Projectplan Wagenmakerij Langenhof
Wierden, mei 2014
1 Aanleiding
3
2 Centrale doelstelling
4
3 Restauratie
5
4 Inrichting tentoonstelling
6
5 Activiteiten ten behoeve van de doelgroepen
7
6 Organisatie
10
7 Investeringen, financiering en exploitatie 11 8 Planning
12
9 Publiciteit
12
10 Informatie / contact
13
Projectplan Wagenmakerij Langenhof Een groep enthousiaste mensen uit Wierden heeft het initiatief genomen de restauratie op te pakken van Wagenmakerij Langenhof te Wierden.
2
1 Aanleiding
Het wagenmakersvak is een eeuwenoud ambacht. Elk dorp had er minstens één. In Wierden was Jan Roelof Langenhof één van hen. Van 1917 tot eind jaren ‘50 had wagenmaker Jan Roelof Langenhof zijn bedrijf aan de Rijssensestraat in Wierden. Beeldbepalend pand De oorspronkelijke werkplaats brandde in 1923 af. Er verscheen een nieuwe woning en van de stenen die over bleven werd de huidige werkplaats gebouwd. Het huidige pand is duidelijk zichtbaar vanaf de doorgaande weg. Veel inwoners van Wierden kennen het pand. Nadat Jan Roelof eind jaren ’50 stopte met werken is het pand niet meer actief in gebruik. Het onderhoud is grotendeels achterwege gebleven zodat restauratie nu noodzakelijk is. In de werkplaats bevinden zich nog o.a. de originele gecombineerde draai- en wielenbank met voordrijfwerk, de lintzaag met zes meter zaag (Duits fabricaat) en veel gereedschap. Stichting Wagenmakerij Langenhof Een groep enthousiaste mensen uit Wierden heeft in 2012 het initiatief genomen de restauratie op te pakken. Directe aanleiding was een artikel van de Historische Kring Wederden waarin het verhaal van Jan Langenhof stond beschreven. In september 2013 is de Stichting Wagenmakerij Langenhof opgericht met als doel de wagenmakerij te restaureren. De stichting heeft inmiddels het nodige gedocumenteerd over de wagenmakerij en de familie Langenhof. Deze informatie is terug te vinden op www.wagenmakerijlangenhof.nl.
Waardering voor het ambacht De wagenmaker was een noodzakelijk man in elke gemeenschap. Toch werd hij vaak ondergewaardeerd door boeren en burgers. Stichting Wagenmakerij Langenhof wil met de restauratie van de wagenmakerij niet alleen een fraai beeldbepalend pand voor Wierden bewaren, maar ook het ambacht de aandacht en waardering geven die het verdient.
3
2 Centrale doelstelling
De Stichting Wagenmakerij Langenhof heeft haar doel duidelijk geformuleerd in haar oprichtingsakte: “Het beheren, renoveren en onderhouden van Wagen makerij Langenhof in Wierden, om zodoende een fraai cultuurhistorisch en beeldbepalend pand voor de toekomst veilig te stellen en het verrichten van al wat hiermee verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn.” Zoals in de inleiding al is aangegeven gaat de ambitie van de stichting echter verder. Naast het feitelijk restaureren
en onderhouden van het pand wil zij ook het verhaal van het ambacht van wagenmaken onder de aandacht brengen bij jong en oud. Er zullen tal van activiteiten worden georganiseerd waardoor bezoekers kunnen beleven wat er vroeger gebeurde. De stichting kijkt niet alleen naar de wagenmakerij zelf. Het toekomstige museum moet gezien worden in een breder perspectief. Het stichtingsbestuur probeert aan sluiting te vinden bij andere musea (o.a. Scheepswerf Enterse Zomp en Plattelandsmuseum) en toeristische activiteiten in de omgeving zoals ‘Ontdek de Regge streek’. Hiermee wil de stichting de wagenmakerij aantrekkelijk maken voor toeristen. Nu al ligt de wagen makerij aan een fietsroute. De stichting heeft daarbij de volgende doelgroepen voor ogen: - De geïnteresseerde toerist die op eigen gelegenheid komt: jonge gezinnen en personen in de leeftijds categorie 50+; - Georganiseerde groepen: verenigingen, bedrijven, organisaties; - Leerlingen basisonderwijs; - Leerlingen uit de leerwerktrajecten. Deze doelgroep wordt betrokken bij de restauratie van de wagen makerij en haar inrichting. De stichting wil haar doel onder meer bereiken door noaberhulp, zelfwerkzaamheid, openstelling voor het publiek en betrekken van verschillende belangen groeperingen, zoals Historische Kring Wederden, Stichting Plattelandsmuseum, Dorpsrand De Huurne en Tourist Info Wierden.
4
3 Restauratie
In 2013 heeft Stichting Monumentenwacht een inspectie rapport opgesteld. Dit rapport is leidraad voor de restau ratie. De algemene conclusie is dat de constructieve toestand (casco) van het gebouw redelijk is. Vooral het onderhoud vraagt dringend aandacht.
Wagenmakerij, zijgevel
Wagenmakerij Het gebouw is eenvoudig maar karakteristiek. Het pand staat inmiddels op de gemeentelijke monumentenlijst. Het kent fraaie elementen zoals de authentieke inrijdeuren en de geprofileerde windveren. Doordat het gebouw jaren lang ongebruikt is gebleven zijn veel authentieke elemen ten nog aanwezig. Dit geldt niet alleen voor het gebouw zelf maar ook voor de opgeslagen materialen. Zo zijn er nog diverse machines aanwezig welke gebruikt zijn door Jan Roelof Langenhof en zijn medewerkers. Monumentenwacht heeft in haar inspectie gekeken naar de gevels, de dakconstructie en het interieur. Met name de dakconstructie vraagt dringend om onderhoud. Het advies is om op korte termijn een restauratieplan op te stellen. Droogloods/houtopslag Naast de wagenmakerij is ook de grotendeels authentieke droogloods/houtopslag nog aanwezig. Deze droogloods komt uit dezelfde periode als de werkplaats. Beide objec ten zijn historisch verbonden met elkaar. Monumenten wacht heeft de droogloods meegenomen in haar inspectierapport. In het inspectierapport geeft Monumentenwacht aan dat de droogloods, gezien de cultuurhistorische waarde, gehandhaafd moet blijven.
Droogloods
De loods is opgebouwd uit een eenvoudig eiken gebint werk met een rondhouten sporenkap. Het dak is gedekt met oud-Hollandse pannen. Op de zolder van de loods liggen nog gezaagde iepenhouten platen welke gebruikt werden in de wagenmakerij. De restauratie van de droogloods is relatief eenvoudig te realiseren. De belangrijkste werkzaamheden bestaan uit het vervangen van panlatten en herleggen van bestaande pannen en nokafdekking. Daarnaast moeten plaatselijk enkele latten van de wanden worden vervangen.
5
Geheel links: Vandiktebank Boven: Trekzagen Onder: Lintzaag
4 Inrichting tentoonstelling Wanneer de deuren van de wagen makerij worden geopend lijkt de tijd wel te hebben stilgestaan. Er is nog een groot aantal gebruikte machines aanwezig in het pand. Zo zijn er de lintzaag, draaibank en een zogenaam de vandiktebank (een stationaire houtbewerkingsmachine om twee zijden zuiver op breedte en dikte te schaven). Alle machines zijn door Jan Roelof Langenhof zelf gebruikt. Ook verschillende gereedschappen die hij in zijn handen heeft gehad liggen klaar om weer gebruikt te worden. Op de grond ligt nog de oorspronkelijke klinkervloer. Deze geeft het interieur een bijzonder karakter. Het karakter van het g ebouw en de aanwezige materialen geven bezoekers een gevoel om meteen aan de slag te willen.
6
Naast de nodige ‘fysieke’ materialen zijn er ook nog veel immateriële zaken aanwezig zoals verhalen en foto’s. Ook is een deel van de boek houding beschikbaar. De familie, die actief aan dit initiatief meewerkt, kan nog de nodige informatie geven. Dit alles maakt dat ‘het verhaal’ echt tot leven kan worden gebracht. Veel informatie is inmiddels beschikbaar op de website www.wagenmakerijlangenhof.nl. De website en de expositie in de wagenmakerij zullen elkaar gaan aanvullen. De vorm van de tentoonstelling wordt in samenwerking met andere partners uitgewerkt. De uitdaging is om binnen de beperkt beschikbare ruimte van de wagenmakerij een aansprekende expositie te creëren. De tentoonstelling moet toegankelijk zijn voor alle doelgroepen van de wagenmakerij. Zowel voor de geïnteresseerde toerist die op eigen gelegenheid komt als voor grotere groepen. Om de toegankelijkheid te bevorderen zal worden geko zen voor veel visueel materiaal zoals foto’s en korte films.
5 Activiteiten ten behoeve van de doelgroepen Uitbouw van activiteiten voor de jongere doelgroep De oudere generatie heeft het beroep van wagenmaken nog actief meegemaakt. Deze doelgroep zal zich aange sproken voelen door de nostalgie die de wagenmakerij en droogloods uitstralen en de verhalen die hier worden gebracht. Voor deze doelgroep zal de aantrekkings kracht als zelfstandig museum voldoende zijn. Om ook in de toekomst voldoende bezoekers te trekken moet het museum worden opgenomen in een groter ‘verhaal’. Een bezoek aan de wagenmakerij/droogloods moet daarvoor worden opgenomen in arrangementen met activiteiten in de omgeving. Hiervoor liggen vol doende kansen. Het verhaal van de wagenmakerij sluit bijvoorbeeld aan bij de volgende verhalen:
Het vliegtuig In 1932 wilde Henk van der Heiden uit Almelo een vliegtuig bouwen. Familielid Gerrit het Lam werd bij dit project betrokken, want hij werkte bij wagenmaker Langenhof. Boven de werkplaats konden de twee neven de onderdelen van het vliegtuig maken. Zo werd de propeller gemaakt van essenhout. Met paard en wagen werden de onderdelen vervoerd naar de boerderij van de familie Vlogtman in het Wierdensche Veld. Hier werden ze in elkaar gezet. Onder toeziend oog van de familie en wat belangstellenden bleek de vliegdemonstratie geen succes. Er werd alleen rond gereden op propellerkracht. Met veel geronk was er af en toe een sprongetje van enkele centimeters. Om een zwaardere motor te kunnen financieren, zou het vliegtuig tegen betaling van een stuiver te zien zijn geweest bij wagenmaker Langenhof (Dit wordt ove rigens ontkend door Freek Langenhof). Het bekijken leverde nauwelijks iets op. Het vliegtuig werd uiteindelijk bij Vlogtman afgebroken.
Oude ambachten In de omgeving van Wierden zijn diverse musea gericht op oude ambachten. Twee goede voorbeelden hiervan zijn de Scheepswerf Enterse Zomp in Enter en het Plat telandsmuseum in Wierden. Door deze musea via een fietsroute met elkaar te verbinden en de programmering (openingstijden, open dagen, etc.) met elkaar af te stem men ontstaat er een interessant toeristisch product. Mooie verhalen Toen de initiatiefnemers van Stichting Wagenmakerij Langenhof voor het eerst een rondleiding kregen door de oude wagenmakerij kwamen er allemaal mooie ver halen van vroeger naar boven, bijvoorbeeld hoe Jan de kinderen in de buurt voorzag van gratis latjes om hen
7
FOTO: TOM JUTTE
Rustpunt
zelf vliegers in elkaar te laten zetten. Dit spreekt de jeugd ook aan. Ook nu zouden kinderen vliegers kunnen maken. Het verhaal van het vliegtuig dat hier ooit heeft gestaan maakt het verhaal nog spannender! (zie kader op de vorige pagina). Oude postweg De wagenmakerij ligt aan de oude postroute van Almelo naar Deventer. De laatste jaren wordt hier meer aan dacht aan besteed. Zo is in 2011 een voet- en fietsveer verbinding bij Notter-Zuna gerealiseerd om deze oude route weer te kunnen volgen. Hoewel in het verleden nooit postkoetsen zijn gemaakt in de wagenmakerij van Langenhof, kan de geschiedenis hiervan wel op deze locatie worden verteld. Ook kan de oude postroute verder worden uitgebouwd tot een nieuwe toeristische route. Rustpunt De Wagenmakerij is nu al gelegen aan een bestaande fietsroute. De stichting wil de wagenmakerij koppelen aan nog meer routes, zoals bijvoorbeeld de oude postroute.
8
Gelegen aan een fiets- of wandelroute, treffen passerende fietsers of wandelaars, herkenbaar aan het rustpuntbord tussen eikenhouten palen, een – uit inlands hout vervaardigde – robuuste picknick set en een typisch boomstam-fietsrek een vaak onverwachte en mooi gelegen plek aan waar gepau zeerd kan worden en men een kop koffie, thee of beker limonade kan nuttigen met iets lekkers erbij; dit tegen een vrijwillige bijdrage. Ook kan van het toilet gebruik gemaakt worden. Meestal zijn rust punten ingericht bij bebouwing (een boerderij of ‘landhuis’) en bieden ze de recreant een plek om even op adem te komen, een kopje koffie te drinken en eventueel een elektrische fiets op te laden. Op de meeste locaties kun je een kijkje nemen op het erf en iets opsteken over cultuurhistorie van het pand en de streek of over de passie van de bewoner. Op enkele Rustpunten zullen tevens eigen agrarische producten te koop aangeboden worden; in sommige gevallen kan de bezoeker de boerderij, een beelden tuin of museum bekijken of een Bed & Breakfast overnachting boeken. Op elk Rustpunt is een ge detailleerde kaart aanwezig van het gebied, waarop alle punten, inclusief naam, adres en woonplaats gegevens vermeld staan. www.ruspunt.nu
12 7 6
*
1 Musea Enter + Tourist Info Enter
8
2 Waarf Enter 3 TOP Wisselmaat, Enterweg 4 Diepvrieshuisje Grimbergerwerg 5 Theehuys Grimberg 6 Galerieën Tolg’Art, Groot’n Jans / Expositie Historische Kring 7 Collectie Landbouwmuseum Wierden 8 Golfclub de Koepel 9 Wijngaard- en camperplaats Baan
11
10
Wagenmakerij Langenhof
13 5
*
4 3 9
10 Camperplaats De Huurne 11 Tourist Info Wierden 12 Drokje Wierden 13 Fietspont Notter-Zuna
Om de aantrekkelijkheid te vergroten en bezoekers ook te kunnen voorzien van koffie en thee zal de droogloods worden ingericht als Rustpunt. Het is de bedoeling dat hier een klein verkooppunt bij wordt gerealiseerd (o.a. honing, kaarten, souvenirs).
1
2
Ontdek de Reggestreek Een aantal jaren geleden hebben diverse recreatie ondernemers in de omgeving en Tourist Info Wierden de krachten gebundeld om gezamenlijk de streek te promoten. In dat kader zijn ook steeds nieuwe recreatie voorzieningen in de streek ontwikkeld. De komst van de wagenmakerij past heel goed in de activiteiten die binnen Ontdek de Reggestreek worden gepromoot.
9
6 Organisatie
Voor de restauratie en exploitatie van de wagenmakerij is in september 2013 de Stichting Wagenmakerij Langenhof opgericht. In het bestuur zijn onder andere Landschapsvereniging De Reggestreek, Historische Kring Wederden en Stichting Plattelandsmuseum ver tegenwoordigd. De stichting wordt verder ondersteund door Tourist Info Wierden. De vertegenwoordiging van diverse organisaties in de stichting maakt samenwerking met andere musea eenvoudiger. Op dit moment zijn circa 15 vrijwilligers bij het initiatief betrokken.
Bruikleen Het pand is eigendom van de familie Langenhof. De familie woont op het erf naast de wagenmakerij. De familie is enthousiast over de restauratie en de verdere plannen Stichting Wagenmakerij Langenhof. De familie is bereid mee te werken aan het initiatief en heeft het pand inmiddels in bruikleen overgedragen aan de Stichting. Hiervoor is een bruikleenovereenkomst afgesloten voor onbepaalde tijd tussen de stichting en de familie Langenhof. De Stichting is verantwoordelijk voor de restauratie en exploitatie van het pand. Partners Zoals aangegeven is voor de duurzaamheid van het mu seum op de lange termijn verstandig om het museum op te nemen in het grotere museale en recreatieve verhaal van de regio. De stichting hecht daarom veel waarde aan de samenwerking met verschillende partners. Een deel van de partners is ook vertegenwoordigd in het stichtingsbestuur. De stichting heeft of zoekt samen werking met de volgende partners: - Landschapsvereniging De Reggestreek - Plattelandsmuseum Wierden - Historische Kring Wederden - Familie Langenhof - Tourist Info Wierden - Enterse Zomp - Enterse Ondernemersvereniging - Stichting RIBO
Zoon Freek Langenhof
10
7 Investeringen, financiering en exploitatie
Investeringen en financiering Stichting Monumentenwacht noemt in haar inspectierap port een bedrag van € 65.000,- exclusief BTW voor de restauratie. Voor de inrichting en dergelijke gaat Stichting Wagenmakerij Langenhof uit van een bedrag van € 35.000,- exclusief BTW. Daarmee komen de totale geraamde kosten uit op € 100.000,- exclusief BTW. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Restauratie wagenmakerij: Inrichting werkplaats: Aansluiting op fietsroute (met Rustpunt): Educatie (o.a. lesbrieven): Diverse onkosten (o.a. representatie): Onvoorzien: Totaal:
€ 65.000,€ 10.000,€ 5.000,€ 5.000,€ 5.000,€ 10.000,€ 100.000,-
Voor de dekking van de restauratie- en inrichtingskosten gaat de stichting uit van de volgende financierings bronnen: Familie Langenhof: Stichting Wagenmakerij Langenhof: Rabobank (Projectenfonds): Overige fondsen (o.a. Provincie Overijssel, Gemeente Wierden, Cogas Cultuurfonds) en speciale acties: Totaal:
€ 15.000,€ 10.000,€ 5.000,-
Exploitatie Het museum kent een bescheiden exploitatiebegroting. Het museum zal voornamelijk in het zomerseizoen geopend zijn. De kosten kunnen hiermee laag worden gehouden. Er wordt uitgegaan van openstelling op woensdag en in het weekend. Stichting Wagenmakerij Langenhof denkt jaarlijks 1.000 bezoekers te trekken. Kosten: Onderhoud Aanschaf hout, etc. Inkoop catering (koffie/thee ) Publiciteit (folders/website) Educatie Administratie / verzekeringen Reservering Totaal:
€ 2.000,€ 250,€ 250,€ 500,€ 200,€ 250,€ 300,€ 3.750,-
Inkomsten: Bezoekers (1.000) à € 1,- Giften ‘Vrienden van’ Verkoop producten RustPunt Totaal:
€ 1.000,€ 500,€ 1.250,€ 500,€ 500,€ 3.750,-
€ 70.000,€ 100.000,-
De bijdrage van Stichting Wagenmakerij Langenhof bestaat grotendeels uit zelfwerkzaamheid.
11
8 Planning
9 Publiciteit
De Stichting gaat globaal uit van de volgende planning: - Opstellen restauratieplan: april – juni 2014 - Werven financiën: april – december 2014 - Vergunningen: september – december 2014 - Aanbesteding restauratie: januari 2015 - Restauratie: maart – juni 2015 - Restauratie machines: september 2014 – juni 2015 - Inrichting tentoonstelling: augustus 2015 - Opening museum: september 2015
Via de eigen website en op Twitter wil de Stichting de bekendheid van dit culturele erfgoed vergroten en belangstellenden enthousiasmeren door hen zoveel mogelijk te betrekken, c.q. te informeren over eerst de vorderingen van de restauratie en daarna de te ontwikkelen activiteiten. Een belangrijke informatiebron is de website www.wagenmakerijlangenhof.nl Voor het versterken van de publiciteit krijgt de stichting ondersteuning vanuit Tourist Info Wierden.
12
10 Informatie & contact Wilt u meer over dit initiatief weten dan kunt u contact opnemen met Roelof Bartels, voorzitter van Stichting Wagenmakerij Langenhof, telefoon: 06-51503939. U kunt ook een e-mail sturen naar:
[email protected] Contactgegevens Stichting Wagenmakerij Langenhof p/a secretaris J.R. van der Kolk Grotestraat 177-6 7607 CK Almelo www.wagenmakerijlangenhof.nl www.twitter.com/jrlangenhof
13
Het projectplan Wagenmakerij Langenhof is tot stand gekomen met inhoudelijke ondersteuning van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (www.knhm.nl).
