Je eigen dorp en het Stellingwarfs (Bedoeld voor groep 5 en 6)
Jij en je klasgenoten wonen allemaal in een Stellingwerfs dorp. Dat dorp kan in de gemeente Ooststellingwerf liggen of in gemeente Weststellingwerf. Beide gemeenten liggen in de provincie Friesland. Tegenwoordig wordt onze provincie Fryslân genoemd, dat is de Friese naam. In de meeste dorpen en steden in Friesland praten de mensen vaak Fries. Maar in de meeste dorpen in de gemeenten Oost- en Weststellingwerf vaak niet. De mensen spreken hier van oorsprong Stellingwarfs. Dat komt omdat onze gemeenten vroeger bij Drenthe en Overijssel hoorden. In die provincies praten de mensen Drents of Overijssels. Met elkaar worden de talen in Oost-Nederland ook wel Nedersaksisch genoemd. Het Stellingwarfs is daarom ook een Nedersaksische taal. Net zoals bijvoorbeeld het Drents en Gronings.
Hiemkundejuli2015.indd 1
22-6-2015 15:17:58
39 Stellingwerver dorpen In de gemeenten Oost- en Weststellingwerf zijn er met elkaar 39 dorpen. Daarvan liggen er 13 in Ooststellingwerf en 26 in Weststellingwerf. Toch wonen er in beide gemeenten ongeveer evenveel mensen. Per gemeente zijn dat er ongeveer 25.000. In Weststellingwerf zijn er dus heel veel kleine dorpen.
Hoe oud is jouw dorp Je ziet hieronder een overzicht waarin vermeld staat wanneer jouw dorp vermoedelijk ontstaan is. Sommige dorpen hoorden vroeger bij andere dorpen en werden pas later een zelfstandig dorp. Na de naam van elk dorp zie je de naam ook in het Stellingwerfs, en daarna het jaartal. Men stelt dat vast aan wanneer de naam van en dorp voor het eerst, geschreven, voorkomt. Waarschijnlijk hebben er voor die tijd ook al mensen gewoond. Maar het is bijna niet vast te stellen hoe lang dat al het geval was.
Hiemkundejuli2015.indd 2
22-6-2015 15:17:59
De dorpen in Weststellingwerf: Blesdijke – Blesdieke - 1384 Boijl – Buil – 1320 De Blesse – De Blesse – 1951 De Hoeve – De Hoeve – 1938 Langelille – De Langelille - 1963 Munnekeburen – Munnikeburen - 1320 Noordwolde – Noordwoolde – 1408 Nijeholtpade – Ni’jhooltpae – 1399 Nijeholtwolde – Ni’jhooltwoolde – 1320 Nijelamer – Ni’jlaemer – 1320 Nijetrijne – Ni’jtriene - 1320 Oldeholtpade – Hooltpae – 1204 Oldeholtwolde – Hooltwoolde - 1320 Oldelamer – Ooldelaemer – 1320 Oldetrijne – Ooldetriene – 1320 Oosterstreek – De Oosterstreek - 1988 Peperga – Peperge – 14e eeuw Scherpenzeel – Scharpenzeel – 1245 Slijkenburg – Sliekenborg – 1987 Spanga – Spange – 1320 Steggerda – Steggerde – 14e eeuw Sonnega – Sunnege – 14e eeuw Ter Idzard – Der Izzerd - 1320 Vinkega – Vinkege – 1320 Wolvega – Wolvege – 1320 Zandhuizen – Zaandhuzen - 1988
Hiemkundejuli2015.indd 3
22-6-2015 15:18:01
De dorpen van Ooststellingwerf: Appelscha – Appelsche – 1247 Donkerbroek – Donkerbroek – 1408 Elsloo – Else – 1408 Fochteloo – De Fochtel – 1408 Haule – De Haule – 1313 of 1343 Haulerwijk – Haulerwiek – 1880 Langedijke – Langedieke – 1542/1543 Makkinga – Makkinge – 1463 Nijeberkoop – Ni’jberkoop – 1320 Oldeberkoop - Berkoop - 1228 Oosterwolde – Oosterwoolde – 1218 Ravenswoud – Raevenswoold – 1952 Waskemeer – Waskemeer - 1953
Hiemkundejuli2015.indd 4
22-6-2015 15:18:02
Het Stellingwarfs in jouw omgeving Het Stellingwerfs is al een hele oude taal. Veel mensen spreken nog vaak Stellingwerfs, veel minder mensen schrijven het, maar bijna iedereen kan het goed verstaan. Het Stellingwerfs wordt ook nog gebruikt bij bijvoorbeeld namen van straten, namen op huizen, op winkels, op gebouwen of bedrijven. Ook sommige scholen hebben een Stellingwerver naam!
OPDRACHT: ZOEKTOCHT ZOEK STELLINGWERVER NAMEN IN JE DORP EN OMGEVING Bij deze zoektocht is het de bedoeling dat je in je dorp of omgeving op zoek gaat naar Stellingwerver namen. Het kan daarbij gaan om de naam van een straat, van een gebouw of van een huis. Misschien heeft zelfs je school wel een Stellingwerver naam! Wanneer je een Stellingwerver naam gevonden hebt, maak er dan een foto van. Lukt het niet om een foto te maken? Schrijf dan de naam op en geef aan waar je die zag. Maak ook een foto van wat volgens jouw het oudste plekje van het dorp is. Maar je mag dat natuurlijk ook opschrijven! Op school ga je een verhaaltje schrijven over je eigen dorp. Je mag daarvoor de gegevens die in de lesbrief staan gebruiken En je mag natuurlijk je eigen gegevens gebruiken die je hebt ontdekt tijdens je zoektocht!
Hiemkundejuli2015.indd 5
22-6-2015 15:18:02
STELLINGWARVER WOORDEN In het volgende verhaaltje komen Stellingwarver woorden voor. Welke zijn dat? Schrijf ze onder het verhaaltje en schrijf daarnaast wat ze volgens jou betekenen.
Kereltien Kwast Kereltien Kwast was voor de eerste dag op schoele in … Nee, waar, dat vertel ik jullie lekker niet! En nu was de juf die ze daar hadden, een bijdehante tante. Zij wou meteen weten wat er in zat. Ze vroeg aan de klasse: ‘Kiender, wie kan mij vertellen, hoeveel iene en iene is?’ Alle kinderen staken een vingertien op, behalve Kereltien Kwast. Toen vroeg juf: ‘Weet ie dat niet, Kereltien?’ Kereltien knikte: ‘Jaowel, juf!’ Juf vroeg: ‘Waoromme steek je dan je vingertje niet op?’ Toen trok Kerelntien z’n schouders op: ‘Ach…’ Maar juf drong aan: ‘Nu, waarom steek je dan je vinger niet op?’ ‘Als juf het dan per se weten wil,’ zei Kereltien, ‘ik had nooit gedacht dat er nog schoelejuffers zijn, die aan de kinderen vraogen moeten hoeveel één en één is!’
De volgende woorden zijn in het Stellingwaefs: Stellingwarfs Nederlands ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ Dit verhaal over het ondeugende jongetje Kereltien Kwast staat in ‘Et Kienderboek van Jouk’. Het werd in al in 1981 uitgegeven door de Stellingwarver Schrieversronte in Oldeberkoop. Het is al jaren uitverkocht
Hiemkundejuli2015.indd 6
22-6-2015 15:18:02
