwaarden voor de bouw van een school werden bijvoorbeeld de plaatsing in het groen, de oriëntatie en de aanwezigheid van grote ramen voor veel zon en lichttoetreding, goede ventilatie en een vriendelijke, uitnodigende uitstraling van de architectuur. In het lager onderwijs heerste het verlangen de traditionele groepslessen af te wisselen met individueel werken. De behoefte van het kind kwam steeds meer centraal te staan. Deze ontwikkelingen kwamen echter niet zomaar op gang en in de kleinere gemeenten werd nog enige tijd op de traditionele wijze gebouwd in baksteen en met een gang langs de lokalen.

De vele verschillende - geslaagde en minder geslaagde - naoorlogse schoolontwerpen laten een typologische zoektocht zien naar de meest ideale school. Binnen deze ontwikkeling zijn zogenaamd, prototypen ontstaan, die weer ter inspiratie hebben gediend voor andere architecten. Een van de ontwikkelde prototypen was de gangloze school, die als Nederlandse uitvinding wordt beschouwd. De paviljoenachtige school had meerdere ingangspartijen waardoor er optimaal gebruik kon worden gemaakt van luchtverversing en daglichttoetreding. Ook de halschool doet zijn intrede waarbij de klaslokalen rond een centrale hal worden gegroepeerd. Een ander aspect dat de scholenbouw in de naoorlogse periode lang bleef beïnvloeden was de verzuilde samenleving en als gevolg daarvan het verzuilde onderwijsstelsel. Daardoor werden er niet alleen veel verschillende scholen gebouwd maar ook elk met de behoefte aan een eigen (bijvoorbeeld katholieke) identiteit. Tenslotte werd vanaf 1955 voor door het Rijk gesubsidieerde scholen een regeling vastgesteld dat 1% van de bouwsom mocht worden bestemd voor decoratieve aankleding. De rijksbouwmeester koos in dergelijke gevallen het type kunstwerk en de kunstenaar. De Haagse architect Romke de Vries (1908-1997) was opgeleid aan het Hooger Bouwkunst Onderricht in Amsterdam en kreeg met name bekendheid als veelbelovende jonge architect in de wederopbouw die samenwerkte met belangrijke architecten als J.P. Kloos en J.B. Bakema. Naast zijn lidmaatschap van de Opbouw, nam hij deel aan verschillende werkgroepen als de Kerngroep Woningarchitectuur van de BNA, de Werkgroep Streekeigene en de Studiegroep Efficiënte Woningbouw. De architectuur van Romke De Vries kenmerkt zich door een moderne vormentaal - in de meeste gevallen uitgevoerd in baksteen - met een openheid die het belang van een sterke relatie tussen binnen en buiten benadrukt. In opdracht van de gemeente Emmen en het Ministerie van Onderwijs vormde hij samen met de architecten J.B. Bakema, A.E. van Eijk en Y.S. Dijkstra de Studiecommissie Experimentele Scholenbouw. Het doel was aan de hand van over enkele jaren verdeelde bouwobjecten, tot proefondervindelijke inzichten te komen over de vele mogelijkheden van scholenbouw in het kader van de onderwijsvernieuwing. Daarnaast wilde men gegevens verzamelen over de te verwachten wederzijdse beïnvloeding van schoolgebouw en onderwijsmethodiek. De bedoeling was dat de werkgroep in een aantal jaren verschillende schoolbouwprojecten zou realiseren, verdeeld over diverse dorpen in de gemeente Emmen. Het uitgangspunt van de werkgroep was de nieuwe schoolgebouwen zodanig te ontwerpen dat ze geschikt waren voor het toepassen van nieuwe onderwijsmethodieken, waarbij een meer persoonlijke en menselijke verhouding tussen leraar en leerling centraal stond. Als eerste studieobject koos de groep het klaslokaal. Men ging kijken wat de minimale afmetingen van een klaslokaal zouden moeten zijn, indien deze in de toekomst geschikt zou moeten zijn voor nieuwe, meer individuele onderwijsmethoden. Helaas bleek dat de minimum afmetingen, die de groep bepaalde, boven de door het Rijk als maximum gestelde norm lag. Ook andere voorzieningen, die diverse speciale vormen van modern onderwijs mogelijk maakten, waren volgens de overheid te duur. Enkele plannen voor grotere schoolgebouwen, die de leden van de groep hadden gemaakt, konden hierdoor niet worden uitgevoerd. Romke de Vries heeft in Zuidbarge een ontwerp gemaakt dat vanwege de kleinschaligheid qua bouwkosten beneden het door de overheid gestelde maximum bleef. Romke de Vries maakte in het ontwerp de school en tuin tot een onafscheidelijk geheel van leer- en spelmogelijkheden en hoopte dat de leerkrachten die met deze school zouden moeten werken de mogelijkheden volledig zouden benutten. Ook hoopte hij dat, na herziening van de rijksmaatstaven, de onderwijsvernieuwing zou worden voortgezet en het initiatief van de gemeente Emmen tot zijn recht zou komen. De werken rusthoek, de buitenlesplaats, het vermijden van de lange gang en in plaats daarvan het creëren van een gezamenlijke schoolhal vormden Romke de Vries' interpretatie van de onderwijsvernieuwing. Deze aspecten zijn in zijn latere schoolontwerpen vaak terug te vinden. Het onderzoek (nog te verschijnen publicatie) van Hans de Man lijkt aan de tonen dat de school is geïnspireerd op de Groningse buitenschool in Glimmen van architect Jaap Wilhelm.

Omschrijving De school is ontworpen als eenlaags volume onder een plat dak en opgebouwd uit wanden van met lichtbruin metselwerk met van oorsprong houten puien. Deze zijn in de loop van de tijd vervangen, echter op passende wijze in dezelfde roedeverdeling als het oorspronkelijke ontwerp. Het schoolgebouw is opgebouwd uit een plattegrond van drie gekoppelde en ten opzichte van elkaar verspringende klaslokalen, waarbij de werkhoek als apart volume in de gevel is geplaatst. Vanwege de versprongen positionering van klaslokalen ten opzichte van elkaar, ontstaat er een verbreding van de gang aan de achterzijde van het gebouw. Deze kon via een schuifwand bij één van de lokalen worden getrokken, zodat er een grote ruimte ontstaat, die te gebruiken was voor vieringen en dergelijke Elke klas is op de zonzijde gericht en heeft een deur naar de tuin waar een terras lag met dezelfde oppervlakte als het klaslokaal, zodat er desgewenst buiten les kon worden gegeven. Tevens heeft elke lokaal een werken rusthoek, die kon worden gebruikt voor individuele werkzaamheden van de leerlingen. Elk lokaal had een eigen garderoberuimte. Hoewel het door de werkgroep ook wenselijk werd geacht, dat elk lokaal zijn eigen toiletgroep had, is dat in dit gebouw, vanwege de kleine afmetingen van het geheel, niet het geval en is er voorzien in één centrale toiletgroep aan de noordwestgevel. Aan de noordoostgevel is de voormalig, directeurskamer- nu bestuurskamer- gebouwd.

Waardering Voormalig openbare lagere school, gelegen aan de Zuidbargerstraat 94 te Emmen, gebouwd in de periode 1955-1959 door architect R. Romke de Vries (Den Haag), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: • •

• •

cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de school als representatief voorbeeld van de vernieuwingen in de naoorlogse Drentse scholenbouw en als zijnde een experimentele school architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het zeer heldere functionele ontwerp uiting gevend aan de onderwijsvernieuwingen eind jaren vijftig; en aantoonbaar geinspireerd op het Groninger scholentype J. Wilhelm (Glimmen) met aparte werkhoeken die deel uitmaken van de plastische gevel; van belang vanwege het oeuvre van R. Romke de Vries en zijn aandeel in de vernieuwingen van de scholenbouw in Drenthe stedenbouwkundige waarde vanwege de ruimtelijke relatie die het gebouw door middel van het ontwerp en de ligging in een groen aangaat met de omgeving vanwege de structurele gaafheid van de opzet van de school en haar ruimtelijke setting


Adres: Plaats: Postcode: Gemeente:

bij Oosterdiep OZ 116 Barger-Compascuum 7884 RZ Emmen


r! mihi*

Viertorenbrug Dienst Water en Verkeer - provincie Drenthe 1960

Inleiding De Viertorenbrug is in 1960 in opdracht van de provincie Drenthe gebouwd naar ontwerp van de Dienst Water en verkeer van de provincie. Hij verbindt de oostelijke en de westelijke oever van het Oosterdiep ter plaatse van de Verlengde Tweede Groenedijk bij Barger-Compascuum. De brug is voor de provincie Drenthe van belang omdat het de enige in werking zijnde hefbrug in de provincie is en de enige Viertorenbrug in Drenthe die is overgebleven van een reeks van meerder vergelijkbare bruggen. Zo is bijvoorbeeld een identiek exemplaar in het Kanaal Buien-Schoonoord reeds gesloopt. De enige andere hefbrug is het Dommelskanaal (met stalen zuilen een ander ontwerp) is niet meer in werking en is dichtgezet. Vanwege het weer opnieuw bevaarbaar maken van de vaarverbinding Erica-Ter Apel werd de brug in 2008 gerenoveerd en kreeg het zijn heffunctie weer terug. Hiertoe werd het vaste betonnen brugdek gesloopt en kwam er een beweegbaar stalen hefdek voor in de plaats. Verder werd er weer een bewegingswerk en een elektrische installatie aangebracht. Wanneer het traject is uitgebaggerd, is Ter Apel weer vanuit Barger-Compascuum via het Oosterdiep bereikbaar.

Omschrijving De Viertorenbrug te Barger-Compascuum behoort typologisch gezien tot de hefbruggen. De brug is opgebouwd op twee betonnen brughoofden met afgeronde hoeken. Op ieder brughoofd zijn twee pijlers geplaatst die ieder zijn opgebouwd uit acht U-vormige betonnen prefab-elementen. Op deze pijlers is een halfopen betonnen element geplaatst met daarin het bewegingswerk met stalen katrol. Aan de bovenzijde van dit bovenste element is een stalen zadeldakje geplaatst ter bescherming van het bewegingswerk, waardoor de pijler het uiterlijk van een toren krijgt. Tussen de bovenste twee elementen van de pijlers is aan de oeverkant een betonnen plateautje met stalen hekwerk aangebracht ten behoeve van inspactie en reparatie van het bewegingswerk. Het stalen brugdek is aan de bovenzijde afgewerkt met asfalt en heeft aan beide zijden een reling opgebouwd uit stalen buis. Het brugdek kan door middel van stalen kabels die over de katrollen lopen omhoog en naar beneden worden bewogen. Aan weerszijden van de brughoofden zijn houten dukdalven voorzien van bolders aangebracht.

Waardering Een hefbrug, genaamd de Viertorenbrug, gelegen ter hoogte van het Oosterdiep OZ 116 bij Barger Compascuum in de gemeente Emmen, gebouwd in 1960 door de provincie Drenthe, van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: •

•

• • •

cultuurhistorische waarde als onderdeel van het netwerk van bruggen en sluizen in de Drentse oostelijke veenkoloniën en als herkenbaar voorbeeld van een gave naoorlogse brug in Drenthe architectonische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp gelet op de vormgeving van de hefbrug en de typologische waarde vanwege de toepassing van prefab betononderdelen stedenbouwkundige waarde van het ontwerp als landmark vanwege de visuele gaafheid van het ontwerp vanwege de zeldzaamheid en uniciteit van de brug, als zijnde de enige nog in werking zijnde hefbrug van Drenthe



Burgemeester Osselaan 12 Schoonebeek 7761 BS Emmen


Recreatiegebouw De Boô A.C. Nicolai (Emmen) 1949-1951

Inleiding Nadat tijdens de Tweede Wereldoorlog olie werd gevonden in Schoonebeek en omgeving, werd in de jaren daarna door de Nederlandsche Aardolie Maatschappij (NAM) op grote schaal gestart met de winning daarvan. Voor het groeiende aantal medewerkers van het aardolieconcem was er in die jaren in Schoonebeek weinig vertier, waarop door de directie werd besloten een ontspanningscentrum voor NAM-medewerkers te bouwen. Dit gebeurde in navolging van de wijze waarop de Bataafse Petroleum Maatschappij, de voorloper van de NAM, dit gewend was te doen in de overzeese gebieden. De opdracht voor een ontwerp ging in 1948 naar architect A.C. Nicolai, die via de vader van zijn vrouw (toenmalig directeur van de NAM) al een aantal opdrachten voor woningbouw ten behoeve van personeel van de NAM had binnengehaald. Hij liet zich bij het ontwerp inspireren door de booën (veehut met woongedeelte) die van oudsher in het beekdal van het Schoonebeekerdiep voorkwamen. Hiermee wilde hij de huiselijke sfeer en bouwwijze van dit type stallen overbrengen in de architectuur van het ontspanningscentrum (ook De Boô genaamd). Het complex is een aantal malen verbouwd. In 1959 werd de dienstenvleugel verbouwd en in 1960 de squashbaan. Bijzonder is de ligging van het complex ten opzichte van het verderop gelegen NAM-dorp. De Boô is namelijk zo gesitueerd dat de afstand van de dienstwoningen tot het ontspanningscentrum voor alle personeelsleden nagenoeg gelijk was. De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo'n veertig jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de NAM in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome.

Omschrijving Het project bestaat uit een voetbalveld, een oefenterrein, een buitenbad en twee tennisbanen. De terreinen en het zwembad worden door een Z-vormig complex van gebouwen, bestaande uit een clubhuis, kegelbanen, een squashhal en kleedruimtes van de weg afgescheiden. Het complex bestaat uit vier bouwdelen, het clubhuis en de squashhal hoger en met flauw hellende kappen, de kleedruimtes en de kegelbaan laag en met platte daken. De gebouwen zijn opgetrokken in een rood genuanceerde baksteen en worden geleed door rechtgesloten houten kozijnen onder hanenkam of rollaag, die grotendeels zijn voorzien van gemetselde bakstenen lekdorpels. Getuige een natuurstenen gevelsteen werd de eerste steen gelegd op 12 oktober 1950 door ir. M.J.F.W.G. Bolderdijk. Aan de zuidzijde van het complex ligt de in oostwestrichting gebouwde squashhal, een twee bouwlagen hoog gebouw op rechthoekige plattegrond. Het gebouw wordt gedekt door een zadeldak belegd met bitumen. De kap wordt aan de westzijde onderbroken door een lagere kraaiennestachtige erker op de tweede bouwlaag van de squashhal. De naar boven toe wijkende wanden van de overstekende erker bestaan geheel uit houten kozijnen met glas. De overkragende kap rust op houten gootklossen. Haaks op de squashhal het circa 20 m lange en één bouwlaag hoge gebouw met de kleedruimten voor het zwembad. Het gebouw wordt gedekt door een asymmetrisch zadeldak op witte gootklossen en bedekt met bitumen. Ter plaatse van de aansluiting met het clubhuis vertoont de plattegrond een lichte knik, waarbij het gebouw wordt onderbroken door een dwars geplaatste, risaliserende en verhoogde ingangspartij onder zadeldak. De ingang wordt gevormd door een keperboogportiek voorzien van een gemetselde omlijsting van in strek verwerkte baksteen. De noord- en de zuidgevel van dit bouwdeel worden gevormd door een risaliserende kopgevel die aan de bovenzijde door middel van een natuurstenen rand in de vorm van een gedeeltelijke accolade, de welving van het dak volgt. Het zich vanaf de oostgevel van de ingangspartij in noordelijke richting uitstrekkende clubhuis vertoont een grote openheid met aaneensluitende vensters over twee verdiepingen langs het sportcomplex en een glazen vliesgevel over de helft van een van de kopgevels. De gevels zijn opgetrokken in wit geverfde baksteen en het gebouw wordt gedekt door een met bitumen belegd overstekend asymmetrisch zadeldak dat aan alle zijden rust op witte houten gootklossen. Het interieur van het clubhuis is open over twee verdiepingen, met op de eerste verdieping rondom een galerij die aan de buitenzijde wordt voortgezet in een ver uitkragend balkon met een opvallende opengewerkte balustrade uit beton en staal, dat via een sierlijk vormgegeven trappartij langs bovengenoemde kopgevel, ook uit beton en staal, bereikbaar is. De kegelbaan is gebouwd in oost-westelijke richting en is aan de oostzijde verbonden met de platte aanbouw van het clubhuis. Ook dit bouwdeel wordt gedekt door een asymmetrisch zadeldak zonder dakgoten. Aan de zuidzijde steken de sporen van de kap dak circa 1 m naar buiten en worden ondersteund door een houten draagconstructie, waardoor de indruk van een pergola wordt gewekt.

Waardering Recreatiegebouw De Boô, gelegen aan Burgemeester Osselaan 12 te Schoonebeek in de gemeente Emmen, gebouwd in opdracht van de NAM in de periode 1949-1951 door architect A.C. Nicolai (Emmen), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: -

-

-

cultuurhistorische waarde als onderdeel van de geschiedenis van de oliewinning in Drenthe en specifiek voor het NAM-dorp in Schoonebeek; en als uitdrukking van een emotionele band of herkennigswaarde van de bewoners, gerelateerd aan de geschiedenis van de NAM in Drenthe architectuurhistorische waarde vanwege de hoogstaande esthetische kwaliteiten van het ontwerp, geïnspireerd door de oude booën in Zuidoost Drenthe; vanwege het belang van gebouw voor het oeuvre van A. Nicolai', zijn betekenis voor de naoorlogse architectuur in Drenthe en zijn relatie met de NAM specifiek stedenbouwkundige waarde van het object vanwege de centrale ligging, als hart van het NAM-dorp in Schoonebeek en de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving structurele gaafheid van het complex uniciteit van het gebouw in Drenthe



Hoofdkanaal OZ 2 Emmer-Compascuum 7881 CK Emmen


muziekkoepel en pompinstallatie n.t.b. (Gemeentewerken) circa 1955

Inleiding De muziekkoepel en pompinstallatie in Emmer-Compascuum is gebouwd rond 1955 aan de oostzijde van het Hoofdkanaal. Ten behoeve van de riolering moest door de gemeente een gemaal worden gebouwd om het afvalwater naar de zuiveringsinstallatie aan de nieuwe Kalkovenwijk te pompen. De meest logische locatie was in het centrum van Emmer-Compascuum, waar alle rioleringen samen kwamen. Mede vanwege de prominente locatie en onder druk van de locale bevolking werd besloten het pompgebouw te combineren met een publieke functie en deze plek te verbijzonderen door middel van een fraai ontworpen gebouwtje. Het werd een unieke combinatie van muziekkoepel annex rioolgemaal in een vanuit esthetisch oogpunt hoge kwaliteit. In 2002 besloot de gemeente Emmen het inmiddels in verval geraakte gebouw af te stoten. De pompinstallatie was niet meer in gebruik en van de muziekkoepel werd steeds minder gebruik gemaakt. Daarop besloot de plaatselijke Kulturele Kommissie in 2003 het gebouw aan te kopen en te renoveren. Hierbij werd de diepe put onder de koepel waarin de vijzels stonden gedempt met 100 m3 zand. De voormalige put werd afgedekt met een betonlaag waardoor een opslagruimte ontstond. Na de renovatie werd in 2006 de achterwand van de koepel is in 2006 beschilderd door de Iraakse kunstenaar Nashwan Hammed. Anno 2009 is het gebouw nog steeds in bezit van de Stichting Kulturele Kommissie Emmer-Compascuum en in gebruik voor culturele doeleinden. Omschrijving De muziekkoepel annex rioolgemaal is omstreeks 1955 gebouwd op een samengestelde plattegrond. Het gebouw is opgetrokken in een rode baksteen. De stenen zijn verwerkt in een stapel- of tegelverband, waarbij alle stootvoegen recht boven elkaar staan. Om de stabiliteit te waarborgen wordt bij een dergelijk metselverband vaak een metselwerkwapening opgenomen in de lintvoegen. Het gebouw wordt gedekt door een zich naar voren toe verbredend overkragend lessenaarsdak met aan de voorzijde een gebogen rand. Het dak rust aan de voorzijde op de onderbouw door middel van vier stalen pijlers op een betonnen poer.

De zuidoostzijde van het gebouw bestaat uit een van baksteen opgemetselde muur. De beide zijgevels zijn opgemetseld en springen iets in ten opzichte van de achtergevel. Dit gedeelte is ongeveer 3 meter breed en reikt tot aan het dak. De aansluiting met het dak vindt plaats door een betonnen legger, die aan de onderzijde aansluit bij de getand opgemetselde zijmuur. De circa 1 meter hoge onderbouw van het podium is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. De vloer van het podium bestaat uit een betonnen plaat. De gebogen achterwand bestaat uit gepleisterd metselwerk waarop een kunstwerk is aangebracht. Rondom het podium is tussen de pijlers een recent hekwerk van stalen buis aangebracht met een opening aan de voorzijde. De onderbouw is aan de noord- en zuidzijde voorzien van drie ronde openingen in het metselwerk, waarin zinken roosters zijn aangebracht. Tegen de voorzijde van de koepel (noordwestzijde) bevindt zich een gemetselde tweezijde trap achter een in baksteen gemetseld en naar de zijkanten aflopend muurtje. Het muurtje is eveneens opgetrokken in een in stapelverband gemetselde rode baksteen met op de hoeken een betonnen hoekelement. Aan beide zijden bevinden zich acht traptreden die uitkomen op een bordes dat op dezelfde hoogte ligt als de podiumvloer. Waardering Een muziekkoepel annex rioolgemaal, gelegen aan het Hoofdkanaal OZ 2 te Emmer-Compascuum, gemeente Emmen (bouwjaar en architect n.t.b.), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: •

•

• • •

cultuurhistorische waarde voor de geschiedenis van de waterbeheersing ten behoeve van de naoorlogse dorpsuitbreidingen in de Drentse veenkoloniën; en als bijzondere uiting van een culturele innovatie architectonische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp gelet op de detaillering en het fraaie dak; en als zijnde een bijzondere typologische combinatie van een gemaal en muziekkapel stedenbouwkundige waarde als markant object bij de kruising van wegen en aan het einde van de zichtassen ter plaatse vanwege de structurele gaafheid van het ontwerp vanwege de typologische uniciteit van het object in Drenthe



Post 7 Z 3 Schoonebeekerdiep Schoonebeek Emmen


Luchtwachttoren Post 7 Z 3 M. Zwaagstra ('s Gravenhage) 1954

Inleiding De Luchtwachttoren Post 7 Z 3 is in 1954 gebouwd in opdracht van het Korps Luchtwachtdienst (onderdeel van het Commando Luchtverdediging) van het Ministerie van Defensie. Het ontwerp is van de Haagse architect M. Zwaagstra die speciaal voor dit doel de NV Raatbouw oprichtte. De toren, van het type 1050, is opgebouwd uit prefab-elementen van gewapend beton die werden vervaardigd bij de NV Schokbeton te Kampen. Hoogte en uitvoering van de torens varieerde en was afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden. De toren in Schoonebeek (lokatie Oud-Schoonebeek) is 10,50 meter hoog en is gelegen aan de noordzijde van het Schoonebeekerdiep, een beek die ter plaatse de grens met Duitsland vormt. De toren maakte deel uit van een landelijk netwerk van 276 luchtwachtposten, waarvan ertussen 1951 en 1955 ongeveer 139 speciaal voor dit doel werden gebouwd. Met de naamgeving werd tevens de locatie aangegeven: 7 (= Luchtwachtkring Groningen), Z (= aanduiding kring van torens), 3 (= volgnummer van de post binnen de kring). De afstand tussen de posten bedroeg nooit meer dan 16 kilometer omdat 8 kilometer de maximale afstand was waarmee vliegtuigen met het gehoor konden worden gelokaliseerd. Het systeem van luchtwachttorens werd tijdens de Koude Oorlog in de jaren '50-'60 opgericht als waarschuwingssysteem voor vijandelijke vliegtuigen (uit de Sovjet-Unie) die, wanneer ze lager vlogen dan 1.500 meter, toentertijd niet door de radar konden worden opgemerkt. In Drenthe zijn slechts 2 van deze torens bewaard gebleven, die beide in procedure zijn om te worden aangewezen tot beschermd provinciaal monument. Nadat rond 1968 de torens hun functie hadden verloren was Post 7 Z 3 enige tijd in gebruik bij de plaatselijke Vogelwacht. In 1998 werd de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) eigenaar van zowel de toegangsweg, de omliggende grond als de toren. Sinds 2002 is de stichting Cold War Historical Center te Uithuizen eigenaar met als doel de toren te behouden voor de komende generaties. Door betonrot is anno 2009 de onderhoudstoestand slecht en is de toegang tot de toren afgezet met hekken. Het systeem van raatbouw is in de jaren '50 onder meer gebruikt voor de constructie van boerderijschuren in de Noordoostpolder, een geniekazerne in Raamsdonksveer en een proefwoning in Kampen. Met het systeem kon snel en gemakkelijk ter plaatse een constructie worden opgebouwd en bestond de mogelijkheid van eenvoudige demontage en eventueel hergebruik.

Omschrijving De luchtwachttoren heeft een vierkante plattegrond met afgeschuinde hoeken en bestaat uit een open betonconstructie, de zogenaamde raatbouw. Dit systeem bestaat uit geprefabriceerde, gewapende betonnen panelen met vele vierkante openingen (de raatbouwelementen), 7 segmenten hoog en 1 segment breed, ledere raat is 0,38 centimeter hoog. Aan de bovenzijde verbreedt de in totaal 27 raten hoge constructie zich trapsgewijs aan twee tegenover elkaar liggende zijden. Op de in zwaar gewapend beton uitgevoerde fundering staan vier elementaire verticale betonnen balken die om de twee meter worden verbonden met horizontale balken. Hiertussen zijn de raatbouwelementen met gegalvaniseerde bouten gemonteerd. Oorspronkelijk werden in de onderste zeven rijen raten betonnen tegels aangebracht om inklimmen te voorkomen. Deze tegels zijn niet meer aanwezig. Ook de houten deur, de houten trapleuningen en de houten trap die in een vierkant omhoog liep zijn niet meer aanwezig. Op de plaats waar de trap een hoek van 90° maakte was een raatbouwelement als dwarsverbinding tussen de verticale wanden aangebracht, waarvan een deel betegeld was om dienst te doen als overloop. Aan de bovenzijde van de toren bevond zich een observatiecabine met een open observatieplatform van circa 3 bij 3 meter. Om dit platform was een circa 1,5 meter hoge borstwering aangebracht die oorspronkelijk aan de buitenzijde was voorzien van betonnen tegels. In het midden van het platform stond het luchtwachtapparaat: een ronde tafel voorzien van gradenverdeling waarop een kijker en een aanwijsnaald was gemonteerd. De noordzijde van de observatieruimte bood via een steile metalen trap toegang tot het trappenhuis. Aan de zuidzijde was iets verdiept een schuilnis aangebracht die was voorzien van twee bankjes en een klaptafel. Zowel de ruimte voor de schuilnis als de toegang tot het trappenhuis steken buiten de toren uit. Oorspronkelijk waren deze uitbouwen aan de buitenzijde geheel betegeld. Anno 2009 rest alleen nog de kale opbouw van de toren en de vloer en ombouw van het platform met borstwering, schuilnis en de toegang tot het trappenhuis.

Waardering Observatiepost Luchtmacht, genaamd Post 7 Z 3, gelegen aan het Schoonebeekerdiep op de grens met Duitsland ten zuiden van Schoonebeek, in de gemeente Emmen, gebouwd in 1954 door architect M. Zwaagstra, van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de: • • •

• •

cultuurhistorische waarde van het object voor de militaire geschiedenis van Nederland tijdens de Koude Oorlog en voor het industriële erfgoed in Drenthe architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van de functionele raatbouw en vanwege constructie van geprefabriceerde gewapende bouwelementen ensembiewaarde van de observatiepost als zijn onderdeel van een groter netwerk van luchtwachtposten over heel Nederland en specifiek met de enige andere post in Drenthe in Echten; vanwege de relatie van het object met het omliggende en voor dit doel aangelegde camouflagegroen structurele gaafheid van de luchtwachtpost zeldzaamheid van dergelijk posten in Nederland, van de oorspronkelijke 276 zijn er 18 over (laatste telling 1997), waarvan 2 in Drenthe

provincie Prenthe lli'-ihihii'i'r'hi-ihh UNE; im! G< -, vmmmpm Aan: het college van burgemeester en wethouders van Emmen Postbus RA EMMEN

Recommend Documents