Preventie van ongevallen op de zorgboerderij

Preventie van ongevallen op de zorgboerderij

Opleiding Steunpunt Groene Zorg Piet RECOUR Vormingsmedewerker NCBL preventieadviseur Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Algemeen • Doelstellingen: – Zicht krijgen op de risico’s in land- en

tuinbouw, en meer specifiek in zorgboerderijen – Motiveren om aan preventie te doen

• Inhoud: – Inleiding – wettelijke verplichtingen – Risicogebieden (kleine keuze – meer in de

publicatie) – Aanpak (speciale studiedag?)

Multimediaproduct ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt tot september 2009

Algemeen: bronnen

• Bijkomende informatie op de websites:

– – – – – –

www.groenezorg.be www.werk.belgie.be www.boerenopeenkruispunt.be http://ilvo-preventagri.be/ www.beswic.be/nl/sector/agriculture/ www.osha.gov/SLTC/agriculturaloperations/


Deel een

Inleiding Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Verschil landbouw – industrie (1) • Woon- en werkfunctie zijn verweven, waardoor ook familie en kinderen slachtoffer kunnen zijn. • Vaak kleine bedrijven waardoor verschil tussen beleid en uitvoerende functie wegvalt. De boer is niet verantwoordelijk voor anderen.

Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Verschil landbouw – industrie (2) • Door afhankelijkheid voor de prijs van zijn product is de landbouwer weinig geneigd te investeren op langere termijn in preventiemaatregelen. • Landbouwbedrijven zijn klein en verspreid over een grotere oppervlakte waardoor trends in ongevallen trager aan het licht komen. • Landbouwers hebben een onafhankelijke levensstijl waardoor ze weinig beroep doen op en vertrouwen hebben in externe preventiediensten.


Cijfers

• Gemiddeld : 630 ongevallen per jaar waarvoor 8 met dodelijke gevolgen • Europa : top 5 Landbouw is 4de gevaarlijke sector • Gemiddelde kostprijs van een ongeval in 2000: – 5000 € – 7800 € (incl. arbeidsongeschiktheid)


Oorzaken van ongevallen

Andere 12%

Trekker 8%

Verplaatsbaar niet draagbaar mechanisch gereedschap 10%

Vast mechanisch gereedschap 3%

Draagbaar mechanisch gereedschap 3%

Valpartij met niveauverschil 19%

Handgereedschap 4% Elektrische installatie 1%

Valpartij gelijkgronds 14%

Dieren 25%

Gevaarlijke stoffen 1%


Gevolgen van ongevallen

Overleden ter plaatse 1% Geen werkongeschiktheid 13%

Nadien overleden door een ongeval 0%

Gedeeltelijke tijdelijke werkongeschiktheid 27%

Volledige bestendige werkongeschiktheid 6%

Volledige tijdelijke werkongeschiktheid 47%

Gedeeltelijke bestendige werkongeschiktheid 6%


Gevolgen van een ongeval • Lichamelijk leed • Psychisch leed – Voor de gewonde persoon: handicap, trauma – Voor de omringende personen

• Financiële gevolgen – Direct : medische kosten, materiële schade, kosten voor vervanging van onderdelen … – Indirect : vermindering van de productiviteit, vertragingen, administratieve kosten … Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Waarom aan preventie doen?

• Rendabiliteit : Investering waarvan het rendement niet direct zichtbaar is, maar wel degelijk aanwezig is op middellange tot lange termijn. • Wettelijke verplichting


Welzijnswet 4 augustus 1996

• Verplichtingen voor werkgever en werknemer • Ook voor interimarbeid, leerlingen, stagairs • Centraal begrip: risicoanalyse


Welzijnswet 4 augustus 1996

domeinen: – – – – – – –

Arbeidsveiligheid Gezondheid op het werk Psychosociale aspecten (stress, pesten) Arbeidshygiëne Ergonomie Verfraaiing arbeidsplaatsen Intern leefmilieu


Wat is preventie?

• Een methode om zijn/haar werk te overschouwen: – Een ongeval is NIET te wijten aan het noodlot – Veiligheid dient steeds geïntegreerd te worden op ieder ogenblik • De aandacht vestigen op ieder voorval en vermijden dat dit voorval verandert in een ongeval • Algemene preventiefactoren: – COMMUNICATIE – ORGANISATIE VAN HET WERK – VORMING Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Beheersing van risico’s

• Risico: factor die kan leiden tot een ongeval (mens, arbeidsmiddel, materiaal, milieu)

• Ongeval: plotse situatie met schade tot gevolg • Gevaar: intrinsieke eigenschap of vermogen van een

object, proces, situatie, persoon, methode, organisatie die nadelige gevolgen kan hebben.

• Twee types arbeidsongevallen (oorzaken): – Materiële oorzaken – Menselijke fout (meerderheid van de gevallen) Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Risicoanalyse en preventiehiërarchie

• Identificeren • Evalueren • Maatregelen nemen – Het risico uitschakelen – Het risico vervangen – Collectieve bescherming – Persoonlijke bescherming – Het risico signaleren Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Identificatie van risico’s

HSA Multimediaproduct ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt tot september 2009

Evaluatie van het risico

HSA Multimediaproduct ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt tot september 2009

Het risico uitschakelen


Het risico vervangen


Collectieve bescherming


Persoonlijke bescherming

Andere personen blijven blootgesteld aan het risico Multimediaproduct ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt tot september 2009

Het risico signaleren


Bepalen van risicogrootte • Antwoorden op volgende vragen: – MOGELIJKHEID: Is de kans reëel dat dit ongeval zich voordoet? – FREQUENTIE: Wordt iemand vaak blootgesteld aan dit risico? – ERNST: Zijn de gevolgen van dit ongeval ernstig?

• Resultaat: – Rangschikking van de risico’s – Aandacht concentreren op meest acute risico’s – Onderaan de lijst: aanvaardbare situaties


Deel twee

Risico’s Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Voornaamste risico’s in land- en tuinbouw

• • • • • • • •

Vallen (hoogtes + begane grond) Machines Dieren Stofproductie Gevaarlijke producten Brandgevaar Rugklachten Psychosociale druk


Risicogebied

Valgevaar Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Verkeerd gebruik arbeidsmiddel


Aangepast arbeidsmiddel


Vallen van een hoogte


Een balustrade voorzien


Risicogebied

Machines Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Risico’s verbonden aan machines

19% (NIS) van de arbeidsongevallen

Slachtoffers : – Mannen (91% van de gevallen) – Minder dan 35 jaar oud

Vaak in geval van panne/defect


Bewegende delen van machines • Substandaard afscherming van bewegende delen van de machine • In 11x was het slachtoffer zich er van niet bewust dat hij/zij zich (deels) in de gevaarszone bevond (bijvoorbeeld met de vingers). Pm. O.a. door substandaard markering en signalering van de gevaarszones. • 6x werd de gevaarszone van de machine bewust door het slachtoffer genegeerd • Falende bediening van de machine (5x) • Falend (gebruik van) noodstop werd 6x genoemd


Activiteiten bij ongeval met machines

(waar aangegeven in het ongevalsrapport): • • • •

Verhelpen van een storing (9x) Schoonmaken van de machine (6x) Normale bediening (7x) Normaal onderhoud (1x)


Veilig werken met handgereedschap


Preventiemaatregelen machines

•

•

• • • •

Bij aankoop rekening houden met de veiligheid: CE gekeurde machines Tijdens herstellingen: machines volledig stilleggen Afschermingen en veiligheden Persoonlijke beschermingsmiddelen Signalisatie (Nederlands) Opleiding en ervaring (instructiekaarten)


Risicogebied

Dieren Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Dieren

Voedselveiligheid Dierenwelzijn Veiligheid mens



•

Onvoorspelbaar gedrag

•

Niet ideale omstandigheden: slecht aangepaste stal (vb. lichtsterkte, plaats)

•

Handelingen: •

•

Verplaatsing van runderen (vastmaken, transport) Bevruchting, kalving, verzorging, melken, scheren, voederen



• • • • • • •

Aanval, bestorming Hoefslag (poten) Kopstoot (hoorns) Verplettering Vallen Vertrappeling …


Preventie

• Onthoornen • Bepaalde reacties van het dier voorzien: – Perceptie van de dieren – Het sociaal karakter van herkauwers gebruiken (spenen, gebruik van leidster) Zoogkoeien : beschermingsgedrag voor het kalf Plaatsingsdichtheid en stalling – Vertrouwen en respect verwerven – Selectie (agressiviteit, gevoelens)


PBM


Risicogebied

Stofproductie Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Stofproductie

Slijpen van tegels Afwezigheid harde vloer in loods Hooien Oogsten Bladblazer Varkensstallen


Risicogebied

Brandgevaar Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Boerderijbrand


Branddriehoek


Bouwkundige maatregelen


Detectie


Bluswater


Blussen


Preventie


Risicogebied

Gevaarlijke producten Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Gevaarlijke producten


Gevaarlijke producten

Reinigingsmiddelen Ontsmettingsmiddelen Pesticiden Geneesmiddelen en vaccins RISICO’S: giftig, irriterend, milieugevaarlijk (op lange termijn)


Opslagplaats producten


Elektrische voorzieningen

POISON

Blustoestel binnen bereik

Goede verluchting

Afgezonderde opslagplaats Gesloten lokaal Producten geïsoleerd de bodem

Zand, zaagsel,…

Ondoordringbare vloer

Water in de nabijheid


Gebruik producten


Risicogebied

Rugklachten Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Rugklachten : risico verwijderen


Rugklachten : risico verminderen


Op hoogte regelbare werkplaatsen Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Risicogebied

Psychosociale druk Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Boeren op een kruispunt • Bij : – – – –

Psychosociale problemen Financiële moeilijkheden Juridische problemen Conflicten

• Bieden – Gratis telefonische opvang – Gratis begeleiding op het bedrijf in heel Vlaanderen – Een geïntegreerde aanpak binnen een netwerk van deskundigen, thuis in de landbouw- en tuinbouwsector – Vertrouwelijkheid – Snelle behandeling van elke oproep

• Bereiken – O476 911 846 dringende gevallen – 0800 99 138 (9-17 u) of 09 330 67 43 Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Deel drie

Aanpak Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Plan van aanpak

• Risico-inventaris – opsporen en vastleggen via plattegrond • Beoordeling van de risico’s • Aandachtspunten eerst aanpakken, net als (goedkopere) organisatorische maatregelen • Professionele hulp inroepen bij twijfel of bij zware investeringen.


Plattegrond met risico’s • Plattegrond van het bedrijf als basis • Cirkels trekken rond de risicogebieden – verschillende kleuren voor de risicogebieden • • • •

Rood Oranje Blauw Groen

brandgevaar gevaar op ongevallen HACCP milieu

– dikte van de lijnen afhankelijk van de ernst van het risico.

• Risicogebieden nummeren en oplijsten, met telkens de vereiste actie en geplande datum van uitvoering




Aandachtspunten 1. Afschermingen van bewegende delen van machines 2. Markering van gevaarszones van machines 3. Markering en signalering van de gevaarszones, en toezicht op het werken met/aan machines. 4. Voorlichting over het veilig werken met/ aan machines, vooral bij het verhelpen van storingen 5. Noodstop voorzieningen machines 6. Verschaffen / gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen bij het werken met gevaarlijke stoffen 7. Opslag en labelling van gevaarlijke stoffen 8. Voorlichting werken met gevaarlijke stoffen 9. Eerste hulpverlening 10. Lay-out / infrastructuur van het logistieke proces (vooral scheiding voetgangers/ heftrucks) 11. Zichtbaarheid voetgangers voor bestuurders 12. Gladheid van de vloeren 13. Rijvaardigheid bestuurders (opleiding, gedrag) 14. Afwezigheid van (deugdelijke) randbeveiligingen (platforms, daken) 15. Onjuiste werkmethode voor werken op hoogte Recour - www.detuinmuur.be - Steunpunt Groene Zorg tot september 2009 Multimediaproduct Piet ontwikkeld door Piet Recour © 2009 – met medewerking van Robin Desutter, bijgewerkt

Conclusie

• Veiligheid: – Manier van handelen : nadenken (en communiceren) vooraleer te handelen – Factor die efficiëntie verhoogt – Heel wat meer rendabel dan het lijkt…


Preventie van ongevallen op de zorgboerderij

Recommend Documents