Project Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur

i.s.m.

Project Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur Zwangerschapsvoorlichting aan migranten door Vetc’ers 1 januari 2008 t/m 31 december 2009

EINDRAPPORTAGE maart 2010

Stichting ERFO-centrum De Bleek 13 3447 GV Woerden Telefoon: 0348-437690 Fax: 0348-437699 E-mail: [email protected] Internet: www.erfocentrum.nl

Colofon

Titel: Eindrapportage – Project Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur – 1 januari 2008 t/m 31 december 2009. Auteurs: Fatma Alakay (NIGZ) Marja de Kinderen (PROK Projectmanagement i.o.v. het Erfocentrum) Loes Singels (NIGZ) Uitgave: © Stichting Erfocentrum, De Bleek 13, 3447 GV Woerden, Telefoon 0348 437690, E-mail [email protected]

Inhoudsopgave 1.

In vogelvlucht

2.

Projectopzet

3.

2.1

Doelstellingen

2.2

Doelgroepen

2.3

Activiteiten

De uitvoering van het project 3.1

Ondersteunend voorlichtingsmateriaal voor de Vetc’ers Samenstellen voorlichtingsmap De voorlichtingsplaten Voorlichtingsplaten op CD Deelnemersmateriaal

3.2

Opzet en organisatie van de trainingen aan Vetc’ers De voorbereiding Het organiseren De uitvoering De evaluatie

3.3

Uitvoering voorlichtingsbijeenkomsten Het stimuleren van de uitvoering De uitvoering De evaluatie

4.

PR en communicatie

5.

Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies 5.2 Aanbevelingen

6.

Financieel overzicht

Bijlagen – zie volgende pagina

Erfocentrum i.s.m. NIGZ Eindrapportage project Zwanger zijn doe je het liefst in eigen taal en cultuur – april 2010

2

Bijlagen Bijlage 1

Overzicht voorlichtingsplaten (power point)

Bijlage 2

Overzicht illustraties (power point)

Bijlage 3

Uitnodiging voor de training

Bijlage 4

Programma training

Bijlage 5

Evaluatieformulier trainingsmateriaal

Bijlage 6

Evaluatieformulier training

Bijlage 7

Uitnodiging voor de deelnemers van de voorlichtingen

Bijlage 8

Deelnemersmateriaal om uit te delen tijdens de voorlichtingen

Bijlage 9

Evaluatieformulieren van de voorlichtingen

Bijlage 10

Gegeven voorlichtingen met plaats en datum

Bijlage 11

Evaluatiegegevens over de voorlichtingen

Bijlage 12

Persbericht over project

Bijlage 13

Artikel in oktober 2008 Tijdschrift KNOV

Bijlage 14

Abstract voor het Nationale Congres Preconceptiezorg op 19 september 2008

Bijlage 15

Presentatie gehouden op het Nationale Congres Preconceptiezorg op 19 september 2008

Bijlage 16

Abstract voor de jaarlijkse bijeenkomst van NACG op 14 november 2008


3

1. In vogelvlucht In de periode van 1 januari 2008 tot en met 31 december 2009 heeft het Erfocentrum in samenwerking met het NIGZ, het project Zwanger zijn doe je het liefst in eigen taal en cultuur – Zwangerschapsvoorlichting aan migranten door Vetc’ers uitgevoerd (verder kortweg Gezond Zwanger genoemd). Het doel van dit project was om migrantenvrouwen te informeren over de mogelijkheden van onderzoek rondom zwangerschap c.q. de mogelijkheden van preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en mogelijkheden van de hielprik. Specifiek aandacht werd gegeven aan het dragerschap van erfelijke bloedarmoede. De informatie is nadrukkelijk ingebed in de bredere informatie over de zwangerschap. De kwantitatieve doelstelling daarbij was om 100 groepsvoorlichtingen te geven aan deze groep. De secundaire doelgroep zijn de Vetc’ers die zelf uit de migrantengroep komen en kundig zijn in gezondheidsvoorlichting en eigen taal en cultuur van de migranten. Vetc’ers zijn voorlichters in eigen taal en cultuur, die op laagdrempelige locaties voorlichting geven over gezondheid en opvoeding. In train-detrainers bijeenkomsten zijn zij op hun taak voorbereid. Hieronder volgen de belangrijkste resultaten van het project: •

Er is een voorlichtingsmap ontwikkeld voor trainers met informatie en werkvormen om Gezond Zwanger bespreekbaar te maken. Deze map is in een oplage van 200 exemplaren verspreid onder Vetc’ers en anderen belangstellenden.

•

Er zijn 50 sets kleurrijke voorlichtingsbladen en 75 cd’s met voorlichtingsplaten verspreid onder Vetc’ers en anderen belangstellenden.

•

Er zijn 150 deelnemersmapjes gemaakt voor de voorlichtingen.

•

Er zijn 88 Vetc’ers getraind om de training Gezond Zwanger te geven.

•

Er zijn 101 voorlichtingen gegeven aan migrantengroepen en hiermee zijn 1380 migranten bereikt.

•

Er is in het najaar van 2008 publiciteit gegeven aan het project door middel van een persbericht, een artikel in het tijdschrift voor verloskundigen en via het eerste en tweede Nationale Congres Preconceptiezorg en de jaarlijkse bijeenkomst van NACG.

•

Uit de resultaten blijkt dat de doelstellingen van het project gerealiseerd zijn. Hoewel zwangerschap voor migranten een belangrijk onderwerp is, is ook duidelijk geworden dat het bereiken van de doelgroep geen vanzelfsprekendheid is. Het dient aanbeveling om de werkwijze van dit project als voorbeeld van goodpractice verder uit te werken, opdat het nog beter kan aansluiten op de doelgroep. Belangrijke voorwaarde voor een succesvolle implementatie is ook een open discussie over de voorlichting in eigen taal en cultuur en het versterking van het kwetsbare netwerk van Vetc’ers. Daarbij zal, naast groepsvoorlichtingen, het digitaal aanbieden van informatie voor de migranten zelf en voor Vetc’ers en eerste lijn van belang zijn.

•

Het Erfocentrum en NIGZ gaan in samenwerking kijken hoe zij het thema Gezond Zwanger verder kunnen implementeren in Nederland. Daarbij zal worden aangesloten bij de aanbevelingen uit het rapport van de Stuurgroep Zwangerschap en geboorte ‘Een goed begin – Veilige zorg rond zwangerschap en geboorte’. In dit rapport wordt het belang van goede voorlichting aan (allochtone) vrouwen in achterstandssituaties benadrukt.


4

2. Projectopzet 2.1 Doelstellingen Het doel van dit project is om migrantenvrouwen te informeren over de mogelijkheden van onderzoek rondom zwangerschap c.q. de mogelijkheden van preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en mogelijkheden van de hielprik. Specifiek zal aandacht worden geschonken aan het dragerschap van erfelijke bloedarmoede. De informatie wordt nadrukkelijk ingebed in de bredere informatie over de zwangerschap.

2.2 Doelgroepen De primaire doelgroep zijn de migrantenvrouwen die de leeftijd hebben om zwanger te worden of te zijn en die belangstelling hebben kennis te nemen van de in- en outs rondom zwangerschap. Deze vrouwen betreffen zowel eerste als tweede of derde generatie migranten. In het bijzonder de eerste generatie migrantenvrouwen, die veelal in het kader van een huwelijk naar Nederland komen, beheersen de Nederlandse taal niet goed. Voor deze vrouwen is Nederlands een tweede taal. Juist over onderwerpen die dicht bij hen staan zijn, worden zij graag in eigen taal voorgelicht. Voor de tweede en derde generatie vrouwen geldt dat zij – als regel – de Nederlandse taal beter beheersen, maar niet altijd alle nuances in het Nederlands kennen. Simpel Nederlands op NT2 niveau en uitleg in de eigen taal zijn van belang bij de uitleg van voor hen belangrijke onderwerpen als de eigen gezondheid en die van hun kinderen. Juist over de zwangerschap, erfelijke aandoeningen en hieraan gekoppelde beslissingen over bijvoorbeeld het afbreken van zwangerschap, is het belangrijk dat deze vrouwen voorlichting krijgen waarbij expliciet wordt aangesloten bij de eigen culturele gewoontes. De secundaire doelgroep zijn de Vetc’ers die in eigen taal de migrantenvrouwen informeren over de in- en outs rondom zwangerschap. Vetc’ers komen zelf uit de migrantengroep en zijn kundig in gezondheidsvoorlichting en eigen taal en cultuur van de migranten.

2.3 Activiteiten Het project bestaat uit de volgende activiteiten: 1. Train-de-trainers opzet met daaraan gekoppeld de uitvoering van de train-de-trainers bijeenkomsten in acht regio’s. 2. Een uitgewerkte lesopzet voor de voorlichtingsbijeenkomsten met uitgewerkt voorlichtingsmateriaal waarmee door de Vetc’ers door het land heen 100 voorlichtingen worden gegeven.


5

3. De uitvoering van het project In januari 2008 is het project van start gegaan. Achtereenvolgens is gewerkt aan de ontwikkeling van ondersteunend voorlichtingsmateriaal voor de trainers in de vorm van een voorlichtingsmap voor de Voorlichting Eigen Taal en Cultuur, voorlichtingsplaten, voorlichtings-cd en deelnemersmateriaal. Daarna is de opzet en organisatie van de trainingen van de Vetc’ers uitgewerkt en zijn de trainingen uitgevoerd. Tot slot is de uitvoering van 101 voorlichtingen door het land heen opgepakt.

3.1 Ondersteunend voorlichtingsmateriaal voor de Vetc’ers Samenstellen voorlichtingsmap In de periode van januari 2008 tot en met juni 2008 is de lesmodule - de voorlichtingsmap Gezond Zwanger - samengesteld. Hiertoe is de NIGZ lesmodule ‘Zwangerschap en bevalling’ aangepast. Deze lesmodule is in 2001 door het NIGZ speciaal voor de Voorlichting in de Eigen Taal en Cultuur (VETC) ontwikkeld. Deze lesmodule bevatte medische achtergrondinformatie over het onderwerp en tips voor het geven van voorlichting. En was aan een update toe. De aanpassing van de module is in samenwerking tussen Erfocentrum en NIGZ gedaan. In de voorlichtingsmap is een aantal hoofdstukken geactualiseerd en bijgevoegd: •

•

•

•

in het hoofdstuk erfelijkheid is het antwoord op de volgende vragen geactualiseerd: Hoe weet je of er een risico is op erfelijke ziektes in de familie? Welke onderzoeken zijn mogelijk en voor welke beslissingen en vragen kom je te staan? Waarom is het zinvol dit van te voren te weten? Aan dit hoofdstuk is ook nieuwe informatie toegevoegd. In het hoofdstuk prenatale screening en diagnostiek zijn het verschillende onderzoeken die mogelijk zijn opgenomen plus daarbij in welke fase van de zwangerschap en met welk doel deze worden uitgevoerd. Er wordt uitgelegd waarom deze onderzoeken belangrijk zijn en voor welke vragen en beslissingen men kan komen te staan. over Gezond Zwanger is nieuwe informatie aan de voorlichtingsmap toegevoegd. Zo is er een nieuw hoofdstuk toegevoegd waarin het proces voorafgaand aan de zwangerschap wordt beschreven. Hierin gaat het om het volgende: waar denk je aan bij zwangerschapswens, wat kan je doen om een zo gezond mogelijk zwanger te worden, welke leefstijlfactoren en andere risicofactoren spelen een rol? Ook is er aandacht voor het gebruik van foliumzuur. er is ook informatie over de hielprik toegevoegd waaronder de uitbreiding van het aantal ziektes dat getest wordt door middel van de hielprik.

Er zijn diverse opzetten beschreven hoe een voorlichtingsbijeenkomst aan migranten kan worden opgebouwd. Deze bestaan uit programmavoorstellen voor verschillende thema’s bij voorlichtingsbijeenkomsten en de verschillende werkvormen die de voorlichters hierbij kunnen gebruiken. In de nieuwe voorlichtingsopzetten wordt aandacht besteed aan een goede voorbereiding van een zwangerschap zoals het tijdig slikken van foliumzuur, de verschillende mogelijkheden van prenataal onderzoek, erfelijkheid en erfelijke aandoeningen die bij bepaalde migrantengroepen relatief vaak voorkomen, zoals sikkelcelziekte en thalassemie. Ook het verloop van de zwangerschap en de begeleiding komen aan bod. Tot slot is in de map opgenomen waar meer informatie te vinden is, zoals op websites, in brochures in verschillende talen en bij de verschillende organisaties. Ook is een overzicht van alle voorlichtingsplaten en illustraties opgenomen. In het totaal zijn er 200 voorlichtingsmappen verspreid.


6

De voorlichtingsplaten Bij de oude lesmodule ‘Zwangerschap en bevalling’ uit 2001 hoort een voorlichtingsmap met 40 platen. De oude platen zijn bekeken. Er is een nieuw selectie gemaakt en er zijn ook platen samengevoegd. In het totaal zijn er 34 platen overgebleven. Een aantal zwart-wit platen zijn vervangen door platen in kleur, zodat ze duidelijker zijn en om ze een modernere uitstraling. Ook zijn er naast papieren platen, ook platen op zeildoek en textieldoek gemaakt om deze langer te kunnen gebruiken. Deze laatste platen kunnen op een flap-over worden gehangen aan de ringen die hierin zijn gemaakt. Het uiteindelijke pakket voor Gezond Zwanger bestaat uit: 2 posters op zeildoek (1,57 m. x 60 cm en 85 x 60 cm), 7 posters op textieldoek (85 x 60 cm), 13 papieren voorlichtingsplaten A3 en 4 voorlichtingsplaten A4. Er zijn 50 pakketten met voorlichtingsplaten gemaakt en verspreid onder de Vetc Steunpunten. Voorlichtingsplaten op cd Mede op verzoek van Vetc’ers is er ook een cd met de voorlichtingsplaten in powerpoint gemaakt. De Vetc’ers werken steeds meer met digitale voorlichtingsmaterialen. Er zijn 75 cd’s verspreid onder Vetc’ers. Zie bijlage 1 en 2 voor een overzicht van alle voorlichtingsplaten. Deelnemersmateriaal Voor gebruik tijdens de voorlichtingen zijn er mapjes gemaakt met allerlei relevante informatie die de Vetc’ers kunnen uitdelen. Het informatiepakket bestaat uit verschillende folders in meerdere talen waaronder informatie over foliumzuur, hielprik, ZwangerWijzer. In het totaal zijn er 150 pakketten verspreid. Zie bijlage 8 voor een overzicht van wat in de mapjes zit. De geplande gadgets die in het project waren bedacht zijn hiermee komen te vervallen. Het gehele pakket is een handzaam in plastic tasjes en kokers verpakt.

3.2 Opzet en organisatie van de trainingen aan Vetc’ers De voorbereiding Er is een groepje gevormd dat bestond uit een aantal mensen dat de training voorbereidde en dat de training ging geven. Aan de voorbereidingsgroep namen deel: Loes Singels (NIGZ), Fatma Alakay (NIGZ), Marja de Kinderen (Erfocentrum), Irene Kuhlman (Erfocentrum), Relinde van der Stouwe (KNOV) en Cisca Postma (Erfocentrum). Binnen deze groep is de trainingsopzet ontwikkeld en vastgesteld. Voor de trainingsopzet zie bijlage 4. Het organiseren Het NIGZ heeft de trainingen georganiseerd. Binnen het netwerk van Vetc’ers en allochtone zorgconsulenten is de training per e-mail bekend gemaakt. Vervolgens zijn de deelnemers actief geworven via telefonische benadering. Het NIGZ heeft ook de logistiek voor de training uitgevoerd en er voor gezorgd dat alle deelnemers over het lesmateriaal beschikten. De uitvoering De bijscholing duurde een dag. Er is inhoudelijke informatie overgedragen over: ⋅ Gezond zwanger worden ⋅ Erfelijkheid ⋅ Prenatale screening en diagnostiek. Voorafgaand aan deze nieuwe informatie werd kort de basisinformatie over het begin van de zwangerschap herhaald. Ook zijn verschillende voorbeelden van foliumzuur tabletten getoond.


7

Daarnaast zijn tips gegeven over hoe onderwerpen als zwangerschapswens en preventie, erfelijkheid en prenatale onderzoeken het beste met de doelgroep besproken kan worden. Ook de verschillende werkvormen zijn uitgebreid geoefend met de deelnemers. In Amsterdam vond de pilottraining plaats. Op basis van deze ervaring werd de voorlichtingsmap en de training aangepast. Er zijn in totaal zes train-de-trainers bijeenkomsten geweest, waardoor 88 Vetc’ers zijn bijgeschoold over het thema Gezond Zwanger. Deze bijscholingen vonden plaats in de volgende steden: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Rotterdam, Enschede en Rotterdam. Impressie van een trainingsbijeenkomst

Aan de trainingen hebben Vetc’er van verschillende steunpunten deelgenomen te weten van GGD Den Haag, stichting lijn 1 Den Haag, GGD Gouda, GGD Hollandse Noorden/ Alkmaar, GGD Zaanstreek Waterland, GGD Amsterdam, GGD Utrecht, Thuiszorg Aveant, Thuiszorg Amant, GGD Rotterdam, GGD Vierstroom, GGD Gouda, GGD Bergen op Zoom, Stichting Osmose, Thuiszorg Midden Gelderland, GGD Groningen, GGD Twente).


8

Op verzoek van GGD Rotterdam is een tweede scholing aan een gemengde groep van 20 deelnemers verzorgd. Dit waren zowel Vetc’ers als actieve vrouwen en mannen die in verschillende wijken van Rotterdam werken voor Dona Daria. Dona Daria is een centrum voor vrouwen en emancipatie. Dit centrum speelt een actieve rol in het aanvalsplan perinatale sterfte van de gemeente Rotterdam. Binnen dit meerjarige project worden onder meer voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de door het NIGZ en het Erfocentrum ontwikkelde materialen en van de Vetc’ers en andere actieve leden van Dona Daria. De trainingen zijn gegeven door Fatma Alakay (NIGZ), deskundige op gebied van gezondheidsbevordering allochtonen; Relinde van der Stouwe (verloskundige, KNOV), deskundige op gebied van allochtone vrouwen en zwangerschap en Cisca Postma (erfelijkheidsconsulent en deskundig op gebied van erfelijkheid). Aan het eind van de training kregen de deelnemers de voorlichtingsmap, de voorlichtingsplaten, de cd en de deelnemersmaterialen overhandigd. De evaluatie De training is geëvalueerd op basis van een evaluatieformulier (zie bijlage 6). Uit de evaluatie is het volgende naar voren gekomen: •

De ervaringen met de training waren zeer positief. De Vetc’er vonden het een sfeervolle training waarin iedereen de ruimte kreeg om vragen te stellen. Zij waren vooral enthousiast over de geactualiseerde informatie over erfelijkheid en dragerschap, slikken van foliumzuur en de hielprik. Ook informatie over prenatale screening/onderzoeken was voor velen nieuw en werd dus zeer informatief gevonden. Daarnaast gaven de Vetc’ers aan de voorlichtingsmaterialen zeer bruikbaar te vinden. Vooral de cd en de grote voorlichtingsplaten zijn volgens de voorlichters goed bruikbaar in de praktijk. De deelnemers reageerden goed op de aangeboden informatie en deden actief mee aan alle werkvormen en oefeningen die in de training werden toegepast. Aan het eind van de training waren de voorlichters zeer gemotiveerd om met het materiaal te gaan werken en ze wilden graag voorlichtingen geven.

•

In de trainingen was veel discussie over met name erfelijkheid en prenatale screening. De informatie over deze thema’s vonden sommigen ingewikkeld. Ook waren sommige deelnemers van mening dat er binnen de doelgroep mogelijk weerstand zou kunnen zijn bij het bespreken van deze thema’s. Het thema erfelijkheid is beladen en omgeven met taboes. Er werd bijvoorbeeld gezegd: ‘Kenbaar maken dat je een erfelijke ziekte hebt kan negatieve gevolgen hebben op je positie binnen de familie, omdat het een reden kan zijn voor de partner om te scheiden. Ook kan het effect hebben op de toekomst van je kind, dat mogelijk geen partner kan vinden omdat de omgeving denkt dat ze een ziekte draagt.’ Op deze reacties en opmerkingen is uitgebreid ingegaan tijdens de training. Er zijn suggesties gegeven hoe deze thema’s te bespreken tijdens de voorlichtingsbijeenkomsten.

3.3 Uitvoering voorlichtingsbijeenkomsten Er zijn in totaal 101 voorlichtingsbijeenkomsten uitgevoerd over dit thema. Het project heeft hiermee 1380 migranten bereikt. In bijlage 10 is het overzicht opgenomen wie (en waar) de voorlichtingen heeft gegeven. Aan de voorlichters is een aantal evaluatiegegevens over de bijeenkomsten gevraagd. Het evaluatieformulier is te vinden in bijlage 11. Uit de evaluatie komt het volgende naar voren:


9

Het stimuleren van de uitvoering Er zijn verschillende werkzaamheden uitgevoerd om de getrainde Vetc’ers te stimuleren daadwerkelijk de voorlichtingen te gaan geven. Als eerste is een uitnodiging gemaakt die de Vetc’ers konden gebruiken om de deelnemers uit te nodigen (zie bijlage 7). Ook is vele malen per e-mail en telefoon en op het landelijk overleg van de Vetc’ers de mogelijkheid tot het geven van de voorlichtingen Gezond Zwanger aangeboden en toegelicht. Desondanks vroeg het veel aandacht, tijd en geduld om de voorlichtingen te realiseren. De redenen lagen nadrukkelijk niet in de voorwaarde scheppende sfeer. Het onderwerp sprak de Vetc’ers aan, het materiaal zag er goed uit en de trainingen waren succesvol ontvangen. In de eerste uitvoeringsperiode speelde dat deze parallel liep met de Ramadan periode. Op politiek niveau kwam de voorlichting in de eigen taal ter discussie te staan. Het beleid vanuit de overheid veranderde: voorlichting moest bij voorkeur in het Nederlands worden gegeven. Het aanbieden van voorlichting in de eigen taal voor migranten lag daardoor sterk onder vuur. Daarbij kwam de reorganisatie van de afdelingen van Vetc’ers. De Vetc-Steunpunten en Vetc’ers werden in de projectperiode bij verschillende nieuwe instellingen ondergebracht. Deze ontwikkeling werd gevolgd door de ontwikkelingen rond de Centra voor jeugd en gezin. Dit maakte de uitvoering van de voorlichtingen niet makkelijk. We zijn er blij mee dat met het nemen van meer tijd de doelstelling om 100 (101 zelfs) voorlichtingen te geven is gelukt. De uitvoering De uitvoering van de voorlichtingen zijn door zowel deelnemers als Vetc’ers als goed beoordeeld. Ieder laat zich uit in bewoordingen als goed, leerzaam, interessant, zinvol en een enkele keer smaakte het naar meer: “graag vervolg’’. In de meeste voorlichtingen heeft men meestal meerdere onderwerpen rond ‘Gezond Zwanger’ behandeld. Veel genoemd zijn onderwerpen als verloop van de zwangerschap, de hormonale veranderingen in het lichaam, zwangerschapscontrole, testen tijdens de zwangerschap, gebruik foliumzuur, leefstijlfactoren, onvruchtbaarheid, bloedziektes, dragerschap, de gevolgen van familiehuwelijken en de ongerustheid daarover, ongerustheid om gehandicapte kinderen te krijgen, open ruggetje, etc. Het aantal deelnemers per voorlichtingsbijeenkomst was gemiddeld 13 mensen. De leeftijd van de deelnemers lag tussen de 19 – 54 jaar. De grootste groep was tussen de 20 – 35 jaar. De voorlichtingen werden doorgaans in de eigen taal gegeven. De taal van de deelnemers was vaak Turks en Marokkaans of een combinatie van talen. Turks kwam het meest voor (42 x). daarna volgde in Marokkaans, Berbers of Arabisch (15 x) en Nederlands (11x). In bijlage 9 zijn de beschikbare gegevens over de voorlichtingen terug te vinden.


10

Impressie van een voorlichting

De evaluatie De Vetc’ers is gevraagd om een aantal evaluatiegegevens over de bijeenkomsten te verzamelen. het evaluatieformulier is te vinden in bijlage 9. Uit de evaluatie kwam het volgende beeld naar voren: De informatie vond men heel erg leerzaam en duidelijk. Dit geldt ook voor deelneemsters die al een of meerdere kinderen hebben. Uit reacties en vragen van de deelnemers blijkt dat bij velen de basiskennis laag was. Soms werden er zoveel vragen gesteld dat het niet mogelijk was alle onderwerpen aan bod te laten komen. Deze vragen gingen voornamelijk over de thema’s foliumzuur, risicofactoren voor aangeboren aandoeningen en erfelijkheid. Vragen over erfelijkheid gingen voornamelijk over de angst voor erfelijke aandoeningen en erfelijk dragerschap en het risico op het krijgen van een kind met een aangeboren aandoening. Enkele deelnemers van Turkse afkomst, die een neef-nicht-huwelijk waren aangegaan, vertelden dat ze met die zorgen bij hun huisarts waren geweest om het risico op een erfelijke aandoening te laten testen, maar dat ze door de huisarts niet serieus werden genomen.


11

In de Antilliaanse groep kwam juist naar voren dat men denkt dat er altijd een kind met aangeboren afwijking zal worden geboren als een neef en nicht met elkaar trouwen. Andere vragen die naar voren kwamen waren: “Kun je je kinderen tegenhouden als ze verliefd worden op hun neef of nicht? Wat kun je er aan doen? Welke onderzoeken zouden zij dan kunnen laten doen als zij toch voor elkaar kiezen en een huwelijk aangaan? Welke adviezen kunnen we onze kinderen geven?” Uit de verhalen van de vrouwen was op te maken dat bij hun keuzes rond de zwangerschap traditionele, cultureel en/of religieus bepaalde opvattingen, een belangrijke rol spelen. Denk aan voorbeelden als de invloed van de kwade geest. In de Turkse en Marokkaanse gemeenschap, maar ook in bijvoorbeeld de Surinaamse en Kaapverdiaanse gemeenschap is het geloof in kwade geesten vrij algemeen. De invloed op hun vruchtbaarheid en op het ongeboren kind kan groot zijn. In de Antilliaanse groep werd vermeld dat men niet achter het gebruik van foliumzuur staat. Het is niet nodig om van te voren te gaan plannen voor je zwangerschap, omdat een zwangerschap spontaan moet ontstaan en natuurlijk moet verlopen. Foliumzuurgebruik haalt het spontane weg en vraagt te veel planning en nadenken over het slikken van medicijnen. Ook werd in de Antilliaanse groep gemeld dat men niet achter het gebruik van foliumzuur staat. Het is niet nodig om van te voren te gaan plannen voor je zwangerschap, omdat een zwangerschap spontaan moet ontstaan en natuurlijk moet verlopen. Foliumzuurgebruik haalt het spontane weg en vraagt te veel planning en nadenken over het slikken van medicijnen. Het thema prenatale screening en diagnostiek maakte in alle groepen veel los. Vanuit religieus oogpunt vonden sommigen het een bezwaar om eventueel voor abortus te moeten kiezen. De mening in deze groep is: ‘Je moet iedereen accepteren zoals hij of zij is. En als je een kind hebt met een aandoening moet je die ook lief hebben en verzorgen’. Tijdens de cursussen kwamen ook de verhalen op gang over de rol van de mannen en hun verantwoordelijkheid. Vrouwen gaven aan dat hun mannen zwangerschap vooral zien als de verantwoordelijkheid van de vrouw. Hun betrokkenheid bij de zwangerschap is vaak beperkt, evenals hun kennis over hun invloed op het welzijn van hun vrouw en komende kindje.

Enkele uitspraken van deelnemers van de voorlichting: *

De verloskundige had het vaak veel te druk. Dan durf ik niks te vragen of te vertellen. Je denkt bij je zelf: je herkent me niet eens. Je moet eerst het dossier nog helemaal lezen.

*

Ik ging altijd samen met mijn man naar de verloskundige, omdat ik niet goed Nederlands spreek. Maar het is veel beter als ik zelf kan vertellen hoe ik mij voel.

*

De geboorte van mijn eerste was heel zwaar. Ik lag vastgebonden. Toen begon opeens iedereen te rennen. Later heb ik begrepen dat het hartje bijna was gestopt. Mijn vriendin vroeg wat er aan de hand was. Niks aan de hand, zeiden de dokters.

*

In de cursus heb ik gehoord over de ervaringen van andere vrouwen. Ik was blij. Nu weet ik dat ik niet de enige ben die het moeilijk vindt om te zeggen wat ik voel en wat ik wil.

*

Ik had nog nooit van foliumzuur gehoord. Ik slik altijd vitaminen, ik dacht dat dat wel genoeg was.


12

4. PR en communicatie In de periode van najaar 2008 is er op verschillende manieren aandacht gegeven aan het voorlichtingspakket Gezond Zwanger en de mogelijkheid om daarmee voorlichting te geven. Op 8 september is er een persbericht aan alle media en organisaties gegaan Voor het persbericht zie bijlage 12. In het oktobernummer 2008 van de KNOV is een stukje opgenomen over het project. Zie hiervoor bijlage 13. Op 19 september 2008 is een abstract ingediend voor het Nationale Congres Preconceptiezorg in Rotterdam (zie bijlage 14) en is een presentatie gehouden over het onderwerp (zie bijlage 15). Voor de jaarlijkse bijeenkomst van NACG op 14 november 2008 is een abstract ingediend (zie bijlage 16) en is een presentatie gehouden over het belang van voorlichting over Gezond Zwanger. Op 18 september 2009 is door De Stichting Preconceptiezorg Nederland (zie www.Preconceptiezorg.nl ) het tweede Nationaal Congres Preconceptiezorg in Nieuwegein georganiseerd. Er is deelgenomen als panellid aan het programma, in het onderdeel paneldiscussie. Met het thema: Hoe bereiken we de doelgroep?


13

5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies Het project heeft haar doelstellingen gehaald. Er is veel en mooi voorlichtingsmateriaal ontwikkeld tijdens het project. Het is echter wenselijk dat dit materiaal steeds zal worden geactualiseerd en een permanente plaats krijgt in het aanbod in Nederland. Er zijn trainingen gegeven aan een grote groep van Vetc’ers. En last but not least: er zijn 101 voorlichtingen gegeven aan de doelgroep. Daarnaast is duidelijk geworden dat het bereiken van de doelgroep daarmee nog niet geregeld is. De waarde van het netwerk van Vetc’ers is in het kader van dit project ruimschoots bewezen. Tegelijkertijd werd duidelijk hoe kwetsbaar een dergelijk los – vast netwerk is ten tijde van politieke uitspraken over de doelgroep en ontwikkelingen in het veld. Het onderwerp zwangerschap en erfelijkheid is voor migranten een belangrijk onderwerp. De voorlichting leeft en maakt veel los onder de doelgroep. De informatie en discussie tijdens de voorlichting is zeer gewaardeerd. Het project heeft het karakter van een ‘goodpractice’ gekregen, die zeker nog verdere implementatie nodig heeft.

5.2 Aanbevelingen De afgelopen jaren zijn er diverse beleidsmatige ontwikkelingen geweest op het gebied van zwangerschap, die van invloed zijn op de publieksvoorlichting rond deze onderwerpen. Voorbeelden hiervan zijn de stimulans voor het slikken van foliumzuur bij kinderwens en het belang van preconceptionele advisering (kinderwens spreekuren, spreekuren preconceptioneel advies), de mogelijkheden van prenatale screening voor zwangeren, de uitbreiding van de hielprik en de mogelijkheden voor testen op dragerschap op erfelijke bloedarmoede voor migranten. Het onderwerp Gezond Zwanger voor migrantengroepen is de afgelopen jaren steeds meer in de belangstelling komen te staan. Dit wordt met name veroorzaakt doordat Nederland de grootste babysterfte van Europa kent. Het Rotterdamse ‘aanvalsplan perinatale sterfte’ is een goed voorbeeld van de wijze waarop dit thema kan worden uitgewerkt binnen gemeentelijk beleid. Het verdient aanbeveling om deze werkwijze waar mogelijk toe te passen voor het verder implementeren van het project Gezond zwanger doe je het liefst in je eigen taal en cultuur bij gemeenten. Recent heeft de Stuurgroep Zwangerschap en geboorte een advies uitgebracht aan de minister van VWS. Daarin wordt benadrukt dat voorlichting aan vrouwen in achterstandssituaties van het grootste belang is. Voor de verdere implementatie van dit project zal bij dit advies worden aangesloten. Belangrijke voorwaarde voor deze implementatie is een open discussie over de voorlichting in eigen taal en cultuur en de versterking van de infrastructuur van het netwerk van Vetc’ers. Daarnaast zal een digitale toegang tot de informatie voor de migranten zelf, bijvoorbeeld via een zgn. www.zwangerineigentaalencultuur.nl (werktitel), van belang zijn om deze doelgroepen direct te kunnen bereiken. Door middel van een dergelijke site kunnen ook Vetc’ers en zorgverleners de nieuwe ontwikkelingen binnen de zwangerschapsinformatie volgen. Erfocentrum i.s.m. NIGZ Eindrapportage project Zwanger zijn doe je het liefst in eigen taal en cultuur – april 2010

14

. 6.

Financieel overzicht

Afrekening project "Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur" Inkomsten

Innovatiefonds Zorgverzekeraars VSBfonds Fonds NutsOhra Bijdrage Erfocentrum Totaal Uitgaven

Fase 1 Ontwikkelingsfase Ontwikkelen draaiboek train-de-trainers VETC'ers 80 uur medewerker à € 75 Ontwikkelen lesmodule zwangerschap 100 uur medewerker à € 75 Dupliceerkosten - oplage 200 Ontwikkelen voorlichtingsplaten Voorlichtingsplaten - ontwerpen Voorlichtingsplaten dupliceren en plastificeren Ontwikkelen gimmick Ontwikkelen gimmick Gimmick dupliceren Fase 2 Uitvoeringsfase Uitvoeren training aan VETC'ers Uitvoering (twee trainer) Cursisten vergoeding en reiskosten Cursusruimte en catering Uitvoering voorlichting 100 bijeenkomsten Uitvoering 100 voorlichtingsbijeenkomsten Cursusruimte en catering 75 uur coördinatie medewerker à € 82 Fase 3 Afrondingsfase Laatste stimulans en afronding 50 uur medewerker à € 82 Projectbegeleiding Totaal

Begroting Ontvangen Nog te Totaal ontvangen inkomsten

30.000 19.000 19.000

25.000 19.000 19.000

8.500 76.500

13.656 76.656

5.000

5.000

30.000 19.000 19.000 13.656 81.656

Begroting Realisatie

6.000

6.772

7.500 2.000

9.242 2.489

700 5.000

1.743 9.205

500 5.000

0 0

12.000 12.550 pm

11.512 1.787 250

10.000 pm 6.150

16.455

4.100 5.000

5.824 8.915

76.500

81.656

7.462

Toelichting: Het ontwikkelen van het voorlichtingsmateriaal heeft meer tijd gevraagd. Het dupliceren van het voorlichtingsmateriaal bracht meer kosten met zich mee. Daarbij is het voorlichtingsmateriaal uitgebreid met cd en deelnemersmateriaal. Mede daarom is van de gimmick afgezien. De kosten voor de uitvoering van de voorlichtingen zijn hoger dan begroot omdat de tariefstelling binnen de instellingen tussentijds gewijzigd is en de Vetc’ers ook voor versnaperingen hebben gezorgd tijdens de voorlichtingen. De meerkosten van het project zijn ten laste van het Erfocentrum gebracht.


15

Bijlage 1 Overzicht voorlichtingsplaten (powerpoint) Dia 1

Dia 2 Voorlichtingsplaten zwanger worden Voorlichting in eigen taal en cultuur

Dia 3

Plaat 0. De bevruchting Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


16

Dia 4

Plaat 1. Vooraanzicht baarmoeder aan begin van zwangerschap (1 maand) Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 5

Plaat 3. Ontwikkeling van het eitje Hoort bij voorlichtingsmap gezond zwanger

Dia 6

Plaat 4. Vooraanzicht zwangerschap van 4 maanden Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


17

Dia 7

Plaat 6. Bloedtoevoer Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 8

Plaat 7. Vooraanzicht zwangerschap van 9 maanden Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 9

Plaat 9. Stuitligging Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


18

Dia 10

Plaat 10. Baarmoeder met gesloten baarmoederhals Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 11

Plaat 13. Volledige ontsluiting en gebroken vliezen Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 12

Plaat 16. Foetus in de baarmoeder Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


19

Dia 13

Plaat 17. De geboorte van het hoofd. Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden.

Dia 14

Plaat 18. Geboren foetus met doorgeknipte navelstreng Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 15

Plaat 21. Placenta Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


20

Dia 16

Plaat 22. Eeneiige tweeling Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 17

Plaat 23. Twee-eiige tweeling Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 18

Plaat 24. Staand vrouwenlichaam Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


21

Dia 19

Plaat 25. Liggend vrouwenlichaam Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 20

Plaat 26. Denkende vrouw met babywolk Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 21

Plaat 27. Onderzoeken tijdens de zwangerschap Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


22

Dia 22

Plaat 28. Extra consult nodig bij verloskundige Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 23

Plaat 29. Leefstijladviezen Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 24

Plaat 30. Huishouden, werk en zwangerschapsgymnastiek Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


23

Dia 25

Plaat 31. De bevalling / Verschil thuis en ziekenhuisbevalling Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 26

Plaat 32. Borstvoeding Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 27

Plaat 33. Zwanger worden slik eerst foliumzuur Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


24

Dia 28

Plaat 34. Zwanger worden begin met zwanger wijzer Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


25

Bijlage 2 Overzicht illustraties (powerpoint) Dia 1

Dia 2

Illustraties Zwanger worden Voorlichting in eigen taal en cultuur

Dia 3

Illustratie 1. Vijftien dagen na de bevruchting Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


26

Dia 4

Illustratie 2. Groei embryo Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 5

Illustratie 3. Grootte van het embryo met het aantal dagen Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 6

Illustratie 4. De erfelijkheid van sikkelcelziekte als beide ouders drager zijn Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


27

Dia 7

Illustratie 5. De stand van fundus Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 8

Illustratie 6. Echo Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 9

Illustratie 7. Vlokkentest Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


28

Dia 10

Illustratie 8. Vruchtwaterpunctie Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 11

Illustratie 9. Tweede trimester van de zwangerschap (4 – 6 maanden) Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 12

Illustratie 10. Derde trimester van de zwangerschap Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


29

Dia 13

Illustratie 11. Ontsluiting en uitdrijving Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 14

Illustratie 12. Inknippen of Episiotomie Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 15

Illustratie 13. Knippen van de navelstreng Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


30

Dia 16

Illustratie 14. Nageboorte van de placenta Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 17

Illustratie 15. Andersoortige bevallingen Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 18

Illustratie 16. Foetus in de baarmoeder Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


31

Dia 19

Illustratie 17. De geboorte van het hoofd Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 20

Illustratie 18. Geboren foetus met doorgeknipte navelstreng Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden

Dia 21

Illustratie 19. Lege baarmoeder met placenta, vliezen en navelstreng Hoort bij de voorlichtingsmap zwanger worden


32

Dia 22

Illustratie 20. Borstvoeding Hoort bij de voorlichtingsmapzwanger worden

Dia 23

Illustratie 20. Gewichtswijzer Hoort bij voorlichtingsmap zwanger worden


33

Bijlage 3 Uitnodiging voor de training

Beste voorlichtster, Je hebt je opgegeven voor de training “Gezond zwanger “ voor allochtone zorgconsulenten en Vetc’ers. De training begint op donderdag 8 mei a.s. Je wordt om 9.00 uur verwacht in het gebouw van het APCP, Plantage Middenlaan 14-1, Amsterdam , in zaal 1. Zie bijlage routebeschrijving. De cursusdag duurt tot 16.00 uur. Voor de lunch wordt gezorgd. De training wordt gegeven door Relinde van der Stouwe, verloskundige en beleidsmedewerker KNOV , Cisca Postma (Erfocentrum) en door Fatma Alakay (NIGZ). Je ontvangt nu per post de lesmap en het programma. Graag de lesmap doorlezen voor de trainingsdag. Als er nog vragen zijn, ben ik te bereiken bij het NIGZ, telefoon 0348 - 439857. Het NIGZ is gesloten van 30 april tot 5 mei. Met vriendelijke groet, Fatma Alakay Bijlagen: 3 - Routebeschrijving - Programma bijeenkomsten - Lesmodule


34

Bijlage 4 Programma training

Programma Scholing ‘Gezond zwanger’

9.00 – 9.30 uur

Binnenkomst

9.30 – 9.45 uur

Introductie door Fatma Alakay (NIGZ gezondheidsachterstanden) Voorstellen trainers/gasten en doel/werkwijze scholing

9.45 – 10.15 uur

Zwangerschapswens en gezonde leefstijl door Fatma Alakay (NIGZ gezondheidsachterstanden)

10.15 – 11.15 uur

De eerste 20 weken van de zwangerschap door Relinde van der Stouwe (verloskundige en beleidsmedewerker KNOV)

11.15 – 11.30 uur

Korte pauze

11.30 – 12.15 uur

Een beetje van vader en een beetje van je moeder – introductie op erfelijkheid door Cisca Postma (Erfocentrum)

12.15 – 13.00 uur

Lunchpauze

13.00 – 14.00 uur

Ben ik drager? Over erfelijkheid en dragerschap van ziekten. door Cisca Postma (Erfocentrum)

14.00 – 15.00 uur

Wat kan en wat kan niet met prenataal en neonataal onderzoek? Over de mogelijkheden en keuzes van prenatale screening en hielprik. door Relinde van der Stouwe (verloskundige en beleidsmedewerker KNOV) en Cisca Postma (Erfocentrum )

15.00 – 15.15 uur

Korte pauze

15.15 – 15.45 uur

Hoe nu voorlichting te gaan geven in de praktijk! door Fatma Alakay (NIGZ gezondheidsachterstanden)

15.45 – 16.00 uur

Evaluatie


35

Bijlage 5 Evaluatieformulier trainingsmateriaal

Evaluatievragen scholing Vetc ‘Gezond zwanger’ met speciale aandacht voor ‘erfelijke bloedarmoede’ Amsterdam donderdag 8 mei 2008 Hieronder hebben we wat vragen over de trainingsmaterialen Graag willen we weten wat je van het materiaal vindt. Bij meer keuze kun je één van de antwoord aankruisen .

Deel 1: Trainingsmateriaal Graag alvast thuis vooraf aan de scholing invullen!

1. Wat vindt u van de lesmap die van tevoren opgestuurd was a. algemene indruk ……………………………………………………………………………………………… …. b. niveau van de informatie Kies uit een van de antwoorden te moeilijk goed te makkelijk 2. Welk onderdeel vond u te moeilijk of te makkelijk /te simpel ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……… 3. Graag per hoofdstuk bekijken (Nieuwe) hoofdstuk 2 : Gezond Zwanger Worden (voor de zwangerschap) Aanvulling hoofdstuk 5.6 Prenataal onderzoek Aanvulling hoofdstuk 8.1 Hielprik


36

a) Over welk onderwerp zou u meer willen weten? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………… b) welke informatie vond u overbodig? …………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………….……………………………………………………………………… ………………………… 4. Wat vond u van de instructie voor de voorlichting? ¾ Werkvormen om aandacht voor het onderwerp te krijgen en te peilen wat deelnemers al weten of denken of doen. Goed niet bruikbaar Omdat ............................................................................................………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………… ¾ Werkvormen om nieuwe informatie te geven goed niet bruikbaar Omdat ............................................................................................………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………… ¾ Werkvormen om adviezen over leefstijl te geven goed niet bruikbaar Omdat ............................................................................................………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………

¾ Werkvormen om informatie over erfelijke en aangeboren aandoeningen te geven goed niet bruikbaar Omdat ............................................................................................………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………


37

Bijlage 6 Evaluatieformulier training

Evaluatievragen scholing Vetc ‘Gezond zwanger’ Amsterdam donderdag 8 mei 2008 Hieronder hebben we wat vragen over de training en de trainingsmaterialen Graag willen we weten wat je van de training en het materiaal dat tijdens de training is gebruikt vindt. Bij meer keuze kun je één van de antwoord aankruisen . Deel 2 Scholingsprogramma 1. Wat vond u van de training zelf? ¾ Algehele indruk: Hoe vond u de sfeer tijdens de training?

…………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… Programma: 2. Uitleg over lesmap,

¾ Was de informatie al bekend? Nieuwe hoofdstuk : hoofdstuk 2 Gezond Zwanger worden ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… Aanvulling hoofdstuk 5.6 prenataal onderzoek

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… Aanvulling hoofdstuk 8.1 de hielprik

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ¾ wat was nieuw? ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ¾ wat hebt u gemist?

…………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………


38

¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 3. Foliumzuur: ¾ Was de informatie al bekend?

……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ¾ wat was nieuw? ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ¾ wat hebt u gemist?

…………………………………………………………………………………………

¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 4. Was de informatie over zwangerschap eerste maanden al bekend? ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ¾ wat was nieuw?

……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ¾ wat hebt u gemist?

…………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 5. Was de informatie over zwangerschapswens en gezonde leefstijl al bekend?

¾ Wat hebt u van dit onderdeel geleerd? ………………………………………………………………………………………………


39

¾ Kunt u het nu zelf toepassen of aanpassen aan de groep waarmee u werkt? ……………………………………………………………………………………………… ¾ Kunt u het nu zelf toepassen of aanpassen aan de groep waarmee u werkt?

…………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………

Informatie over erfelijkheid 6. Was de informatie al bekend?

………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ¾ wat was nieuw?

…………………………………………………………………………………………… …………………….…………………………………………………………………

¾ wat hebt u gemist? ………………………………………………………………………………………… ¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

Informatie over prenatale screening en hielprik 7. Was de informatie al bekend? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………

¾ wat was nieuw?

………………………………………………………………………………………………

¾ wat hebt u gemist?

……………………………………………………………………………………………… ¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………


40

Informatie over erfelijke bloedarmoede 8. Was de informatie al bekend?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………wat was nieuw? ¾ wat hebt u gemist?

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ¾ Kreeg u voldoende adviezen om hierover voorlichting te geven ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 9. Afronding, bespreking voorlichtingen. Kreeg u voldoende aanwijzingen om aan de slag te gaan?

………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Zult u voorlichtingen geven over Gezond zwanger worden? Zo ja, hoe vaak?


41

Bijlage 7 Uitnodiging voor de deelnemers van de voorlichtingen

Voorlichting over Gezond zwanger Onder titel ‘Gezond zwanger’ bieden wij actuele informatie aan over alle factoren die invloed hebben op een gezonde zwangerschap zoals: gezonde leefstijl, foliumzuur en erfelijkheid. Voorlichting op maat Tijdens deze voorlichtingen kan voorlichting gegeven worden over: • De bevruchting en ontwikkeling het embryo tijdens van de zwangerschap • Het belang van het slikken van de vitamine foliumzuur voor en tijdens de zwangerschap. • Gezonde leefstijladviezen: een gezond gewicht, niet-roken, geen alcoholgebruik en voorkomen van stress voorafgaand en tijdens de zwangerschap. • Erfelijke ziekten die kunnen worden overgedragen via de vader of moeder. Voor de gezondheid van het kind is het belangrijk om na te gaan of er erfelijke ziektes voorkomen in de familie. Dat komt aan de orde in een preconceptie-advies. • De mogelijkheden van prenataal onderzoek tijdens de zwangerschap en de keuzemogelijkheden erna. Er zijn verschillende vormen van prenataal onderzoek, zoals de combinatietest, 20-weken echo, een vlokkentest en een vruchtwaterpunctie. • Ook is er nieuwe informatie over de hielprik. Sinds vorig jaar worden er meer ziektes met de hielprik onderzocht. In totaal wordt nu naar 17 verschillende aandoeningen gekeken. De Vetc’ers en allochtone zorgconsulenten zijn getraind om de nieuwe informatie rond ‘Gezond zwanger’ te kunnen geven en kunnen in overleg met de groepen de inhoud samen stellen opdat deze op maat kan worden gegeven.

Gratis voorlichting aanbieden In de periode van mei t/m december 2008 kunnen de voorlichtingen gratis worden gegeven. Voor het geven van voorlichting over "gezond zwanger" zijn in die periode extra middelen beschikbaar. Meer informatie GGD: Contactpersoon Vetc/allochtone zorgconsulent: Telefoonnummer: Emailadres: Deze voorlichting is ontwikkeld door het NIGZ i.s.m. het Erfocentrum

i.s.m


42

Bijlage 8 Deelnemersmateriaal om uit te delen tijdens de voorlichtingen

i.s.m. Voorlichtingsmateriaal (Nederlands en anderstalig) – Training Zwanger worden Voor de deelnemers van de voorlichtingsbijeenkomsten Zwanger worden Alle materialen mogen worden gekopieerd of kunnen worden gedownload op de websites en/of besteld worden! 1. Folder ‘Gezond zwanger worden’ In: Nederlands Visitekaartje(Bijna) zwanger (10x bijgevoegd) Meer info: www.erfelijkheid.nl 2. Folder Zwanger worden - slik eerst foliumzuur In: Nederlands, Turks, Papiamento, Engels, Chinees, Surinaams. Arabisch Korte info: visitekaartje (10x bijgevoegd) Meer info: www.slikeerstfoliumzuur.nl 3. Zwanger worden – Begin met ZwangerWijzer In: Nederlands, Turks, Papiamento, Engels, Chinees, Surinaams. Arabisch Korte info: visitekaartje (10x bijgevoegd) Meer info: www.ZwangerWijzer.nl 4. Zwanger – algemene informatie In: Nederlands Meer info: www.rivm.nl 5. Prenatale screening op Downsyndroom en lichamelijke afwijkingen In: Nederlands, Turks en Arabisch. Meer info: www.prenatalescreening.nl 6. Infobladen combinatietest, tripeltest, 20-weken echo, Downsyndroom en Open ruggetje en open schedel In: Nederlands. Meer info: www.prenatalescreening.nl 7. Spiekboekje: Hielprikscreening (voor professionals) Hielprik bij pasgeborenen (Algemene informatie voor ouders) In: Engels, Frans, Duits, Spaans, Portugees, Turks, Papiamento, Arabisch en Chinees. Meer info: www.rivm.nl/hielprik 8. Erfelijke bloedarmoede en dragerschap In: Nederlands, Arabisch, Farsi, Turks, Kurdisch, Engels, Spaans, Portugees, Chinees, Grieks, Russisch, Vietnamees. Meer info: www.oscarnederland.nl (www.sikkelcel.nl) Vragen over het deelnemersmateriaal: Erfolijn T 0900 66 555 66 (0,25 euro per minuut E [email protected]


43

Bijlage 9 Evaluatieformulier van de voorlichtingen DECLARATIEFORMULIER

Zwanger zijn doe je het liefst in eigen taal en cultuur

Declaratieformulier opsturen

Naam:

naar:

Adres:

Erfocentrum

Postcode/woonplaats:

t.a.v. Rebiha Lamara. Postbus 500 3440 AM Woerden

Telefoonnummer:

T 0348 437690

Bank-gironummer:

E [email protected]

Sofinummer: datum

km x € 0,19

vergoeding

overige totaal

voorlichting

of openbaar

voorlichting

kosten

vervoer

€ 100

totaal S.V.P ook evaluatievragen op hieronder invullen. Uiterlijk 1 januari 2009 in sturen! Uitbetaling is gekoppeld aan of evaluatievragen zijn ingevuld! Evaluatievragen: 1. Wanneer is de voorlichtingskomst gehouden? 2. Vanuit welke Steunpunt? 3. Waar is de voorlichtingsbijeenkomst gehouden? 4. Wat was de inhoud van de voorlichting? 5. Hoeveel deelnemers waren op de voorlichtingsbijeenkomst? 6. Wat was de leeftijd van de deelnemers? 7. Wat was de nationaliteit van de deelnemers (mag ook meerdere aangeven)? 8. In welke taal is de voorlichting gegeven? 9. Hoe vonden de deelnemers de bijeenkomst? 10. Hoe vond je zelf dat de voorlichting ging?


44

Bijlage 10 Gegeven voorlichtingen met plaats en datum Nr. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54.

Gegeven door Malika Zoubaa Bergen op Zoom Stichting Georganiseerde eerstelijnszorg Zoetermeer N.G. Göktas Hengelo

GG & GD Utrecht Hulpverleningsdienst Groningen Stichting Interculturele Zorgconsulenten (Sizin) Amsterdam

Plaats voorlichting Bergen op Zoom Bergen op Zoom Bergen op Zoom Bergen op Zoom Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer

Datum 03 juni 2008 (ochtend) 03 juni 2008 (middag) 14 oktober 2008 (ochtend) 14 oktober 2008 (middag) 20 juni 2008 27 november 2008 22december 2008

Bibliotheek Rijssen Bibliotheek in Rijssen Basisschool in Rijssen Bibliotheek Rijssen Wijkcentrum Almelo Bibliotheek in Rijssen Bibliotheek in Rijssen Bibliotheek in Rijssen School in Almelo Wijkcentrum Almelo Bibliotheek Rijssen Wijkcentrum Almelo School Almelo School Almelo Doetinchem Hart van Noord Utrecht

24 november 2008 04 december 2008 11 december 2008 08 januari 2008 12 januari 2008 15 januari 2008 22 januari 2008 29 januari 2008 02 maart 2008 03 maart 2008 5 maart 2009 17 maart 2009 23 maart 2009 30 maart 2009 28 november 2008 20 november 2008

Marokkaanse Vrouwenvereniging Turkse stichting Hoogezand Buurtcentrum Buurtcentrum Emirsulton Moskee A’dam Vrouwenvereniging Hilal Basak Community School Amsterdam MOC Amsterdam SLAZH Amsterdam Evejan Korthagenhuis A’dam - N Evejan Korthagenhuis A’dam - N Evejan Korthagenhuis A’dam - N H. v . d. Sonhof Amsterdam SLAZH Amsterdam Behakder Beverwijk Evejan Korthagenhuis A’dam - N Evejan Korthagenhuis A’dam - N Evejan Korthagenhuis A’dam – N Buurthuis Pieter Plansius Buurthuis P. v. Hemert Vrouwenvaart Haci Bayam Moskee MOC Amsterdam MIsafirhane Hudsonhof A’dam Fatih Moskee Amsterdam El Maarif MOC Amsterdam Stichting lokaal welzijn Stichting lokaal welzijn MOC Amsterdam

30 november 2008 14 december 2008 17 december 2008 30 januari 2009 30 mei 2008 02 juni 2008 10 juni 2008 13 juni 2008 16 juni 2008 06 januari 2009 12 januari 2009 14 januari 2009 15 januari 2009 20 januari 2009 26 januari 2009 08 februari 2009 09 februari 2009 10 februari 2009 13 februari 2009 09 september 2009 19 september 2009 25 september 2009 26 september 2009 02 oktober 2009 02 oktober 2009 18 oktober 2009 29 oktober 2009 02 november 2009 10 november 2009 17 november 2009 18 november 2009


45

55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90.

GGD Amsterdam GGD Hollands Midden Gouda Stichting Welzijn Versa Amersfoort Stichting Dona Daria Rotterdam

GGD RotterdamRijnmond GGD Hollands Noorden te Schagen Steunpunt Hyat GGD ZW Zaanstreek Waterland Zaanstad GGD Gelre - IJssel Apeldoorn

Stichting lokaal welzijn Stichting lokaal welzijn MOC Amsterdam MOC Amsterdam Buurthuis de Bloem Inloophuis Kerkerbuurt Buurthuis de Kat Buurtcentrum Transvaal Amsterdam Amsterdam Amsterdam Gouda

24 november 2009 26 november 2009 10 december 2009 10 december 2009 11 december 2009 13 december 2009 15 december 2009 17december 2009 8 oktober 2008 21 november 2008 21 januari 2009 24 november 2008

Huizen Hilversum Buurthuis ’t Klooster R’dam Buurthuis SMANECC R’dam IBS de Dialoog R’dam BSO het plein R’dam Stichting Beraberlik R’dam BSO Juliana van Stolberg R’dam BSO Hidegardis R’dam BSO Combinatie 70 R’dam West Floris de 5e Laan Vlaardingen Holy Wijkcentrum Vlaardingen Racinestraat R’dam Zuid Basisschool de wegwijzer Alkmaar Buurthuis Oud-Overdie Alkmaar GGZ Alkmaar Steunpunt Hyat Alkmaar Centrum Jong Zaandam Centrum Jong Krommenie

18 maart 2009 19 maart 2009 24 september 2009 25 september 2009 28 september 2009 8 oktober 2009 9 oktober 2009 10 november 2009 19 november 2009 30 november 2008 29 juni 2009 8 juli 2009 9 september 2009 1 oktober 2009 31 oktober 2008 21 november 2008 5 november 2009 26 november 2009 27 november 2008 22 december 2008

Turks Sociaal Cultureel Centrum Ulft Steenwijk Epe Heerenveen Apeldoorn

28 november 2008 14 december 2008 15 december 2008 28 maart 2009

21 februari 2009 22 februari 2009 26 februari 2009 7 januari 2009 18 januari 2009 21 mei 2009 9 april 2009

91. 92. 93. 94.

Zorgbelang Gelderland Arnhem

95 96 97 98 99 100 101

Osmose Arnhem

Arnhem

Aveant

Utrecht


10 november 2009 24 november 2009 6 december 2009 9 december 2009

46

Bijlage 11 Evaluatiegegevens over de voorlichtingen

Inhoud voorlichting 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Gezond zwanger Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Gezond zwanger Divers Divers Divers Divers Zwangerschap Geen evaluatie geen evaluatie Geen evaluatie Divers Divers Divers Geen evaluatie Geen evaluatie Onvruchtbaarheid Gezond zwanger Gezond zwanger Gezond zwanger Gezond zwanger Divers Divers Divers Gezond zwanger enz. Divers Erfelijkheid enz Divers Divers Divers Divers

38 39 40 41 42 43 44 45

Divers Divers Divers Divers Divers Divers Divers Divers

Aantal deelnemers 15 10 12 15 12 8 16 9 8 7 7 11 9 8 12 10 10 8 6 9 9 8 5 18 20 10 10 24 14 18

Leeftijd deelnemers

Taal deelnemers

Taal voorlichting

Beoordeling deelnemers

Beoordeling voorlichter

20-25

Divers

Nederlands

Goed

Goed

23-40 22-35 22-35 20-30 20-35 19-28

Divers Turks Turks Turks/Ned Tr/Armeens Turks

Nederlands Turks Turks Turks Ned/Turks Turks

Zinvol Zinvol Interessant Interessant Zinvol Interessant

Veel vr, goed Veel vr, goed Soepel Goed Interessant Goed

20-35 20-30 19-28

Tr/Armeens Ned/Turks Turks Turks Turks Turks

Zinvol Interessant Goed

Wel goed Goed

26-40 20-40 20-45 20-40 20-40 24-55 23-35 22-39

Tr/Mar. Mar Turks Divers Divers Turks Turks Turks

Nederlands Marokkaans Tr/Ned Nederlands Nederlands Turks Turks Turks

Leerzaam Leerzaam Leerzaam Goed Leerzaam Zeer belangrijk Zeer leerzaam Goed

goed, veel vra Goed Goed Goed Goed belangrijk. Goed Goed

26 24 9 14 8 17 12

25-40 23-45 25-39 25-45 25-45 27-55 30-55

Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks

Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks

Goed Boeiend Perfect perfect Goed Veel vragen Goed

7 24 12 14 17 12 18 18

30-40 24-50 25-50 21-49 23-55 26-35 24-39 28-39

Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks

Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks Turks

Goed Graag vervolg Interessant/ leerz. Belangstellend Zeer helder Helder Zeer leerzaam Veel belangstelling Leerzaam Belangstellend Eyeopener Interessant Goed Goed Belangstellend

Goed Goed Levendig Belangstellend Interessant Goed boeiend interactief

46 47 48 49 50 51

62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76

Divers Divers Gezond zwanger Divers Divers Gezond zwanger Gezond zwanger enz. Gezond zwanger enz. Gezond zw. Erf. Divers Divers Gezond zw, open rug Gezond zwanger, erf. Gezond zwanger Gezond zw. Raken Gezond zwanger enz. Gezond Zwanger, erf. Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Gezond zwanger Gezond zwanger Divers Divers Divers Divers Divers Divers Divers Divers

77 78 79 80

Gezond Zwanger Gezond Zwanger Geen evaluatie Gezond Zwanger

8 20-34 7 18-25 15 4 16-18

81 Divers 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92

52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

Divers Divers Divers Divers Divers Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Gezond zwanger Divers Divers

24 12 24 50 36 14

24-50 30-55 25-50 24-50 29-49 30-45

Turks Marokkaans Tr/Irakees Turks Marokkaans Turks

Turks Mar/Ara Turks Turks Mar/ Ara Turks

Veel vragen Helder Leerzaam Leerzaam Interessant Goed

Goed Goed Goed Goed Tijd te kort Goed

14 26-32

Turks

Turks

Leerzaam

12 12 16 21

Turks Marokkaans Turks Marokkaans

Turks Marokkaans Turks Mar/Ara.

Boeiend Goed Geïnteresseerd Zeer interessant

Goed Zeer goed Soepel Boeiend Goed

13 30-49

Latino's

Nederlands

Interessant

Goed

10 32-54 8 26-41 j 22 25-43

Italiaans Nederlands Marokkaans Mar/ Arab Marokkaans Mar/Ara.

Interessant Interactief Leerzaam

Voldoende Goed Goed

18 25-40

Marokkaans Mar/Ara

Leerzaam

Goed

8 15 12 20 18 15 13 15 16 14 14 20 20 15 15

25-42

Marokkaans Mar/Ara

Interessant

Org. niet goed

24-50 25-55 20-45 20-45 20-45 20-45 20-60 20-60 r 20-40 20-40

Turks Turks Mar/Ned. Mar/Ned. Mar/Ned. Divers Tr, Ned. Divers Divers Mar/Ned.

29-45 25-45 24-33 26-39

Turks Turks Mar/Berbers Mar/Berbers Mar/Berbers Nederlands Turks Nederlands Nederlands Marokkaans

Antilliaans Antilliaans

Nuttig Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Leerzaam Heel Papiamento goed Papia/Ned. Belangrijk

Goed Goed Leuk Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Heel goed Goed

Antilliaans

Nederlands

Belangrijk

13 20-40

Divers

Arabisch

Leerzaam, goed

15 9 9 6 6 8 9 15 10 16 10

20-40 32-48 32-48 25-30 25-30

Divers Turks Turks

Arabisch Turks Turkss

Leerzaam, goed Interessant Interessant

Belangrijk Heel goed Heel goed Leuk, leerzaam Leuk, leerzaam

30-38 29-55 32-45

Turks Turks Turks

Turks Turks Turks

Leerzaam Goed Leerzaam

Goed Goed geen


48

93 94 95 96 97 98 99 100 101

Divers Divers Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Geen evaluatie Totaal

7 30-50 14 22-65 20 15 12 6 8 13 19 1380

Turks Turks

Turks Turks


Goed Goed

Goed Geslaagd

49

Bijlage 12 Persbericht over project

*** PERSBERICHT *** Woerden, 8 september 2008

Erfocentrum en NIGZ bieden voorlichting op maat Voorlichtingsbijeenkomsten ‘gezond zwanger’ voor migranten van start Komend najaar worden zo’n honderd voorlichtingsbijeenkomsten over ‘gezond zwanger zijn’ georganiseerd voor migranten. Voorlichting over dit onderwerp is vooral voor allochtonen van groot belang omdat onder allochtone groepen in Nederland het risico op sterfte van hun baby 20 tot 60% hoger ligt dan bij autochtonen. Dit initiatief sluit goed aan bij het voornemen van minister Klink (VWS) om meer laagdrempelige voorlichting over dit onderwerp aan te bieden aan mensen uit etnische minderheidsgroepen. Door onvoldoende bekendheid met de risicofactoren en onvoldoende bekendheid met het zorgaanbod lopen allochtone vrouwen meer risico. In de voorlichtingsbijeenkomsten wordt naast het verloop van de zwangerschap en zorg aandacht besteed aan het belang van een goede voorbereiding van een zwangerschap, het tijdig slikken van foliumzuur, de verschillende mogelijkheden van prenataal onderzoek, de mogelijke resultaten van de hielprik, erfelijkheid en erfelijke aandoeningen die bij bepaalde migrantengroepen relatief vaak voorkomen, zoals sikkelcelziekte en thalassemie. Voor de scholing is een voorlichtingsmap ‘Gezond zwanger’ samengesteld en een set met voorlichtingsplaten (in gedrukte- en digitale vorm) om te gebruiken tijdens voorlichtingen. De map en voorlichtingsplaten kunnen worden besteld bij het NIGZ. Structurele subsidie Dankzij een subsidie van een aantal particuliere fondsen zijn alle Voorlichters eigen taal en cultuur (Vetc’ers) en allochtone zorgconsulenten die werkzaam zijn bij GGD’en door het Erfocentrum en NIGZ getraind om voorlichting te kunnen geven over ‘gezond zwanger’ aan migranten. Vooralsnog ontbreken echter de middelen om deze voorlichting structureel mogelijk te maken. Voorlichters eigen taal en cultuur In 23 steden in Nederland zijn bijna 200 Vetc’ers werkzaam, waarvan 60 als zorgconsulenten in de eerstelijns zorg. Op deze wijze kunnen migrantengroepen goed bereikt worden: Gemiddeld vinden 60.000 voorlichtingscontacten plaats per jaar. De voorlichting door Vetc’ers is bedoeld als preventieve voorlichting en gericht op gezondheid en opvoeding. Centrale kenmerken van deze voorlichtingsaanpak is de voorlichting in de eigen taal, die aansluit bij de eigen cultuur, en bij de vragen en het kennisniveau van de doelgroep. Vetc’ers voeren de voorlichtingsbijeenkomsten voor groepen allochtone vrouwen uit op laagdrempelige locaties, zoals buurthuizen, scholen of gezondheidscentra. Zij kunnen de voorlichting ook, in beperkte vorm, geven tijdens een individueel zorgcontact. Ook verloskundigen of huisartsen kunnen een allochtone voorlichter inhuren voor een groepsbijeenkomst of individuele voorlichting.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Noot voor de redactie: Het project ‘Zwanger zijn doe je het liefst in eigen taal en cultuur’ is een samenwerking tussen het Erfocentrum en NIGZ. Het project wordt financieel mede mogelijk gemaakt door Fonds NutsOhra, Innovatiefonds Zorgverzekeraars en VSBfonds. Het Erfocentrum is een onafhankelijke non-profit organisatie en het landelijke kennis- en voorlichtingscentrum op het gebied van erfelijkheid, zwangerschap, erfelijke en aangeboren aandoeningen en medische biotechnologie.. Meer informatie over het Erfocentrum: www.erfocentrum.nl Meer informatie over het NIGZ: www.nigz.nl . Meer informatie over de mogelijke inzet van de Vetc’ers (o.m. voor welke etnische groepen en in welke steden zij beschikbaar zijn) en de voorlichtingsmap en set platen is verkrijgbaar bij het NIGZ: Fatma Alakay, [email protected]. Meer informatie over dit persbericht: Marloes Brouns- van Engelen, [email protected] .


50

Bijlage 13 Artikel in oktober 2008 KNOV


51

Bijlage 14 Abstract voor het Nationale Congres Preconceptiezorg op 19 september 2008 Titel: Zwanger worden in eigen taal en cultuur, voorlichting aan migranten Auteurs: Marloes Brouns-van Engelen (Erfocentrum, Woerden), Elsbeth van Vliet-Lachotzki (Erfocentrum/VSOP, Woerden/Soestdijk), Fatma Alakay en Loes Singels (NIGZ, Woerden), Marja de Kinderen (PROK Projectmanagement, Amsterdam), Cisca Postma (Erfocentrum, Woerden), Relinde van der Stouwe (KNOV, Utrecht) en Dineke Moerman (Erfocentrum, Woerden) Tijdig preconceptioneel advies, de kennis van de (on-) mogelijkheden van prenatale- en neonatale screening zijn voor ieder met een kinderwens of zwangere van belang. In Nederland zijn migranten zeer slecht op de hoogte van de mogelijkheden op dit gebied. Terwijl juist onder migrantengroepen de perinatale sterfte het hoogst is en vaak veel winst te behalen valt met adequate, tijdige voorlichting en maatregelen. De bestaande voorlichting rond preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en de neonatale screening sluit onvoldoende aan bij de taal, cultuur en situatie van migranten en bereikt hen slecht. Juist vanwege het complexe karakter van erfelijke en/of aangeboren aandoeningen en het feit dat het Nederlands voor veel mensen uit de doelgroep een tweede taal is - die zij beperkt beheersen - is het van belang voorlichting te verschaffen, niet alleen in het Nederlands, maar ook in de taal van het land van herkomst. Ook is het van belang rekening te houden met cultuurspecifieke factoren zoals het omgaan met ziekte, familie, relaties etc. Momenteel voeren het Erfocentrum en het NIGZ het project ‘Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur’ uit. Doel van dit project is migrantenvrouwen te informeren over de mogelijkheden van onderzoek rondom zwangerschap c.q. de mogelijkheden van preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en mogelijkheden van de hielprik. Specifiek wordt aandacht gegeven aan dragerschap van erfelijke bloedarmoede. De informatie wordt nadrukkelijk ingebed in de bredere informatie over de zwangerschap. De primaire doelgroep bestaat uit migrantenvrouwen die zwanger willen worden of zijn. Voor veel van deze vrouwen is Nederlands een tweede taal. Juist over complexe onderwerpen die dicht bij hen staan zijn, worden zij graag in eigen taal voorgelicht. Hiervoor worden VETC-ers (voorlichters in eigen taal en cultuur) ingezet. VETC-ers komen zelf uit de migrantengroep en zijn kundig in gezondheidsvoorlichting en eigen taal van de migranten. Op dit moment hebben de VETC-ers hun training ontvangen. In het najaar zullen zij verdeeld over het land, en in samenwerking met lokale instanties, reeds 100 voorlichtingsbijeenkomsten geven. Voorkeur: V (Voordracht)


52

Bijlage 15 Presentatie gehouden op het Nationale Congres Preconceptiezorg op 19 september 2008 Dia 1 Zwanger worden in eigen taal en cultuur, voorlichting aan migranten D.M.Moerman (Erfocentrum), M.Brouns-van Engelen (Erfocentrum), C. Postma (Erfocentrum), F. Alakay(NIGZ) L. Singels (NIGZ), R van der Stouwe (KNOV), M. de Kinderen (PROK projectmanagement)

Nationaal Congres Preconceptiezorg Utrecht, 19 september 2008

Mijn naam is Dineke Moerman, directeur van het Erfocentrum Hartelijk dank voor de gelegenheid die u mij geeft om u, voor zover nog niet bekend, te informeren over een instituut dat veel Nederlanders weten te vinden in hun zoektocht naar informatie over erfelijkheid of een erfelijke of aangeboren aandoening, maar dat zelf nog maar bij weinigen bekend is.

Dia 2 Zwanger worden in eigen taal en cultuur, voorlichting aan migranten •

Voorlichting aan migranten

•

Voorlichting in ‘eigen taal en cultuur’

•

Pilotproject erfelijke bloedarmoede

•

Project ‘Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur’

2

Dia 3 Veel gezondheidswinst mogelijk •

Minder gunstige zwangerschapsuitkomsten

•

Lager geboortegewicht

•

Vaker vroeggeboorte en aangeboren/erfelijke aandoeningen

•

Meer perinatale sterfte (20-60% hoger dan bij autochtonen)

Bron: RIVM: Etniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek (2007)

•

Jaarlijks hebben in Nederland 14.000 migranten te maken met een zwangerschap en/of pasgeboren kind

•

Kennis over erfelijke/aangeboren aandoeningen, erfelijkheid, preventiemogelijkheden ontbreekt vaak en verschilt sterk tussen verschillende migrantengroepen

•

Minder bekend met zorgaanbod rond de zwangerschap

•

Specifieke problematiek van erfelijke en aangeboren aandoeningen

Met adequate, tijdige voorlichting en maatregelen is veel gezondheidswinst te behalen 3

Het RIVM concludeert in haar rapport etniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek (2007) dat: De zwangerschapsuitkomsten bij allochtone vrouwen in het algemeen minder gunstig zijn dan bij vrouwen van autochtone afkomst Allochtone kinderen gemiddeld een lager geboorte gewicht hebben Vroeggeboorte en aangeboren aandoeningen vaker voorkomen vij allochtone dan bij autochtone kinderen Sterfte rond de geboorte minder


53

gunstig zijn onder allochtone vrouwen dan onder autochtone Tijdig preconceptioneel advies, kennis van de mogelijkheden en onmogelijkheden van prenatale en neonatale screening zijn voor een ieder met een kinderwens of zwangere van belang. Echter vooral juist de hoogrisicogroepen (allochtonen/autochtonen met een lage SES) zijn zeer slecht op de hoogte. Terwijl juist hier veel gezondheidswinst van te halen met adequate, tijdige voorlichting en maatregelen Dia 4 Waarom voorlichting in eigen taal en cultuur? •

Complex karakter erfelijke/aangeboren aandoeningen, erfelijkheid

Erfelijkheids- en zwangerschapsvoorlichting:

•

Nederlands vaak tweede taal

•

•

Meeste voorlichting sluit onvoldoende aan bij taal, cultuur en situatie van migranten

Door voorlichters uit de migrantengroep zelf

•

In eigen taal

•

Meeste voorlichting via algemene kanalen bereikt migranten slecht

•

Toenemende vraag naar informatie door beleidsontwikkelingen rond preconceptioneel advies, pre- en neonatale screening

•

Rekening houdend met cultuurspecifieke factoren (omgang met ziekte, familie, relaties etc.)

•

Rekening houdend met specifieke erfelijkheidsproblematiek

•

Gebruik doelgroepspecifieke kanalen en middelen

4

Het RIVM concludeert in haar rapport etniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek (2007) dat: De zwangerschapsuitkomsten bij allochtone vrouwen in het algemeen minder gunstig zijn dan bij vrouwen van autochtone afkomst Allochtone kinderen gemiddeld een lager geboorte gericht hebben Vroeggeboorte en aangeboren aandoeningen vaker voorkomen bij allochtone dan bij autochtone kinderen Sterfte rond de geboorte minder gunstig zijn onder allochtone vrouwen dan onder autochtone Tijdig preconceptioneel advies, kennis van de mogelijkheden en onmogelijkheden van prenatale en neonatale screening zijn voor een ieder met een kinderwens of zwangere van belang. Echter vooral juist de hoog-risicogroepen (allochtonen/autochtonen met een lage SES) zijn zeer slecht op de hoogte. Terwijl juist hier veel gezondheidswinst van te halen met adequate, tijdige voorlichting en maatregelen


54

Dia 5 Pilot hemoglobinopathieën •

Pilot project voorlichting en deskundigheidsbevordering erfelijke bloedarmoede

•

Waarom dit project? −

Amsterdam: bijna 8.000 dragers van erfelijke bloedarmoede

−

Kennis schiet tekort bij de migrantengroepen zelf en bij huisartsen en verloskundigen

−

Kennistekort onnodig probleem: voldoende expertise en geschikt voorlichtingsmateriaal (o.a. Erfocentrum en OSCAR Nederland)

•

Expertmeeting: OSCAR Nederland, Erfocentrum, NHG en onderzoekers vormden basis voor het project.

•

Uitvoering project 2004-2006

5


•

Project: −

6 voorlichtingsbijeenkomsten over erfelijke bloedarmoede voor en in samenwerking met Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen en Ghanezen

−

Deskundigheidsbevorderingsbijeenkomsten voor huisartsen

Projectpartners: −

Initiatief van het Erfocentrum en GGD Amsterdam

−

Intensieve samenwerking met: • • • • • • • • • •

Emma kinderziekenhuis/AMC Klinisch Genetisch Centrum/AMC Afdeling Klinische Genetica, community genetics/VUMC Slotervaartziekenhuis Stichting OSCAR Nederland Stichting Surinamers Amsterdam Nederland Migranten Platform Gehandicapten AFAPAC Foundation Hemoglobinopathieën laboratorium/LUMC Sabana Strategisch Amsterdam Beraad voor Antillianen en Arubanen

6


55


•

•

Publieksbijeenkomst: −

Korte inleiding

−

Toneelstuk De Erfenis

−

Pauze: hapjes, drankje en muziek

−

Presentatie over erfelijke bloedarmoede door deskundige arts

−

Panel van deskundigen

−

Cultureel intermezzo

Resultaten: −

274 deelnemers

−

Meetbare kennistoename

−

Meer intentie voor dragerschapsonderzoek

Meer informatie: www.erfelijkebloedarmoede.nl 7

Dia 8 Gezond Zwanger: voorlichting in eigen taal en cultuur Waarom dit project? •

Lage kennis onder migranten over aangeboren aandoeningen, erfelijkheid, zwangerschap en onderzoeks- en preventiemogelijkheden

•

Te weinig publiek toegankelijke voorlichting over erfelijkheid en zwangerschap voor migranten

•

−

Meeste bestaande voorlichting sluit niet goed aan bij de taal, cultuur en situatie van niet-westerse migranten

−

Bestaande voorlichting via algemene kanalen bereikt hen onvoldoende

Toenemende informatiebehoefte door beleidsontwikkelingen rond zwangerschap

Juist over complexe en emotionele onderwerpen als zwangerschap, erfelijkheid, erfelijke aandoeningen en hieraan gekoppelde beslissingen m.b.t. onderzoeken of het afbreken van zwangerschap is goede, begrijpelijke informatie essentieel 8

Dia 9 Gezond Zwanger: voorlichting in eigen taal en cultuur •

•

•

Doel van het project: −

Migrantenvrouwen informeren over ‘gezond zwanger’, onderzoeksmogelijkheden rond de zwangerschap c.q. mogelijkheden voor preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en de hielprik.

−

Specifiek aandacht voor dragerschap van erfelijke bloedarmoede

−

Nadrukkelijke inbedding in bredere informatie rond zwangerschap

−

Simpel Nederlands op NT2 niveau, uitleg in de eigen taal en cultuur inzet van VETCers en allochtone zorgconsulenten

Projectpartners: −

Erfocentrum: veel ervaring in het ontwikkelingen voor voorlichtingsmateriaal voor en met migranten

−

NIGZ: veel ervaring met voorlichting in eigen taal en cultuur en het trainen van VETC-ers en allochtone zorgconsulenten

Financiering: −

Fonds Nuts Ohra, Innovatiefonds Zorgverzekeraars en VSBfonds 9


56

Dia 10 Gezond zwanger: voorlichting in eigen taal en cultuur •

Doelgroep:

•

Inhoud voorlichting:

−

migrantenvrouwen in de vruchtbare leeftijd die zwanger willen worden of al zijn en meer willen weten over de gang van zaken rond een zwangerschap

−

Verloop van en zorgaanbod rond de zwangerschap

−

Goede voorbereiding van een zwangerschap, foliumzuur (risicofactoren, foliumzuur)

−

Mogelijkheden voor prenataal onderzoek

−

Hielprik

−

Erfelijkheid, erfelijke/aangeboren aandoeningen (mn. in de context van sikkelcelziekte en thalassemie)

10

Dia 11 Voorlichting in eigen taal en cultuur •

140 VETC-ers en 60 allochtone zorgconsulenten in de eerstelijnszorg, in 23 steden

•

Afkomstig uit de migrantengroep zelf

•

Bekwaam in gezondheidsvoorlichting in eigen taal, aansluitend bij eigen cultuur en vragen en kennisniveau van de doelgroep

•

Preventieve voorlichting gericht op gezondheid en opvoeding

•

VETC-ers: groepsbijeenkomsten, allochtone zorgconsulenten: individuele voorlichting

•

Hoog bereik binnen migrantengroepen: 60.000 contactmomenten per jaar

11

Dia 12 Gezond zwanger: voorlichting in eigen taal en cultuur •

•

Voorjaar 2008 −

Ontwikkeling voorlichtingsmateriaal (voorlichtingsmap en –platen) en lesopzet

−

Ontwikkeling trainingsopzet (draaiboek) voor VETC-ers en allochtone zorgconsulenten

−

Pilottraining in Amsterdam, daarna training VETC-ers en allochtone zorgconsulenten in 8 regio’s (Utrecht, Rotterdam, Arnhem en Enschede)

Najaar 2008: −

Uitvoering 100 bijeenkomsten door het hele land in buurthuizen, scholen, gezondheidscentra, educatieve centra et cetera

−

Turks, Marokkaans, Surinaams en Antilliaans

−

Voorlichtingsmap en -platen

12


57

Dia 13 Gezond zwanger: voorlichting in eigen taal en cultuur

13

Dia 14 Conclusie •

Dankzij subsidie van een aantal particuliere fondsen zijn alle VETC-ers en allochtone zorgconsulenten die werkzaam zijn bij GGD-en door het Erfocentrum en NIGZ getraind om voorlichting te kunnen geven over ‘gezond zwanger’

•

Dit initiatief sluit goed aan bij het voornemen van de overheid om meer laagdrempelige voorlichting over dit thema aan te bieden aan mensen uit moeilijk bereikbare doelgroepen, o.a. door inzet van migrantenvoorlichters

•

Goed inpasbaar in het lokale uitvoering van de overheidsplannen m.b.t. het terugdringen van de perinatale sterfte

•

100 voorlichtingsbijeenkomsten is slechts een begin

•

Structurele voorlichting door en training van VETC-ers en allochtone zorgconsulenten op het gebied van zwangerschaps- en erfelijkheidsvoorlichting is noodzakelijk

14


58

Bijlage 16 Abstract voor de jaarlijkse bijeenkomst van NACG op 14 november 2008 Titel: Zwanger worden in eigen taal en cultuur, voorlichting aan migranten Auteurs: Marloes Brouns-van Engelen (Erfocentrum, Woerden), Elsbeth van Vliet-Lachotzki (Erfocentrum/VSOP, Woerden/Soestdijk), Fatma Alakay en Loes Singels (NIGZ, Woerden), Marja de Kinderen (PROK Projectmanagement, Amsterdam), Cisca Postma (Erfocentrum, Woerden), Relinde van der Stouwe (KNOV, Utrecht) en Dineke Moerman (Erfocentrum, Woerden) Tijdig preconceptioneel advies, de kennis van de (on-) mogelijkheden van prenatale- en neonatale screening zijn voor ieder met een kinderwens of zwangere van belang. In Nederland zijn migranten zeer slecht op de hoogte van de mogelijkheden op dit gebied. Terwijl juist onder migrantengroepen de perinatale sterfte het hoogst is en vaak veel winst te behalen valt met adequate, tijdige voorlichting en maatregelen. De bestaande voorlichting rond preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en de neonatale screening sluit veelal onvoldoende aan bij de taal, cultuur en situatie van migranten en bereikt hen slecht. Juist vanwege het complexe karakter van erfelijke en/of aangeboren aandoeningen en het feit dat het Nederlands voor veel mensen uit de doelgroep een tweede taal is - die zij beperkt beheersen - is het van belang voorlichting te verschaffen, niet alleen in het Nederlands, maar ook in de taal van het land van herkomst. Ook is het van belang rekening te houden met cultuurspecifieke factoren zoals het omgaan met ziekte, familie, relaties etc. Momenteel voeren het Erfocentrum en het NIGZ het project ‘Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur’ uit. Doel van dit project is migrantenvrouwen te informeren over de mogelijkheden van onderzoek rondom zwangerschap c.q. de mogelijkheden van preconceptioneel advies, prenataal onderzoek en mogelijkheden van de hielprik. Specifiek wordt aandacht gegeven aan dragerschap van erfelijke bloedarmoede. De informatie wordt nadrukkelijk ingebed in de bredere informatie over de zwangerschap. In deze voordracht staan de opzet van dit project, het werken met Voorlichters in eigen taal en cultuur (Vetc’ers), het voorlichtingsmateriaal qua inhoud en vormgeving, en de werving centraal. Voorkeur: V (Voordracht)


59

Project Zwanger zijn doe je het liefst in je eigen taal en cultuur

Recommend Documents