Preek Mattheüs 1:1-3a en Genesis 38 – de moeders van Jezus, Tamar (preek in de serie Moeders van Jezus) Zondag 18 december 2011 – ds. D. Vonck Houten (dopen Boaz Kolkman) Mededelingen Start Advent / kaarsen aansteken / themalied Votum / zegengroet Gezang 171:1,2 Gebed (ook doopgebed) Onderwijs over de doop Formulier 3 Doopvragen Gezang 171:3 Doop Gezang 141:1,2 Zegen gebed Opwekking aan gemeente Gezang 141:3 Kindermoment/ introductie thema Moeders van Jezus: Tamar Lezing Mattheüs 1:1-3a Genesis 38 Preek Psalm 32:1,5 Woorden van het verbond Psalm 50:7,11 Gebed Collecte Psalm 138:1,4 Zegen
Introductie Vorig jaar ben ik begonnen met een serie over de moeders van Jezus. We hebben daar inmiddels drie preken over kunnen horen; over Rachab, over Ruth en over Maria. Deze morgen zal het gaan over Tamar. Ik ben benieuwd wie van de kinderen zegt: ik ben eigenlijk best wel trots op mijn vader of op mijn moeder. Als ik een beetje door zou vragen over wie je vader of wie is je moeder nou is, zullen veel kinderen vertellen over wat je vader goed kan, of wat je moeder heel goed kan en dat je daar ook wel een beetje trots op kan zijn. Maar wat nou als je vader Osama Bin Laden was bijvoorbeeld? Of –om het iets dichterbij te brengen- wat nou als je moeder een winkeldief is die iedereen hier in Houten kent omdat ze eigenlijk uit iedere winkel al wel iets gestolen heeft en daarvoor opgepakt is? Zou je dat dan ook zeggen?
1
Of, zou je als je wat ouder bent en stel dat je vader Bin Laden is… zou je dat op je Facebook-profiel erbij zetten? Zou je hem toevoegen als je een uitnodiging krijgt? Nu is het bijna kerst en denken we eraan dat de Here Jezus gekomen is. We gaan een gedeelte uit de bijbel lezen waarin ons wordt duidelijk gemaakt waar Jezus eigenlijk uit voortgekomen is. Jezus had een moeder, Maria en Maria had een moeder… en zo gaat het een heel stuk door. Nu blijkt dat er een paar vrouwen genoemd worden die eigenlijk over een heleboel dingen in hun leven niet trots zouden zijn. Waar je je zelfs misschien voor zou schamen als dat je vader of je moeder was… die zo vreemd of zulke gekke dingen deden… Maar de Here Jezus zegt: kijk, dat is ergens een moeder van Mij, heel ver terug. En Ik wil alles met haar te maken hebben, net zoals Ik met jullie iets te maken wil hebben. Want je hoort niet bij mij omdat je nou zo leuk bent of het zo goed doet –dat geldt ook voor kleine Boaz- … je hoort bij Mij omdat Ik op aarde ben gekomen, omdat Ik voor jouw zonde gestorven ben. Voor iedereen. Daar gaan we deze morgen met elkaar over nadenken. We gaan twee gedeelten lezen uit de bijbel. Eerst een klein gedeelte uit Mattheus 1 waar ons verteld wordt dat Tamar zo’n moeder van Jezus was, ergens in het voorgeslacht van Jezus. We lezen ook uit Genesis 38 waar in één hoofdstuk verteld wordt wie Tamar was en wat zij daarin met Jezus te maken heeft gehad. Het is wel goed om heel kort even te schetsen in welk kader het staat: Genesis 37 vertelt hoe Jozef in de put is gegooid. Juda had gezegd: kom, laten we hem verkopen. Jozef is verkocht voor een goed bedrag van ongeveer 2,5 keer een jaarsalaris van een herder. Dan kun je een beetje een beeld krijgen wat dit voor hen betekende. Vader Jakob rouwt enorm om het verlies van zijn geliefde zoon. Dan lezen we in Genesis 38 dat Juda weggaat. Hij zegt: ik ga er vandoor. Hij zal een gedeelte van zijn erfenis hebben opgevraagd en gaat 16 km verderop wonen. Vanaf Houten gezien ongeveer in Zeist of in Driebergen… Daar gaat Juda dus wonen en hij neemt een vrouw uit het land van de Kanaänieten. Hij krijgt kinderen en voor zijn zoon zoekt hij Tamar uit als vrouw. Dit even als inleiding op de preek.
Preek Geliefde broers, zussen, Wat een verhaal! En om het misschien nog sterker uit te drukken als je dit zo leest: wat een soap! Een verhaal dat uit de bijbel komt. Een verhaal ook waarvan je kunt zeggen dat het nog wel eens te zwaar zou kunnen zijn om het in een soap van deze tijd te stoppen; het zou wel eens kijkers kunnen kosten. Wat hier allemaal gebeurt: Onan die Tamar wel voor het plezier wil, maar vervolgens er voor zorgt dat zij niet zwanger van hem kan worden omdat hij ‘voor het zingen de kerk uitgaat’ om het maar zo te zeggen… Juda die een prostituee bezoekt en er ook nog openlijk voor moet uitkomen dat hij z’n spullen mist en mensen moet laten vragen waar die vrouw gebleven is… en Tamar, die uiteindelijk een kind krijgt van haar schoonvader…! Wat een verhaal in de bijbel!
2
Je zou kunnen zeggen dat dit een hele zwarte bladzijde is in de familiegeschiedenis. Wat zou God hiervan wel niet van zeggen! Probeer het je maar eens voor te stellen dat je zo’n situatie zou meemaken in je familie of in de buurt…. Wat zou je er zelf van denken? En wat zou God daar wel niet van denken? Dat is een belangrijk punt, daar gaan we het deze morgen over hebben: wat zou God daar van vinden? We kijken allereerst heel kort naar Mattheus 1. Mattheus 1 heb ik maar even een Linkedin van Jezus genoemd. Ik weet niet of u bekent bent met Linkedin. Het wordt heel vaak een soort biograaf genoemd, een stamboom, om duidelijk te maken waar Jezus vandaan komt. Maar ik geloof dat het niet puur een stamboom is, het is een lijst waarin wordt aangegeven: kijk, deze mensen hebben alles met Jezus te maken. Dat is Zijn netwerk om het zo maar te zeggen. Linkedin is een profiel op internet waar je verschillende mensen in je netwerk kunt hebben en mogelijk kun je wat aan die mensen hebben. Het is vooral een beetje professioneel bedoeld. Het is een netwerk van allemaal verschillende mensen die ons iets vertellen over Jezus. En volgens mij is dat de reden waarom God er voor zorgt dat Mattheus deze namen laat opschrijven en wil laten zien: kijk, die hebben alles te maken met Jezus. En dat is begrijpelijk als het verdergaat in Mattheus 1 – eerst wordt gezegd dit is een Overzicht van de afstamming van Jezus Christus, zoon van David, zoon van Abraham. Dat zijn twee typeringen waarvan je zegt: ja, die mensen zou ik wel in mijn netwerk willen hebben; De zoon van David, de grote koning. Zoon van Abraham, bij wie alles begonnen is, waar God mee gesproken heeft. Dat zijn grote namen, dat zijn namen waarvan je zegt: oké, daar heb je wat aan! Dan wordt het verder uitgewerkt: 2 Abraham verwekte Isaak, - we kennen Abraham en hebben de laatst tijd heel veel over hem gehoord omdat we in het Oude Testament bezig zijn- Isaak verwekte Jakob,- daar kun je ook van alles van vinden, maar ook een grote naam, die kom je steeds weer tegen- Jakob verwekte Juda –en ook Juda kom je zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament heel veel tegen: de leeuw van Judaen zijn broers, 3 Juda verwekte Peres en Zerach bij Tamar. Expliciet staat het hier. God wil dat we dit ene hoofdstukje niet vergeten, sterker nog: Hij wil het voor het voetlicht halen! En daar gaan we deze morgen over nadenken. Waarom? Wat is Gods doel om deze spannende en misschien ook wel weerzinwekkende situatie zo duidelijk in het voetlicht te halen? De boodschap van deze morgen is : Het is goed nieuws! God noemt Tamar Jezus’ moeder. Het is goed nieuws voor ons dat God Tamar Jezus’ moeder noemt. Dat is de reden waarom Mattheus dat hier voor ons moet neerzetten.
God redt (alleen) zondaren …. Allereerst moet Mattheus duidelijk maken dat Jezus alles te maken heeft met zondige mensen. God redt zondaren.
3
Mattheus moet direkt aan het begin duidelijk maken waarom Jezus gekomen is: om zondaren te redden. En dat zie je heel duidelijk in dit gedeelte terug. Je kunt veel verschillende dingen noemen, ik noem er een aantal: Allereerst kun je Juda een beetje typeren als de voorloper van het verhaal van de verloren zoon. Je ziet dat Juda naar zijn vader toegaat en zegt: ik wil hier niet langer bij de familie en op deze plek zijn, ik ga weg. Hij gaat weg en gaat samen met een vriend, die niets te maken heeft met het volk van God, een Kanaäniet, niet eens zo heel veel verder op wonen. Maar wel heel duidelijk in een omgeving waarin God niet geëerd wordt en waar niet gesproken wordt over de God van Abraham, Isaak en Jakob. En dan staat in vers 2 : 2 Daar viel zijn oog op de dochter van de Kanaäniet Sua. Hij trouwde haar en sliep met haar. Wat letterlijker nog: Hij zag haar, nam haar en ging in tot haar. Dat taalgebruik doet denken aan de manier waarop Esau zijn vrouw koos. Ook vrouwen die niets te maken hadden met het volk van God en wat inging tegen de oproep van Abraham en Isaak om vrouwen te zoeken in het volk zelf, vanuit de verdere familie. Het blijkt ook dat Juda en zijn vrouw in hele korte tijd drie kinderen krijgen. Al snel blijkt dat die kinderen niet opgevoegd worden met de God van Abraham, Isaak en Jacob. Ze krijgen daar niets van mee. Ze leven daar in die wereld en midden in die wereld verblijft Juda. Je ziet dat het effect heeft ook voor Juda zelf. Het heeft effect op Juda’s hart dat hij in zo’n omgeving leeft. Want als zijn eerste zoon sterft dan houdt hij zich nog aan de regels; regels die normaal waren in die tijd, die je later ook ziet terugkomen in de wet van Mozes. Hij zegt tegen zijn zoon: nu moet jij je zwagerplicht vervullen, jij moet zorgen dat Tamar alsnog een kind krijgt. Want alleen op die manier zou Tamar toekomst hebben. Maar Onan denkt: nee, dat kost mij veel te veel. Dat betekent dat ik de helft van mijn erfenis weer met iemand anders moet delen. Terwijl hij net de helft van iemand anders had gekregen, omdat Er er niet meer was… En God straft ook Onan, zo lezen we. Juda denkt: wacht even, twee van mijn zonen ben ik verloren aan deze vrouw. Er zal wel iets mis zijn met deze vrouw en hij zorgt ervoor dat ze teruggaat naar haar ouders en dat ze niet langer in zijn huis is. Dat betekent dat Tamar eigenlijk geen toekomst heeft. Ze moet in haar dracht duidelijk maken dat ze weduwe is en daarmee is zij geen geschikte partner om mee te trouwen en ze is eigenlijk gedoemd om alleen te blijven, want voor iedereen is duidelijk dat Juda zijn derde zoon niet aan haar wil verliezen. Je ziet dat Juda’s angst veel sterker is dan het geloof in het recht, in wat goed is en in wat hoort. Vervolgens lezen we in dat verhaal dat ook op een hele andere manier die zonde en die rotzooi naar voren komt. Want Tamar ziet het en denkt: dit is niet eerlijk, het klopt niet. En ze gebruikt de situatie dat Juda’s vrouw is overleden en hij onderweg is naar een feest waar het normaal was dat er prostituees waren en de vruchtbaarheid werd gevierd, ook door middel van seks met prostituees. Zij gebruikt het gat dat geslagen is in Juda’s hart. Niet alleen door het verliezen van zijn vrouw, maar vooral en bovenal doordat hij niet leeft met God. Ze verleidt hem en zorgt ervoor dat ze zwanger wordt van hem. En ja, ze zorgt er voor dat ze zekerheid heeft. Dit is haar laatste redmiddel en ergens was het in die tijd nog niet zo heel vreemd om dit te doen. Want in de wetten van die landen werd aangegeven dat wanneer de zoons de verplichting niet zouden kunnen vervullen, dat de vader het dan zelf moest doen. Dus ergens in Tamars denken zat dat er op deze manier er recht werd gedaan. Daarom vraagt ze naar Juda’s rijbewijs en naar z’n creditcard. Zo moet je dat een beetje voorstellen bij die staf en het snoer. Het zijn hele persoonlijke
4
eigendommen, die op zich niet zo heel veel waard zijn, maar die wel heel veel waard zijn in het dagelijks leven. Dan zie je Juda’s reactie. Ook in die reactie zie je dat hij het leven met God mist, want Juda maakt zich veel drukker om de reactie van mensen dan om God. Als zijn vriend haar niet weet terug te vinden, zegt hij: oké, laat het nu maar rusten want de mensen zouden ons hierom nog kunnen gaan verachten; de mensen zouden kunnen denken: wat is hier eigenlijk precies gebeurd… De schaamte om wat mensen denken zorgt ervoor dat hij zich hierin terugtrekt. Maar je leest er niets over dat het hem ergens stoort in de relatie maar God toe. Tenslotte zie je het eigenlijk tot een soort climax komen wanneer zichtbaar en duidelijk wordt dat Tamar zwanger is en dat het wel moet zijn dat ze met iemand anders gemeenschap heeft gehad. En ook daar werd dat bestempeld als hoererij. Juda zegt: zij moet sterven. Dat is normaal met die wet. Maar Juda had precies hetzelfde gedaan. Tamars zonde verblindt hem om zijn eigen zonde onder ogen te zien. Jezus Christus kwam om zondaren te redden. En denk nu vooral niet wanneer je dit verhaal hoort: wat een vreemd verhaal en wat een gekke mensen in die tijd. Denk dat vooral niet, want je loopt het risico om dan te zeggen: maar ik heb het niet zo heel hard nodig dat Jezus Christus voor mij gestorven is. Want wat is hierin voor ons vreemd? Voor mensen die leven in een wereld waarin je op allerlei manier merkt dat je daar effect van voelt in je leven, dat je daar door beïnvloed wordt… En hoevaak is bij ons ook de angst niet veel sterker dan het geloof om recht te doen, waardoor we dingen verzwijgen, of niet eerlijk zijn? Hoevaak maken wij misbruik van het gat bij iemand anders? Het gat in het hart …. Hoevaak maken wij daar misbruik van? Dat kan zijn door een scharreltje te zoeken wanneer jij je niet lekker voelt … het kan zijn door achter het internet te krijgen waar mensen met een diep gat in hun hart zich blootgeven... het kan zijn door je eens lekker af te reageren op de ander die daar niet tegen bestand is. Vul het maar voor je in … Hoevaak maken wij daar niet misbruik van. Al deze dingen zijn hele menselijke dingen. En Jezus Christus wil ons duidelijk maken: precies daarom ben Ik gekomen! God redt –en ik het er tussen haakjes bijgezet- alleen zondaren. Alleen voor mensen die een dokter nodig hebben is Hij de dokter. Door Tamar te noemen in het geslachtsregister, wil Jezus Christus duidelijk maken dat Hij mensen kent en dat Hij juist daarvoor gekomen is. Jezus redt zondaren uit vrije genade …. Het goede nieuws is dat God zondaren redt! En dat doet Hij uit vrije genade. Helemaal vrije genade. Want hoe zit dat nu dan dat Er en met Onan? Dat is toch vreemd als je dat leest… 7 Er was slecht in de ogen van de HEER, en daarom liet de HEER hem sterven.
5
En vervolgens lezen we bij Onan hetzelfde: 10 Wat hij deed was slecht in de ogen van de HEER, en daarom liet de HEER ook hem sterven. Heel gemakkelijk kun je zeggen: maar waarom, het verbaast me…. Het evangelie is dat het niet verbazingwekkend is dat God dit deed! Dat is niet zozeer de zaak die verbazingwekkend is. Wat wel verbazingwekkend is, is dat God Juda liet leven! En Tamar liet leven! Dat is het verhaal dat de bijbel duidelijk wil maken. Daarin gaat het over redding! God staat in Zijn recht om te zeggen: en nu is het afgelopen. De bijbel maakt iedere keer weer duidelijk: het loon van de zonde is de dood. En daarom klonk het vanmorgen al bij de doop –en het kan haast vreemd in de oren klinken en de doopouders hebben er op geantwoord- de vraag: geloven jullie dat Boaz aan het eeuwig oordeel van God ook onderworpen is; dat God ook hem zou kunnen straffen en zou kunnen zeggen: met jou wil Ik niets te maken hebben, omdat jij Mij niet eerst en omdat jij niet leeft naar Mijn wil… God staat in Zijn recht om dat te doen. En de bijbel maakt steeds weer duidelijk dat het loon van de zonde de dood is. Wie dat niet gelooft en zegt: ach, het zal toch wel een klein beetje meevallen… wederom, vraag jezelf heel goed af: heb jij Jezus Christus wel echt nodig? Want Jezus Christus is gestorven voor jou! Voor ons! Als je naar Jezus Christus kijkt dan zie je dat het loon van de zonde de dood is. Alleen heeft Hij dat gedragen voor ons. Het mooie is: Gods plan is sterker dan de dood! God wil mensen redden door de dood heen. En ook hierin zie je dat al terugkomen. En dat is genade; dat is dat God zegt: oké, zo hoort het, maar Ik ga het anders doen. Mijn plan is groter. Ik ga hier verder in en ondanks de zonde en de rotzooi wil Ik hierin aanwezig blijven, wil Ik trouw blijven. God had aan Abraham, Isaak en Jakob beloofd: Ik zal zorgen dat jullie een groot volk krijgen. En Juda blijkt uiteindelijk de vierde zoon te zijn –de eerste drie broers gaan aan hem voorbij- die het eerstgeboorterecht krijgt om het maar zo te noemen; Juda vinden we terug in de lijn. Gods plan met Juda gaat ook hier doorheen, ook door de fase van verloren zoon zijn heen. Het plan van Tamar lukt, want je zou je kunnen afvragen waarom Juda helemaal niks doorheeft en dat hij haar niet herkent.. Ik geloof dat je daarin iets moet zien dat God wil zorgen dat Zijn plan slaagt. Tamar wordt zwanger van dat moment, van die ene keer. God is het die leven geeft. Dat belijden we hier. God is het die leven geeft en God laat hier een kindje geboren worden. In die kleine dingen zie je steeds weer God aan het werk, omdat Hij het beloofd heeft, omdat Hij het doet. Daar komt nog eens bij dat ze een tweeling krijgt.
6
Een tweeling, waarin weer iets naar voren komt wat bij Jacob en Esau gebeurde; de eerste en de tweede, waarbij de volgorde weer omgedraaid wordt. God handelt ondanks de zonde in genade om te redden. Zo wil Hij Juda en Tamar redden en zo wil Hij ook Boaz redden – we hebben het vanmorgen bij zijn doop gehoord- en zo wil Hij u, jou en mij redden. Jezus redt zondaren uit vrije genade door geloof in Jezus Christus. Er hoort nog één aspect bij. De zin is pas af en het is pas evangelie wanneer we zeggen: God redt zondaren uit vrije genade door geloof in Jezus Christus. Alleen door Jezus Christus worden wij gered! Dat betekent dat we hier in dit gedeelte al iets kunnen zien van dat geloof. Welliswaar nog niet in Jezus Christus zelf, want die kende ze natuurlijk nog niet … en toch dat we hier iets kunnen zien van geloof. Hoe dan? Allereerst maar eens kijken naar Tamar. Tamar had kunnen zeggen: oké, ik leg mij hier bij neer. Tamar had kunnen zeggen: ik ga mijn eigen leven leiden en ze had op heel veel manieren toch kunnen zorgen dat ze ergens een leven zou kunnen opbouwen. Maar Tamar kiest ervoor: ik moet en ik zal kinderen van Juda krijgen. Ze blijft daarin zo op Juda gericht, ondanks alles. Je zou kunnen zeggen: ergens verwacht zij van Juda hierin nog heil, redding… Haar hoop is daarop gericht als zij dit doet, ondanks dat ze weet dat ze het leven kan laten. En dat zie je ook in het tweede punt dat hierover gaat: recht moet geschieden. Ze is onderweg naar de brandstapel en pas dan laat ze de spullen bij Juda bezorgen. Juda had kunnen zeggen: weet je, wat heeft dat nou allemaal met mij te maken … Juda had kunnen zeggen: het is een foutje van mij geweest, ik ben hier niet helemaal oprecht in geweest, maar zij moet ter dood gebracht worden… Juda had de touwtjes in handen wat dat betreft. Haar leven hing van hem af. Maar ze zorgt ervoor dat die spullen bij Juda komen en ze zegt: er moet recht geschieden, er moet duidelijk zijn wat hier gebeurd is, ook al laat ik het leven. Daarin wijst zij ergens op Jezus Christus. Ook Jezus Christus schuwde de dood niet om recht te laten geschieden, sterker nog: Hij stierf. En alleen op die manier kon er recht geschieden. Ergens zie je hier een vooruitwijzing in naar Jezus Christus. Maar ook bij Juda, kijk maar. Juda is heel duidelijk geweest: deze vrouw moet ter dood gebracht worden. En dan staat er: 26 Juda herkende ze –zijn staf en zegel- en zei: ‘Zij is onschuldig maar ik niet, want ik heb haar niet aan mijn zoon Sela gegeven.’ Dat hoort bij geloof in Jezus Christus. Dat hoort bij antwoorden op genade; zeggen en erkennen: wat ik gedaan heb is niet goed geweest. Juda is er duidelijk over: wat hier gebeurd is, daar is Tamar niet schuldig aan. Het is geboren uit mijn gedrag, omdat ik niet eerlijk heb gehandeld en daarom is zij onschuldig en ben ik schuldig.
7
Juda belijdt openlijk zijn schuld. Dat laat geloof zien. En het tweede aspect hoort daar ook bij, zeker en we hebben het deze morgen al verschillende keren gehoord: we worden ook opgeroepen tot een nieuwe gehoorzaamheid – en het is zo mooi om dat bij Juda te zien. Hij zegt: ‘Zij is onschuldig maar ik niet, want ik heb haar niet aan mijn zoon Sela gegeven.’ En dan staat erbij: Hij had geen tweede keer gemeenschap met haar. Juda erkent het, hij neemt haar in huis en zorgt ervoor dat de kinderen verder zullen opgroeien, maar er staat bij: hij wil zich vanaf nu houden aan de regels van God. Hij heeft ingezien: die was niet goed. Omdat hij weet dat God er een afschuw van heeft en niet wil dat dit soort relaties in stand blijven omdat het om een incestueuze relatie tussen een schoonvader en schoondochter gaat, staat erbij: en hij onthield zich van seks met haar. Dat laat zien dat Juda geleerd heeft. Dat laat zien dat hij wil antwoorden naar God toe. Dat is geloven in Jezus Christus. En we zien dat het uiteindelijke allemaal heel veel zegen oplevert: Peres wordt geboren, later wordt Boaz geboren, en dan wordt er weer teruggewezen naar Peres. David wordt later geboren en uiteindelijk wordt Jezus Christus zelf geboren. God redt zondaren en doet dat in volkomen vrije genade en keuze, maar altijd in antwoord en reactie en in vraag en geloof naar Jezus Christus. Zie zo uit naar kerst. Leef daar zo naar toe. En ook: ontdek in je leven waarin jij Jezus Christus nodig heb. Pas dan kun je echt kerst vieren! Pas dan kun je echt blij zijn dat Hij gekomen is, ook voor jou!
Amen
8
