1
Projectvoorstel: Pilot Leek
Opdrachtgever
: Provincie Groningen en alle Groninger gemeenten
Kader
: Implementatieproject van het SER Energieakkoord
Projectleider
: Otto Huisman, Omgevingsdienst Groningen
2
Inhoud 1. Inleiding ............................................................................................................................................................... 3 1.1 Aanleiding ..................................................................................................................................................... 3 1.2 Handhaving ................................................................................................................................................... 3 1.3 Project €nergiek toezicht ............................................................................................................................... 4 1.4 Pilot Leek ...................................................................................................................................................... 5 1.5 Doel van de pilot ........................................................................................................................................... 5 2. Projectbeschrijving .............................................................................................................................................. 5 2.1 De Informatiebijeenkomst.............................................................................................................................. 5 2.2 Het ontzorgingstraject ................................................................................................................................... 6 2.3 Het toezicht-/handhavingstraject ................................................................................................................... 6 3. De partijen ........................................................................................................................................................... 7 4. Evaluatie en resultaten ........................................................................................................................................ 8 5. Communicatie...................................................................................................................................................... 9 6. Planning............................................................................................................................................................. 10 7. Begroting Pilot LEEK ......................................................................................................................................... 11
3
1. Inleiding 1.1 Aanleiding In september 2013 is door een groot aantal partijen in Nederland, waaronder de rijksoverheid, werkgevers- en werknemersorganisaties, natuur- en milieuorganisaties, financiële instellingen, IPO en de VNG, het Energieakkoord voor duurzame groei (het SER Energieakkoord) afgesloten. Doel van dit akkoord is het gezamenlijk werken aan energiebesparing, het vergroten van het aandeel duurzame energie en een toename van de werkgelegenheid. In het akkoord wordt geconstateerd dat bedrijven de verplichting voor het nemen van verplichte energiemaatregelen onvoldoende naleven en dat er een groot energiebesparingspotentieel is. In artikel 2.15 van het Activiteitenbesluit is de wettelijke plicht voor een ondernemer vastgelegd om energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder te nemen. Deze wettelijke plicht is alleen van toepassing als aan één van onderstaande toetsingscriteria wordt voldaan: • •
Een minimaal jaarlijks elektriciteitsverbruik van 50.000 kWh; 3 Een minimaal jaarlijks verbruik van 25.000 m aan aardgasequivalenten.
Het is voor de Omgevingsdienst en de gemeenten die alleen de basistaken hebben ingebracht een grote opgave om alle bedrijven (2550) binnen de provincie, die onder artikel 2.15 van het Activiteitenbesluit vallen, te handhaven. Bij de Omgevingsdienst, veel gemeenten en provincie heeft het toezichthouden/handhaven op energiebesparing bovendien nauwelijks prioriteit gehad. Dit had tot gevolg dat hierop nauwelijks gecontroleerd is en er bij de Omgevingsdienst ook geen expertise ontwikkeld is op dit thema. Binnen de huidige personele omvang bij de Omgevingsdienst en de gemeenten is het niet mogelijk om aan deze wettelijke taak op korte termijn te voldoen. (alles afgerond in 2020) Er is dus extra personeel nodig om wel te kunnen voldoen aan deze verplichting. Deze extra kosten zijn echter fors. De Omgevingsdienst heeft subsidie ontvangen van de VNG om activiteiten te ontplooien om te kunnen voldoen aan de handhavingsverplichting uit het Energieakkoord. Deze subsidie wordt onder andere ingezet om handhavers op te leiden en activiteiten te ontplooien of projecten op te zetten. De Omgevingsdienst heeft de mogelijkheid om het toezicht op een tweetal manieren vorm te geven: Enerzijds middels toezicht en handhaving, en anderzijds via het stimuleringstraject (zoals vormgegeven in het hierna omschreven project €nergiek Toezicht).
1.2 Handhaving In principe wordt bij alle bedrijven toegezien op naleving van de milieuwetgeving. Dit betekent dat de toezichthouders de bedrijven controleren aan de hand van de nu beschikbare maatregellijsten, die gemaakt zijn voor de verschillende branches. Deze maatregellijsten zijn niet toegespitst specifiek op het bedrijf. Het is aan het bedrijf zelf om aan te tonen dat ze voldoen aan de verplichting of dat deze niet op hen van toepassing is. Bovendien dient het bedrijf binnen de redelijk te stellen termijnen te voldoen aan de verplichting. Dit leidt bij bedrijven tot een hoge tijdsinvestering in uitzoekwerk en het opvragen van offertes.
4
1.3 Project €nergiek toezicht Het project ‘€nergiek toezicht’ biedt bedrijven op vrijwillige basis een ontzorgingstraject aan. Dit traject wordt uitgevoerd door vooraf geselecteerde adviseurs. Deze adviseurs geven het bedrijf tijdens dit traject inzicht in het energieverbruik, de mogelijk te nemen maatregelen en haar terugverdientijden enerzijds en implementatie van de maatregelen anderzijds. Het grote voordeel voor bedrijven om aan dit ontzorgingstraject deel te nemen is: • • •
Dat de bedrijven tot op zekere hoogte in hun eigen tempo aan de verplichting kunnen voldoen; Dat bedrijven ontzorgt worden omdat ze gebruik kunnen maken van adviseurs die hen begeleiden bij het voldoen aan de wetgeving; Dat de bedrijven een maatwerkadvies krijgen. Dit is financieel gezien voordeliger ten opzichte van het handhavingstraject.
Bedrijven die besluiten om niet deel te nemen aan het ontzorgingstraject komen in een toezicht- / handhavingstraject. Het voordeel voor de Omgevingsdienst is dat met behulp van het project ‘€nergiek toezicht’ een grote reductie gemaakt kan worden op de personele kosten. Verder verwachten wij met de reuring die het project te weeg brengt dat niet alleen de categorie B bedrijven maar ook de categorie A bedrijven gestimuleerd zullen worden om met energiebesparing aan de slag te gaan. Een schematisch overzicht van de verschillende categorie bedrijven vind u hieronder.
5
Om de voordelen van dit stimuleringsproject goed in kaart te krijgen en te bepalen in hoeverre bedrijven bereid zijn om aan dit vrijwillige traject mee te doen, start begin 2016 in de gemeente Leek een pilot. Als deze pilot slaagt worden de komende jaren in alle gemeenten van de provincie Groningen vergelijkbare projecten opgestart. Dit projectvoorstel geeft een beschrijving van de pilot en maakt de activiteiten binnen deze pilot voor alle betrokken partijen helder.
1.4 Pilot Leek De projectgroep €nergiektoezicht heeft besloten een pilot project te starten in de gemeente Leek. In dit pilot project wordt bedrijven de keus gegeven om deel te nemen aan een ontzorgingstraject. Bedrijven die niet deelnemen aan het ontzorgingstraject, worden via een toezichtstraject alsnog gedwongen de maatregelen te treffen. Met deze pilot willen we de gekozen methode testen op bruikbaarheid.
1.5 Doel van de pilot Het doel van deze pilot is om 75% van de bedrijven in de gemeente Leek, die vallen onder artikel 2.15 van het Activiteitenbesluit, vrijwillig energiebesparende maatregelen te laten nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder.
2. Projectbeschrijving De aanpak van het project is in drie stappen onder te verdelen. Dit zijn: • • •
De informatiebijeenkomst Het ontzorgingstraject Het handhavingstraject
2.1 De Informatiebijeenkomst Ondernemers uit de gemeente Leek worden uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst. Het doel van deze informatiebijeenkomst is om bedrijven te verleiden deel te nemen aan het ontzorgingstraject en ze te informeren over de verplichting tot het nemen van energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar en minder. De informatiebijeenkomst wordt georganiseerd door de gemeente in samenwerking met projectgroep en de adviseurs. De belangrijkste programmaonderdelen daarbij zijn: • • •
toelichting op de verplichting om energiebesparende maatregelen te nemen; presentatie van 'het goede voorbeeld' door een lokale ondernemer; toelichting op het ontzorgingstraject en het alternatieve handhavingstraject.
De informatieoverdracht over het economische voordeel is van cruciaal belang voor het slagen van het project. Daarom is gekozen voor een vorm van informatieoverdracht waarbij ondernemers elkaar informeren.
6
2.2 Het ontzorgingstraject Bedrijven worden in de gelegenheid gesteld om zich na de bijeenkomst aan te sluiten bij het vervolg van het project. Zij krijgen dan een ontzorgingstraject aangeboden. Dit ontzorgingstraject biedt bedrijven de mogelijkheid om te voldoen aan de wettelijke verplichting tot het nemen van energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar en minder. Samen met een geselecteerde adviseur worden onderstaande stappen in dit traject doorlopen. 1. 2.
3. 4. 5. 6. 7.
De ondernemer levert energie kengetallen van het bedrijf bij de adviseur aan. Op basis hiervan bereidt de adviseur een bezoek aan het bedrijf voor. Een adviseur bezoekt het bedrijf. Samen met de ondernemer gaat de adviseur door het bedrijf en loopt hierin de maatregellijsten af. Naast de verplichte onderdelen van de maatregellijst zoekt de adviseur ook naar laaghangend fruit. Er is dus ook specifiek aandacht voor kleine reparaties dan wel het gedrag van de werknemers. De adviseur werkt de bevindingen uit. Er komt een maatwerk rapportage met daarin: een lijst van de verplicht te nemen maatregelen en haar terugverdientijden en de globale kosten en een voorstel voor een plan van aanpak. De rapportage met plan van aanpak wordt doorgesproken met de ondernemer en desgewenst aangepast. Het plan van aanpak wordt ter besluitvorming voorgelegd aan de directie van de onderneming. Zodra de directie instemt met het plan van aanpak helpt de adviseur bij de eerste te nemen stap. Zij vraagt voor deze maatregelen minimaal 2 offertes aan en geeft hierin onafhankelijk advies. Het plan van aanpak wordt ter afhandeling aangeboden aan het bevoegd gezag.
De kosten van dit traject zijn € 800,-. Voor dit bedrag krijgt het bedrijf in grote lijnen dus het volgende: • • • •
Inzicht in het eigen energieverbruik; Inzicht in de energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van maximaal 5 jaar of minder; Een plan van aanpak met daarin de te nemen maatregelen in de tijd weggezet. Hulp en advies bij de aanvraag/beoordeling van offertes.
Bedrijven die meer willen, dan alleen te voldoen aan de wettelijke verplichting, kunnen tegen meerkosten het traject uitbreiden. In dit traject worden bijvoorbeeld alle facetten van MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) meegenomen. Aangezien dit maatwerk betreft maakt de adviseur zelf afspraken met het bedrijf welke extra kosten hieraan verbonden zijn. Zodra een bedrijf dit ontzorgingstraject heeft doorlopen kan het bedrijf ervan uitgaan, dat het bedrijf zodra het de maatregelen die voortvloeien uit het traject heeft genomen, voldoet aan de wettelijke verplichting. Om niet in aanmerking te komen voor handhaving dient het bedrijf zich aan het plan van aanpak te houden. In dit plan van aanpak staat onder andere een planning voor de uitvoer van de maatregelen. Indien het bedrijf alle maatregelen volgens de planning uitvoert en het na afloop ook middels de facturen van het energie verbruik kan bewijzen, wordt het bedrijf verder uitgesloten voor handhaving voor dit onderdeel van het activiteitenbesluit. De Natuur en Milieufederatie Groningen coördineert als onafhankelijke partij dit ontzorgingstraject. Zij houdt bij welke bedrijven meedoen en houden ook bij wanneer de bedrijven tot realisatie overgaan, bewaken de kwaliteit van het traject en de resultaten, leggen verantwoording af aan de Werkgroep, en zijn directe gesprekspartner voor de Omgevingsdienst, projectgroep en adviseurs van het project. Ook zijn zij de eerste contactpersoon voor vragen die bedrijven hebben over het project. Ter voorbereiding op de pilot stellen zij de Algemene Voorwaarden op voor de deelnemende bedrijven.
2.3 Het toezicht-/handhavingstraject Indien de verplichte bedrijven besluiten niet mee te doen aan het ontzorgingstraject neemt de toezichthouder contact op met dit bedrijf. De toezichthouder wijst het bedrijf nogmaals op de verplichting om te voldoen aan artikel 2.15 en biedt nogmaals het ontzorgingstraject aan. Indien een bedrijf desondanks besluit niet te willen deelnemen aan dit traject, gaat de Omgevingsdienst conform de landelijk vastgestelde handhavingsstrategie over tot toezicht. In Januari 2016 start er een opleidingstraject voor alle toezichthouders, zodat zij ingezet kunnen worden voor de pilot.
7
3. De partijen Binnen deze pilot wordt nauw samengewerkt door verschillende betrokken partijen. Er is een projectgroep ingesteld voor het opzetten van het project en de organisatie van de informatiebijeenkomst. Onderdeel van de projectgroep zijn: • • • • •
Gemeente Leek Provincie Groningen Bedrijven- /ondernemersvereniging Leek Natuur en Milieufederatie Groningen Omgevingsdienst
Het ontzorgingstraject wordt uitgevoerd door: • •
Adviseurs: Invent, BMD, Stichting Synnovem, Dzyzzion, Duurzom Natuur en Milieufederatie Groningen
De Omgevingsdienst heeft binnen het project een faciliterende, uitvoerende en projectleidersrol. De Omgevingsdienst zorgt binnen het project voor: • • • •
De selectie van de bedrijven die binnen de gemeente aan de toetsingscriteria voldoen (ECN Tool); De organisatie van de informatiebijeenkomst; Het opstellen van de brief voor de informatiebijeenkomst; Via de juiste kanalen zoveel mogelijk bedrijven bij het project betrekken en mee laten doen. (voorlichtingscampagne)
8
4. Evaluatie en resultaten Voor de evaluatie van de pilot dienen een aantal resultaten inzichtelijk gemaakt te worden. Deze resultaten worden grotendeels door de Omgevingsdienst opgehaald. Op basis van onderstaande vragen kan er een goed beeld gemaakt worden van het resultaat van de pilot, die kan dienen voor een verdere uitrol van dit project in de overige gemeenten. 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Hoeveel verplichte bedrijven doen er in totaal mee aan het ontzorgingstraject? a. Hoeveel van de bedrijven die meedoen hebben zich aangemeld na de informatiebijeenkomst? b. Hoeveel van de bedrijven die meedoen hebben zich aangemeld na contact met de toezichthouder? Hoeveel verplichte bedrijven doen er niet mee aan het ontzorgingstraject? Wordt de doelstelling van 75% verplichte bedrijven die meedoen gehaald? Gaan bedrijven ook daadwerkelijk aan de slag om maatregelen te nemen? Voldoet de kwaliteit van de scans? Hoe verloopt het proces en hoe kan het beter? Is de insteek om het per gemeente op te pakken een goede aanvliegroute? Wat zijn de gemaakte kosten en welke kosten zijn met dit traject bespaard voor zowel de Omgevingsdienst als de bedrijven? Welke problematiek speelt er bij bedrijven, die belemmerend werken op de uitvoering van de maatregelen?
Bovenstaande punten 1, 2 en 3 worden opgepakt door de Omgevingsdienst. Aan de hand van deze punten is inzichtelijk te maken hoe groot de toezichthoudende rol wordt. Punt 4 pakt de Omgevingsdienst samen met de Natuur en Milieufederatie Groningen op. De Natuur en Milieufederatie neemt 2 maanden na afloop van het ontzorgingstraject contact op met het bedrijf om te horen welke stappen ze hebben ondernomen om invulling te geven aan het nemen van energiebesparende maatregelen. Punt 5, de kwaliteit van de opgeleverde rapportages, wordt steekproefsgewijs gezamenlijk beoordeeld door de Omgevingsdienst en de Natuur en Milieufederatie Groningen. De Natuur en Milieufederatie houdt in het algemeen zicht op de kwaliteit van de rapportages. Punten 6 en 7 worden door het gehele projectteam opgepakt. Punt 8 wordt berekend door de Omgevingsdienst. De projectgroep pakt punt 9 op. De pilot wordt in juni afgerond. In juni/juli wordt de pilot geëvalueerd. Op basis van deze evaluatie wordt na de zomerperiode van 2016 €nergiek Toezicht over de rest van de provincie uitgerold. Per gemeente wordt daarvoor een projectplan op maat opgesteld. In dit projectplan worden ook de leermomenten van de pilot meegenomen.
9
5. Communicatie Om voldoende aandacht te genereren voor dit project is communicatie in deze pilot erg belangrijk. Via verschillende kanalen wordt er voor deze pilot een mix aan communicatiemiddelen ingezet. 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
9.
Uitnodigingen/persbericht via de lokale kranten en andere lokale media; Er is een externe partij ingehuurd om de artikelen voor de kranten en de lokale media te schrijven. De uitnodiging voor de bedrijven voor de informatiebijeenkomst wordt gezamenlijk door de Omgevingsdienst en de gemeente Leek opgesteld. De Gemeente Leek verspreidt de uitnodigingen en zorgt voor het plaatsen van de artikelen in de lokale kranten Persbericht via de ondernemersvereniging; De Omgevingsdienst zet het persbericht op voor de ondernemersvereniging. De gemeente Leek zorgt ervoor dat de ondernemersvereniging de pilot onder de aandacht brengt van haar leden. Nieuwsbrief gemeente intern; De artikelen worden aangeleverd door de Omgevingsdienst. Flyers om uit te delen tijdens de bijeenkomst en te verspreiden in de gemeente; Omgevingsdienst laat deze maken door een externe partij. Promotie filmpje bij lokaal bedrijf Omgevingsdienst laat deze maken door een externe partij. Rolbanners voor tijdens de bijeenkomsten Omgevingsdienst laat deze maken door een externe partij. Inzet van sociale media en website van de betrokken partijen Omgevingsdienst pakt dit in samenwerking met Leek op. Webpagina onder de website van de Omgevingsdienst Groningen met meer informatie over het project en contactgegevens. De Omgevingsdienst maakt op haar eigen site een speciale webpagina voor deze pilot. Op deze webpagina komt algemene informatie voor de bedrijven, contactinformatie, de algemene voorwaarden en de menukaart te staan. De menukaart bestaat uit een lijst met adviseurs, die door de bedrijven gekozen kunnen worden voor het ontzorgingstraject. Inzet huisstijl Omgevingsdienst De Omgevingsdienst zet haar eigen huisstijl in voor de herkenbaarheid richting de bedrijven.
Wanneer het project aanslaat en uitgerold wordt naar de andere gemeenten komt er een uitgebreider campagnematig communicatieplan.
10
6. Planning De Omgevingsdienst heeft een initiërende en leidende rol in deze pilot. De voorbereidingen van deze pilot zijn in oktober gestart. De informatiebijeenkomst vindt eind januari plaats. In juni wordt deze pilot afgerond. Hieronder wordt per maand beschreven welke activiteiten opgepakt worden. Achter elke activiteit is tussen haakjes gezet wie deze activiteit oppakt. Oktober • Voorbereidende gesprekken met de gemeente Leek (projectgroep) November • Afstemmen met gemeente Leek (projectgroep) • Adviseurs informeren (Omgevingsdienst) • Persberichten opstellen (Omgevingsdienst/projectgroep) December • Datum prikken voor de informatiebijeenkomst (projectgroep) • De informatiebijeenkomst aankondigen (gemeente Leek) • Persberichten versturen (gemeente Leek) • Website opzetten (Omgevingsdienst) Januari 2016 • De informatiebijeenkomst organiseren (Omgevingsdienst/gemeente Leek) o Bedrijven uitnodigen o Locatie regelen o Programma opstellen en sprekers uitnodigen o Etc. • Adviseurs in gereedheid brengen (Omgevingsdienst) Februari 2016 • Het houden van de informatiebijeenkomst (Omgevingsdienst/adviseurs/Projectgroep) • Eind februari tussen evaluatie met opbrengst potentie tot dan toe.(hiervoor worden 10 bedrijven voor geselecteerd om eerder mee te beginnen) Februari t/m juni 2016 • Uitvoeren scans (adviseurs) • Coördinatie scans (Natuur en Milieufederatie Groningen) • Afstemmingsgesprekken scans (Omgevingsdienst en Natuur en Milieufederatie Groningen) Juni/juli 2016 • Evaluatie van de Pilot (Omgevingsdienst/projectgroep)
11
7. Begroting Pilot LEEK Organisatie OD
Wie O. Huisman
Functie Projectleider
Stagiair Duurzaamheidsmedewerker Communicatiemedewerker Tabel: Inzet uren vanuit de Omgevingsdienst en gemeente Leek Gemeente Leek
J-W v.d. Haar A.Dijkstra
Uren 100 100 90 90
Totaal € 6.000,€ 100,€3.600,€3.600,-
. Kosten
Producten
Totaal
Coördinatie uitvoering (extern) Communicatiemateriaal Evaluatie (deels extern) Communicatie (extern) Onvoorzien Totaal
€ 6.000,€ 6.000,€ 4.000,€ 3.000,€ 1.200,€ 20.200,-
Dekking Dekking Provincie Groningen Omgevingsdienst Groningen Totaal
€ 15.000,€5 200,€ 20.200,-
