Programma
Over Arvo Pärt ‘Silence is the pause in me when I am near to God.’ Arvo Pärt
De profundis (1980) mannenkoor met orgel en slagwerk An den Wassern zu Babel saβen wir und weinten (1976/ 1984) soli (satb) met orgel Françoise Kably, Marianne Jansen, Raoul Boesten, Marc Drost Magnificat antiphonen: (1988) O Weisheit O Morgenstern Magnificat (1989) solo: Judith Zirkzee Da pacem Domine (2004)
Pauze Peace upon you, Jerusalem (2002) vrouwenkoor Bogoroditse Diëvo (1990) Nunc dimittis (2001) solo: Nicolet Boesten Littlemore Tractus (2000) met orgel Salve Regina (2001) met orgel
‘The human voice is the most perfect instrument of all.‘ Arvo Pärt
Arvo Pärt raakte, na door het Sovjetregime gedwarsboomd te zijn als componist van seriële muziek, in een crisis die acht jaar duurde. Tijdens deze periode componeerde hij niets; hij bezon zich en bestudeerde de middeleeuwse vocale muziek. Vanuit deze klankwereld ontwikkelde zijn muziek zich tot het ‘heilige minimalisme’ wat wij nu van hem kennen. Pärt zegt zelf hierover het volgende: ‘Ik heb ontdekt dat het genoeg is wanneer een enkele noot prachtig gespeeld wordt. Deze ene noot, of een geruisloze maatslag, of een moment van stilte, troost me. Ik werk met zeer weinig elementen- met één stem, twee stemmen. Ik bouw met primitieve materialen - met de triad (drieklank), met één specifieke tonaliteit. De drie noten van een triad zijn als bellen en dat is waarom ik het tintinnabuli noem.’ Het basisprincipe achter deze tintinnabuli-stijl (tintinnabuli betekent in het latijn kleine klokjes) is dat er gebruik gemaakt wordt van twee gelijktijdige stemmen. De ene is melodisch van aard en stapsgewijs bewegend van en naar een centrale toonhoogte, eerst omhoog, dan omlaag. De andere stem maakt gebruik van de noten van de drieklank. Pärt zegt zelf over tintinnabuli: ‘Tintinnabuli is een ruimte waar ik soms doorheen wandel als ik op zoek ben naar antwoorden- in mijn leven, mijn muziek en mijn werk. In mijn duistere uren heb ik de sterke overtuiging dat alles buiten dit van geen enkele waarde is.’ In zijn zoektocht en zijn houding ten opzichte van muziek, doet Arvo Pärt mij denken aan een asceet. Hij durft het aan om de blik te richten op de kleinste eenheid, zoekend naar de essentie. Daarin is de tekst de bepalende factor voor de vorm en de muzikale opbouw. Pärts muziek klinkt voor mij puur en niet sentimenteel, objectief en helder als kristal. Deze componist is iemand die alles wil ontdoen van misleidende zaken en die op zoek is naar een klinkende waarachtigheid. Met als gevolg: diepdoorvoelde spirituele muziek van-.een moderne monnik! In deze hectische tijd, waarin indrukken elkaar najagen in een strijd om de eerste plaats en rusteloosheid bijna als een gegeven wordt geaccepteerd, is de muziek van Arvo Pärt voor mij een welkome tegenhanger. Alsof je vanuit een andere dimensie jezelf en de bedrijvigheid om je heen kunt bezien. Een beeld ontstaat, scherper dan de werkelijkheid, bijna pijnlijk confronterend, maar ook troostrijk. Raoul Boesten ‘I could compare my music to white light which contains all colours Only a prism can divide the colours and make them appear this prism could be the spirit of the listener.’ Arvo Pärt
Het koor
Medewerking
Sopranen: Françoise Kably Judith Zirkzee Nicolet Boesten Iris Broska Marianne Jansen Margot Beekink
Alten: Clara Doesburg Franca Nyman Marike Doedens Sietske Asselbergs Marcelle Kreuze Joke Fossen
Tenoren: Stefaan Brakkee Bas Franck Onno Vonk Hans Wolff Dick Zirkzee Eric Bakker Imre Blok
Bassen: Josi Oberstadt Hans Boonstra Lowi Krijger Artho Jansen Marc Drost Harry Fossen Franz Profittlich
Geerten van de Wetering, orgel Geerten van de Wetering (1985) volgt een masteropleiding orgel en improvisatie bij Jos van der Kooy en studeert kerkmuziek bij Theo Goedhart aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag, met als bijvakken piano en zang. Tevens studeerde hij politicologie aan de Universiteit Leiden. Hij volgde masterclasses bij o.a. Ton Koopman, Tomasz Nowak, Zsigmond Szathmary en Daan Manneke. Geerten is actief als solist, koorbegeleider, ensemblespeler en dirigent. Hij beweegt zich bovendien op het terrein van de nieuwe muziek en verzorgt regelmatig premières. Zo speelde hij een première tijdens het Internationaal Orgelfestival 2008 in Haarlem en werkte hij mee aan de premières van twee nieuwe werken voor vier orgels: in 2009 bij de ingebruikname van het Verschueren-orgel in het Amsterdamse Orgelpark en recent tijdens het Tom Johnson festival op dezelfde locatie. Als organist is Geerten verbonden aan de Herengrachtkerk en de Lutherse Kerk te Leiden en de kapel van het VU Medisch Centrum Amsterdam.
Over de dirigent Kamerkoor Kwintessens is opgericht in januari 2005 door de dirigent Raoul Boesten en bestaat uit 25 personen. De zangers van Kwintessens zijn enthousiaste amateurs, die veelal zangles volgen en vaak ook in andere koren zingen. Inmiddels heeft het koor een behoorlijk uitgebalanceerde samenstelling, en heeft het zijn ontwikkeling gehad aan stukken als het Miserere van Allegri en recente werken van Arvo Pärt. Kamerkoor Kwintessens valt op door de bijzondere muziekkeuze en de programmering daarvan. Zoals een luisteraar beschreef; ‘Jullie programmering geeft een beeld van de mens en houdt je een spiegel voor. Het verandert je.’ Daarnaast is het een gedeelde ervaring dat veel muziek uit ons repertoire een wereld tot klinken brengt die een verruimend perspectief op de werkelijkheid biedt. Het koor stelt zich ten doel om tweemaal per jaar een nieuw programma ten gehore te brengen. Het koor repeteert daarvoor wekelijks op vrijdagavond in de Noorderkerk in Den Haag
Raoul Boesten, dirigent Raoul Boesten (1973) zong van jongs af aan in koren.Tijdens zijn studie voor Vrije Schoolleerkracht, richtte hij zijn eerste (studenten-) koortje op. Na het behalen van zijn diploma verzorgde hij muzieklessen en koorzang voor de hogere groepen van het basisonderwijs. Raoul richtte een ouderkoor op en startte Het Octet, waar hij tevens een plek innam als tenor. Vanuit het werken met Het Octet ontstond de wens om een groter koor te dirigeren waarin met name uitdagende hedendaagse muziek gezongen zou worden. Na een project met zestien zangers richtte Raoul in 2005 Kamerkoor Kwintessens op. Raoul behaalde in 2010 zijn diploma 'docent muziek' aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag met als bijvak koordirectie. Momenteel is hij als leerkracht muziek verbonden aan het Rudolf Steiner College te Rotterdam. Directielessen ontvangt hij van Jos Vermunt.
Composities en teksten
De profundis, psalm 130 De profundis is de eerste nieuwe compositie die Pärt schreef nadat hij vanwege het strenge Sovjetregime uit Estland emigreerde. Dit werk is geschreven voor vierstemmig mannenkoor, orgel en slagwerk. Het begin is zeer expressief omdat de bas vanuit lage tonen omhoog zingend de tekst vertolkt; ‘Vanuit de diepten heb ik u aangeroepen.’ Geleidelijk aan groeit het stuk in sterkte en in toonhoogte en culmineert in een climax die ook weer geleidelijk afneemt.
De profundis
Uit de diepten
De profundis clamavi ad te Domine: Domine exaudi vocem meam. Fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae. Si iniquitates observaveris Domine; Domine quis sustinebit? Quia apud te propitiatio est et propter legem tuam. Sustinui te Domine. Sustinuit anima mea in verbum eius. Speravit anima mea in Domino a custodia matutina usque ad noctem. Speret Israel in Domino. Quia apud Dominum misericordia et copiosa apud eum redemptio. Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquitatibus eius.
Uit de diepten heb ik geroepen tot U Heer: Heer hoor mijn stem. Maak uw oren opmerkzaam voor de stem van mijn smeekbede. Als u zonden zou blijven aanrekenen Heer; Heer wie zou dan nog bestaan? Maar bij u is vergeving, juist vanwege uw wet. Ik heb naar u uitgekeken Heer. Mijn ziel voedde zich met zijn woord. Mijn ziel bleef hopen op de Heer. Vanaf de ochtendwake tot aan de nacht. Laat Israël zijn hoop in de Heer stellen. Bij de Heer is immers mededogen en overvloedig is er bij hem verlossing. Hij is het die Israël verlost van al zijn ongerechtigheden.
Composities en teksten
An den Wassern zu Babel saβen wir und weinten, psalm 137 De eerste versie van dit stuk droeg de titel ‘In Spe’. In het werk worden enkel de klinkers van de woorden gezongen, een bijzondere manier om godsdienstige berichten te verbergen! Deze bewerking is uit nood geboren ten tijde van de censuur in de Sovjet-Unie. De opbouw van dit stuk is zeer mathematisch van aard. Daardoor kan het einde vreemd overkomen, maar feitelijk is het stuk daar echt klaar! Compositorisch sluit de deze zetting goed aan bij de 13 -eeuwse polyfonie; een onophoudelijke bron van inspiratie voor de diepgelovige Pärt.
An den Wassern zu Babel saβen wir und weinten (deze tekst diende als inspiratie voor de compositie)
Aan de rivieren van Babel, daar zaten wij, ook weenden wij, als wij gedachten aan Sion. Wij hebben onze harpen gehangen aan de wilgen, die daarin zijn. Als zij, die ons aldaar gevangen hielden, de woorden eens lieds van ons begeerden, en zij, die ons overhoop geworpen hadden, vreugd, zeggende: Zingt ons een van de liederen Sions; Wij zeiden: Hoe zouden wij een lied des heeren zingen in een vreemd land? Indien ik u vergeet, o Jeruzalem! zo vergete mijn rechterhand zichzelve! Mijn tong kleve aan mijn gehemelte, zo ik aan u niet gedenke, zo ik Jeruzalem niet verheffe boven het hoogste mijner blijdschap! Here! gedenk aan de kinderen van Edom, aan den dag van Jeruzalem; die daar zeiden: Ontbloot ze, ontbloot ze, tot haar fondament toe! O dochter van Babel! die verwoest zult worden, welgelukzalig zal hij zijn, die u uw misdaad vergelden zal, die gij aan ons misdaan hebt. Welgelukzalig zal hij zijn, die uw kinderkens grijpen, en aan de steenrots verpletteren zal. (statenvertaling)
Composities en teksten
Magnificat-Antiphonen Twee stukken gekozen uit een serie van zeven. De zeven Magnificat-Antiphonen zijn teksten die van oudsher gezongen werden op de zeven dagen voor Kerstavond. Ze blinken uit in compositorische eenvoud. Bij O Morgenstern valt op dat er twee toonsoorten (E groot en E klein) als het ware naast elkaar wandelen. Een beeld voor het stralende licht in de duisternis. O Weisheit, hervorgegangen aus dem Munde des Höchsten. Die Welt umspannst du von einem Ende zum Andern. In Kraft und Milde ordnest du alles. O komm und offenbare uns den Weg der Weisheit und der Einsicht. O Weisheit
O Wijsheid, voortgekomen uit de mond van de Allerhoogste. Jij omspant de wereld van het ene einde tot het andere. In kracht en mildheid orden je alles. O kom en openbaar ons de weg van de wijsheid en het inzicht. O Wijsheid.
O Morgenstern, Glanz des unversehrten Lichtes, der Gerechtichkeit strahlende Sonne. O komm und erleuchte die da stehen in Finsternis und im Schatten des Todes. O Morgenstern.
O morgenster, afstraling van het ongeschonden licht, stralende zon van de gerechtigheid. O kom en verlicht wie daar staan in duisternis en in de schaduwen des doods. O morgenster.
Magnificat In het Magnificat komt de tintinnabuli-techniek sterk naar voren. Tweestemmige frasen waarin een sopraansolo op een C de tekst reciteert, begeleid door de melodiestem van een andere partij wisselen elkaar af met meerstemmige frasen waarin telkens de onderste stem de melodie heeft en de bovenliggende stemmen de tintinnabuli-partij vertolken. De muziek is een mooie expressie van de opwaarts gerichte, tedere vreugde van de maagd Maria.
Composities en teksten
Magnificat
Lofzang van Maria
Magnificat anima mea Dominum, et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo. Quia respexit humilitatem ancillae suae. Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Quia fecit mihi magna qui potens est. Et sanctum nomen eius et misericordia eius a progenie in progenies timentibus eum. Fecit potentiam in brachio suo: Dispersit superbos mente cordis sui. Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes. Suscepit Israel puerum suum recordatus misericordiæ suæ, sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini eius in sæcula.
Mijn ziel maakt groot de Heer, en mijn geest blijft zich verheugen in God mijn redder. Want hij heeft omgezien naar de nederigheid van zijn dienares. Kijk maar, om deze gebeurtenis zullen alle generaties mij gezegend noemen. Want hij heeft grote dingen aan mij gedaan hij die machtig is. Zijn naam is heilig en zijn mededogen gaat van geslacht tot geslacht uit naar wie hem vrezen. Hij heeft macht uitgeoefend met zijn arm: Hij heeft verstrooid wie hoogmoedig waren in de overleggingen van hun hart. Machtigen heeft hij van hun zetel gestoten en nederigen verhoogd. Hongerigen met goederen overstelpt en rijken heengezonden met lege handen. Hij blijft Israël, zijn kind, onderhouden, indachtig zijn barmhartigheid, zoals voorzegd is aan onze vaderen, Abraham en zijn kinderen door de eeuwen heen.
Composities en teksten
Da pacem Domine Het Da pacem Domine heeft zijn oorsprong in het eerder door Pärt gecomponeerde orgelstuk ‘Pari Intervallo’. Je zou kunnen zeggen dat het dus bij de vroegere werken van Pärt hoort, evenals de andere stukken die voor de pauze gezongen worden. Een prachtig gebed voor de vrede waarin alt en bas vanuit een warme rust in tertsparallellen de melodie vertolken, en tenor en sopraan helder en kleurend de tintinnabuli-partijen verzorgen.
Da pacem Domine
Geef vrede Heer
A Da pacem Domine in diebus nostris M quia non est alius E qui pugnet pro nobis N nisi tu, Deus noster.
Pauze
Geef vrede Heer in onze dagen want er is er niemand anders die voor ons ten strijde trekt dan alleen U, onze God.
Composities en teksten Peace upon you Jerusalem, psalm 122 Dit stuk voor vrouwenkoor wordt gekenmerkt door een bepaalde lichtheid die echter telkens ‘geaard’ blijkt te zijn door een mineur inkleuring van een van de stemmen. Het stuk verhaalt over een pelgrimstocht naar de stad Jeruzalem. Deze stad is de plek waar Jahweh woont. Jeruzalem staat dan ook symbool voor het ware, goede en schone! Tevens is dit stuk een stellige smeekbede voor vrede en voorspoed.
Peace upon you, Jerusalem
Vrede voor jou, Jeruzalem
I rejoiced that they said to me: ‘Let us go to the house of Yahweh.’ They said: ‘Let us go’. At last our feet are standing at your gates, Jerusalem. Jerusalem, built as a city, in one united whole. There the tribes go up, the tribes of Yahweh, a sign for Israel to give thanks to the name of Yahweh. For there are set the thrones of judgement, the thrones of the house of David. Pray for the peace of Jerusalem, prosperity for your homes! Peace within your walls, prosperity in your palaces! For love of my brothers and my friends I will say: ‘Peace upon you!’ For love of the house of Yahweh our God I will pray for your well-being.
Ik was blij dat men sprak tot mij: Laat ons gaan naar het huis van Jahweh’. Men zei: ‘Laat ons gaan’. Eindelijk staan wij bij jouw poorten, Jeruzalem. Jeruzalem, gebouwd als goed aaneen gevoegde stad. Daarheen trekken de stammen, de stammen van Jahweh, een baken voor Israël, tot dankzegging aan Jahweh's naam. Want daar zijn geplaatst de tronen van het oordeel, de tronen van het huis van David. Bidt voor de vrede van Jeruzalem, voorspoed voor jouw huizen! Vrede binnen jouw muren, voorspoed in je paleizen! Uit liefde voor mijn broeders en vrienden zal ik zeggen: ‘Vrede voor jou’. Uit liefde voor het huis van Jahweh onze God zal ik bidden voor jouw welzijn.
Composities en teksten Bogoroditse Diëvo Dit stuk is naast alle ingetogen muziek, veel lichter van aard. En dat terwijl de tekst een Russische versie is van het ons bekende gebed Ave Maria. Hier kunnen we Pärts verbinding met de Russisch orthodoxe traditie terughoren. Bogoroditse Diëvo
God-moeder Maagd (woordelijke vertaling)
Bogoroditse Diëvo, radoeïssia, God-moeder Maagd, verheug u, Blagodatnaia Marië, Gospod s Toboioe. Vol van genade Maria, God met U. Blagosloviënna Tu v zjenach Gezegend U onder vrouwen i blagosloviën plod tsjriëva Tvojego, en gezegend vrucht schoot Uwer, jako Spassa rodjila jesi doesj nasjiech. want Redder's draagster u bent zielen onzer.
Nunc dimittis, Lucas 2 : 29 – 32 In deze compositie is bijzonder fraai terug te horen hoe Pärt een tekst tot uitdrukking weet te brengen. Het verhaal achter dit stuk is dat de oude Simeon de Messias zou mogen aanschouwen voordat hij sterft. Op het moment dat hij het kind in zijn armen houdt, spreekt hij in dankbaarheid zijn gebed. Deze dankbaarheid en overgave zowel aan de dood als aan Christus komt in de muziek mooi tot uitdrukking in de dalende lijn die gezongen wordt door de tenor en sopraan. De bas begeleidt dit met dalende tertsen en de alt maakt een optillende tegenbeweging in gebroken drieklanken. Later in het stuk wordt Het Licht in een expressieve uitroep als het ware naar beneden gezongen. Nunc dimittis Nunc dimittis servum tuum Domine, secudum verbum tuum in pace. Quia viderunt oculi mei salutare tuum, quod parasti ante faciem omnium populorum: Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuae Israel.
Nu laat Gij uw dienstknecht gaan Heer, naar uw woord, in vrede. Want mijn ogen hebben uw heil gezien, dat Gij bereid hebt voor het oog van alle mensen: licht tot openbaring voor de volkeren, en roem voor uw volk Israël.
Composities en teksten
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het was in het begin en nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Zo zij het.
Littlemore Tractus De dominee van de St. Mary en St. Nicholas Church in Littlemore, Oxford, bestelde bij Arvo Pärt een zetting van een deel van een preek van John Henry Newman (een geestelijke die zowel door katholieken als Anglicanen wordt vereerd) om ste diens 200 geboortedag te gedenken. Deze woorden werden het eerst gehoord in de kerk van Littlemore aan het eind van de preek op 19 februari 1843.
Littlemore Tractus May He support us, all the day long, till the shades lengthen, and the evening comes, and the busy world is hushed, and the fever of life is over, and our work is done! Then in his mercy may he give us a safe lodging, and holy rest, and peace at the last.
Moge Hij ons dragen, heel de dag lang, tot de schaduwen lengen, en de avond komt, en de roerige wereld is verstomd, en de koorts van het leven voorbij is, en ons werk gedaan! Moge hij ons dan in zijn mededogen een veilig onderkomen geven, en heilige rust, en vrede aan het eind.
Composities en teksten
Uitnodigingen
Salve Regina Net als bij het Littlemore Tractus heeft het Salve Regina een beetje het karakter van een hymne. Het stuk bouwt langzaam en eenvoudig op naar een late, majestueuze climax. In het begin vooral eenstemmige vocale lijnen en later brede harmonieën met onderweg spannende en excentrieke samenklanken in de orgelpartij.
Salve Regina
Gegroet vorstin,
Salve Regina, mater misericordiae; vita, dulcedo et spes nostra, salve. Ad te clamamus, exsules, filii Evae. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle. Eia ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte. Et Iesum benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc exsilium ostende. O clemens, o pia, o dulcis virgo Maria.
Gegroet vorstin, barmhartige moeder; ons leven, onze bekoring en onze hoop, gegroet. Tot jou roepen wij, ballingen, kinderen van Eva. Tot jou zuchten wij, jammerend en wenend in dit tranendal. Daarom dan, onze belangenbehartiger, sla jouw ogen vol mededogen op ons. En Jezus, de gezegende vrucht van jouw schoot, openbaar hem aan ons na deze ballingschap. O goedertieren, o liefdevolle, o zoete maagd Maria.
Kamerkoor Kwintessens bestaat 5 jaar! Dat vieren wij graag met u tijdens een
openbare repetitie op 19 november 20.00- 22.00 uur, Noorderkerk Schuytstraat 9-11, Den Haag (toegang gratis) U kunt dan een indruk krijgen hoe wij studeren aan ons volgend programma en die avond presenteren wij onze
jubileumCD ‘KWINT vijf jaar concerten Kamerkoor Kwintessens’
Vanwege de succesvolle EST-concerten in 2009 is Kwintessens uitgenodigd om, in aanwezigheid van Veljo Tormis, deel te nemen aan het Leidse Zangfestival ‘Leiden zingt- Tormis.’ Het thema van deze avond is:
Tormis: een loopbaan in liederen tegen de achtergrond van het landschap van Estland Datum: Locatie:
Teksten: Raoul Boesten Vertalingen: Hans Boonstra
5 november 2010, aanvang 20.00 u Stadsgehoorzaal, Breestraat 60, Leiden
Meer informatie vindt u vanaf begin oktober op onze website
