Over dit programma
Programma
In het programma WHITACRE hebben we ons, zoals de titel al verraadt, vooral bezig gehouden met muziek van de nog jonge componist Eric Whitacre. Zijn muziek is expressief en stralend van karakter en na ons programma WATER, in november 2007, waarin we Sleep en Lux Aurumque zongen, wilden we meer muziek van Whitacre uitvoeren. Vooral het uitdagende stuk When David Heard was een aanleiding voor het samenstellen van dit programma! Een programma met alleen muziek van Whitacre zou zichzelf echter ontkrachten. Vandaar dat ik gezocht heb naar muziek van geestverwanten als Schmidt en Lauridsen. Eric Whitacre noemt Lauridsen zijn mentor en goede vriend en deze componisten zijn door hun beider expressieve stijl dan ook verwant aan elkaar. Ons openingsstuk is van de hand van MacMillan die van Schotse afkomst is. Zijn Gallant Weaver is een prachtig begin en past wat betreft sfeer goed bij de Five Hebrew Lovesongs van Eric Whitacre. En per slot van rekening waren de Ieren en de Schotten de eerste pioniers van Amerika!
The Gallant Weaver
-
James MacMillan
Five Hebrew Lovesongs
-
Eric Whitacre
Sleep
-
Eric Whitacre
Animal Crackers
-
Eric Whitacre
Lux Aeterna
-
Brian Schmidt
Remember me
-
Brian Schmidt
Lux Aurumque
-
Eric Whitacre
Verder geldt voor alle componisten van dit programma dat zij zich in het componeren sterk laten inspireren door de gebruikte gedichten. Van Lauridsen is bekend dat hij eerst een tijd ‘leeft’ met een gedicht alvorens hij de muziek erbij schrijft. Terugkomende thema’s in dit programma zijn de liefde en de nacht. Uit de muziek van dit programma spreekt een grote belofte. Helder, puur en eerlijk straalt die ons tegemoet en breekt door grenzen heen. Jong en onbevangen gecomponeerd, maar ook met een groot inlevingsvermogen en een sterke muzikaalemotionele lading. Amerika is het land van de pioniers, een nog jonge natie, een land waar men vooral op de toekomst gericht is. Vanuit deze geest componeren de componisten behoorlijk vrij van de oude traditionele muziekontwikkeling hun muziek, beïnvloed door hedendaagse aspecten uit de popmuziek en de filmmuziek. Raoul Boesten
Pauze
Water Night
-
Eric Whitacre
When David Heard
-
Eric Whitacre
Nocturnes
-
Morten Lauridsen
Het koor
Het koor
Sopranen: Judith Zirkzee Nicolet Boesten Françoise Kably Margot Beekink Joyce Emons Iris Broska
Tenoren: Stefaan Brakkee Hans Wolff Imre Blok Onno Vonk Dick Zirkzee Eric Bakker
Alten: Franca Nyman Marike Doedens Marianne Jansen Sietske Asselbergs Lot Hooghiemstra Joke Fossen
Bassen: Josi Oberstadt Hans Boonstra Lowi Krijger Artho Jansen Harry Fossen Franz Profittlich
Kamerkoor Kwintessens is opgericht in januari 2005 door de dirigent Raoul Boesten. De 24 zangers zijn enthousiaste, geoefende amateurs, die veelal zangles volgen en vaak ook in andere koren zingen. Inmiddels heeft het koor een uitgebalanceerde samenstelling en heeft het zijn ontwikkeling gehad aan stukken als het Miserere van Allegri, de Messa di Requiem van Pizzetti en recente werken van componisten als Arvo Pärt, Morten Lauridsen en Eric Whitacre.
Kamerkoor Kwintessens valt op door de bijzondere muziekkeuze en de programmering daarvan. Zoals een luisteraar beschreef: ‘Jullie programmering geeft een beeld van de mens en houdt je een spiegel voor. Het verandert je.’ Daarnaast is het een gedeelde ervaring dat veel muziek uit ons repertoire een wereld tot klinken brengt die een verruimend perspectief op de werkelijkheid biedt. Kamerkoor Kwintessens stelt zich ten doel om tweemaal per jaar een nieuw programma ten gehore te brengen. Het koor repeteert daarvoor wekelijks op vrijdagavond in de Noorderkerk in Den Haag.
Over de dirigent Raoul Boesten zong van jongs af aan in koren. Tijdens zijn studie voor Vrije Schoolleerkracht, richtte hij zijn eerste (studenten-) koortje op. Na het behalen van zijn diploma verzorgde hij muzieklessen en koorzang voor de hogere groepen van het basisonderwijs. Raoul richtte een ouderkoor op en startte Het Octet, waar hij tevens een plek innam als tenor. Vanuit het werken met Het Octet ontstond de wens om een groter koor te dirigeren waarin met name uitdagende hedendaagse muziek gezongen zou worden. Na een project met zestien zangers richtte Raoul in 2005 Kamerkoor Kwintessens op. Raoul is nu als docent muziek verbonden aan het Rudolf Steiner College in Rotterdam en rondt momenteel zijn opleiding af tot docent muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Directielessen ontvangt hij van Jos Vermunt.
Medewerking
Componisten en teksten
James MacMillan (1959)
Lizelore Molier, viool Lizelore studeerde viool aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij Jaring Walta. Tijdens haar studie maakte zij deel uit van het Nationaal Jeugd Orkest. Na haar afstuderen remplaceerde zij bij diverse orkesten waaronder het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Residentie Orkest. Daarna kreeg zij een vaste aanstelling bij het Gelders Orkest in Arnhem. Na twee jaar wist zij dat dit niet haar weg was en nam ontslag. Daarna pakte zij onder andere haar liefde voor het zingen weer op en naast het volgen van zanglessen bij Sasja Hunnego zong zij bij Kamerkoor Kwintessens, tot een verhuizing naar een ander deel van het land dit niet langer mogelijk maakte. Thans maakt zij deel uit van het Ostara Trio ( piano, viool, cello) waarmee ze regelmatig optreedt. Daarnaast volgt ze opnieuw zanglessen en werkt zo nu en dan mee met koorprojecten in het oosten van het land.
is een Schotse componist, dirigent en muziekpedagoog. In de Gallant Weaver, waarin de liefde wordt bezongen van een meisje voor een wever, maakt MacMillan gebruik van traditionele Schotse muziek. In de opening van het stuk weven drie sopranen hun stemmen schitterend door elkaar als beeld van de liefde die zo vrij wil stromen als het water van de rivier de Cart.
Where Cart rins rowin to the sea, By mony a flower and spreading tree, There lives a lad, the lad for me, He is the gallant weaver.
Waar Cart luidruchtig zeewaarts stroomt bij bloemenpracht en breed geboomte, is waar mijn lieve jongen woont, hij is de gulle wever.
Harimada Kusuma, piano
Oh I had wooers aught or nine, They gied me rings and ribbons fine, And I was feared my heart would tine, And I gied it to the weaver.
Oh, ik had minnaars, acht of negen, heb ringen en kleurige linten gekregen, maar ík zat om een plek voor mijn hart verlegen en ik schonk het aan de wever.
My daddie sign'd the tocher-band To gie the lad that has the land; But to my heart I'll add my hand, And give it to the weaver.
Mijn vader gaf mijn huwelijkspand Aan de man die heer is van het land, Maar bij mijn hart voeg ik mijn hand en schenk het aan de wever.
While birds rejoice in leafy bowers, While bees delight in op'ning flowers While corn grows green in simmer showers, I love my gallant weaver.
Een groene tak maakt vogels blij, in alle bloemen zoemt een bij Het graan begroet de regenbui En ik bemin mijn wever.
Harimada (Soerabaja, Indonesië, 1983) ontwikkelde zijn belangstelling voor muziek door zijn oudere zus, die gitaar speelde, en op zevenjarige leeftijd kreeg hij zijn eerste pianoles. In 1997 werd hij aangenomen aan de Yayasan Pendidikan Musik (YPM) muziekschool in Jakarta, waar hij een pre-conservatoriumopleiding volgde. In 2003 kwam Harimada naar Nederland, omdat hij aan het Rotterdams Conservatorium werd aangenomen en ging studeren bij Mila Baslawskaja, bij wie hij momenteel tevens zijn Masteropleiding volgt aan het Conservatorium van Amsterdam. Daarnaast volgde hij masterclasses bij onder meer Patrick Zygmanowski, Elza Kolodin en Vladimir Tropp. Harimada trad in zijn geboorteland en in Nederland al regelmatig op, zowel solo als in kamermuziekensembles, en won in 2001 de tweede prijs bij de Jakarta Piano Competition. Hij vormt duo's met zangeressen Sara Gutvill en Mattanja van den Bos, met violiste Annet Verboom, en met fluitist Cheng-Yu Wu. Verder werkt hij als pianist bij muziek,- koor en euritmielessen op het Rudolf Steiner College Rotterdam.
The Gallant Weaver (tekst: Robert Burns)
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Five Hebrew Lovesongs, Eric Whitacre
Eric Whitacre (1970) is componist, dirigent en muziekpedagoog. Aanvankelijk richtte hij zich vooral op popmuziek. Whitacre werd tijdens zijn studie muziekpedagogiek gevraagd om mee te zingen in het koor. (Zijn motivatie voor het zingen waren een paar leuke meisjes bij de sopranen.) Toen hij bij de eerste repetitie het Kyrie uit het Requiem van Mozart zong, veranderde zijn leven en stortte hij zich op het schrijven van koormuziek. Zijn eerste stuk Go Lovely Rose schreef hij op 21-jarige leeftijd. Hij ging in New York studeren aan Juilliard School bij John Corigliano en David Diamond. Sindsdien heeft hij zijn eigen stijl gecreëerd, die door vakmensen als een fusie van klassieke en moderne muziek getypeerd wordt. Puurheid, directe expressie, een goed gevoel voor (anti-)climax en het vermogen om extatische momenten te creëren zijn kenmerken van Whitacres muziek. Zijn inspiratie vindt hij in de teksten die hij, zoals hij zelf zegt, probeert te doorlichten met zijn muziek. Harmonisch en ritmisch is Whitacres muziek niet vernieuwend en eerder conservatief te noemen. Maar zijn groot gevoel voor muzikale spanning, de drieklanken die op elkaar gestapeld worden tot schitterende clusters, zijn stemvoering en het grote muzikaal-emotionele effect dat zijn muziek heeft, maakt dat zijn werk veel mensen aanspreekt en dat hij nu al een van Amerika’s meest succesvolle componisten voor koormuziek is geworden.
Five Hebrew Lovesongs zijn oorspronkelijk geschreven als een soort troubadourliedjes voor sopraan, viool en piano. De vrouw van Whitacre, Hila Plitmann, zelf geboren in Jeruzalem, schreef de teksten. Tijdens een vakantie in de Zwitserse Alpen (let op de klokken in het vierde deel) componeerde Whitacre de muziek.
Temuná
Een foto
Temuná belibí charutá; Nodédet beyn ór uveyn ófel: Min dmamá shekazó et guféch kach otá Usaréch al paná'ich kach nófel.
Er is een foto gegraveerd in mijn hart; Bewegend tussen licht en donker Een soort stilte omhult jouw lichaam En je haar valt precies zó op je gezicht.
Kalá kallá
Kalá kallá Kulá shelí. U'vekalút Tishák hí lí!
Licht bruid Licht bruid Ze is helemaal van mij, En licht Zal ze me kussen!
Laróv "Laróv," amár gag la'shama'im, "Hamerchák shebeynéynu hu ad; Ach lifnéy zman alu lechán shna'im, Uveynéynu nishár sentiméter echád."
Meestal “Meestal” zei het dak tegen de hemel, “is de afstand tussen ons eindeloos; maar een poosje geleden kwamen er twee hier boven en was er tussen ons maar één centimeter over.
Éyze shéleg! Éyze shéleg! Kmo chalomót ktaním Noflím mehashamá'im;
Wat een sneeuw Wat een sneeuw! Als kleine dromen Die uit de lucht vallen.
Rakút Hu hayá malé rakút Hi haytá kashá Vechól káma shenistá lehishaér kach, Pashút, uvlí sibá tová, Lakach otá el toch atzmó, Veheníach Bamakóm hachí, hachí rach.
Tederheid Hij was een en al tederheid; Zij was erg hard. En hoe ze ook probeerde zo te blijven, Eenvoudig en zonder een goede reden, Nam hij haar in zichzelf op En zette haar neer Op de zachtste, zachtste plaats
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Sleep, Eric Whitacre
Animal Crackers, Eric Whitacre
De oorspronkelijke tekst van Sleep was een gedicht van Robert Frost ‘Stopping by woods’. Whitacre kreeg op deze tekst een compositieopdracht van een vrouw die het stuk wilde opdragen aan haar (kort na elkaar gestorven) ouders. Het stuk was klaar en werd zeer gewaardeerd. Echter, de tekst bleek niet vrij te zijn om te gebruiken voor composities! Moest het stuk nu de la in? Whitacre besloot zijn vriend Charles Anthony Silvestri te vragen een tekst te schrijven die bij de muziek paste, wat resulteerde in Sleep! Sleep (tekst: Charles Anthony Silvestri)
In het voorwoord van Animal Crackers vol. I schrijft Whitacre dat hij er altijd van gedroomd heeft om een mooie koorcyclus te schrijven zoals Monteverdi of Brahms dat deden, maar in plaats daarvan schreef hij dit! Het zijn humoristische liedjes over dieren. Intussen is Animal Crackers vol. II verschenen van zijn hand. The Panther (tekst: Ogden Nash) The panther is like a leopard Except it hasn’t been peppered. If you behold a panther crouch Prepare to say “ouch”. Better yet if called by a panther, Don’t anther.
The evening hangs beneath the moon, A silver thread on darkened dune. With closing eyes and resting head I know that sleep is coming soon.
De avond hangt onder de maan De heuvels zwart met zilv’ren baan. Mijn hoofd in rust, mijn ogen toe, Ik weet, de slaap kondigt zich aan.
Upon my pillow, safe in bed, A thousand pictures fill my head, I cannot sleep, my mind’s a-flight; And yet my limbs seem made of lead.
Als ik in bed het licht uitdoe Dan snellen duizend beelden toe De slaap blijft uit, hier wordt gedacht, Al voelt mijn lijf zich nog zo moe
The Cow
If there are noises in the night, A frightening shadow, flickering light; Then I surrender unto sleep, Where clouds of dream give second sight.
Zijn er geluiden in de nacht, Een vreemde schaduw flakkert zacht; Dan geef ik toe, de slaap is daar Waar dromen inzicht heeft gebracht.
The Firefly
What dreams may come, both dark and deep, Of flying wings and soaring leap As I surrender unto sleep, As I surrender unto sleep.
Als dromen komen, donker, zwaar, Van vleugelslag en wijds gebaar Geef ik het op, de slaap is daar, Ik geef het op, de slaap is daar.
The cow is of the bovine ilk. One end is moo, the other milk.
The firefly’s flame Is something for which science has no name. I can think of nothing eerier than flying around with an unidentified glow on a person’s posterior.
De panter lijkt op een luipaard maar dan monochroom behaard. Zie je een panter klaar voor de sprong dan sterf je naar alle waarschijnlijkheid jong. En wil er één met jou telefoneren... Niet reageren.
De koe is van een rundachtig ras. Eruit komt melk, erin gaat gras.
Over de vuurvlieg z’n vlam denken knappe koppen hun hersens lam. Ik kan niets bedenken waar ik harder van ga gillen dan van iemand die rondvliegt met een onverklaarbaar schijnsel op zijn billen
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Brian Schmidt (1980) is zanger, dirigent en componist. Zijn werken werden tot nog toe vooral in Amerika uitgevoerd, maar nu dus ook in Nederland! Met Lux Aeterna won hij een prijs in een compositie-wedstrijd. De muziek van deze jonge componist is duidelijk geïnspireerd op zijn tijdgenoten Whitacre en Lauridsen. Lux Aeterna, Brian Schmidt Lux aeterna Domine luceat eis Domine, cum sanctis tuis in aeternum, quia pius es, cum sanctis tuis in aeternum. Requiem aeternam dona eis, et lux perpetua luceat eis, Amen.
Eeuwig licht, Heer Moge hen beschijnen, Heer, samen met uw heiligen in eeuwigheid, omdat u genadig bent, samen met uw heiligen in eeuwigheid. Geef hun eeuwige rust, Heer en moge altijd durend licht hen beschijnen, Amen.
Remember me, Brian Schmidt (tekst Christina Rossetti) Remember me when I am gone away gone far away into the silent land; When you can no more hold me By the hand, Nor I half turn to go Yet turning stay. Remember me when no more day by day You tell me of our future that we plann’d, Only remember me; you understand it will be too late to counsel then or pray.
Herinner je als ik ben weg gegaan, ver weg gegaan tot in het stille land; Als jij mij niet meer vast houdt bij mijn hand, noch ik half weggaand toch blijf staan. Herinner je wanneer het is gedaan, de toekomst tot verleden is verzand: Alleen herinnering; met je verstand weet je: gebed of raad heeft afgedaan.
Yet if you should forget me for a while, And afterwards remember do not grieve, For if the darkness and corruption Leave a vestige of the thoughts that once I had, Better by far you should forget and smile, that you remember me and be sad.
Maar mocht het zijn dat je me kort vergeet en dan opnieuw herinnert, heb geen spijt: Als ondanks rottend duister overblijft een schim van de gedachten die ik had, dan is ‘t beter dat je zalig niets meer weet Dan je herinnert in een treurig gat.
Lux Aurumque is misschien wel het meest bekende stuk van Eric Whitacre. Een prachtig, stralend muziekstuk waarin het licht in al haar gouden pracht tot klinken wordt gebracht. De oorspronkelijke tekst van Edward Esch is in het Latijn vertaald door Charles Anthony Silvestri. Lux Aurumque, Eric Whitacre Lux, Calida gravisque pura velut aurum Et canunt angeli molliter Modo natum.
Licht, warm en zwaar als puur goud en de engelen zingen zacht voor de pasgeborene.
Pauze
Componisten en teksten
Componisten en teksten
Toelichting tijdens concert over Water Night en When David heard Water Night, Eric Whitacre (tekst Octavio Paz)
(vert. uit Spaans)
Night with the eyes of a horse that trembles in the night, night with the eyes of water in the field asleep is in your eyes, a horse that trembles is in your eyes of secret water.
Nacht met de ogen van paarden die beven in de nacht, nacht met de ogen van water in de slapende velden, is dáár in jouw ogen van bevend paard, is dáár in jouw ogen van heimelijk water.
Eyes of shadow-water, eyes of well-water, eyes of dream-water.
Ogen van schaduwwater, ogen van bronwater, ogen van droomwater.
Silence and solitude, two little animals moon-led drink in your eyes, drink in those waters.
Stilte en eenzaamheid, als twee kleine dieren die de maan geleidt, drenken in die ogen, drenken in die wateren.
If you open your eyes, night opens, doors of musk,
Als je ze opent, je ogen, opent zich de nacht met deuren van muskus,
the secret kingdom of the water opens flowing from the center of the night.
opent zich het geheime koninkrijk van het water dat ontspringt aan het centrum der nacht
And if you close your eyes, a river, a silent and beautiful current, fills you from within, flows forward, darkens you; night brings its wetness to beaches in your soul.
En als je ze sluit; een rivier, een zoete geruisloze stroom overspoelt je van binnen uit, verduistert je: de nacht drenkt de oevers in jouw ziel
When David heard, Eric Whitacre (tekst uit bijbelboek 2 Samuel 18:33) When David heard that Absalom was slain he went up into his chamber over the gate and wept, and thus he said: My son, Absalom, my son, my son, would God I had died for thee, my son, my son. Toen David hoorde dat Absalom was gedood, ging hij op naar zijn kamer boven de poort en weende en zo sprak hij: Mijn zoon Absalom, mijn zoon, mijn zoon, had God maar toegestaan dat ik gestorven was voor jou, mijn zoon, mijn zoon!
Componisten en teksten
Soneto de la Noche, Morten Lauridsen (tekst Pablo Neruda)
Morten Lauridsen (1943) is de zoon van Deense immigranten en groeide op in de staat Oregon. Sinds 1972 is hij hoogleraar compositie aan de University of Southern California (Thornton School of Music). Lauridsen staat bekend als een van Amerika’s meest fijnzinnige en geliefde componisten. Zijn gedistingeerde muziek heeft een permanente plaats in het vocale standaardrepertoire van vele koren over de hele wereld. Zijn werk heeft een sterk mystiek karakter.De drie Nocturnes van Morten Lauridsen, zijn met elkaar verbonden door hun thematiek: de nacht, romantische liefde en een besef dat alles op spirituele wijze met elkaar verbonden is. Lauridsen houdt zich intensief bezig met muziek uit de middeleeuwen en de renaissance, wat terug te horen is in de sfeer van zijn muziek, maar ook in het gebruik van contrapunt. Sa nuit d’été, Morten Lauridsen (tekst : Rainer Maria Rilke) Si je pourrais avec mes mains brûlantes fondre ton corps autour ton cœur d’amante, ah que la nuit deviendrait transparante le prenant pour un astre attardé qui toujours dès le premier temps des mondes était perdu et qui commence sa ronde et tâtonnant de sa lumière blonde sa première nuit, sa nuit, sa nuit d’été.
Componisten en teksten
Als ik nou met mijn gloeiend hete handen Jouw lichaam van je minnaarshart kon branden, Ah hoe zou nacht in schone schijn, verand’ren Het aanziend voor verlate sterrenpracht Die al vanaf de eerste aardse stonde Verloren was en nu begon haar ronde En tastend blonde stralen licht uitzond Haar eerste nacht, haar nacht, haar zomernacht.
Cuando yo muero quiero tus manos en mis ojos: quiero la luz y el trigo de tus manos amadas pasar una vez más sobre mí su frescura: sentir la suavidad que cambió mi destino.
Wanneer ik sterf wil ik jouw handen over mijn ogen: wil ik dat het licht en het graan van jouw geliefde handen nog één maal over mij hun frisheid laten gaan: de zachtheid voelen die mijn lot veranderde.
Quiero que vivas mientras yo, dormido, te espero, quiero que tus oídos sigan oyendo el viento, que huelas el aroma del mar que amamos juntos y que sigas pisando la arena que pisamos.
Ik wil dat jij leeft terwijl ik, slapend, op je wacht, ik wil dat jouw oren doorgaan met de wind te horen, dat je de geur ruikt van de zee waar wij samen van hielden en dat je verder wandelt op het strand waar wij wandelden.
Quiero que lo que amo siga vivo y a ti te amé y canté sobre todas las cosas, por eso sigue tú floreciendo florida,
Ik wil dat waar ik van houd blijft leven en jij die ik beminde en bezong boven al het andere, blijf daarom bloesemen, blijf bloeien,
para que alcances todo lo que mi amor te ordena, para que se pasee mi sombra por tu pelo, para que así conozcan la razón de mi canto.
zodat je alles wat mijn liefde jou toewenst kunt voelen, zodat mijn schaduw over jouw haar valt, zodat iedereen de reden voor mijn lied kent.
Componisten en teksten
Sure on this Shining Night, Morten Lauridsen (tekst: James Agee)
Sure on this shining night Of starmade shadows round, Kindness must watch for me This side the ground.
In deze nacht vol glans Van sterrenschaduw rond, Let men vast goed op mij Hier op de grond.
The late year lies down the north. All is healed, all is health. High summer holds the earth.
Het najaar ligt ten noorden. Alles geheeld, gezond. Het zomert op de aarde.
Hearts all whole. Sure on this shining night I weep for wonder wand'ring far alone Of shadows on the stars.
Harten zijn heel. In deze nacht vol glans ween ik verwonderd dwalend ver alleen Van schaduw op een ster.
Ver- en hertalingen: Hans Boonstra
