Portretrecht. Daniël Haije Vrije Universiteit. Plan van behandeling. Wat is een portret? Click to edit Master text body body

Portretrecht Daniël Haije Vrije Universiteit Amsterdam, 18 oktober 2011

Plan van behandeling • Wat is een portret? • In opdracht gemaakt portret (artt. 19 en 20 Aw). Verbodsrecht geportretteerde • Niet in opdracht gemaakt portret (art. 21 Aw). Redelijk belang (privacybelang & financieel belang) • Stem, naam en andere persoonskenmerken

Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Wat is een portret?

1

24-11-2011

Click to edit Master text body body

Wat is een portret? • Een herkenbare afbeelding van het gelaat van een persoon, met of zonder weergave van verdere lichaamsdelen, op welke wijze zij ook vervaardigd is (MvT Aw) • “Afbeelding van het gelaat” – een hard criterium?


Wat is een portret? • Ook een afbeelding en profil waarbij de ogen niet zichtbaar zijn is een portret (HR 20 oktober 1987, NJ 1988, 277 Naturistengids) • Het gaat om de herkenbaarheid. Wie de geportretteerde kent, herkent deze in de afbeelding.


Wat is een portret? • HR: Onjuist […] is […] dat om de afbeelding van iemands gelaat te kunnen aanmerken als een portret in de zin van deze wetsbepaling [art. 21 Aw, DH] niet alleen nodig is dat wie de afgebeelde kent, hem uit de afbeelding kan herkennen, maar dat bovendien is vereist dat wie de afgebeelde niet kent, zich uit de afbeelding van diens gelaat daarvan een (duidelijke) voorstelling kan maken.


2

24-11-2011


Wat is een portret? • Niet uitsluitend de afgebeelde gelaatstrekken hoeven tot herkenbaarheid te leiden. Ook andere factoren, zoals een kenmerkende lichaamshouding kunnen volgens de HR daarbij een rol spelen. • HR: Ook de verdere door het middel geponeerde vereisten […] dat uitsluitend de afgebeelde gelaatstrekken tot herkenning moeten leiden en dat daarbij niet ook een typerende lichaamshouding een rol mag spelen, vinden geen steun in het recht.


Wat is een portret? • Afbeelding van een ‘afgeblokte’ persoon kan een portret zijn (HR 2 mei 2003, NJ 2004, 80 Breekijzer) • HR: dat het geheel of gedeeltelijk onherkenbaar maken van het gelaat van een afgebeelde persoon niet eraan in de weg behoeft te staan dat sprake is van een portret in de zin van art. 21 Aw., nu ook uit hetgeen de afbeelding overigens toont, de identiteit van die persoon kan blijken • Het gaat om de herkenbaarheid van de geportretteerde, en herkennen mag ook uit rest afbeelding Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Wat is een portret? • HR: Hierbij verdient nog opmerking dat door het afblokken of anderszins onherkenbaar maken van het gelaat het onrechtmatige karakter van de uitzending in het kader van het onderhavige programma niet wordt weggenomen, maar eerder wordt geaccentueerd, aangezien bij het grote publiek immers allicht de indruk zal ontstaan dat een aldus afgebeelde persoon als verdachte, zo niet als schuldige moet worden aangemerkt. • M.a.w.: afbalken criminaliseert. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

3

24-11-2011



Look-alikes • Sterke persoonsgelijkenis is nog geen portret (Pres. Rb. Amsterdam 22 december 1994, AMI 1995/7 Sylvia Millecam) • Pres.: Partijen zijn het erover eens dat niet Millecam, maar het model Claudia voor de foto heeft geposeerd. De foto kan dan ook uitsluitend een portret zijn van Claudia. Ook de door Millecam gestelde visuele gelijkenis […] kan niet leiden tot het oordeel dat de foto van Claudia een portret van Millecam is in de zin van art. 21 Auteurswet.


Look-alikes


4

24-11-2011


Look-alikes


Look-alikes • Portret is niet de persoon. Portret is de afbeelding van een persoon (Vzr. Rb. Breda 24 juni 2005, AMI 2005/5 nr. 14 Katja Schuurman/Yellow Bear Company). • Toepassing Breekijzercriterium: ook zonder overeenstemmende gelaatstrekken, maar mét andere identificerende factoren een portret.


Portret in opdracht (artt. 19 en 20 Aw)

5

24-11-2011


Wat is een portret in opdracht? • Portret in opdracht: een portret dat is gemaakt als gevolg van een opdracht die door of vanwege (of ten behoeve van) de geportretteerde is gegeven (art. 19 lid 4 Aw). • Aanbod en aanvaarding. Ingaan op aanbod tot portretteren door sneltekenaar = in opdracht. Enkel toestemming om af te beelden is geen opdracht (model). • Verbodsrecht geportretteerde. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Wat is een portret in opdracht? • Art. 20 lid 1 Aw: Tenzij anders is overeengekomen is degene, wien het auteursrecht op een portret toekomt, niet bevoegd dit openbaar te maken zonder toestemming van den geportretteerde of, gedurende tien jaren na diens overlijden, van diens nabestaanden. • Vaste rechtspraak: geldt ook ten aanzien van derden, niet alleen ten aanzien van de auteursrechthebbende.


Portret niet in opdracht (art. 21 Aw)

6

24-11-2011


Portret niet in opdracht: art. 21 Aw • Art. 21 Aw: Is een portret vervaardigd zonder daartoe strekkende opdracht, den maker door of vanwege den geportretteerde, of te diens behoeve, gegeven, dan is openbaarmaking daarvan door dengene, wien het auteursrecht daarop toekomt, niet geoorloofd, voor zoover een redelijk belang van den geportretteerde of, na zijn overlijden, van een zijner nabestaanden zich tegen de openbaarmaking verzet.


Redelijk belang = slechts stap 1 • HR 21 januari 1994, AMI 1994, p.93 (Ferdi E.): […] dat, ingeval in het kader van een perspublikatie en zonder daartoe strekkende opdracht van de geportretteerde vervaardigd portret buiten diens toestemming openbaar wordt gemaakt onder zodanige omstandigheden dat deze openbaarmaking een inbreuk vormt op zijn recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer, het antwoord op de vraag of die openbaarmaking jegens hem onrechtmatig is, slechts kan worden gevonden door een afweging die met inachtneming van alle bijzonderheden van het gegeven geval ertoe strekt na te gaan welk van beide fundamentele rechten in dit geval zwaarder weegt. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Redelijk belang = slechts stap 1 • Belang geportretteerde vs. belang informatievrijheid. • Ook het belang van public figures als politici en andere celebrities legt gewicht in de schaal. “Hoge bomen vangen veel wind” gaat niet voor 100% op. • Celebrities kunnen zich verzetten tegen foto’s in de roddelpers die los staan van de uitoefening van een officiële openbare functie en uitsluitend betrekking hebben op details uit hun privéleven, want zulke foto’s leveren geen bijdrage aan een publiek debat (EHRM 24 juni 2004, NJ 2005, 212 Caroline van Hannover). • EHRM: the Court considers that the publication of the photos and articles in question, of which the sole purpose was to satisfy the curiosity of a particular readership regarding the details of the applicant's private life, cannot be deemed to contribute to any debate of general interest to society despite the applicant being known to the public .


7

24-11-2011


Redelijk belang: wat is dat?

Privacybelangen

Financiële belangen


Privacybelangen

Zedelijk belang: respectering van morele waarden of eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (HR 1 juli 1988, NJ 1988, 1000 Vondelpark) Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Privacybelangen •

HR: dat uit het recht van een ieder op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer, dat naar zijn inhoud mede door art. 8 EVRM wordt bepaald, voortvloeit dat indien de openbaarmaking van een portret op dit recht inbreuk maakt, in beginsel sprake is van een redelijk belang van de geportretteerde als bedoeld in art. 21 Aw dat zich tegen die openbaarmaking verzet. Of van zodanige inbreuk sprake is hangt af van de feitelijke omstandigheden, met name de aard en mate van intimiteit waarin de geportretteerde is afgebeeld, terwijl ook het karakter van de foto en de context van de publikatie van belang kunnen zijn.


8

24-11-2011


Privacybelangen

Vzr. Rb. Amsterdam 19 juni 2008, LJN: BD4785 en Hof Amsterdam 27 januari 2009, AMI 2009, nr. 6 (De Rooij-Hollandse Hoogte) Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Privacybelangen • Vzr.: (…) een onschuldige foto die op geen enkele wijze compromitterend of aanstootgevend is. (…) Het kan zo zijn dat Rooij-Van den Boogaard [sic] niet graag gefotografeerd wordt, maar dat is onvoldoende om een redelijk belang aan te nemen. • Hof: Het is op zich begrijpelijk dat De Rooij bezwaar heeft tegen publicatie van de foto […]. In het midden kan blijven of dit […] een redelijk belang oplevert op grond waarvan zij zich […] kan verzetten.


Privacybelangen • Hof: Het belang van de informatievoorziening. brengt mee dat berichtgeving zoals hier aan de orde moet kunnen worden voorzien van illustratiemateriaal, zoals foto's van de werkelijkheid. Het is daarbij onvermijdelijk dat foto's van toevallige passanten worden gepubliceerd. De foto waar het in dit geding om gaat, is neutraal. Ook kan - objectief gezien - niet worden gezegd dat de foto op enigerlei wijze compromitterend of diskwalificerend is of een zodanig effect heeft.


9

24-11-2011


Een iets minder subtiel voorbeeld….


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.”


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.” • Vzr. Rb. Amsterdam 17 april 2008, IEPT20080417 (Portret in Fitna) • Portret? • Redelijk belang? • Schade? • NB: auteursrecht fotograaf


10

24-11-2011


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.” • Portret • Vzr. Een portret is een herkenbare afbeelding van het gelaat van een persoon. Bij een vergelijking van de foto van Edin met die van Mohammed B. is duidelijk dat het om twee verschillende personen gaat. De gelijkenis is in ieder geval niet zodanig dat geen sprake zou zijn van een portret van Edin. Edin kan zich in dit geding dus op zijn portretrecht beroepen.


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.” • Redelijk belang • Vzr.: Door het opnemen van zijn foto in Fitna is zijn portretrecht onmiskenbaar geschonden.


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.” • Schade • Vzr.: […] dat het portret van Edin is gebruikt in een film waarover veel ophef is (geweest) en die tot veel heftige reacties, in binnenen buitenland, heeft geleid. […] De portretfoto van Edin is in de film uit de context gehaald waarvoor die foto was bedoeld. Edin wordt daardoor ten onrechte voorgesteld als pleger van een zeer ernstig misdrijf, te weten de moord op Theo van Gogh. […] Het verweer van Wilders dat de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan Edin kan worden toegerekend – als Edin niet als Mohammed B. had geposeerd dan was de vergissing niet gemaakt – lijkt vooralsnog in een bodemprocedure een goede kans van slagen te hebben […].


11

24-11-2011


Praktijkvoorbeeld: “Pseudo-Mohammed B.”


Voorbeelden privacybelangen

Veiligheidsbelang: (Vzr. Rb. Amsterdam 21 november 2002, Mf 2003-I Endstra/Quote I en Vzr. Rb. Amsterdam 22 november 2002, Mf 2003-II Endstra/Quote II) Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Voorbeelden privacybelangen • “Meneer Holleeder ken ik ja. Zoals iedere Amsterdammer. Maar ik heb geen band met hem. Ik heb hem weleens gezien bij restaurant Le Garage, maar ik heb nooit met hem aan tafel gezeten.” • Afweging tussen privacybelang en de persvrijheid (vrijheid van meningsuiting).


12

24-11-2011


Voorbeelden privacybelangen

Voorkomen van suggestie ondersteuning aangeprezen product of dienst: HR 2 mei 1997, NJ 1997, 661 Discodanser Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Voorbeelden privacybelangen • HR: dat de geportretteerde in beginsel steeds een redelijk belang zal hebben om zich te verzetten tegen gebruik van zijn portret als ondersteuning van een commerciële reclame-uiting. De opname van een portret in een reclame voor een produkt of dienst heeft immers tot gevolg dat de geportretteerde door het publiek geassocieerd zal worden met dat produkt of die dienst, waarbij het publiek in het algemeen — en doorgaans terecht — ervan uit zal gaan dat het gebruik van het portret niet zal zijn geschied zonder toestemming van de geportretteerde en de opname van het portret in de reclameuiting zal opvatten als een blijk van publieke ondersteuning van het produkt of de dienst door de geportretteerde. • En dat is een schending van privacybelang. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Gebruik portret in reclame: politici


13

24-11-2011


Gebruik portret in reclame: politici • Rb. Amsterdam 2 februari 2005, IER 2005/3, nr. 44 Staat/Kijkshop • Rb.: Alleen al het bezwaar tegen het in verband worden gebracht met een anders commerciële activiteiten vormt in beginsel een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer, en brengt mee dat sprake is van een redelijk belang als bedoeld in artikel 21 Aw. • Verzuim toepassing Discodanser-criterium! • Wél denigrerend.


Gebruik portret in reclame: royalty


Financiële belangen: commercieelportretrecht • HR 19 januari 1979, NJ 1979, 383 (‘t Schaep met de vijf Pooten). • Erkenning ‘verzilverbare populariteit’. • Van groot praktisch belang voor celebrities, want: deel van hun broodwinning!


14

24-11-2011


Financiële belangen: commercieelportretrecht • HR: (…) kan […] van een redelijk belang ook sprake zijn, wanneer de populariteit van geportretteerden, verworven in de uitoefening van hun beroep, van dien aard is, dat een commerciële exploitatie van die populariteit door enigerlei wijze van openbaarmaking van hun portretten mogelijk wordt. Het belang van de geportretteerden om dan in de voordelen van zulke exploitatie mee te kunnen delen door de openbaarmaking van hun portretten voor commerciële doeleinden niet te hoeven toelaten zonder daarvoor vergoeding te ontvangen, is een redelijk belang in de zin van art. 21.


Commercieel portretrecht

Hof Amsterdam 14 april 2009, AMI 2009, nr. 19 (Tirion/Sauerbreij en Elhorst) Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Commercieel portretrecht • Verzilverbare populariteit? • Hof: (…) Hun in dit geding omstreden foto's zijn genomen onderscheidenlijk op de Nederlands Kampioenschappen 2006 en op de World Cup 2005. Een en ander maakt naar het oordeel van het hof voorshands aannemelijk dat zij - in elk geval binnen de kring van liefhebbers van de snowboardsport enige bekendheid zullen hebben. • Waar het om gaat is echter of die bekendheid ook verzilverbaar is, dat wil zeggen of ze zodanig is dat commerciële exploitatie ervan door openbaarmaking van portretten redelijkerwijs mogelijk kan worden geacht. Die verzilverbaarheid zou kunnen blijken uit het metterdaad exploiteren van het portretrecht door Sauerbreij en Elhorst. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

15

24-11-2011


Commercieel portretrecht • Dat de populariteit van Sauerbreij en Elhorst verzilverbaar is, zou volgens hen ook kunnen worden afgeleid uit het feit dat Tirion uit commerciële overwegingen van de portretten gebruik maakte. • Als de portretten met het oog op de identiteit van de geportretteerden en wegens een daaraan toegeschreven wervende kracht gebruikt zouden zijn, zou dat toch slechts kunnen werken ten opzichte van hen die de geportretteerden goed genoeg kennen om hen te herkennen […]. Gastcollege portretrecht VU Amsterdam, 18 oktober 2011

Voorbeelden commercieel portretrecht


Stem, naam en andere persoonskenmerken

16

24-11-2011


Persoonlijkekarakteristieken • Pres. Rb. Amsterdam 7 juli 2000, KG 2000, 115 (Staat/Monsterboard) • Pres.: Uitgangspunt is dat in onze samenleving niemand het behoeft te dulden dat zijn persoonlijke karakteristieken tegen zijn wil worden gebruikt ter ondersteuning van commerciële activiteiten van een ander. Alleen al het bezwaar tegen het in het verband gebracht worden met een anders commerciële activiteiten vormt voldoende rechtvaardiging voor een rechterlijk verbod. Dit ongeautoriseerde gebruik door een ander vormt al een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer.


Naam: Pogorelich • Verzilverbare populariteit ook ingeval van gebruik naam (Rb. Rotterdam 4 februari 1994, NJ 1995, 39 Pogorelich/Honda)


Naam: Katja Buurman


17

24-11-2011


Naam: Sonja, Bakker bij Bolletje


Naam: Dick, Advocaat bij Bolletje


Stem


18

24-11-2011


Daniël Haije [email protected] 020 – 305 30 60 Hoogenraad & Haak, advertising + IP advocaten [email protected] t +31 (0)20605 3066 f +31 (0)20605 3069 PO Box 76780 1070 KB Amsterdam

19

24-11-2011


Portretrecht. Daniël Haije Vrije Universiteit. Plan van behandeling. Wat is een portret? Click to edit Master text body body

Recommend Documents