Provinciaal Lichtmastenplan Programma Energie

PROVINCIAAL LICHTMASTENPLAN 2013 - 2015 Programma Energie

Provinciaal Lichtmastenplan 2013-2015 Programma Energie

Openbare Verlichting -/- 50% energieverbruik bubeko -/- 25% energieverbruik bibeko = veiligheid +/+ duisternis

Afdeling Datum Status

: Milieubeleid & Bodemsanering : 11-12-2012 : definitief

1


2


Inhoudsopgave 1.

Aanleiding ............................................................................................................................... 5 Afbakening........................................................................................................................... 5 Positionering........................................................................................................................ 6 2. Uitgangssituatie....................................................................................................................... 7 2.1. Uitgangspunten in beleid...................................................................................................... 7 2.2. Vier belangrijke pijlers .......................................................................................................... 7 2.3. Reeds behaalde resultaten................................................................................................... 8 2.4. Werk in uitvoering ................................................................................................................ 8 2.5. Belemmeringen voor een vliegende start.............................................................................. 9 3. Doel en resultaten ..................................................................................................................11 3.1. Substantiële energiebesparing als doel ...............................................................................11 3.2. Concrete resultaten in 2015 ................................................................................................11 4. Projecten, samenwerking en rollen .........................................................................................13 4.1. Samenwerking ....................................................................................................................13 4.2. Rollen .................................................................................................................................13 4.3 Projecten en activiteiten ......................................................................................................14 4.3.1 Platform Openbare Verlichting Groningen..........................................................................14 4.3.2 Lauwersmeergebied een “dark sky park”? .........................................................................15 4.3.3 Light Challenge 2013.........................................................................................................16 4.3.4 Eenduidige beleidsuitgangspunten duurzaamheid .............................................................17 4.3.5 Formuleren van businesscases (bubeko)...........................................................................18 4.3.6 Formuleren van 3 gemeentelijke businesscases (bibeko) ..................................................19 4.3.7 Stimuleren uitvoering van gemeentelijke plannen ..............................................................20 4.3.8 Samenwerking met Fryslân, Drenthe en Rijkswaterstaat....................................................21 4.3.9 Onderzoek naar gedrag en acceptatie ...............................................................................22 4.3.10 Monitoring projectresultaten.............................................................................................23 4.3.11 Donkertekaart Provincie Groningen .................................................................................24 5. Planning en capaciteit.............................................................................................................25 6. Kosten en budget ...................................................................................................................27 7. Monitoring en evaluatie...........................................................................................................29 8. Communicatie ........................................................................................................................29 1.1. 1.2.

3


4


1. Aanleiding Het lijkt een druppel op een gloeiende plaat, maar als je beter kijkt is er enorm veel winst te behalen op het gebied van openbare verlichting. Zo zijn de lichtmasten langs wegen in de meeste gevallen sterk verouderd terwijl, de technologie vooruitsnelt en er dus relatief eenvoudig veel energie en geld is te besparen. Ook de inzichten over de negatieve invloed van licht op flora en fauna en de wens om sommige gebieden juist te hullen in duisternis geven aanleiding om het bestaande areaal lichtmasten tegen het licht te houden. Veiligheid staat daarbij niet ter discussie. Voldoende redenen voor ons, Provincie Groningen, om openbare verlichting onderdeel te laten zijn van het programma Energie en uit te werken in voorliggende uitvoeringsplan. Dit uitvoeringsplan beschrijft de werkzaamheden en biedt een overzicht van de mensen en middelen die daarvoor beschikbaar zijn.

1.1. Afbakening Een Gronings plan In oktober 2009 heeft de Provincie Groningen de ambitie uitgesproken om een lichtmastenplan op te stellen met meerdere doelstellingen: energiebesparing, natuurbescherming (licht en duisternis), sociale en verkeersveiligheid. Deze ambitie werd ondersteund in noordelijk verband. De provincies Drenthe en Fryslân hebben in eigen programma’s hun verantwoordelijkheid genomen. Wij hebben het onderwerp verkend en eerste stappen genomen door het Platform Openbare Verlichting voor overleg en afstemming tussen ons en Groningse gemeenten op te richten. Besloten is het onderwerp op te nemen in het Programma Energie en onze ambitie verder uit te werken in dit uitvoeringsplan. Focus op verlichting langs wegen De focus van dit plan ligt op de verlichting langs provinciale en gemeentelijke wegen. Daarbij maken we onderscheid tussen de lichtmasten binnen en buiten de bebouwde kom. Onze prioriteit ligt bij de masten buiten de bebouwde kom omdat we hier voor een deel zelf verantwoordelijk voor zijn en omdat deze een belangrijke rol hebben als het gaat om duisternis in het buitengebied. Het gaat hierbij over de provinciale wegen verlicht door ca. 6.900 lichtmasten. De provincie Groningen heeft er hiervan ca. 2.800 in beheer (incl. de lichtmasten aan de ringwegen binnen de bebouwde kom). De overige lichtmasten zijn in beheer van de gemeenten. Het grootste aantal lichtmasten staat binnen de bebouwde kom en is in beheer van gemeenten. In totaal telt de Provincie Groningen ca. 110.000 lichtmasten. Met dit Provinciaal Lichtmastenplan willen we, in samenwerking met gemeenten, een verdergaande energiebesparing en lichtreductie realiseren. We beseffen dat de verlichting langs wegen slechts een klein deel van de openbare verlichting is waarop we energie kunnen besparen. Zo is een deel, gericht op het verlichten van de openbare ruimte, in bezit van burgers (bijv. erfverlichting), verenigingen (bijv. sportvelden en maneges) en bedrijven (bijv. reclame- en gevelverlichting). Binnen de samenwerking met gemeenten en op die momenten dat projecten of kansen zich aandienen bepalen we wat onze betrokkenheid kan zijn. Afstemming met bewoners, gebruikers en betrokken partijen Cruciaal voor een goede implementatie (in tijd en kosten) van energiebesparing bij openbare verlichting is het tijdig betrekken van bewoners, gebruikers en andere betrokken partijen. Juist omdat het een integrale afweging betreft tussen de aspecten duisternis, licht, veiligheid (sociaal en verkeer) en besparing (energie en kosten). Omdat deze aspecten in belangrijke mate afhangen van de beleving van mensen is goede en voldoende informatie en ook ruimte voor interactie belangrijk. Communicatie maakt dan ook een belangrijk onderdeel uit van het Provinciaal Lichtmastenplan.

5


1.2. Positionering Het Provinciaal Lichtmastenplan is onderdeel van het Programma Energie en heeft raakvlakken met de volgende programma’s en plannen:

Figuur 1: De programma’s en plannen met raakvlakken aan het Provinciaal Lichtmastenplan.

6


2. Uitgangssituatie 2.1. Uitgangspunten in beleid Uitgangspunten voor dit plan zijn onze beleidsambities die we hebben verwoord in: het POP, het Energieprogramma en meer specifiek in de beleidsnota ‘Verlichting langs provinciale wegen: een leefbare toekomst in licht en duisternis’. Energieprogramma 2012-2015: “Het leveren van een meer dan evenredige bijdrage aan de Europese en nationale klimaatdoelen (20% CO2 emissiereductie ten opzichte van 1990, 20% energiebesparing en 14% duurzame energie in 2020 en 80% en 95% CO2 emissiereductie in 2050). Bewustwording, sociale acceptatie en draagvlak zijn belangrijke begrippen in relatie tot de Energietransitie. Om die reden wordt er in het programma stevig ingezet op communicatie en betrokkenheid van omwonenden.” POP, hoofdstuk 3 Karakteristiek Groningen: “We nemen maatregelen om de lichthinder1 en het energiegebruik door de openbare verlichting langs provinciale wegen te verminderen, rekening houdend met aspecten als sociale- en verkeersveiligheid.” Beleidsnota ‘verlichting langs provinciale wegen: een leefbare toekomst in licht en duisternis’: “De ambitie van de Provincie Groningen is om de verlichting langs de provinciale wegen te minimaliseren, zonder dat dit ten koste gaat van de verkeersveiligheid en sociale veiligheid. Hiermee koesteren wij onze duisternis en sparen wij energie. De doelstelling is geen verlichting, tenzij…”

2.2. Vier belangrijke pijlers De vier belangrijke pijlers voor het Provinciaal Lichtmastenplan zijn schematisch weergegeven in onderstaand figuur. Waarbij veiligheid in geen geval ter discussie staat, we zoveel mogelijk energie willen besparen en daarmee een positieve bijdrage willen leveren aan duisternis binnen de Provincie.

-

+

=

=

Figuur 2. Pijlers voor het Provinciaal Lichtmastenplan Groningen. 1

In het POP wordt gesproken over lichthinder. We kunnen aannemen dat er geen lichthinder wordt ondervonden omdat we geen enkele melding op dit punt hebben ontvangen.

7


Energiebesparing We zien energiebesparing als een belangrijke opgave binnen de transitie naar een duurzame energiehuishouding. Zo leidt het tot een reductie van CO2, minder gebruik van fossiele brandstoffen en kostenbesparing wat een belangrijk aspect is bij het beoordelen van maatregelen. Duisternis Duisternis beschouwen we als een belangrijke kernkarakteristiek van onze provincie. Lichtuitstoot verstoort het dagnachtritme, de oriëntatie en rust van dieren en tast de belevingswaarde van duisternis voor de mens aan. We willen daarom duisternis overal beschermen en bevorderen. Vooral in de gebieden met hoge natuur- en landschappelijke waarden, zoals de EHS, de Natura 2000gebieden, de nationale landschappen en de weidevogelgebieden. Maar ook in de trekroutes van vogels en vleermuizen. Er zijn 2 aandachtsgebieden aangewezen in het POP waarbinnen wij ons richten op extra stimuleringsregelingen ter bescherming van duisternis. Deze gebieden liggen binnen de gemeenten Vlagtwedde (met name in Westerwolde) en Winsum (met name in Reitdiepdal). Verkeersveiligheid De aanwezigheid van licht kan bijdragen aan overzichtelijke verkeerssituaties en als gevolg daarvan aan de verkeersveiligheid. Richtlijnen voor het ontwerpen van kwalitatief goede openbare verlichting worden gegeven in de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR 13201-1 niet zijnde wetgeving). Onderzoek wijst echter uit dat duisternis geen significante rol speelt bij het aantal verkeersongevallen. Het komen tot een zo veilig mogelijke verkeerssituatie is dan ook maatwerk per locatie waarvoor geldt dat overleg met gebruikers, bewoners en andere betrokken partijen zoals gemeenten noodzakelijk is. Voor de provinciale wegen buiten de bebouwde kom zijn wij als provincie verantwoordelijk voor de verlichting in relatie tot de verkeersveiligheid. Sociale veiligheid Een goed verlichte ruimte is niet per definitie veilig. Dit vormt maatwerk per locatie waarbij overleg met gebruikers, bewoners en andere betrokken partijen belangrijk is. Voor de provincie Groningen geldt dat sociale veiligheid met name een issue is bij functionele locaties zoals bushaltes, tunnels en viaducten en fietsroutes van en naar scholen en sportparken. Het uitgangspunt voor de verlichting van dit soort functionele locaties is opgenomen in het beleidsplan openbare verlichting en stelt ‘uitsluitend verlichten op tijden dat er gebruik wordt gemaakt van de locatie met het daarvoor bestemde doel’. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de verlichtingsmaatregelen op grond van sociale veiligheid.

2.3. Reeds behaalde resultaten In de periode einde 2010 - 2012 zijn, langs provinciale wegen, 300 lichtmasten verwijderd en 585 lichtmasten voorzien van energiezuinige verlichtingsarmaturen die standaard worden gedimd in de avond- en nachtelijke uren. Ook is er een aantal experimenten uitgevoerd. Zo is tussen Winschoten (N972) en Pekela geëxperimenteerd met led-armaturen gecombineerd met oriëntatieverlichting langs de fietspaden. En wordt bij de Blauwe Stad geëxperimenteerd met actieve wegmarkering. Alle tot nu toe uitgevoerde projecten samen hebben geleid tot een energiebesparing van ruim 60% en een besparing van de exploitatiekosten met ca. 29.000 euro per jaar.

2.4. Werk in uitvoering Nieuwe beheersafspraken Voor de lichtmasten buiten de bebouwde kom en langs provinciale wegen in beheer van de gemeenten zijn we, conform onze beleidsnota, bezig om in samenwerking met de gemeenten uniforme beheersafspraken te maken over het overnemen van die lichtmasten die nodig zijn voor de verkeersveiligheid. Te denken aan lichtmasten op kruispunten of rotondes op provinciale wegen. Echter omdat er in de meeste gevallen onduidelijkheid bestaat over (oude) beheersafspraken en het areaalbestand niet op orde is, is dit tot nu toe een moeizame opgave. In sommige gevallen willen gemeenten ook de verlichting binnen de bebouwde kom of de verlichting voor sociale veiligheid in het buitengebied aan de provincie overdragen. Het proces om te komen tot uniforme beheersafspraken in de gehele provincie vraagt dan ook veel overleg. Op dit moment is er met enkele gemeenten nog geen akkoord bereikt.

8


Reeds geplande renovatieprojecten Met de Essent gelden is de afgelopen jaren een inhaalslag gemaakt als het gaat om achterstallig onderhoud aan de provinciale lichtmasten. Regulier is er per jaar een budget gereserveerd voor de instandhouding van de lichtmasten, bestaande uit een deel bestemd voor het vervangen van lichtmasten aan het einde van hun levensduur en een deel bestemd voor de exploitatiekosten (lampen vervangen, schilderen, energiekosten ed.). Projecten dienen uit dit reguliere budget te worden gefinancierd. Als gevolg van deze beperkte mogelijkheden is het meest natuurlijke moment voor het vervangen van lichtmasten het moment dat een weg wordt gerenoveerd. Zo wordt momenteel de oostelijke ringweg aangepast (de kruisingen worden ongelijkvloers) en als onderdeel van dit wegenbouwproject wordt ook de volledige verlichtingsinstallatie aangepast (de bestaande lichtmasten worden verwijderd en er komen energiezuinige lichtmasten in de middenberm van de weg). De kosten van het aanpassen van de verlichting vallen binnen het wegenbouwproject. Openbare aanbesteding openbare verlichting In 1986 hebben de gemeenten het energiebedrijf EGD belast met de aanleg van, de stroomlevering aan en het onderhoud van de openbare verlichting. Dit is opgenomen in de Samenwerkingsovereenkomst (SOK) gesloten tussen de provincies Groningen, Drenthe, het EGD en een groot aantal gemeenten. Tot 1 januari 2012 heeft Ziut BV, dat een fusie is tussen Liandyn (Alliander) en IP Lighting (Enexis), de openbare verlichting op basis van deze samenwerkingsovereenkomst verzorgd. Echter de werking van de samenwerkingsovereenkomst is sterk verouderd als gevolg van de liberalisering van de elektriciteitssector en het ontbreken van (kwaliteits)eisen die door de overheden aan Ziut BV gesteld kunnen worden. Om duidelijkheid te krijgen over het eigendomsrecht van de boven- en ondergrondse infrastructuur van de openbare verlichting is door 25 gemeenten en de provincies Groningen en Drenthe een juridische procedure gestart in 2008. De overeenkomst was met een overgangstermijn van drie jaar opgezegd en die termijn liep 31 december 2011 af. Dat is gebeurd. Eind 2011 heeft Enexis een kort geding aangespannen gevolgd door een bodemprocedure. Op 10 februari j.l. is door de voorzieningenrechter in Groningen de uitspraak in dit kort geding gedaan. De voorzieningenrechter heeft de eisen van Enexis integraal afgewezen. En heeft vastgesteld dat de masten aan de overheden behoren. Een uitspraak m.b.t. het ondergrondse deel volgt nog en wordt einde 2012 verwacht. Het uiteindelijke doel van deze juridische procedure is om te komen tot een Europese aanbesteding van het beheer en onderhoud van de openbare verlichting voor de 27 partijen. Het bestek wordt op moment van schrijven van dit plan opgesteld. Verwacht wordt dat deze begin 2013 op de markt wordt gebracht. Als gevolg de rechtelijke uitspraak verzorgt Imtech op basis van een tijdelijk contract de openbare verlichting.

2.5. Belemmeringen voor een vliegende start Onduidelijk areaalbestand Helaas bestaat er tot op dit moment nog veel onduidelijkheid over het areaalbestand aan openbare verlichting. Voor een overgrote deel is het niet duidelijk waar welke verlichting welk energieverbruik heeft. Dit probleem is landelijk en met name van administratieve aard. De afgelopen jaren hebben wij met behulp van Google maps per provinciale weg inzichtelijk gemaakt welke lichtmasten (incl. kenmerken) we buiten de bebouwde kom in eigen beheer willen nemen vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid (conform beleidsnota). Ook enkele gemeenten hebben een inventarisatie gemaakt van hun areaalbestand. Het up-to-date maken van het areaalbestand is opgenomen in het bestek voor de openbare aanbesteding van het beheer en onderhoud van openbare verlichting dat begin 2013 op de markt gebracht zal worden. Als gevolg van het gemis aan cijfers en dus aan inzicht in verbruiken en aantallen is het dan ook niet mogelijk om concrete beleidsdoelstellingen in termen van kWh en kg CO2 te formuleren. Onduidelijke beheerafspraken Het oude openbare verlichtingsbeleid was van toepassing op kruispunten in provinciale wegen buiten de bebouwde kom. In de ‘Samenwerkingsovereenkomst NV EGD van 27 juni 1986’ gesloten tussen de toenmalige NV EGD, de gemeenten en de provincies was geregeld dat het beleid van de openbare

9


verlichting tot de bevoegdheden van de gemeentebesturen behoorde. Dit als onderdeel van openbare orde en veiligheid. In deze overeenkomst hebben de gemeenten het beheer en onderhoud van de openbare verlichting en de levering van stroom uitbesteed van de NV EGD. De kosten van de openbare verlichting die vóór 1966 is aangebracht komt voor 100% voor rekening van de gemeente. Daarna draagt de provincie bij aan de exploitatiekosten overeenkomstig de regeling van 13 december 1966. Dit houdt in dat de exploitatiekosten van kruispuntverlichting buiten de bebouwde kom door de gemeenten bij de provincie worden gedeclareerd. In oktober 2009 heeft GS de beleidsnota ‘Verlichting langs provinciale wegen: een leefbare toekomst in licht en duisternis ’ vastgesteld. Het provinciaal bestuur heeft de ambitie om verlichting langs provinciale wegen te minimaliseren zonder dat dit ten koste gaat van de verkeersveiligheid. Hiermee koesteren wij onze duisternis en besparen we energie. Een manier om deze doelstellingen te bereiken is door de kruispuntverlichting buiten de bebouwde kom in eigen beheer nemen. Uitgangspunt is geen verlichting, tenzij…, waarbij is bepaald, dat de provincie alleen die locaties verlicht waar dat nodig is voor de verkeersveiligheid op kruispunten buiten de bebouwde kom met uitzondering van de ringwegen in Groningen. Het overnemen van de regie stuit op discussies bij de gemeenten die bijvoorbeeld willen dat wij de lichtmasten voor sociale veiligheid buiten de bebouwde kom ook overnemen. Deze discussies vertragen de voortgang van vervanging van lichtmasten.

10


3. Doel en resultaten 3.1. Substantiële energiebesparing als doel Dit uitvoeringsplan geeft invulling aan de doelstellingen zoals geformuleerd binnen het POP, het Energieprogramma 2012-2015 en de Beleidsnota openbare verlichting. Rekening houdend met de reeds behaalde resultaten en bestaande onduidelijkheden in administratie en beheer is: 1. het doel van dit plan om het energieverbruik voor de verlichting van wegen buiten de bebouwde kom, die in deze planperiode wordt vervangen, gaat worden met minimaal 50% te verminderen, door: - businesscases te maken van de te renoveren wegvakken en deze te prioriteren naar o haalbaarheid o experimenteer gebieden - het verwijderen van onnodige lichtmasten, waarbij wij de sociale- en verkeersveiligheid in acht nemen en duisternis willen bevorderen - het vervangen van verouderde installaties en armaturen door energiezuinige 2. de ambitie van dit plan om het energieverbruik voor de verlichting van wegen binnen de bebouwde kom, die in deze planperiode worden vervangen, met minimaal 25% te verminderen, door: - businesscases te maken van 3 projecten - stimuleren van de uitvoering van gemeentelijke plannen Randvoorwaarden om bovenstaande te bereiken zijn: - inzicht te krijgen in het areaalbestand en het slechten van beheersdiscussies - samenwerking met gemeenten (co-creatie) - afstemming en betrokkenheid van gebruikers en stakeholders Daarnaast is het doel dat a) dit plan een invulling is voor het thema openbare verlichting in de Koepeldeal Gemeenten- Provincies, en b) het Platform Openbare Verlichting waarin gemeenten en provincie samenwerken op dit thema in stand blijft.

3.2. Concrete resultaten in 2015 Het volgende hoofdstuk beschrijft een aantal projecten met concrete resultaten. Het behalen van onze doelstellingen is echter mede afhankelijk van externe factoren en andere partijen. Zoals bijvoorbeeld draagvlak bij gebruikers en de inzet van gemeenten. Het succesvol uitvoeren van de projecten van dit uitvoeringsplan betekent als gevolg hiervan niet, dat onze gestelde doelen (minimaal 50% energiebesparing buiten de bebouwde kom (bubeko) en 25% binnen de bebouwde kom (bibeko)) per definitie volledig gehaald worden. De resultaten van de projecten in dit uitvoeringsplan zijn: 1. Voortzetting van het Platform OV Groningen; een platform voor de Groningse gemeenten voor het stimuleren van kennisoverdracht en de samenwerking binnen dit uitvoeringsplan en met ons als provincie; 2. Dark Sky Park; aanmelding van het Lauwersmeergebied voor de internationale titel Dark Sky Park; 3. Vakjury voor de Light Challenge 2013; leveren van een jurylid voor de ontwerpwedstrijd voor innovatieve duurzame openbare verlichting onder studenten; 4. Eenduidige beleidsuitgangspunten duurzaamheid; een set beleidsuitgangspunten voor de 27 partijen die samen het beheer en onderhoud van de openbare verlichting aanbesteden; 5. Businesscases (buiten bebouwde kom); inzicht in (en op basis hiervan een prioritering in) de haalbaarheid van de renovatie van openbare verlichting langs de belangrijkste provinciale wegen buiten de bebouwde kom;

11


6. Businesscases (binnen bebouwde kom); formuleren van 3 businesscases voor verschillende projecten en gemeenten als voorbeelden kennisproject; 7. Stimuleren uitvoering gemeentelijke plannen; verkenning van de mogelijkheid om gemeenten te stimuleren om hun plannen (versneld) uit te voeren door middel van een financiële impuls. 8. Samenwerking met noordelijke provincies en Rijkswaterstaat; verkenning van kansen tot besparing op rijkswegen en samenwerking en afstemming met noordelijke provincies. 9. Onderzoek naar gedrag en acceptatie; verkennen van de mogelijkheid om in samenwerking met de RuG een onderzoek te starten naar de acceptatie van innovaties op het gebied van openbare verlichting door gebruikers; 10. Monitoren van resultaten: het opzetten van een registratiesysteem voor de geboekte resultaten en deze te vertalen naar kengetallen (kWh bespaarde energie, ton CO2 emissiereductie, % meer duisternis). 11. Donkertekaart Provincie Groningen; een kaart dat inzicht geeft in de huidige situatie van duisternis in de provincie. Bijvoorbeeld door informatie over: Wat is de lichtste plek? Wat is de donkerste plek? Waar is door een relatief kleine bijdrage veel winst te behalen?

12


4. Projecten, samenwerking en rollen Wij willen pro-actief en planmatig het door ons gestelde doel en ambitie verwezenlijken. Hiertoe hebben we in dit hoofdstuk een aantal projecten beschreven. In dit hoofdstuk worden per project de volgende onderdelen beschreven: · Context: achtergrond van het project; · Resultaat: beoogde resultaat van het project; · Werkzaamheden: activiteiten die binnen het project worden uitgevoerd; · Planja(a)r(en): jaren dat het project loopt; · Externe kosten: inschatting van de 'out of pocket' kosten; · Uren intern: inschatting van het aantal interne uren die aan het project worden besteed; · Projectpartners: partijen met wie het project opgepakt zal worden; · Communicatie kansen: zoals persberichten, -momenten, bestuurlijke optredens.

4.1. Samenwerking Wij acteren niet alleen. Voor de realisatie werken we onder meer nauw samen met de gemeenten binnen de provincie, Natuur en Milieufederatie Groningen, marktpartijen, weggebruikers en bewoners. De voortgang en ontwikkelingen binnen Groningen stemmen we af met de andere noordelijke provincies en eventuele internationale partners.

4.2. Rollen Wij vervullen naast een bestuurlijke, faciliterende en organiserende rol ook een uitvoerende rol. Namelijk daar waar we de lichtmasten langs provinciale wegen beheren. Tevens spelen wij in financiële zin een rol bij projecten.

13


4.3

Projecten en activiteiten

4.3.1 Platform Openbare Verlichting Groningen Context

Resultaat

Rol provincie Werkzaamheden Planjaren Externe kosten Uren intern Projectpartners Communicatie kansen

Wij faciliteren sinds 2011 het Platform Openbare Verlichting. Binnen dit platform bespreken gemeenten en provincie actuele onderwerpen en worden acties en projecten onderling afgestemd. Het platform is opgericht omdat: a) er behoefte is aan kennisoverdracht en inzicht in een aantal thema’s zoals: o creëren van draagvlak voor innovaties onder omwonenden en gebruikers o facturatie en administratie o technische ontwikkelingen b) er behoefte is aan afstemming, informatie en kennis over uniforme beheersafspraken c) er beleidsondersteuning is gevraagd d) het ook de plek is voor de koppeling met en de uitvoering van het Provinciaal Lichtmastenplan. - 4 bijeenkomsten per jaar - 1 bijeenkomst per jaar samen met OVL Drenthe en Fryslân - Kennis over actuele thema’s zoals burgerparticipatie, duisternis ed. - Koppeling met het Provinciaal Lichtmastenplan door afspraken en afstemming over uitvoering Faciliteren · Uitbesteden begeleiding Platform reeds gestart - 2015 € 30.000 40 uur/jaar Groningse Gemeenten, Taskforce Openbare Verlichting (agentschap NL) N.v.t.

14


4.3.2 Lauwersmeergebied een “dark sky park”? Context

Een Dark Sky Park is een gebied waar de duisternis nog aanzienlijk is en waar van deze duisternis genoten kan worden. Het Lauwersmeergebied is naast de Boschplaat (Terschelling) en Schiermonnikoog één van de gebieden waar al enige metingen verricht zijn en waarvan de verwachting is dat deze tot een van de donkerste gebieden behoren van het laagland van Europa. Het plan ligt er om het komende jaar een aanvraag te formuleren voor een erkenning als (eerste) International Dark Sky Park (IDSP) in Nederland. Een International Dark Sky Park in Nederland als één van de lichtste en dichtbevolkte landen van de wereld zou een bijzondere resultaat zijn. Het zou duidelijk maken dat de verschillen in duisternis binnen Nederland veel groter zijn dan gedacht en publiciteit opleveren ook naar verwachting op nationaal niveau. De titel Dark Sky Park zal bijdragen tot een versterking van de toeristische industrie vooral in de wintermaanden als de sterrenhemel op zijn mooist is. Om in aanmerking te komen voor een Dark Sky Park nominatie moet een gebied aan verschillende eisen voldoen. Eén van deze eisen is een managementplan betreffende de verlichting en met verbeterpunten.

Resultaat Rol provincie Werkzaamheden

Planjaren Externe kosten Uren intern Projectpartners Communicatie kansen

De provincie Groningen ondersteunt de ambitie om het Lauwersmeergebied aan te melden. Het past goed bij onze wens om de kernkarakteristiek “duisternis” in het natuurgebied te versterken. - Aanmelding van het Lauwersmeergebied voor de nominatie van een Dark Sky Park. Ondersteunend Voldoen aan de gestelde randvoorwaarden: - Een donkere hemel - Een management plan betreffende de huidige verlichting en mogelijke verbeterpunten dat op draagvlak van stakeholders kan rekenen - Nachtelijke toegang - Publieksgerichte activiteiten om het park aantrekkelijk te maken om ervan te komen genieten - Veel steun van de ruime maar vooral van de directe omgeving Wij richten onze ondersteuning primair op een bijdrage aan het managementplan voor verlichting. 2013 € 10.000 50 uur Nationaal Park Lauwersmeer, de gemeenten de Marne, Kollumerland, Dongeradeel en Zuidhorn, Platform Lichthinder, afstemming met Stuurgroep Programma Lauwersoog Definitieve aanmelding, eventuele nominatie en toekenning titel zijn momenten van grote communicatieve waarde.

15


4.3.3 Light Challenge 2013 Context

Na de succesvolle eerste editie van de Light Challenge in 2011 is de voorbereiding voor de nieuwe Light Challenge in 2013 gestart; de wedstrijd voor studenten om met bewoners innovatieve en duurzame straatverlichting te ontwerpen. De Light Challenge editie 2013 gemeenten zijn bekend, verspreid over heel Nederland doen 9 gemeenten en 1 Universiteit (UTwente) als challenge city mee. Deze gemeenten zijn koplopers in Nederland die ambitieus, duurzaam en vernieuwend met hun openbare verlichting wensen om te gaan. De gemeenten zijn Heerenveen, Groningen, Assen, Nijmegen, Leiden, Rotterdam, Almere, Hardenberg, Venray. De studenten dienen vanuit nieuwe inzichten in veiligheid, nut, comfort, gezelligheid, techniek, energiebesparing samen met de burgers en bewoners te werk te gaan. Naast het mogelijk verkrijgen van nieuwe inzichten met betrekking tot verlichten zal ook met de wedstrijd een bijdrage geleverd worden aan verdere bewustwording rond alternatief verlichten van een woonstraat.

Resultaat Rol provincie Werkzaamheden Planjaren Externe kosten Uren intern Projectpartners Communicatie kansen

Wij willen net als voor de Light Challenge in 2011 een jurylid leveren. - Verschillende innovatieve ontwerpen voor straatverlichting. Uitvoerend · Leveren van jurylid 2013 €0 20 uur Light Challenge organisatie Aankondigen wedstrijd, genomineerden en winnaar.

16


4.3.4 Eenduidige beleidsuitgangspunten duurzaamheid Context

27 partijen waaronder de provincies Drenthe en Groningen brengen begin 2013 met elkaar een bestek op de markt voor de aanbesteding van het beheer en onderhoud van de openbare verlichting. Elke partij kan op basis van eigen beleid keuzes maken binnen dit bestek als het gaat over energiebesparing, toepassing van nieuwe technieken etc. Om elkaars kennis en voorsprong te benutten en zoveel mogelijk op een lijn te zitten wat betreft ambitieniveau willen we, voor in eerste instantie de Groningse deelnemende partijen, komen tot één set van beleidsuitgangspunten op het gebied van duurzaamheid in openbare verlichting.

Resultaat Rol provincie Werkzaamheden Planjaren Externe kosten Uren intern Projectpartners Communicatie kansen

We starten met een inventarisatie van de huidige beleidsuitgangspunten en zullen op basis hiervan een voorstel maken voor een set van beleidsuitgangspunten. We maken hierbij gebruik van het Platform Openbare Verlichting. - Set van beleidsuitgangspunten op het gebied van duurzaamheid in openbare verlichting Faciliteren · ·

Uitbesteden inventarisatie huidige beleidsuitgangspunten Op basis van inventarisatie formuleren van een set van beleidsuitgangspunten 2013 € 15.000 60 uur (begeleiding van bureau) Groningse Gemeenten Communicatie breed extern over de gezamenlijke set van beleidsuitgangspunten.

17


4.3.5 Formuleren van businesscases (bubeko) Context

Resultaat

Rol provincie Werkzaamheden


Het besparen van energie bij openbare verlichting stuit op verschillende belemmeringen. Zo zijn er weinig cijfers over het areaal bekend en bestaat er vaak discussie over wie verantwoordelijk is voor welke lichtmasten. In dit project willen we per provinciale weg buiten de bebouwde kom een businesscase formuleren voor energiebesparing bij de openbare verlichting. Los van bovengenoemde belemmeringen. De verschillende businesscases geven inzicht in de haalbaarheid, het rendement en de risico´s van elk project. Op basis hiervan en ook andere criteria is vast te stellen (middels een Multi Criteria Analyse = MCA) welke projecten prioriteit zouden moeten krijgen. Met de informatie uit de businesscases kan in gesprek met betrokken partijen een plan van aanpak voor uitvoering worden besproken. Belangrijke criteria zijn: - bijdrage aan duisternis (verwijderen masten?) - ligging in natuurgebied (prioriteit m.b.t. duisternis?) - veiligheid (waarborgen sociale- en verkeersveiligheid?) - bereidwilligheid betrokken partijen (kans van slagen?) - energiebesparing (hoeveel % minder energieverbruik?) - financiële haalbaarheid (wat is de terugverdientijd?) - planning ((reeds geplande) renovatie op welk termijn?) - financierbaarheid projecten? - Inzicht in kosten en besparing (financiële haalbaarheid) renovatie openbare verlichting buiten de bebouwde kom aan provinciale wegen - Inzicht in mogelijke risico´s - Prioritering projecten op basis van een MCA - Input voor gesprek met betrokken partijen voor een plan van aanpak Faciliteren · ·

Buitengebied provincie opdelen in logische wegvakken. Nieuw verlichtingsplan per wegvak maken in samenwerking/afstemming met betrokken partijen (afweging duisternis, sociale en verkeersveiligheid, implementatie nieuwe technologieën) · Businesscases maken en op basis hiervan financiële haalbaarheid per project bepalen. · MCA per project opmaken · prioritering projecten bepalen 2014, 2015 € 50.000 60 uur/jaar Gemeenten, beheerder (nu Imtech) Uiteindelijke projecten met hoog rendement en laag risico communiceren met gemeenten, partners en andere betrokkenen.

18


4.3.6 Formuleren van 3 gemeentelijke businesscases (bibeko) Context

Resultaat


Om te bepalen welke lichtmasten het beste vervangen of verwijderd zouden kunnen worden om zoveel mogelijk energie te besparen is het formuleren van een businesscase noodzakelijk. Het geeft inzicht in de haalbaarheid van een project. Wij willen 3 projecten binnen 3 verschillende gemeenten ondersteunen in het maken van deze businesscase. - 3 uitgewerkte businesscases voor 3 verschillende projecten binnen verschillende Groningse gemeenten op basis waarvan de gemeenten een investeringsbeslissing kan nemen. - 3 voorbeelden van haalbaarheid en rendement van energiebesparing in de openbare verlichting aan wegen binnen de bebouwde kom Faciliteren · Uitbesteden formuleren businesscase 2015 € 45.000 60 uur/jaar Groningse Gemeenten Delen van resultaten op website, binnen Platform OV.

19


4.3.7 Stimuleren uitvoering van gemeentelijke plannen Context

Gemeenten hebben de ambitie om energie te besparen maar het ontbreekt vaak aan budget om de initiële investering te plegen. Met het beschikbaar stellen van financiële middelen wil de provincie een bijdrage leveren aan het behalen van de gemeentelijke ambities. Binnen dit project zal bij gemeenten geïnventariseerd worden welke plannen zij hebben op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing bij de openbare verlichting. De beheersdiscussie met gemeenten en provincie zal onderdeel zijn van deze verkenning. Indien mogelijk wordt aangesloten bij de prioritaire gebieden uit het Actieprogramma Leefbaarheid, Werk en Energie (Winschoten, Delfzijl en De Marne). Wanneer dit niet lukt zijn de volgende voorwaarden van belang: 1. De bijdrage van de provincie betreft een cofinancieringsbudget, gemeenten moeten ook zelf bijdragen 2. Het gaat om investeringsprojecten, en is dus geen procesgeld. Bovenstaande voorwaarden zijn uitgezet op de vergadering van het Platform Openbare Verlichting van 20 november jl. De binnengekomen reacties worden verder uitgewerkt in dit project.



-

Uitvoering van gemeentelijke energiebesparingsplannen op het gebied van openbare verlichting Stimuleren - Inventariseren van de plannen en projecten binnen gemeenten (uitwerken van binnengekomen reacties Platform OVL). - verkennen van interesse binnen gemeenten om gebruik te maken van de beschikbaar gestelde middelen - Aandacht voor de voorkeursgebieden uit het Actieprogramma Leefbaarheid, Werk en Energie. - Aansluiten bij de gemeentelijke businesscases en het platform OVL 2013 t/m 2015 € 150.000 (uit budget Uitvoering Gebiedenbeleid en POP (Cofinanciering Investeringen Gebiedsopgaven)) 100 uur/jaar Gemeenten Communicatie over regeling richting gemeenten.

20


4.3.8 Samenwerking met Fryslân, Drenthe en Rijkswaterstaat Context

Resultaat


Voor die provinciale wegen die provincie overstijgend zijn is het belangrijk om samen te werken met de provincies Fryslân en Drenthe maar ook met Rijkswaterstaat (A28 en A7) om de kansen te verkennen voor energiebesparing bij openbare verlichting (bijvoorbeeld te denken aan proefopstellingen Rijkswaterstaat). Daarnaast staan kennisdeling en -overdracht en koppeling van beleid en projecten centraal. - Inzicht in potentiële energiebesparing op rijkswegen - Inzicht in samenwerking met provincies Drenthe en Fryslân op het gebied van openbare verlichting op grensoverschrijdende provinciale wegen. - Koppeling aan landelijke ontwikkelingen en plannen - Verkenning gezamenlijke inkoop - Kennisdeling - Afstemming experimenten (niet zelfde wiel uitvinden) - Uitwisselen en koppelen platforms Regisseren - Verkennen mogelijkheden tot samenwerking 2014, 2015 €0 80 uur/jaar Provincies Drenthe, Fryslân en Rijkswaterstaat Eventuele samenwerkingsprojecten breed uitdragen.

21


4.3.9 Onderzoek naar gedrag en acceptatie Context

We hebben de ambitie om in samenwerking met bijvoorbeeld de RUG (Energy Academy Europe) een project op te richten met als onderwerp “acceptatie van innovaties op het gebied van openbare verlichting”. De focus zal hierbij liggen op het gedrag van gebruikers en betrokkenen. Onderdeel van het onderzoek is het inventariseren van de informatie die al beschikbaar is rondom dit onderwerp.

Resultaat

Verwerving en uitwisseling van kennis over burgerparticipatie en acceptatie van innovaties op het gebied van openbare verlichting. Initiëren

Rol provincie Werkzaamheden


· · ·

In gesprek met RuG over mogelijke opzet onderzoek Betrekken van eventueel andere kennisinstituten Stimuleren van kennisuitwisseling door o.a aan te sluiten bij het Platform Openbare Verlichting. · Organiseren van een symposium 2013, 2014 €10.000,80 uur/jaar Kennisinstituten, RuG, Energy Academy Europe Communicatie over uitkomsten van het project

22


4.3.10 Monitoring projectresultaten Context

Registratie van de projecten en de geboekte resultaten: a) renovatieprojecten Provincie Groningen b) gemeentelijke projecten c) andere projecten bijvoorbeeld ism noordelijke provincies en/of Rijkswaterstaat. Registratie in excel per project van: - korte beschrijving project - jaarlijkse energiebesparing - jaarlijkse CO2 emissiereductie - investering en besparing van jaarlijkse exploitatiekosten



Koppeling van de resultaten met het DWA monitoringsysteem van het Programma Energie. Overzicht van de resultaten voortvloeiend uit het Provinciaal Lichtmastenplan Uitvoerend - Opvragen resultaten en deze periodiek invoeren in Excel en het bijhouden van de gegevens. - Koppelen van de resultaten van het Lichtmastenplan aan het DWA monitoringsysteem van het Programma Energie. 2013 - 2015 €0 80 uur/jaar n.v.t. Op momenten van tussenevaluatie van het Programma Energie einde 2013 en einde 2015.

23


4.3.11 Donkertekaart Provincie Groningen Context Resultaat Rol provincie Werkzaamheden Planjaren Externe kosten Uren intern Projectpartners Communicatie kansen

Het ontbreekt aan actuele gegevens over duisternis in de provincie. Een donkertekaart maakt het mogelijk om onze duisternis ambities in kaart te brengen. Donkertekaart Provincie Groningen Faciliterend - uitbesteden bureau 2014 €25.000 40 uur/jaar n.v.t. Presentatie van de kaart met bijvoorbeeld aangegeven het donkerste en lichtste plekje van de provincie leent zich voor publicatie.

24


5. Planning en capaciteit De looptijd van het Provinciaal Lichtmastenplan en daarmee van de geplande projecten is 3 jaar (2013 tot en met 2015). Per project is bekeken wanneer het wenselijk is deze te starten en is er een inschatting gemaakt van a) de planjaren, en b) de benodigde capaciteit (projectbegeleiding vanuit de provincie). In tijd uitgezet betekent dit de volgende benodigde capaciteit per jaar: Project

2013

2014

2015

4.3.1. Platform Openbare Verlichting

40

40

40

4.3.2. Dark Sky Park Lauwersmeergebied

50

4.3.3. Light Challenge

20

4.3.4. Eenduidige beleidsuitgangspunten duurzaamheid

60 60

60

4.3.5. Formuleren businesscases 4.3.6. Formuleren van 3 gemeentelijk businesscases 4.3.7. Stimuleren uitvoering gemeentelijke plannen

60 100

4.3.8. Samenwerking noordelijke provincies en RWS

100

100

80

80

4.3.9. Onderzoek gedrag en acceptatie

80

80

4.3.10. Monitoring projectresultaten

80

80

4.3.11. Donkertekaart Provincie Groningen Totaal aantal uren

80

40 430

480

420

Middels voordracht 44 is voor de uitvoering van dit Lichtmastenplan 0,4 fte (schaal 10) gedurende de periode 2012-2015 aan de afdeling MB toegekend. Dit komt overeen met ca. 440 projecturen per jaar.

25


26


6. Kosten en budget Per project is een inschatting gemaakt van de externe kosten: Project

4.3.1. Platform Openbare Verlichting

€ 30.000

4.3.2. Dark Sky Park Lauwersmeergebied

€ 10.000

4.3.3. Light Challenge 4.3.4. Eenduidige beleidsuitgangspunten duurzaamheid

€ 15.000

4.3.5. Formuleren businesscases

€ 50.000

4.3.6. Formuleren van 3 gemeentelijk businesscases

€ 45.000

4.3.7. Stimuleren uitvoering gemeentelijke plannen

€ 150.000

4.3.8. Samenwerking noordelijke provincies en RWS 4.3.9. Onderzoek gedrag en acceptatie

€ 10.000

4.3.10. Monitoring projectresultaten

€ 15.000

4.3.11. Donkertekaart Provincie Groningen

€ 25.000

Kleine uitgaven onder mandaat**

€ 15.000

Totaal:

€ 365.000

**Betreft budget voor kleine uitgaven zoals kosten voor een extra bijeenkomst. De projectleider openbare verlichting wordt gemandateerd om bedragen kleiner dan € 1.000 zelfstandig te kunnen besteden. Voor het stimuleren van de uitvoering van gemeentelijke plannen (project 4.3.7) wordt deels gebruik gemaakt van middelen uit het budget Uitvoering gebiedenbeleid & POP (€ 150.000). De overige kosten voor het Lichtmastenplan (€ 215.000) worden gefinancierd door restantmiddelen uit het Voertuigenplan over te boeken naar 2013 ten bate van het Lichtmastenplan.

27


28


7. Monitoring en evaluatie De evaluatie van de uitvoering draait mee in de cycli van het Energie programma 2012-2015. Hiervoor worden de resultaten van de projecten ook opgenomen in de DWA CO2 monitor. Evaluatiemomenten voor PS zijn einde 2013 en einde 2015.

8. Communicatie Wat betreft communicatie sluit dit plan aan bij de lijn die in het Communicatieplan Programma Energie 2012 – 2015 wordt uitgezet.

29

Provinciaal Lichtmastenplan Programma Energie

Recommend Documents