Projectplan. Centrum voor Restauratietechniek

Projectplan Centrum voor Restauratietechniek

Utrecht, juni 2014

140625 Projectplan Centrum voor Restauratietechniek (def2)

1

Project Centrum voor Restauratietechniek Inhoudsopgave

1 1.1 1.2 1.3 1.4 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

DOELSTELLING VAN HET PROJECT AANLEIDING PROJECTTHEMA’S BEOOGDE RESULTATEN SCOPE VAN HET PROJECT

3 3 4 5 6

PROJECTORGANISATIE EN -BESTURING

6

PLATFORM ERFGOEDOPLEIDINGEN STUURGROEP PROJECTTEAM PROJECTUITVOERING COMMUNICATIE (INTERN EN EXTERN) PROJECTSECRETARIAAT AFHANKELIJKHEDEN & RANDVOORWAARDEN PLANNING

6 7 7 7 8 8 8 9

BIJLAGE A CENTRUM VOOR RESTAURATIETECHNIEK

10

BIJLAGE B DETAIL ACTVITEITENPLAN

12

BIJLAGE C REGIONAAL VISIEDOCUMENT

23


2

1 1.1

Doelstelling van het project Aanleiding

Nederland beschikt over een veelheid aan cultureel erfgoed met een grote maatschappelijke en economische waarde. Erfgoed dat we willen behouden, beheren en restaureren om ervan te genieten, ervan te leren en het door te geven aan volgende generaties. Regie op verantwoord beheer en behoud van het cultureel erfgoed is primair de taak van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), zoals uit de missie van de RCE blijkt. Na voorbereidende besprekingen met tal van partijen uit de monumenten-, opleidingen- en restauratiesector in het najaar van 2013 is een breed Platform Erfgoedopleidingen tot stand gekomen. Na een kick-off bijeenkomst in maart 2014 is in mei 2014 een stuurgroep, bestaande uit diverse partijen uit het platform, van start gegaan. De volgende partijen zijn vertegenwoordigd in de stuurgroep: RCE, Universiteit van Amsterdam, Aannemersfederatie Bouw & Infra, Vakgroep Restauratie, Hogeschool Utrecht, ROP Nederland, ROC van Twente, Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR) en SVGB / SOS Vakmanschap. Er is binnen het platform brede consensus over de gedachte dat samenwerking essentieel is om het Nederlands cultureel erfgoed te behouden en te beheren. Hiervoor zijn professionals nodig die goed zijn toegerust en die de noodzakelijke traditionele én innovatieve vakkennis en -vaardigheden hebben en inzetten. De reden van de oprichting van het Platform Erfgoedopleidingen is de gedeelde zorg om een aantal ontwikkelingen in de branche en het onderwijs voor restauratietechniek. De branche vergrijst en de instroom neemt af. Techniek is bij jongeren niet populair en daarbij komt dat restauratie al helemaal niet in beeld is bij de doelgroep, terwijl er wel goede toekomstperspectieven zijn in de restauratie. Het wordt dus steeds moeilijker om vaklieden te krijgen. De ontwikkeling van veralgemenisering in het onderwijs maakt dat de kwalificaties restauratie timmeren en restauratie metselen als zelfstandige uitstroomvariant dreigen te verdwijnen, waardoor er nog minder gediplomeerden op de arbeidsmarkt zouden komen. Daarnaast speelt de enorme versnippering van restauratieopleidingen wat de kwaliteit niet ten goede komt. In 2013 waren er op 42 scholen restauratieopleidingen voor pakweg 215 studenten. Dat is gemiddeld 5 studenten per opleiding! Gevolg van het ontbreken van een duurzame onderwijs- en kennisinfrastructuur voor de beroepsopleidingen voor restauratietechniek is dat lesstof en kennis verloren gaat of niet actueel is en de instroom niet voldoende is. En daarmee is het verantwoord beheer en behoud van cultureel erfgoed in gevaar.


3

1.2

Projectthema’s

Om de geschetste problemen het hoofd te bieden zijn er door het Platform Erfgoedopleidingen drie thema’s benoemd waarlangs oplossingen worden gecreëerd: 1. Duurzame kennis- en opleidingsinfrastructuur 2. Gezamenlijke kwaliteitsborging 3. Structurele kennisdeling

Het waarmaken van de doelen rond de 3 thema’s vraagt een enorme inspanning. Deze transitie moet eindelijk gestalte krijgen in een duurzame structuur. Daarvoor streven we naar de oprichting van een Centrum voor Restauratietechniek (zie ook bijlage A). Het ministerie van OCW heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het behoud van kleine unieke opleidingen en is voornemens om een nieuw 1 landelijke vakinstelling op te richten . Hiervoor wordt een verkenner aangesteld die de (financiële) haalbaarheid van en het draagvlak voor de vakinstelling gaat onderzoeken. De vorming van het Centrum voor Restauratietechniek sluit hier naadloos op aan en vormt een eerste stap naar de oprichting van de landelijke vakinstelling. Op deze manier blijft de opgedane kennis en onderwijskundige expertise van de transitie behouden en kan op een efficiënte wijze invulling worden gegeven aan het onderhoud en bijsturen van opleidingsinfrastructuur en het borgen van de kwaliteit en kennisdeling.

1

Kamerbrief over een toekomstgericht middelbaar beroepsonderwijs, Ministerie OCW, 2 juni 2014


4

1.3

Beoogde Resultaten

Thema Duurzame kennis-en opleidingsinfrastructuur

Structurele kennisdeling

Resultaten 2018  Kwalificatiestructuur voor restauratieopleidingen is geactualiseerd en voldoet aan de wensen van werkveld en onderwijs. Het noodzakelijke specialistische karakter van de verschillende restauratieberoepen is geborgd in de opleidingen.  Aantal gediplomeerden is in evenwicht met de vraag op de arbeidsmarkt.



Maximaal 2 tot 6 erkende restauratiescholen verzorgen restauratieonderwijs. Niet erkende scholen zijn gestopt met opleiden. Excellentietrajecten worden aangeboden binnen restauratie opleidingen.





(Aanvullende) opleidingsmogelijkheden zijn ontwikkeld die zorgen voor (het verbeteren van) de doorlopende leerlijn binnen mbo-hbo-wo.



Een volledig en op elkaar afgestemd erkenningssysteem is operationeel.



Website is ingericht waarop up-todate informatie staat. Samenwerkingsprojecten als experience labs en meeloopstages worden uitgevoerd. Jaarlijks open atelierdagen en congres. 2 keer per jaar een nieuwsbrief. Bijscholingsprogramma’s voor docenten worden uitgevoerd.

   


Centrum voor Restauratietechniek is operationeel

Gezamenlijke kwaliteitsborging

Resultaten 2016  Nieuwe kwalificatiestructuur voor restauratieopleidingen is vastgesteld door de minister van OCW en gereed om onderwijs op vorm te geven.  Onderwijsvisie op uitvoering restauratie opleidingen is vastgesteld.  Ideaalmodel voor opleidingsinfrastructuur (spreiding en aantal uitvoeringslocaties) is vastgesteld.  Herkenbare en uitvoerbare curricula voor restauratie opleidingen zijn vastgesteld.  Lesstof en examinering voor restauratie opleidingen zijn vastgesteld.  Maximaal 6 tot 10 erkende restauratiescholen starten met onderwijs volgens de nieuwe kwalificatiestructuur.  Standaarden voor excellentietrajecten zijn vastgesteld voor de verschillende restauratie opleidingen.  Hiaten in doorlopende leerlijnen zijn in kaart gebracht en een actieplan is opgesteld om (aanvullende) opleidingsmogelijkheden te realiseren of te verbeteren.  Bestaande erkenningssystemen voor registratie en kwaliteit zijn geïntegreerd in één systeem; ontbrekende onderdelen zijn toegevoegd.  Samenwerkingsprojecten als experience labs en meeloopstages zijn opgezet.  Jaarlijks open atelierdagen en congres.  Twee keer per jaar verschijnt een nieuwsbrief.  Bijscholingsprogramma’s voor docenten zijn gereed.

5

1.4

Scope van het project

Het project omvat primair de volgende kwalificaties binnen het mbo: Crebo 95693 92044 92741 95685 94933 94822 93855 94055 n.n.b. n.n.b.

2

Kwalificatie Behoudsmedewerker Natuursteenbewerker restauratie Specialist decoratie en restauratie Restauratiestukadoor Allround timmerman restauratie Allround Metselaar herstel en restauratie Allround dakdekker pannen/leien Middenkaderfunctionaris Restauratie Restauratie Meubelmaker Restauratie Smeden

Niveau 4 2 4 4 3 3 3 4

Projectorganisatie en -besturing

Om de transitie mogelijk te maken zijn op 20 maart 2014 een stuurgroep en 5 werkgroepen opgericht. In deze werkgroepen is een groot aantal partijen vanuit het brede veld vertegenwoordigd. SVGB/SOS Vakmanschap is gevraagd door het platform om een opzet te maken voor de organisatie van dit project. De besturing en de verschillende werkgroepen worden hieronder beschreven.

2.1

Platform Erfgoedopleidingen

De organisaties uit het restauratiewerkveld verenigd in het platform zijn de probleemeigenaar van de thema’s waarvoor dit project een oplossing wil vinden. Daarnaast zijn zij gezamenlijk de initiatiefnemer van dit project en zullen zij als ambassadeurs optreden. Gedurende het project fungeert het platform als klankbord vanuit het brede veld van bedrijfsleven, opleidingsinstellingen, kenniscentra en overheden. Het platform komt twee keer per jaar bijeen. Om de hierboven beschreven resultaten te bereiken, heeft het Platform Erfgoedopleidingen 5 werkgroepen ingesteld. De activiteiten en opleveringen van de werkgroepen worden aangestuurd en bewaakt door een overkoepelend projectteam, met daarboven een stuurgroep. Het projectteam wordt ondersteund door een projectsecretariaat en door een klein communicatieteam. Leden van het platform zullen worden gevraagd zitting te nemen in de stuurgroep en in de verschillende werkgroepen. In onderstaand schema is de besturing van het project weergegeven. De rol en functie van de verschillende elementen beschrijven we hieronder.


6

2.2

Stuurgroep

Een brede vertegenwoordiging van het werkveld, aangevuld met een aantal directieleden van de betrokken mbo-, hbo- en wo-instellingen hebben zitting in de stuurgroep:  Flip van de Burgt - voorzitter Vakgroep Restauratie (beoogd voorzitter stuurgroep).  Erik Kleijn - directie RCE  Job Roos - voorzitter VAWR  Eddy Gruppen - directeur ROC van Twente  Suzanne Maarschalkerweerd - programmamanager Conservering en Restauratie van de UvA  Wim van der Maas - directeur Aannemersfederatie Bouw & Infra  Sascha Baggerman - directeur ROP Nederland  Ruud Rabelink – directeur SintLucas  Jenny Doest – directeur SVGB De stuurgroep zorgt voor het nodige commitment en de afstemming tussen verschillende projectpartners en kan ingrijpen bij eventuele problemen. De stuurgroep vergadert bij belangrijke Go / No-Go momenten, ongeveer eens per kwartaal.

2.3

Projectteam

Spil van het project is het projectteam, bestaande uit de deelprojectleiders/trekkers van de 5 werkgroepen en de (hoofd)projectleider. Het projectteam coördineert de activiteiten in hun samenhang en bewaakt de inhoudelijke voortgang op kwaliteit en tijd. Vanuit het projectteam vindt ook de inhoudelijke en financiële monitoring van het project plaats. De (hoofd)projectleider is de linking-pin tussen de stuurgroep en het projectteam. De (hoofd)projectleider stelt de rapportages op voor de stuurgroep. Het is de persoon die het overzicht houdt op alle werkgroepen en vooruit kijkt naar wat het programma nodig heeft en waarop bijgestuurd dient te worden. Eventuele afwijkingen van het projectplan worden door de (hoofd)projectleider aan de orde gesteld in de stuurgroep. De beoogde (hoofd)projectleider is Arnold Duin van SVGB/SOS. De concrete projectresultaten worden in de 5 werkgroepen geboekt. De samenhang tussen de werkgroepen wordt door het projectteam bewaakt. Signaleren, afstemmen en de communicatie tussen de interne werkorganisatie en externen behoren ook tot de verantwoordelijkheid van het projectteam. Het projectteam legt – in de persoon van de (hoofd)projectleider – verantwoording af aan de stuurgroep. SVGB/SOS Vakmanschap heeft brede ervaring in het samen met partners creëren van unieke, duurzame opleidingsvoorzieningen voor kleinschalige branches. Daarom hebben de partijen in het Platform Erfgoed Opleidingen SVGB/SOS Vakmanschap verzocht het projectmanagement te leveren voor het eerste thema: Realiseren van een duurzame opleidingsinfrastructuur. Hieronder vallen drie werkgroepen, namelijk werkgroep 1 “Versterken van de kwaliteit MBO-opleidingen”, werkgroep 2 “Het realiseren van een sterke positie van restauratieopleidingen in de kwalificatiestructuur van het MBO” en werkgroep 3 “aansluiten mbo-hbo-wo”. Indien het platform dit wenselijk acht, kan SVGB/SOS Vakmanschap ook invulling geven aan de deelprojectleiderschap van de andere twee werkgroepen.

2.4

Projectuitvoering

De vijf verschillende werkgroepen geven elk uitvoering aan één deelproject. De activiteiten per werkgroep zijn beschreven in bijlage 2. De werkgroepen worden elk aangestuurd door een deelprojectleider/trekker en leggen hier ook verantwoording aan af. De bemensing van de werkgroepen is nu in volle gang (zie bijlage 3). SVGB/SOS Vakmanschap zal zitting nemen in de werkgroepen waar onderwijskundige expertise en afstemming met het MBO onderwijs nodig is.


7

2.5

Communicatie (intern en extern)

Voor een goede projectuitvoering is ook een goede communicatie nodig. Communicatie zorgt voor een goede projectwebsite, nieuwsbrieven, publicaties in vakbladen en websites van de partners, symposia, zodat actuele informatie van het project snel en naar iedereen wordt gedeeld. Daarnaast heeft communicatie ook de taak om de ondernomen activiteiten uit te lichten voor de sector van Restauratie. Het merk “Centrum voor Restauratietechniek” moet neergezet worden om voldoende aandacht en nieuwe instroom van leerlingen en sponsoren te genereren.

2.6

Projectsecretariaat

De werkgroepen worden ondersteund door het projectsecretariaat. Zij verzorgen de administratie benodigd voor de verantwoording van het project op het gebied van uren en financiën en bereiden de bijeenkomsten met stuurgroep en platform voor.

2.7

Afhankelijkheden & randvoorwaarden

Daarnaast zijn er nog een aantal onzekerheden, die elk grote impact kunnen hebben op dit project:  De resultaten uit de pilots van SOS Vakmanschap komen begin 2015 beschikbaar en beschrijven voorwaarden en maatregelen voor het vormgeven van een duurzame onderwijsinfrastructuur voor specialistische beroepen. De geleerde lessen uit de pilots worden in dit project vertaald naar de omstandigheden voor restauratieopleidingen en geïmplementeerd in 2015 – 2016.  Het precieze functioneren van sectorkamer 8 “Specialistische ambachten en kleine beroepen” en sectorkamer 1 “Techniek en Gebouwde Omgeving” van het SBB kent nog vele onzekerheden. Vanuit het project monitoren we de ontwikkelingen en sturen het project waar nodig bij.  Het project mondt uit in het realiseren van het Centrum voor Restauratietechniek. Idealiter vormt dit Centrum een onderdeel van een Landelijke Vakinstelling voor Specialistisch Vakmanschap. Om zo’n Landelijke Vakinstelling daadwerkelijk op te zetten en juridisch te verankeren is nog toestemming nodig van het ministerie van OCW.


8

Bijlage A

Centrum voor Restauratietechniek

Hieronder volgt een korte beschrijving van het Centrum voor Restauratietechniek in 2018, vanuit het perspectief van respectievelijk de student, het bedrijfsleven en het onderwijs. Perspectief vanuit de student Studenten die een specialistische restauratieopleiding volgen gaan niet meer op een vaste plek naar school. Door de komst van het Centrum voor Restauratietechniek is een hecht samenwerkingsverband ontstaan waarin 2 tot 6 erkende restauratiescholen afspraken hebben gemaakt met ROC’s voor het volgen van de algemene vakken zoals Nederlands en Rekenen. ROC’s vormen de dependances van het algemeen onderwijs van het Centrum, zodat studenten die vakken dicht bij de woonplek kunnen volgen. De beste studenten worden in een excellentietraject uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen. De specialistische vakken worden gegeven op de erkende restauratiescholen of (nog beter) op de plekken waar grote restauratieprojecten uitgevoerd worden. Ondernemers laten daar hun studenten opleiden en werken zelf mee als praktijkopleider. De student werkt ook in multidisciplinaire teams, zodat de student het hele restauratieveld leert kennen. Te denken valt bijvoorbeeld aan samenwerking van studenten van de UvA en Sint Lucas (MBO) bij restauratiewerkzaamheden aan het Rijksmuseum. Een andere vorm is het faciliteren van ‘experience labs’ waarbij studenten van MBO, HBO en WO gezamenlijk werken aan objecten uit bijvoorbeeld de bijzondere collectie van de UvA. Bij het gezamenlijk werken aan objecten en projecten vindt uitwisseling plaats van kennis en mogelijke verschillende invalshoeken bij behandeling. Perspectief vanuit het bedrijfsleven Het Centrum voor Restauratietechniek is de plek waar alle kennis en expertise van restauratie ter beschikking is gesteld aan het werkveld. Werknemers van bedrijven nemen deel aan open dagen, netwerk evenementen, bedrijfsbezoeken en presentaties over multidisciplinaire renovaties. Onder kennisdeling valt ook het toegankelijk maken van beschikbare restauratiekennis. Hierbij valt te denken aan onderzoeksrapporten, scripties, literatuur, beeldmateriaal. Het bedrijfsleven heeft met het Centrum een aanspreekpunt voor coördinatie en regie op de onderwijsactiviteiten van de restauratieopleidingen. Opgebouwde kennis van lesstof en opbouw van curricula die in co-creatie met het bedrijfsleven is opgebouwd komt in eigendom van het Centrum. Het Centrum voor Restauratietechniek is een sterk merk en heeft een aanzuigende werking voor instroom van nieuwe studenten voor zowel de restauratiebranche als de bouwbranche. Het imago van restauratie past goed bij het ideaal beeld wat aanstaande studenten vaak hebben van de bouw. De invoering van meestertitels kan hier ook aan bijdragen. Perspectief van uit het onderwijs De 2 tot 6 erkende restauratiescholen werken samen onder één bestuurlijk en financiële regie. Het Centrum kent het predicaat ‘Erkende Restauratieschool’ toe en beheert en toetst de voorwaarden waaraan deze erkende scholen moeten voldoen. Het Centrum stelt eisen aan de kwaliteit van het gegeven onderwijs van de erkende restauratiescholen om het onderwijs duurzaam en kwalitatief hoogwaardig te kunnen organiseren. Waar nodig neemt het Centrum als Landelijke Vakinstelling vakdocenten op landelijk niveau in dienst, om te waarborgen dat het onderwijs op elke erkende restauratieschool wordt uitgevoerd door de meest deskundige docenten. Het Centrum is naast beheerder van de lesstof, ook ontwikkelaar van examens en speelt een actieve rol in het opzetten van excellentietrajecten. Daarbij wordt intensief samengewerkt met de branche in het kader van meesterschap. Ook blijft het Centrum belast met invoegen van nieuwe opleidingen die goed passen in het ecosysteem van het Centrum voor Restauratietechniek.


9

Bijlage B

Activiteiten van de werkgroepen

Thema: Duurzame kennis- en opleidingsinfrastructuur Werkgroep 1 - Versterken kwaliteit MBO opleidingen 1. Formeren werkgroep met deskundigen uit werkveld en onderwijs. (mei 2014) 2. Ontwikkelen van onderwijsvisie op uitvoering restauratie opleidingen. (juni – december 2014) 3. Ontwikkelen ideaalmodel voor opleidingsinfrastructuur (spreiding en aantal uitvoeringslocaties). (juni – december 2014) 4. Ontwikkelen herkenbare en uitvoerbare curricula voor restauratie opleidingen. (2015-2016) 5. Actualiseren/ontwikkelen lesstof voor restauratie opleidingen. (2015-2016) 6. Actualiseren/ontwikkelen examinering. (2015-2016) 7. Uitvoeren afspraken uit model opleidingsinfrastructuur. (2015-2018) 8. Ontwikkelen van excellentietrajecten voor restauratie opleidingen. (2015-2016) 9. Implementeren van excellentietrajecten voor restauratie opleidingen. (2017-2018) Werkgroep 2 – Sterke positie restauratieopleidingen in kwalificatiestructuur MBO 1. Formeren werkgroep met deskundigen uit werkveld en onderwijs. (april 2014) 2. Vaststellen optimale plaats restauratievakmanschap in kwalificatiestructuur. (april-mei 2014) 3. Meldformulier indienen voor Ingangstoets bij Toetsingskamer. (uiterlijk 30 mei 2014) 4. Inhoudelijk ontwikkelen van restauratie-inhoud in kwalificatiestructuur MBO. (juni – dec 2014) 5. Indienen kwalificatiestructuur voor Eindtoets bij Toetsingskamer. (uiterlijk 1 december 2014) 6. Minister stelt kwalificatiestructuur vast op 1 februari 2015. 7. Nieuwe kwalificatiestructuur kan in gebruik worden genomen per augustus 2015. 8. Kwalificatiestructuur actualiseren n.a.v. ontwikkelingen in branche en onderwijs (2016-2018) Werkgroep 3 – Aansluiting tussen mbo-hbo-wo 1. Formeren werkgroep met deskundigen uit werkveld en onderwijs. (mei-juni 2014) 2.

Analyse aan de hand van actuele casuïstiek en regelgeving welke kwalificaties op welk niveau in de opleidingsketen nodig zijn en deze beschrijven in relatie met de nieuwe erfgoedwet en URL’s. (juli –

okt 2014) 3. 4.

Formuleren van de kernelementen die aan bod moeten komen in mbo en hbo op het vlak van kennis en vaardigheden. (juli – okt 2014) Onderzoek van de opnamecapaciteit van het werkveld en de lange termijn behoefte aan goed geschoolde specialisten op het gebied van behoud en restauratie van schilderwerken. (juli – okt 2014)

5. Vaststellen hiaten in doorlopende leerlijnen binnen restauratieopleidingen. (juli – dec 2014) 6. Ontwikkelen van aanvullende opleidingsmogelijkheden om de aansluiting te realiseren of te verbeteren. (2015-2018) Kwaliteitsborging Werkgroep 4 – Erkennen van kwaliteit van restauratie vakmanschap 1. Formeren werkgroep met deskundigen uit werkveld. (mei-juni 2014) 2. Inventarisatie van bestaande erkenningssystemen. (juli-november 2014) 3. Opstellen van plan van aanpak voor integratie. (december 2014) 4. Opzetten syste(e)m(en) voor registratie en kwaliteit voor ontbrekende onderdelen. (20152016) 5. Integratie van de systemen in één volledig op elkaar afgestemd geheel. (2017-2018) Kennisdeling Werkgroep 5 – Versterken kennisdeling 1. Formeren werkgroep met deskundigen uit werkveld en onderwijs. (mei-juni 2014) 2. Inventariseren en evaluatie van bestaande kennisdelingsactiviteiten. (juli-december 2014) 3. Opzetten van samenwerkingsprojecten als experience labs en meeloopstages. (2015) 4. Uitvoeren van samenwerkingsprojecten. (2016-2018) 5. Organiseren open atelier dagen en een jaarlijks congres. (2015-2018) 6. Centraal toegankelijk maken van kennis door opzetten en onderhouden van website (20162018) 7. Ontwikkelen van bijscholingsprogramma’s voor docenten. (2016) 8. Uitvoeren van bijscholingsprogramma’s voor docenten. (2017-2018)


10

Communicatie 1. Projectwebsite Platform Erfgoedopleidingen gelanceerd (mei 2014) 2. Start met kwartaal nieuwsbrief (juli 2014) 3. Up to date houden van project website en nieuwsbrieven 4. Merkenpaspoort Centrum voor Restauratietechniek gereed (2016) 5. Website Centrum voor Restauratietechniek conform merkpaspoort gelanceerd (2018) 6. Folder en drukwerk gereed (2018)


11

Detail Activiteitenplan Centrum voor Restauratietechniek Inleiding Om te komen tot een Centrum voor Restauratietechniek is een breed programma noodzakelijk aan activiteiten variërend van ontmoeten, inspireren en stimuleren tot uitwisselen, schrijven en bouwen. We hebben geruime ervaring met de complexiteit die hiermee samenhangt uit eerdere grote projecten, zoals de oprichting van de Nederlandse School voor Gezondheidstechniek en Creatief Vakman. Veel onderwerpen moeten met veel partijen worden besproken, afgestemd en geregeld om een stevig fundament te leggen voor duurzame onderwijsuitvoering. De coördinatie neemt af naarmate het project vordert. De opbrengst van deze coördinerende inspanning neemt juist toe naarmate het project vordert met tastbare resultaten voor studenten en docenten zoals in onderstaand schema is gevisualiseerd.

Wij geven in dit document een toelichting op ons activiteitenplan.

Thema: Duurzame kennis- en opleidingsinfrastructuur Werkgroep 1 - Versterken kwaliteit MBO opleidingen 1. Ontwikkelen van een onderwijsvisie op uitvoering restauratie opleidingen. (juni – december 2014) In de onderwijsvisie wordt geschetst hoe een stabiele, duurzame leeromgeving kan worden gecreëerd, waarin vakkennis en vakvaardigheden centraal staan en waarin innovatie kan plaatsvinden. Het moet gaan om een optimale mix van ambacht, kennis en innovatie. Er wordt gezocht naar een optimale balans tussen gezamenlijkheid en differentiatie in de verschillende restauratie opleidingen: samen waar het samen kan, apart waar het apart moet. De overkoepelende onderwijsvisie moet inspireren en richting geven aan het onderwijs en zoveel mogelijk voortkomen uit de ideeën van diegenen die bij het onderwijs zijn betrokken. Het moet laten zien waar een restauratieschool voor staat. De onderwijsvisie voor restauratieopleidingen moet geen set van regels zijn die iedereen moet naleven. Ook moet het geen verplicht stuk zijn dat in de kast ligt of een promotiefolder met mooie woorden die niemand begrijpt.

140723 Detail Activiteitenplan Centrum voor Restauratietechniek def.docx

12

Lering kan ook worden getrokken uit het in 2011 gestarte en in 2013 gerealiseerde initiatief van een drietal samenwerkingspartners (Hout- en Meubileringscollege, Restauratoren Nederland en de SVGB) om een duurzame en betaalbare opleiding voor de kleine, specialistische opleiding Collectiebeheer te ontwikkelen op basis van een innovatief onderwijsconcept. Online leren speelt hierin een belangrijke rol en kan als voorbeeld dienen voor de te ontwikkelen onderwijsvisie van de andere (kleinschalige) restauratieopleidingen. Uitgangspunt is het concept ‘Online leren in balans’ dat door Kennisnet in 2011 is ontwikkeld. Hierbij worden de mogelijkheden van ICT zodanig benut dat er een hybride leeromgeving wordt gecreëerd waarbij de fysieke contacttijd van docent met studenten afneemt, maar de intensiteit van begeleiding online sterk toeneemt. Hierbij is het mogelijk dat een docent meer studenten begeleidt dan in de fysieke wereld mogelijk zou zijn. Ook wordt het hiermee eenvoudiger om de professionele praktijk in de opleiding te integreren. Studenten kunnen onafhankelijk van de fysieke aanwezigheid op diverse locaties, ‘realtime’ (synchroon) kennis opdoen en instructies krijgen uit de praktijk. Hierdoor wordt de enorme diversiteit aan praktijkkennis en ervaringen van professionele vaklieden ontsloten. Leerlingen kunnen ook altijd de opnames van lessen, presentaties, instructies e.d. op hun eigen moment en plaats (opnieuw) bekijken (asynchroon). 2. Ontwikkelen ideaalmodel voor opleidingsinfrastructuur (spreiding en aantal uitvoeringslocaties) (juni – december 2014) en uitruil/transitie (2015-2018) Onderstaande tabellen (bron: DUO, 2014) geven een overzicht per opleiding van de huidige stand van zaken: Restauratie timmeren Aventus Hoornbeek College MBO Amersfoort ROC Regio College ROC Albeda College ROC Da Vinci College ROC Friese Poort ROC Graafschap College ROC Horizon College ROC Koning Willem I ROC Leiden ROC Midden Nederland ROC Rivor ROC van Amsterdam ROC van Twente ROC West-Brabant Scalda Totaal

2012-2013 1 BBL 3 BBL 1 BBL 2 BBL 4 BBL 24 BBL 5 BBL 3 BBL 8 BBL 3 BBL 1 BBL 6 BBL 17 BBL 10 BBL 6 BBL 94 BBL

2013-2014 1 BBL 1 BBL 1 BBL 4 BBL 1 BBL 1 BBL 13 BBL 17 BBL 1 BBL 1 BBL 9 BBL 2 BBL 2 BBL 6 BBL 10 BBL 6 BBL 5 BBL 81 BBL

Restauratie Metselen Hoornbeek College ROC Albeda College ROC Da Vinci College ROC De Leijgraaf ROC Eindhoven ROC Graafschap College ROC Koning Willem I ROC Leiden ROC Nova College ROC Rijn IJssel ROC Ter AA ROC van Twente ROC West-Brabant ROC Zadkine Scalda Totaal

2012-2013 1 BBL 2 BBL 3 BBL 5 BBL 2 BBL 1 BBL 8 BBL 2 BBL 22 BBL 3 BBL 3 BBL 52 BBL

2013-2014 1 BBL 1 BBL 2 BBL 1 BBL 6 BBL 1 BBL 1 BBL 2 BBL 4 BBL 1 BBL 17 BBL 2 BBL 4 BBL 43 BBL


13

Restauratie schilderen (inclusief decoratie) CIBAP MBO Amersfoort Nimeto SGM v Mbo Kmbo ROC West-Brabant Scalda SintLucas Totaal

2012-2013

2013-2014

94 BOL 8 BBL 22 BOL 6 BBL / 1 BOL 4 BBL / 1 BOL 77 BOL 195 BOL / 18 BBL

119 BOL 13 BBL 23 BOL 9 BBL / 1 BOL 1 BBL 53 BOL 196 BOL / 23 BBL

Restauratie stukadoor Nimeto SGM v Mbo Kmbo (NOA afbouwcentrum) Totaal

2012-2013 0

2013-2014 0

0

0

Restauratiemedewerker ROC Koning Willem I ROC van Twente Totaal

2012-2013 13 BBL 13 BBL 26 BBL

2013-2014 5 BBL 12 BBL 17 BBL

Natuursteenbewerker ROC Midden Nederland Totaal

2012-2013 5 5 BBL

2013-2014 2 2 BBL

Leidekkers ROC West-Brabant

2012-2013 11 BBL 11 BBL

2013-2014 15 BBL 15 BBL

2012-2013 n.v.t.

2013-2014 17 BBL

n.v.t.

17 BBL

Totaal Behoudmedewerkers Hout- en meubelerings college Totaal

Restauratiemeubelmaker Geen kwalificatie. Uitgevoerd bij HMC in de vrije ruimte van opleiding Ontwerpend Meubelmaker. (10 studenten) Restauratievoegen Geen kwalificatie. Uitgevoerd door BGA Nederland in samenwerking met Radius College. (10 studenten) Restauratiesmeden Geen kwalificatie. Vindt plaats in vrije ruimte opleiding Metaalbewerken. (5 studenten) Om te komen tot een doelmatige opleidingsinfrastructuur is zorgvuldigheid van groot belang. Voor de kick-off bijeenkomst van Platform Erfgoedopleidingen op 20 maart zijn alle bovenstaande restauratiescholen uitgenodigd om hierover het gesprek aan te gaan. Ongeveer de helft was daarbij aanwezig. In de loop van het project wordt hier vervolg aan gegeven. Een goede communicatie en samenwerking tussen de verschillende scholen daarbij is essentieel voor het welslagen. We zien hiertoe concreet de volgende processtappen: a) Formeren van een kerngroep van scholen op basis van een kwantitatieve analyse op bovenstaande tabellen: ROC Friese Poort, ROC Graafschap College, ROC Koning Willem I College, ROC Leiden, ROC van Twente, ROC West Brabant, Cibap, Nimeto, SintLucas en het HMC. Ook worden uitdrukkelijk scholen uitgenodigd die op basis van de juiste faciliteiten, kwaliteit en/of ervaring een goede bijdrage kunnen leveren. b) Met de kerngroep een eerste inventarisatie uitvoeren: welke school wil duurzaam investeren in het opleiden van één of meerdere restauratie opleidingen? c) De groep die wil investeren stemt vervolgens af wie, wat, waar, hoeveel leerlingen gaat opleiden, daarbij rekeninghoudend met de arbeidsmarktbehoefte (vraag naar restauratievaklieden op de arbeidsmarkt). Deze groep scholen wordt de dragende kracht


14

achter het Centrum voor Restauratietechniek, omdat ze commitment hebben afgegeven om tot in 2022 het portfolio van restauratieopleidingen te blijven verzorgen. d) Voor de daadwerkelijke uitruil en transitie tussen de scholen worden (uiterlijk 1 januari 2015) aanvullende subsidieaanvragen gedaan in het kader van het doelmatiger organiseren van het opleidingenaanbod door herschikking. 3. Ontwikkelen en implementeren van herkenbare en uitvoerbare curricula, lesstof en examinering voor restauratie opleidingen. (2015-2017) De groep scholen die de restauratie opleidingen daadwerkelijk gaan uitvoeren, zullen op basis van de onderwijsvisie zoals bij punt 1 is ontwikkeld, de curricula, lesstof (incl. BPV) en examinering actualiseren/(door)ontwikkelen. Uitgangspunt voor de ontwikkeling zijn ook de bestaande uitvoeringsrichtlijnen (URL’s). Branche

Naam richtlijn

Glazeniers Leidekken (Rijndekking) Metselwerk Schilderwerk Smeedwerk

Uitvoeringsrichtlijn Glaspanelen-in-lood Uitvoeringsrichtlijnen voor dakbedekkingsconstructies met leien van natuursteen in Rijndekking Ontwerp-Uitvoeringsrichtlijn Metselwerk Uitvoeringrichtlijn in ontwikkeling Normen, Beoordelingscriteria, Beoordelingsgrondslag en Reglement NGK Uitvoeringsrichtlijn Steenhouwwerk Uitvoeringsrichtlijn Timmerwerk Uitvoeringsregeling restauratievoegwerk

Steenhouwwerk Timmerwerk Voegwerk

Voor wat betreft de examinering schatten we dat het gaat om gemiddeld 2 proeves van bekwaamheid (praktijktoetsing) en 5 theorietoetsen per opleiding. We gaan hierbij in eerste instantie uit van de opleidingen zoals in het nieuwe kwalificatiedossier beoogd: restauratie metselen, -timmeren,. –voegen, -smeden en dakdekken.

Het is de ambitie van de werkgroep om uiteindelijk ook de andere opleidingen onder te brengen in de kwalificatie en daarmee de ontwikkeling van curricula, lesstof en examinering te stroomlijnen met de dan inmiddels uitgewerkte opleidingen. 4. Ontwikkelen en implementeren van excellentietrajecten voor restauratie opleidingen. (20152016) Binnen de restauratieopleidingen moeten studenten het beste uit zichzelf kunnen halen. Hiervoor zijn hoogwaardige onderwijsprogramma’s noodzakelijk.


15

Uitgaande van de bestaande uitvoeringsrichtlijnen (URL’s) worden standaarden van excellentie afgeleid voor verschillende gradaties van beroepsuitoefening, variërend van een beginnend beroepsbeoefenaar tot een vakvolwassen beroepsbeoefenaar en als sluitstuk een ‘meester’. De meestertitel wordt gebruikt voor het hoogst haalbare niveau van beroepsuitoefening. Uitgangspunt is daarbij dat er breed draagvlak is bij zowel scholenveld als bedrijfsleven over de visie van wat deze standaarden moeten inhouden en hoe een dergelijk excellentietraject ook een kwaliteitsimpuls tot gevolg kan hebben ten aanzien van het reguliere traject. We gaan hierbij in eerste instantie uit van de volgende beroepen: restauratie timmeren, -metselen, -schilderen en -stukadoren. Werkgroep 2 – Sterke positie restauratieopleidingen in kwalificatiestructuur MBO 1. Vaststellen optimale plaats restauratievakmanschap in kwalificatiestructuur. (mei 2014) Een sterke positie van de restauratieopleidingen in de kwalificatiestructuur is het fundament voor het borgen van duurzaam onderwijs. Door vergrijzing van de branche en onvoldoende instroom van gediplomeerde vaklieden dreigt kennis en ervaring verloren te gaan. Als gevolg van de herziening van de kwalificatiestructuur zijn/dreigen diverse restauratiekwalificaties 1 echter terecht te komen in een keuzedeel of zelfs in het geheel uit de kwalificatiestructuur van het MBO te verdwijnen. Dit staat haaks op de steeds hogere gestelde eisen aan de handelingsbekwaamheid van gediplomeerden als gevolg van onderzoek en ontwikkeling van nieuwe materialen en technieken (zoals beschreven in de uitvoeringsrichtlijnen). Hoewel restauratieopleidingen niet onder de verantwoordelijkheid van de SVGB vallen (behalve Collectiebeheer), heeft ze op aandringen van de samenwerkingspartners het initiatief genomen om de versnippering in de restauratieopleidingen tegen te gaan door de verschillende disciplines bij elkaar te brengen. Zo krijgen leerlingen binnen restauratie opleidingen allemaal dezelfde basis, is er betere afstemming tussen de verschillende disciplines mogelijk en legt een nieuw kwalificatiedossier een basis voor efficiëntere uitvoering van onderwijs.

1

Een keuzedeel is niet beroepskwalificerend en omvat maximaal slechts 15% van de studiebelastingsuren van een opleiding, terwijl doorgaans minimaal 2 jaar noodzakelijk is om de complexe specialistische kennis en vaardigheden in te slijten. 140723 Detail Activiteitenplan Centrum voor Restauratietechniek def.docx

16

2. Inhoudelijk ontwikkelen van restauratie-inhoud in kwalificatiestructuur MBO. (juni – dec 2014) De ontwikkeling van de restauratie-inhoud vindt plaats met een representatieve vertegenwoordiging van werkveld en onderwijs. Ook wordt samengewerkt met de andere kenniscentra die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van restauratiekwalificaties (Fundeon, SH&M en Savantis). De SVGB is de aanjager en de motor van deze ontwikkeling. Aan de basis van de ontwikkeling staan de actuele beroepscompetentieprofielen van de verschillende restauratie vaklieden. 3. Kwalificatiestructuur actualiseren n.a.v. ontwikkelingen in branche en onderwijs (2016-2018) Aangezien de ontwikkelingen ook binnen restauratie niet stil staan, vraagt dit om het blijvend actualiseren van de kwalificatiestructuur. Werkgroep 3 – Aansluiting tussen mbo-hbo-wo 1. Stimuleren van kruisverbanden tussen de restauratieopleidingen op verschillende opleidingsniveaus. (2015-2017) en het ontwikkelen van aansluitingsprogramma’s (2015 – 2018) Uitgangspunt is om het vakonderwijs te optimaliseren en zo de meest uitgebreide route voor specialistische vaklieden te realiseren, waarbij de vaardighedenkant primair aan de orde komt in het mbo en bij hbo-wo de nadruk ligt op kennis.

WO HBO MBO

Onderstaande tabel geeft het overzicht van de actieve hogescholen en universiteiten binnen restauratie of aanpalende disciplines: Instelling Reinwardt Academy Hogeschool Utrecht

Opleidingen • Bachelor Cultureel erfgoed • Master of Museology • Monumentenzorg (bachelorcursus) • Erfgoed en Ruimte (post-bacheloropleiding) • Bouwhistorie & Restauratie (post-bacheloropleiding) • Functioneel Vastgoedbeheer Monumenten

Fontys Hogeschool

•

Saxion Hogeschool HAN (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) Universiteit van Amsterdam

• • • •

•

•

TU Delft

•

Leraar technisch beroepsonderwijs specialisatie Onderhoud,Restauratie en afwerking (nu alleen nog voor schilderen) Archeologie Restauratie en herbestemming van monumentale gebouwen Master programma Restauratiekunde een bachelordiploma geesteswetenschappen of natuurwetenschappen, met als verplicht onderdeel de eenjarige minor conservering en restauratie. de tweejarige master conservering en restauratie van cultureel erfgoed met een aanzienlijk deel praktijkscholing. een tweejarig postinitieel traject waarin de restaurator in opleiding zijn specialisatie (schilderkunst, moderne en hedendaagse kunst, historische binnenruimtes, metaal, keramiek en glas, boek en papier, hout en meubelen, textiel) in een restauratieatelier op een zodanig professioneel niveau brengt, dat hij voldoet aan de internationale criteria voor restaurator. Specialisatie Bouwkunde: Restoration, Modification, Intervention and Modification


17

Voor restauratie meubelmaken is dit reeds in gang gezet met de doorlopende leerlijn via het Hout- en Meubileringscollege, het Reinwardt en de Universiteit van Amsterdam. Ook voor restauratieschilderen werken CIBAP, Nimeto, SintLucas, Saxion, en Fontys samen aan een doorlopende leerlijn. Daarnaast biedt Saxion verkorte programma’s voor MBO studenten voor de aansluiting op het niveau HBO Archeologie. Voortbouwend op deze ervaringen zullen ook verbindingen worden gerealiseerd door: • beschikbaarbaar maken van verkort programma Saxion voor de andere hogescholen • realiseren van doorlopende leerlijn voor Collectiebeheer. Reinwardt Academy en HMC zijn inmiddels in gesprek.


18

Kwaliteitsborging Werkgroep 4 – Erkennen van kwaliteit van restauratie vakmanschap 1. Inventarisatie van bestaande erkenningssystemen. (juli-november 2014) Om dit moment zijn er 3 verschillende registratiesystemen met elk een eigen invalshoek en daarmee verschillende inzichten over het bewaken van kwaliteit. Eigenaar

Invalshoek

Werkwijze

Regio

ERM

Een brede professionele structuur voor kwaliteitsborging voortkomend uit het MoMO beleidsbrief Modernisering Monumentenzorg van OCW

Praktijk en algemene Assessor

Nederland

Opname register

Ontwikkelen, vaststellen beheren van kwaliteitsrichtlijnen en uitvoeringsnormen en bevorderen van het gebruik daarvan. Erkenningsregelingen zijn in opzet in eerste instantie gericht op grotere bedrijven (aannemers). Focus ligt niet zozeer op de kwaliteit van de uitvoerende (personen) Kennis en Kunde

Restauratoren Register

Het verbeteren van de uitvoeringskwaliteit van de kleine en middelgrote bedrijven, die werken aan gebouwd cultureel erfgoed in Gelderland. Minder omvangrijk dan de erkenningsregeling. Vereist voor het werken aan (provinciale en gemeentelijke monumenten in Gelderland)

Intake gesprek

Focus ligt op de uitvoerende persoon. Veelal ZzP’ers of werkzaam in een instelling. Aanmelders worden beoordeeld op scholing, praktijkervaring en uitgevoerde werkzaamheden

Beoordelingscommissies

Praktijk Assessoren

Gelderland en Noord Nederland (in ontwikkeling)

Opname register

Nederland

Voor uniforme kwaliteitsborging en het waarborgen van excellentie is het belangrijk dat er een eenduidige norm voor vakmanschap wordt gehanteerd. Deze norm geldt voor alle beroepen op persoonsniveau, zodat hiermee ook de bij- en nascholing gestimuleerd kan worden (zie ook thema 5 kennisdeling). Afstemming wordt gerealiseerd met de opgestelde uitvoeringsrichtlijnen (URL’s) (zie werkgroepen 1 en 3). 2. Aanvullen en integreren bestaande erkenningssystemen. (2015-2018) Ontbrekende onderdelen moeten worden aangevuld in bestaande systemen. Kern van de integratie is het destilleren van de norm voor uitvoering op persoonsniveau. Hierbij moet worden aangesloten bij actuele beroepscompetentieprofielen. Het hieruit voortkomende erkenningssysteem is een stimulans voor na- en bijscholing.


19

Kennisdeling Werkgroep 5 – Versterken kennisdeling 1. Inventariseren en evalueren van bestaande kennisdelingsactiviteiten. (juli-december 2014) Op dit moment worden diverse activiteiten verricht op het gebied van kennisdeling. Dit varieert van korte cursussen, symposia en bijeenkomsten tot een tweejaarlijkse restauratiebeurs. Een van de mooiere voorbeelden is die van het jaarlijkse terugkerende symposium van de Ebenist. Om het jaar wordt dit nationaal of internationaal gericht op onderwerpen die te maken hebben met de restauratiemeubelmakers. Dit is uitgegroeid tot de ‘place to be’ en onmisbaar voor de meubelrestauratoren op elk niveau van mbo tot wo. Restauratoren Nederland Universiteit van Amsterdam Restauratieconvergent Stichting Ebenist Rijksdienst Cultureel Erfgoed Restauratiearchitecten Restauratiebeurs Brancheorganisaties

cursussen en thema avonden zomercursus op hbo en wo niveau thema avonden aangesloten bedrijven jaarlijks symposium voor meubelmakers Platforms en congressen themadagen Tweejaarlijkse restauratiebeurs voor Restauratiebeurs Algemene ledenvergaderingen met workshops.

Voorgenomen acties: o Complete inventarisatie van alle kennisdeling activiteiten o Evaluatie van deze activiteiten en besluit voortzetting en uitbreiding naar andere vakdisciplines

2. Opzetten en uitvoeren van samenwerkingsprojecten als experience labs, meeloopstages en open atelier dagen. (2015-2018) In eerste instantie beperken we ons tot de in het nieuwe kwalificatiedossier beoogde restauratiedisciplines (restauratie metselen, -timmeren,. –voegen, -smeden en -leidekken). Daar waar mogelijk kunnen ook andere disciplines aansluiten. Per opleiding zal in samenwerking met ROP Nederland halfjaarlijks aan de hand van een lijst met restauratieprojecten worden bepaald welke projectlocaties geschikt zijn voor beroepspraktijkvormingsactiviteiten. Alle studenten aan restauratie opleidingen dienen minimaal 6 lesdagen per schooljaar hoogwaardige beroepspraktijkvorming te worden aangeboden middels dergelijke samenwerkingsprojecten. Met de scheiding tussen "denken en doen" in de beeldende, schone en toegepaste kunsten, is er traditiegetrouw een fysieke en dus mentale afstand ontstaan tussen kunst en wetenschap, tussen ambacht en historische reflectie. Deze twee werelden kennen elk hun eigen maatschappelijke structuren, opleidingen en ethische normen. In de monumentenzorg werken de ambachtsman en de academisch geschoolde restaurator frequenter samen. Ook bij de restauratie van historische binnenruimten komt interdisciplinair contact steeds vaker voor. Dit heeft ook zijn uitwerking op het onderwijs waar samenwerkingsprojecten zijn ontstaan. Concrete voorbeelden zijn: • restauratie van de interieurs van het Rijksmuseum waar de decoraties van Pierre Cuypers zijn gereconstrueerd in nauwe samenwerking met de opleidingen SintLucas te Boxtel, de Stichting Restauratie Atelier Limburg en de Universiteit van Amsterdam . Hier is concreet bij enkele decoratieschilders in opleiding de behoefte gegroeid om meer te leren van de historische context, van de natuurwetenschappelijke omkadering, va n de restauratie. Restauratie- en conserveringsprojecten zullen hiervan zeker de vruchten plukken.


20

•

•

•

•

Studenten van de UvA hadden als studieopdracht restauratiewerkzaamheden te verrichten in een historisch herenhuis in Amsterdam. Vanuit hun opleiding ging het meer om conserveringswerkzaamheden en enkele reconstructie om het beeld van het stukwerkplafond te completeren. Daarbij wordt er zeer omzichtig te werk gegaan om geen beschadiging te maken en sporen uit te wissen. In de ander ruimte was een restauratiestukadoor bezig om plafond te stuken en was vooral ook bezig om meters te maken. In eerste instantie was er weinig respect voor elkaar werkwijze en het duurde dan ook een aantal dagen voordat ze met elkaar in gesprek raakte. Het bleek dat ze veel van elkaar konden leren en dat er veel overeenkomsten waren. Dit heeft geresulteerd in een aantal gastcolleges van de restauratiestukadoor bij de UvA NIMETO de schildersvakschool in Utrecht heeft het project ‘grenzeloos restaureren’ opgezet en uitgevoerd in 2009-2013. Het project is gestart naar aanleiding van een groot restauratieproject, een kerk in Ancemont (Frankrijk) met voldoende diverse en uitdagende werkzaamheden voor leerlingen. Het is een samenwerking onderwijs en bedrijfsleven. Ervaringen zijn vastgelegd in een boek dat als leidraad dient voor ander projecten die scholen in het buitenland willen opzetten. Inmiddels zijn er besprekingen gaande met twee ander vakscholen (NIMETO, St Lucas) om gezamenlijk dit soort projecten vorm te geven. Op initiatief van Slotboomsteenhouwers is er een samenwerkingsproject ontstaan rondom de restauratie van de St. Eusebius kerk in Arnhem. Een onderdeel van het project is het inrichten van een werkplaats voor steenhouwers met een 4 tal leerplekken voor aankomende steenhouwers, direct bij de kerk. Leerlingen worden ondergedompeld in de praktijk onder begeleiding van ervaren steenhouwers in een historische context. Er wordt gekeken naar uitbreiding met andere disiplines. Met de UvA zijn gesprekken gaande om ‘experiencelabs’ op te zetten waarbij studenten van mbo,hbo en wo gezamenlijk werken aan objecten en projecten uit bijvoorbeeld de bijzonder collectie van de universiteit. Daarbij kan geleerd worden van de diverse (verschillende) uitgangspunten en benaderingen van de studenten bij het behandelen van objecten. Ook komen ze al in een vroeg stadium van hun carrière in aanraking met verschillende beroepsbeoefenaren op verschillende niveaus. Bedoeling is om dit eerst te realiseren voor de meubelmakers. Hierover is al overleg gaande met het HMC, Reinwardt Academy en de universiteit.

De werkgroep zorgt voor het bundelen van deze initiatieven en creëert nieuwe mogelijkheden. 3. Organiseren jaarlijks congres. (2015-2018) Jaarlijks wordt binnen Platform erfgoedopleidingen een congres georganiseerd over trends en ontwikkelingen in het werkveld en het onderwijs. Het richt zich op een brede doelgroep, variërend van brancheorganisaties, bedrijven, beroepsbeoefenaren, onderwijsinstellingen, studenten tot landelijke- en provinciale overheden en intermediaire organisaties. 4. Centraal toegankelijk maken van kennis door opzetten en onderhouden van website (20162018) Een van de belangrijke taken van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed is kennisverwerking en onderzoek op de zorg van Erfgoed. Dit doet RCE onder andere door het opzetten van registers en kennisbanken zoals monumentenregister, wederopbouwdatabank en Digitale museumcollectie. Voor de ‘maak” kant (de ambachtskant) van zowel kunstnijverheid als bouw is nu weinig aandacht. Er wordt een kennisbank opgezet als deelsite van de website van RCE met het hoofddoel kennis te ontsluiten over het Restauratieambacht en zaken die een direct relatie hiermee hebben.


21

In de kennisbank wordt o.a. opgenomen: • restauratieobjecten en toegepaste technieken • technieken en eigenschappen materialen • onderwijsaanbod en scholingsroutes • aanbod Bibliotheek en elektronische bibliotheek, div. Media, Onderzoeksrapporten en scripties • uitvoeringsrichtlijnen • ethische normen en waarden en Europese verdragen 5. Ontwikkelen en uitvoeren van bijscholingsprogramma’s voor docenten. (2016-2018) Op basis van de studentenaantallen en het aantal opleidingen schatten we dat er in de toekomst 10 – 15 specifieke vakdocenten nodig zijn. Het is de taak van het Centrum voor Restauratietechniek om deze vakdocenten te behouden en goede bij- en nascholing te geven. Docenten hebben conform de cao recht op 109 uur scholing en professionalisering per jaar. Uit werkgroep 1 volgen de eisen voor docenten die het specialistisch onderwijs gaan verzorgen. Om de docenten up to date te brengen en te houden organiseren we in 2017 en 2018 twee keer per jaar een 3 daagse intensieve trainingsprogramma’s (Summerschool & Meelopen in Restauratieproject). De studiebelasting inclusief voorbereiding is 4 dagen per programma. De programma’s staan ook open voor de praktijkopleiders uit de bedrijven. In de programma’s vindt een nadrukkelijk uitwisseling plaats tussen mbo, hbo en universiteit. Programma’s zijn geënt op nieuwe materialen, nieuwe technieken (3D scanning) en de integratie van verschillende disciplines.


22

Regionaal visiedocument ten behoeve van het

Centrum voor Restauratietechniek

Utrecht, juni 2014

140602 Regionaal visiedocument Centrum voor Restauratietechniek (def).docx

23

Regionaal visiedocument ten behoeve van het Centrum voor Restauratietechniek

Inhoud 1.

Afbakening van de regio ................................................................................................................24

2.

Analyse van de arbeidsmarkt ....................................................................................................... 24

3.

Overzicht van de relevante partijen ...............................................................................................27

4.

Partners in het samenwerkingsverband ........................................................................................ 28

5.

Rollen van partners .......................................................................................................................28

6.

Beoogde resultaten van het samenwerkingsverband ...................................................................30

7.

Bestaande agenda’s en aansluiting daarop ..................................................................................31

8.

Afstemming met andere relevante partijen ....................................................................................31

1. Afbakening van de regio Het op te richten Centrum voor Restauratie richt zich op de restauratiesector in Nederland. Vanwege de kleinschaligheid van deze sector is een landelijk aanpak noodzakelijk. Feit is dat de restauratiesector maar een uiterst klein onderdeel uitmaakt van de totale bouwactiviteiten in ons land: ongeveer 1% (€ 429 mln van € 52 mld in 2012). Uit leerlingengegevens van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) blijkt dat in 2013 het totaal aantal leerlingen van alle restauratie opleidingen uitkwam op 409. Door het kleine aandeel is de belangstelling binnen de bouw dan ook niet in de eerste plaats op de restauratiesector gericht. Dat geldt ook voor de restauratieopleidingen in de bouw. De opleidingen voor de restauratieambachten hebben dan ook altijd een marginale rol bij de opleidingsinstituten gespeeld. Kortom, het zelf organiserend vermogen om de problemen het hoofd te bieden is er niet. Een landelijk aanpak is nodig om te komen tot een duurzame onderwijsinfrastructuur waarin een betere aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs is en blijft gewaarborgd.

2. Analyse van de arbeidsmarkt Belang van Restauratie voor Nederland Restauratie is van onschatbare waarde voor Nederland. Nederland beschikt over een veelheid aan cultureel erfgoed waarvan we genieten en leren. En dat willen doorgeven aan volgende generaties. Ook voor het toerisme is het van belang dat er nu en in de toekomst goed opgeleide restauratievaklieden zijn met specialistische kennis over historische materialen, constructies en bouwstijlen en gevoel voor restauratie-ethiek en handwerk. Restauratie valt onder de topsector Creatieve Industrie. Arbeidsmarkt Zoals gezegd, maakt de restauratiesector maar een uiterst klein onderdeel uit van de totale bouwactiviteiten in ons land: ongeveer 1% (€ 429 mln). De verwachtingen zijn dat de restauratiemarkt 1 in 2018 zal afnemen tot € 402 mln . Van de restauratiemarkt is 50% direct gesubsidieerd, 41% indirect gesubsidieerd en 9% wordt gefinancierd van niet-gesubsidieerde initiatieven. 1

Rapport “Restauratie en onderhoud van monumenten, Martkverkenning tot 2018” van Economisch Instituut voor de Bouw, auteur M.H. Vrolijk


24

Het normaliseren van de directe subsidies is een logisch gevolg van het enkele jaren geleden ingezette beleid om de destijds te hoog geachte restauratieachterstanden weg te werken. Daarbij zijn bovenop de reguliere budgetten veel extra subsidies ingezet om moeilijk realiseerbare restauratieprojecten alsnog tot uitvoering te brengen. Uit technisch onderzoek is gebleken dat de restauratieachterstand landelijk gezien tot minder dan 10% is teruggebracht. Dat wil zeggen dat minder dan 10% van de rijksmonumenten in een zodanige onderhoudstoestand verkeert, dat de instandhouding gevaar loopt. Dit wordt een acceptabele situatie geacht. Het afnemen van restauratiemarkt heeft natuurlijk effect op de benodigde instroom. Het rapport 2 “Arbeid en scholing in de restauratiesector” meldt een stevige afname van het minimaal benodigde aantal instromende leerlingen: van 115 in 2009 naar 50 in 2015. Conclusie: Ondanks krimp van de restauratiemarkt is er minimaal benodigde instroom van leerlingen van 50 per jaar. Instroom en opleidingen voor restauratie Uit leerlingengegevens van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) blijkt dat er in 2013 op 42 plekken in Nederland restauratieopleidingen worden verzorgd door ROC’s of Vakopleidingen. Het totaal aantal 3 leerlingen van die opleidingen was 409 . En dat is een bovengrens als we rekening houding met de aantallen leerlingen met beroepsprofiel Specialist Decoratie en Restauratie, die kiezen voor Decoratie en dus eigenlijk niet meegeteld moeten worden. Precieze gegevens hierover ontbreken. Waarschijnlijk is de schatting van 215 leerlingen in het rapport “Arbeid en scholing in de restauratiesector” de meest accurate schatting, omdat de cijfers uit DUO te hoge aantal geven vanwege de eerder gemelde “vervuiling” van het beroepsprofiel Specialist Decoratie en Restauratie. Dat betekent dat er gemiddeld 4 5 leerlingen per opleidingslocatie waren! 2 Rapport “Arbeid en scholing in de restauratiesector” van Economisch Instituut voor de Bouw in opdracht van ROP Nederland, auteurs K.Kok en H. Schellevis 3 “Monitor SOS Vakmanschap, Zeldzame specialistische beroepsgroepen en kleinschalig beroepsonderwijs”, Editie 2014 4 “Aandacht voor Restauratieambachten, advies structuur voor opleidingen”, RCE, Wim Eggenkamp


25

Kortom, zonder ingrijpen daalt het gemiddeld aantal leerling per school nog verder. Of wordt er, bij een gelijkblijvende situatie, onevenredig veel opgeleid. Uit gesprekken blijkt dat opleidingen aan ROC’s in de regel pas kostendekkend zijn als een klas uit 18 à 19 leerlingen bestaat. Een lager aantal dan 18 leerlingen per opleiding per locatie wordt ook aangehaald als ondergrens voor mogelijke 5 ondoelmatig onderwijs in het rapport van de KBA Nijmegen . Dit aantal staat uiteraard in relatie tot de investeringskosten van de opleiding en het gevoerde beleid van de onderwijsinstelling. In de periode van 2009 – 2013 zijn er slechts 6 van de 39 onderzochte scholen die gedurende die gehele periode 18 leerlingen of meer hadden. In 15% is dus sprake van doelmatig onderwijs. In 48% van de gevallen blijkt dat het leerlingaantal in de periode van 2009-2013 per opleiding onder of op het gemiddelde van 5 blijft. Het is eerder regel dan uitzondering dat de gespecialiseerde restauratie opleidingen in de lucht worden gehouden met te kleine aantallen. Scholen kiezen er uit overweging van efficiëntie veelvuldig voor om klassen van verschillende restauratieopleidingen en niveaus te combineren. Hierdoor wordt het effect versterkt dat kwaliteit van de uitstroom van leerlingen onvoldoende aansluit bij de arbeidsmarkt . Ook kunnen de lage leerlingaantallen ervoor zorgen dat er geen ruimte is voor het aannemen van een vakdeskundige docent, met alle gevolgen van dien. Tevens blijkt uit de cijfers dat er grote dynamiek zit in het starten en stoppen per jaar van de opleidingen. Ook een aanwijzing dat opleidingen niet duurzaam zijn geborgd.

5

“De plicht tot verantwoordelijkheid” , KBA Nijmegen, 2014, T. Eimers en E. Keppels


26

Daarnaast speelt dat door de ontwikkeling van veralgemenisering in het onderwijs de kwalificaties restauratie timmeren en restauratie metselen als zelfstandige uitstroomvariant dreigen te verdwijnen, waardoor er nog minder gediplomeerden op de arbeidsmarkt zouden komen. Conclusie:

In het restauratieonderwijs in Nederland is zowel de doelmatigheid als de macrodoelmatigheid volledig zoek.

Versnippering van de kennisinfrastructuur Dat het verloren gaan van kennis van de restauratieambachten sommige vaklieden aan het hart gaat, blijkt uit meerdere initiatieven die door individuen genomen zijn om kennis veilig te stellen. Zo zijn er docenten die op eigen initiatief handboeken schrijven en is het Nationaal Restauratie Centrum op bescheiden schaal actief. Illustratief is dat een particulier initiatief van stichting Ebenist heeft geleid tot het jaarlijkse symposium voor kennisuitwisseling op het gebied van hout- en meubelrestauratie. Het zijn prachtige initiatieven, vaak gestart vanuit gepassioneerde vaklieden, maar het ontbreekt aan een solide plek waar al die kennis samenkomt. Ondanks goede initiatieven is er nog steeds geen robuuste en duurzame kennisstructuur. Conclusie:

Duurzaamheid van kennisborging is ver te zoeken in de huidige situatie.

3. Overzicht van de relevante partijen Het netwerk van alle partijen die een rol spelen in de sector van restauratie: • Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) • Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) • Vakgroep Restauratie, Branchevereniging erkende Restauratiebouwbedrijven • Bouwend Nederland • Aannemersfederatie Bouw en Infra • Bedrijfstak Gespecialiseerde Aannemerij (BGA) • Restauratie Opleidingsprojecten Nederland (ROP Nederland) • Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR) • Nationaal Restauratie Centrum • Vereniging Timmerwerk Restauratie (timmerfrabrieken) • Vereniging Restauratie Steenhouwers • Nederlands Gilde van Kunst, sier en restauratiesmeden • Nederlands Vereniging van Leidekkers • Stichting Restauratieschildersbedrijven Nederland • Vereniging Nederlandse Voegbedrijven • Zinkmeesters • Gilde Metalen Dakdekkers • Vereniging Adviesbureaus Monumenten • Ondernemersvereniging Glazeniers • Het Neerlandsch Stucgilde • Nederlandse Vereniging van Molenmakers • Vakfederatie Rietdekkers • Universiteit van Amsterdam – Conservering & Restauratie • Saxion Hogeschool • Fontys Hogeschool • Reinwardt Academie, Amsterdam • Hogeschool Utrecht • Hogeschool Arnhem - Nijmegen • Gelders Restauratie Centrum 140602 Regionaal visiedocument Centrum voor Restauratietechniek (def).docx

27

•

RIBO

•

Restauratieconvergent

• • • • • •

Stichting Restauratie Atelier Limburg Restauratoren Nederland The Art Restorers Assocation Nederland Vereniging Hendrick de Keyser (particuliere opdrachtgever) Vakscholen als CIBAP, HMC, Sint Lucas, Nimeto ROC’s die opleidingen aanbieden

4. Partners in het samenwerkingsverband Na voorbereidende besprekingen met tal van partijen uit de monumenten-, opleidingen- en restauratiesector in het najaar van 2013 is een breed Platform Erfgoedopleidingen tot stand gekomen. Na een kick-off bijeenkomst in maart 2014 is in mei 2014 een stuurgroep, bestaande uit diverse partijen uit het platform, van start gegaan. Een brede vertegenwoordiging van het werkveld, aangevuld met een aantal directieleden van de betrokken mbo-, hbo- en wo-instellingen hebben zitting in de stuurgroep: • Flip van de Burgt - voorzitter Vakgroep Restauratie (voorzitter stuurgroep). • Erik Kleijn - directie RCE • Job Roos - voorzitter VAWR • Eddy Gruppen - directeur ROC van Twente • Suzanne Maarschalkerweerd - programmamanager Universiteit van Amsterdam (UvA) • Wim van der Maas - directeur Aannemersfederatie Bouw & Infra • Sascha Baggerman - directeur ROP Nederland • Ruud Rabeling – directeur SintLucas • Jenny Doest – directeur SVGB

5. Rollen van partners We beschrijven kort de rol van de partijen in de stuurgroep. Vakgroep Restauratie De Vakgroep Restauratie is de landelijke branchevereniging van erkende restauratiebouwbedrijven. Alle leden zijn "erkend restauratie bouwbedrijf" wat wil zeggen dat de bedrijfsorganisatie en het restauratievakmanschap van deze bedrijven voldoen aan strenge kwaliteitsnormen. De Vakgroep Restauratie is een belangrijke trekker in het project en levert ook de voorzitter van de Stuurgroep Platform Erfgoedopleidingen. De Vakgroep Restauratie levert verder expertise voor vakinhoudelijke zaken in de verschillende werkgroepen, stelt expertise centrum beschikbaar en faciliteert het gastdocentschap voor het geven van gastlessen. De bedrijven die onder de vakgroep vallen bedienen 60-70% van de markt. Het belang van de vakgroep voor het welslagen van dit project is de zorg voor continuïteit en voldoende instroom van kwalitatief goed geschoolde toekomstige werknemers. RCE

De missie van de RCE luidt: “De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) laat de erfgoedzorg in Nederland beter functioneren. Onze betrokkenheid bij het meest waardevolle erfgoed van ons land omvat het behoud, de duurzame ontwikkeling en de toegankelijkheid ervan. We verbinden beleid, wetenschap en praktijk. We adviseren en stellen informatie en kennis beschikbaar. We voeren de wettelijke taken uit die ons zijn opgedragen. De Rijksdienst heeft oog voor het belang van eigenaar en samenleving, en hart voor ons erfgoed.”


28

De RCE is dus een centrale partij in het verantwoord beheer en behoud van ons cultureel erfgoed en een belangrijke partner in het project. Naast dat de RCE deel uitmaakt van de stuurgroep heeft het een belangrijke rol binnen de thema’s kennisdeling en kwaliteitsborging. Verder stelt de RCE faciliteiten beschikbaar. VAWR

De Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR) is een branchevereniging die zich ten doel stelt om kwalitatief hoogwaardig behoud, herstel en restauratie van monumenten in ons land te bevorderen en te bewerkstelligen. De architecten in de restauratiesector maken de vertaalslag tussen opdrachtgever en het uitvoerend veld. Rol van de VAWR binnen het project is het bewaken van de kwaliteitseisen, het afstemmen van kennis en het leveren van expertise over de begeleiding van bouwprojecten.

ROC van Twente

ROC van Twente heeft sterk ingezet op het verzorgen van een breed aanbod aan kwalitatief hoogwaardige restauratieopleidingen. De rol van ROC van Twente binnen het project is het delen van onderwijskundige expertise en het zorgen voor duurzaam robuust onderwijsaanbod.

UvA

De Universiteit van Amsterdam heeft veel expertise en kennis op restauratiegebied. Ook levert het een substantiële bijdrage aan de kennisontwikkeling ten aanzien van restauratie in ons land. Binnen het project vormt de UvA een belangrijke schakel in de onderwijsketen en is ze onlosmakelijk verbonden met het thema duurzaam opleiden. Ook binnen het thema kennisdeling zal de expertise van de UvA worden ingezet.

Aannemersfederatie Bouw & Infra De Aannemersfederatie behartigt de gezamenlijke belangen van de autonome lidverenigingen en van de bedrijfstak bouw en infrastructuur. Tevens werkt de vereniging aan een sterker profiel in de bouwkolom en aan promotie van de bedrijfstak. Binnen het project vervult de Aannemersfederatie dezelfde rol als de Vakgroep Restauratie. ROP Nederland

De Vereniging Restauratie Opleidingsprojecten (ROP) is opgericht om leerlingen die in de bouw hun opleiding begonnen zijn, te interesseren en motiveren voor het restauratievak. Om mogelijk te maken dat voldoende restauratievaklieden kunnen worden opgeleid zorgt ROP Nederland voor geschikte opleidingsprojecten. Vanuit die functie levert ROP Nederland expertise en bewaakt de kwaliteit van scholen en opleidingen.

SintLucas

SintLucas heeft veel expertise op het gebied van specialistisch vakonderwijs. Binnen het project hebben ze dan ook een belangrijke rol in het delen van onderwijskundige expertise en het zorgen voor duurzaam robuust onderwijsaanbod.

SVGB

SVGB Kenniscentrum bouwt samen met partners aan goed beroepsonderwijs voor kleinschalige beroepsgroepen met specialistisch vakmanschap. SVGB is specialist in het opzetten van duurzame, innovatieve onderwijsarrangementen. SVGB is tevens de werkorganisatie achter SOS Vakmanschap, een samenwerkingsverband van meer dan 50 organisaties die zich inzetten om specialistisch vakmanschap voor de toekomst veilig te stellen, door behoud en versterking van specialistisch beroepsonderwijs.


29

De SVGB/SOS Vakmanschap is gevraagd door het platform om een opzet te maken voor de organisatie van dit project, voert het projectmanagent uit, levert onderwijskundige expertise en begeleidt de oprichting van het Centrum voor Restauratietechniek.

6. Beoogde resultaten van het samenwerkingsverband Werkveld en onderwijs hebben afstemming gezocht en 3 thema’s gedefinieerd waarlangs de oplossingen worden gecreëerd: • een duurzame kennis- en opleidingsinfrastructuur; • structurele kennisdeling tussen disciplines en niveau; • gezamenlijke kwaliteitsborging. Duurzame kennis- en opleidingsinfrastructuur door concentratie van opleidingen Om te komen tot een duurzame opleidingsinfrastructuur lichten we de drie belangrijkste proceslijnen eruit: • Een herkenbare en uitvoerbare kwalificatiestructuur • Concentratie van opleidingen in erkende restauratiescholen • Doorlopende leerlijnen mbo-hbo-wo Realiseren van herkenbare en uitvoerbare kwalificatiestructuur Het restauratievakmanschap moet voor de verschillende beroepen een plaats krijgen binnen de kwalificatiestructuur die recht doet aan de eisen in de beroepspraktijk en uitvoerbaar is voor het onderwijs. De kwalificaties moeten de basis vormen voor kwalitatief goed onderwijsaanbod dat uitstekende vaklieden aflevert voor het behoud van ons cultureel erfgoed. Concentratie van opleidingen in erkende restauratiescholen Om kwalitatief goed beroepsonderwijs te garanderen voor de toekomst moet het opleidingsaanbod worden geconcentreerd. Op basis van o.a. de aanwezige faciliteiten, bereidheid te investeren, beschikbaarheid van vakdeskundige docenten, ondersteunende infrastructuur en (bereikbaarheid van) locatie, wordt per regio aan één of meerdere onderwijsinstellingen het predicaat ‘Erkende Restauratieschool’ gegeven. Deze scholen dekken gezamenlijk het landelijke aanbod van restauratieopleidingen af. Bij het vaststellen van het aantal scholen zal de optimale balans worden gezocht tussen het benodigde minimum leerlingaantal om de opleidingskwaliteit te kunnen garanderen, en de bereikbaarheid voor de studenten. Het aantal erkende restauratiescholen wordt beperkt door het benodigde/actuele studentenaantal. Voor restauratie timmeren zou dit bijvoorbeeld in 2016 zes scholen verspreid over het land kunnen betekenen en voor natuursteenbewerken slechts één landelijke opleidingslocatie.

60 45 30

Gemiddeld aantal leerlingen per opleiding

15

Minimaal doelmatig aantal

0 2013

2016

2018


30

Belangrijk bij het concentreren van de opleidingen is dat opleidingen niet zomaar uit de context gehaald worden. In de transitie moet goed worden onderzocht waar de verschillende opleidingen het beste op hun plek zijn. Doorlopende leerlijnen mbo-hbo-wo Om een optimale opleidingsinfrastructuur te realiseren voor restauratieberoepen in Nederland wordt er binnen het project ook aandacht besteed aan de doorlopende leerlijn tussen mbo, hbo en wo. Het is van belang dat de leerling zo min mogelijk overlap, breuken of lacunes in het leerproces ervaart. Breuken en lacunes dienen te worden opgelost door het ontwikkelen van aanvullend onderwijsaanbod en/of schakelprogramma’s tussen de niveaus. Daarnaast zijn samenwerkingsprojecten van belang om de verschillende beroepsbeoefenaren (van wetenschappelijk tot praktisch geschoolden) al in de opleiding kennis te laten maken met elkaars expertise om uiteindelijk in de beroepspraktijk optimaal te kunnen samenwerken. Structurele kennisdeling Het tweede aspect in de transitie is het realiseren van structurele kennisdeling tussen disciplines en niveaus, waarbij het Centrum voor Restauratietechniek de logische plek is waar alle kennis, expertise en coördinatie samenkomt (zowel horizontale als verticale kennisdeling). Inzicht in elkaars expertise en weten waar die van de één ophoudt en die van een ander begint is van groot belang. Interdisciplinaire samenwerking maakt het mogelijk over de grenzen van het eigen vakmanschap heen te kijken en begrip en erkenning van elkaars discipline te laten ontstaan. Gezamenlijke kwaliteitsborging Vaststelling door de werkgroep van o.a. examenproducten, curriculum, lesbrieven, gastlessen etc. zorgt ervoor dat een student een zelfde basis heeft en op dezelfde zaken wordt beoordeeld ongeacht van welke school hij/zij komt. De kwaliteit wordt verder verhoogd door de opname van relevante ervaringen opleidingseisen van de uitvoerende medewerkers in de bestaande erkenningsregelingen ondergebracht bij het ERM (Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg).

7.

Bestaande agenda’s en aansluiting daarop

Het samenwerkingsverband heeft geconstateerd dat er geen relevante regionale en sectorale agenda’s ten aanzien van de aansluiting van het onderwijs op de restauratiemarkt bestaan. De oprichting van het Centrum voor Restauratie is een eerste stap daartoe.

8. Afstemming met andere relevante partijen Het is het streven van het Centrum voor Restauratie om alle betrokken partijen te verbinden. Iedere partij met enige betekenis in de restauratiemarkt is dan ook aangesloten bij dit initiatief of krijgt mogelijkheid zich in een later stadium aan te sluiten. De komende periode zoeken we ook aansluiting met de particuliere opdrachtgevers (Vereniging Hendrick de Keyser etc).


31

Projectplan. Centrum voor Restauratietechniek

Recommend Documents