PORT BETAALD ~!. ~ voo r ve ldbiologie

PORT

BETAALD

~!. ~

voo r ve ldbiologie

Dit blad is het gezamenlijke tijdschrift van het IVN en de KNNV, beide afde­ ling Zwolle. In de loop van 1993 werd besloten de afdelingsorganen, respectie­ velijk De Tureluu r en Fritillaria, binnen het kader van de onderlinge samenwer­ king samen te laten gaan in Het Zwols Natuurtijdschrift. Het blad verschijnt 5 keer per jaar met een oplage van 500 exemplaren.

Werkgroepen Zowel IVN als KNNV hebben werkgroepen.

Hieronder volgt een overzicht van de coördi­

natoren.

IVN Excursies Cursussen

Jaargang 1 - nummer 3 - april 1994

Natuurgidsencursus

Eindredactie:

Jeugdwerkgroep

Namens het IVN Joke Calj ouw - Huibertplaat 53 ­ 8032 DJ Zwolle - 'Ir 540579 ( inleveradres voor het geschreven materiaal van het IVN)

Kabouterpad

De eindredactie voor dit nummer werd namens het IVN gezamenlijk gedaan door J oke Caljouw en Femmy Mulder.

Paddenwerkgroep

Namens de KNNV Peter van Dam - Tesjeslaan 37 ­ 8042 HH Zwolle - '6' 220912 ( inleveradres voor alle kopij op floppy en het geschreven materiaal

van deKNNV)

lliustraties

Typewerk

: Betty Schellevis, tenzij anders ver­ meid : Diet ter Stege Hans Lindeboom Carla Luchtmeij er

Verzending

: Joke Karssing

Druk

: Freek Veldman Ijsselmuiden

Het omslag is gedrukt op: Gainsborough, gekleurd recycled papier en

Agnes Neimeijer 05729 - 1955 Han van Buuren 'Ir 038 -216015 Lenie van Eijsden 'lf 05720 - 53271 Femmy Mulder 'Ir 038 - 547960 Greet Meima 'Ir 038 - 228018 Derk Berends 'Ir 038 - 539635 Fenna Westers 'Ir 038 - 224387 Teuni Lindhoud 'Ir 038 - 657772 'Ir

Stands Depot

KNNV Vogelwerkgroep

Gerrit Gerritsen 038 - 228122 Hendrikus vld Laan 'Ir 038 - 650516 Peter van Dam 'Ir 038 - 220912 Bert Dijkstra 'Ir 038 - 546912 Gerrit Gerritsen 'Ir 038 - 2281 22 'Ir

Plantenwerkgroep Insektenwerkgroep Zoogdierenwerkgroep Natuurbescherming

Voor het vierde nummer van het Zwols Natuurtijdschrift moet de kopij zijn inge­ leverd op 29 april a.s.! Lever de tekst zo 'kaal' mogelijk in: dus zonder vet, cursief, onderstreept, bijzon­ dere lettertypes, kaders, enz. Bij voorkeur op een virusvrije floppy, 3,5 inch, in Word Perfect (t/m 6,0). De kopij mag natuurlijk ook geschreven worden ingeleverd.

het binnenwerk op Bioset. houtvrij chloorvrij offset zonder optische

witmakers. l everancier: Grafisch Papier, Andelst

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 59

Onder de loep rubriek voor bijzondere waarnemingen

De ruigpooIuil aan de Veerallee is dus het eerste 'levensteken' van ruigpootuilen in ons land sinds '86.

Ruigpootuil in Zwolle ( Aegolius funereus ) We hebben het allemaal in de krant kunnen lezen: tegen de ruiten van een scholencom­ plex aan de Veerallee is in oktober '93 een ruigpootuil verongelukt. Helaas een dode, maar toch zeer bijzondere waarneming. herkenning

Op het eerste gezicht lijkt de ruigpootuil op een steenuil, maar dan voorzien van een opvallend dikke kop. Verwisseling is echter nagenoeg uitgesloten, want de broedbiotopen van beide soorten zijn geheel vers.chillend. Ruigpootuilen zijn bosbewoners. Aan deze wetenschap heb je overigens weinig bij de vondst van een raamslachtoffer in een stede­ lijke omgeving. Wel krijg je dan een redelijk beeld van de wat langere staart en vleugels. De iris heeft dezelfde gele kleur, die we zo goed van de steenuil kennen. waarnemingen in Nederland

De historie van de ntigpootuil in Nederland is nog maar kort. De eerste waarneming betrof in 1971 een verkeersslachtoffer bij Gieten. Het was een vogel in jeugdkleed. Twee jaar later werden in diezelfde omgeving twee roe­ pende mannetjes geteld. Het jaar daarop is er vervolgens een broedgeval mislukt, omdat een eekhoorn bovenop het legsel ging wonen. In 1977 waren er zelfs vier roepende ntig­ pootui/en en wederom een mislukt broedge­ val omdat dit keer de eieren onbevrucht bleken te zijn. Sindsdien waren er tot 1986 nog enkele waarnemingen van roepende mannetjes en enkele winterwaarnemingen. Allemaal op de Hondsrug in Drente. Alleen in '75, '79 en '80 werden elders ruigpootuilen waargenomen: een exemplaar bij Farmsum, een roepend mannetje bij Cuyk in Brabant en vervolgens een verkeersslachtoffer bij Lely­ stad.

de ruigpooluil van de Vecrallec is inmiddels opgezet, maar vanwege het minder goede resultaat gebeurt dat opnieuw voor het Natuul1l1usenm toto (',cmt (,JCrritscn

gebiedsuitbreiding

De dichtstbijzijnde populatie ntigpootuilen bevindt zich op de Lüneburgerheide in Ne­ dersaksen, Duitsland. Daar werd de soort pas in 1938 als broedvogel vastgesteld. Uit ring­ gegevens in Finland is gebleken, dat jonge ruigpootuilen soms honderden kilometers afleggen, op zoek naar nieuwe voedsel- en broedgebieden. In oktober 1975 werd in Farmsum, Groningen, een jonge nligpootuil gevonden, die in mei van datzelfde jaar op de Lüneburger Heide was geringd. Over het algemeen wordt de ruigpootuil beschouwd als standvogel, die gunstige broedresultaten Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 60

'uitbuit' om z'n verspreidingsgebied te vergro­ ten. De komst van de eerste ruigpootuil in 1971 zou hiermee kunnen worden verklaard. Van een uitzonderlijk hoge jongenproduktie in dichtbij gelegen populaties was echter in die tijd geen sprake. Wel was dat het geval in 1977. De verspreiding van de ruigpootuillijkt dus niet uitsluitend afhankelijk te zijn van een goed broedseizoen.

sten van de zwarte specht. Hier en daar maakt hij ook gebruik van nestkasten. eten en gegeten

Het voedsel van de ruigpootuil is gevarieerd: muizen en spitsmuizen, maar ook eekhoorns, lemmingen, vleermuizen, vogels, kikkers en kevers. De gevangen vogels variëren in groot­ te van goudhaan(je tot en met grote l~ister.

harem bezitters

Buiten het broedseizoen leven ruigpootuilen bij voorkeur solitair. Zodra de 'lentekriebels' toeslaan, verandert dat gedrag opmerkelijk. Diverse samenlevingsvormen komen voor: één mannetje met twee of drie vrouwtjes (polygyny), maar ook één vrouwtje met twee mannetjes (polyandry). In de afgelopen jaren is gebleken dat veel soorten vogels het broed­ seizoen op vergelijkbare wijze doorbrengen. Van de bnline kiekendiefis dit allang bekend en bij de heggemus is dit gedrag onlangs uitgebreid bestudeerd. Het betreft waarschijn­ lijk een biologisch mechanisme, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de voedselsituatie in een gebied of een seizoen. Als er voldoende voedsel is, kan één mannetje per saldo heel veel jongen produceren. Als er weinig voedsel is, legt meestal één van de vrouwtjes eieren. Er zijn dan echter meer volwassen vogels aanwezig om dat broedsel aan het benodigde voedsel te helpen. Bij de ruigpootuil is waargenomen dat het tweede vrouwtje gemiddeld 18 tot 30 dagen later begint te broeden dan het eerste vrouwtje. Dat kan dus waarschijnlijk pas als de voedsel­ situatie zo gunstig is, dat de uilen tijd 'over' hebben voor het grootbrengen van een twee­ de legsel. In een geval van een vrouwtje met twee mannetjes is vastgesteld dat zij haar eerste legsel verliet na een week of drie. Het eerste mannetje nam de verzorging van de jongen over, terwijl het vrouwtje haar tweede legsel produceerde bij de andere echtgenoot. De ruigpootuil broedt het liefst in oude ne­

De ruigpootuil kent zelf diverse natuurlijke vijanden. De eekhoorn en de bosuil verjagen hem van zijn nest, terwijl met name de boom­ marter het voorzien heeft op eieren en jon­ gen. Ruigpootuilen reageren vlot op trillingen en geluiden, die worden veroorzaakt door nagels op de boomstam: ze kijken onmiddel­ lijk naar buiten om te zien welke actie nodig is. Marters worden geweerd met snavel en klauwen, want het gebeurt maar zelden dat deze uil z'n legsel zomaar gewonnen geeft. Vogelaars maken gebruik van deze reactie bij het inventariseren van de ruibPootuil: even krabbelen op de stam en vervolgens kijken of de verontruste uil z'n gezicht laat zien. nieuwe soort

In deze tijd van rode en blauwe vogellijsten komt het gelukkig voor, dat onze vogelwe­ reld zonder menselijke bemoeienis wordt uitgebreid met nieuwe soorten. Dat de ruig­ pootuil een boeiende aanwinst kan zijn, blijkt uit al het voorgaande. Literatuur:

Cramp & Simmons, Handbook of tbe Birds of Europe,

thc Middlc East and North Afriea, deel 4, blz. 606 tlm

616, Oxford University Press 1985.

Edward J. van IJzendoorn, Ruigpootuilen in Drente

sedert 1971, uit: Vogels nieuw in Nederland, blz. 77 tlm

80, Dutch Birding, Zomer & Keuning Boeken B.V., Ede

1990.

R.M. Teixeira, Atlas van de Nederlandse Broedvogels,

blz. 204 en 205, Natuurmonumenten en SOVON 1979.

SOVON 1987, Atlas van de Nederland.sc Vogels, blz.

541.

David Attenborough, Overleven in de natuur, o.a. blz.

304 e.v., 1991, Bosch & Keuning.

Peter van Dam Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 61

Onderzoek aan het oranjetipje Zowel in 1992 als 1993 zijn door leden van de K.N.N.V gegevens verzameld over de verspreiding van het oranjetipje in en bij Zwolle. Voor beide jaren zijn de resultaten vastgelegd in artikelen die verschenen zijn in de Tureluur en TureluurlFritillaria.

Ook voor 1994 wordt uw medewerking wederom gevraagd. Het gedurende meerdere jaren goed vastleggen van de verspreiding van deze soort levert immers de nodige interes­ sante gegevens op, die bijv. van belang kan zijn voor het beheer van het groen in de stad. Landelijk wordt het onderzoek aan dagvlin­ ders gecoördineerd door de Vlinderstichting. In het laatste nummer van 'Vlinders' is een waarnemingsformulier toegevoegd. De gege­ vens die met bijgevoegd formulier worden ingeleverd bij ondergetekende, zullen worden doorgegeven aan de Vlinderstichting. Uw bijdrage aan het oranjetipjes-onderzoek draagt dan zowel bij aan een locaal als lande­ lijk onderzoek naar deze soort. Het oranje­ tipje, waarvan vooral de mannetjes opvallen door hun oranje vlekken op de voorvleugels, vliegt in april tot begin juni, met vaak een top in het begin van mei. De formulieren worden gaarne voor 1 september ontvangen. Piet Bremer Roelingsbeek 1 8033 BM Zwolle

Oproep Kuifleeuwerik inventarisatie!! De laatste maanden verschijnen er regelmatig berichten in het nieuws over de achteruitgang van de Nederlandse natuur. Het gaat zelfs zo slecht dat vele planten en dieren op een rode lijst staan. Hun voorkomen in Nederland of zelfs West Europa staat op het spel. Allerlei oorzaken kunnen hier aan ten grondslag lig­ gen. Een vogelsoort die wel heel onopvallend in aantal sterk achteruit is gegaan is de kuifleeu­ werik. De sterke afname en inkrimping van het Nederlandse areaal staat niet op zich zelf. De terugtocht manifesteert zich in geheel Noord- en Midden Europa. Ook uit de Zuid­ europese landen, waar deze warmteminnende soort nog algemeen voorkomt, wordt een achteruitgang gemeld. Kwam de soort bij ons vroeger ook voor op heidevelden en in agrari­ sche gebieden, tegenwoordig wordt ze alleen nog aangetroffen op schaars begroeide plek­ ken nabij bebouwing (braakliggende veldjes, ruderale terreinen en andere schaars begroei­ de plekken). De oorzaak van de aantalsafha­ me is niet duidelijk maar er bestaan aanwijzin­ gen voor verminderde reproductie tengevolge van voedseltekort en/ofverstoring. Gelet op de biotoopkeuze lijkt er weinig te kunnen worden gedaan om de verdwijning uit ons land te kunnen voorkomen. Dit alles was voldoende aanleiding voor Vogelbescherming de kulfleeuwerik op de pas verschenen Rode lijst van bedreigde en kwets­ bare vogelsoorten te plaatsen. Stand van zaken nu

Sinds de jaren zeventig is de landelijke stand met 90% afgenomen. De afuame ten opzichte van de jaren zestig is vermoedelijk nog gro­ ter. De afuame heeft zich in alle delen van ons land voorgedaan, het minst echter in de duin­ strook. De Nederlandse populatie in 1991 wordt geschat op 400 -450 paren. Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 62

In Overijssel is het broedaantal onbekend, maar grote aantallen zullen hier niet voorko- . men. Een oproep via het SOVON om eens meer te letten op deze soort heeft toch een aantal broedplaatsen opgeleverd. In Deventer, Hardenberg en Zwolle zijn in 1993 enkele broedgevallen vastgesteld.

Geschikte terreinen in Zwolle kunnen zijn: nieuwbouwwijken, industrieterreinen, havens, spoorwegemplacementen, ruderale terreinen en grote parkeerplaatsen. Het broeden kan zowel op de grond als op daken van grote loodsen en gebouwen plaats vinden. Voor vragen en voor wie mee doet zijn kaar­ ten bij mij te verkrijgen.

Inventarisatie Bert Dijkstra 'Ir 546912

Wie wil er meewerken aan een inventarisatie in je eigen woonplaats???

Training Ottervoorlichter

tekwing Peter van Dam

Het is niet nodig om nesten te gaan zoeken en daarmee het broeden vast te stellen. Zingende à'à' en overige waarnemingen kunnen al voldoende indicatie geven over het broeden. Vooral waarnemingen van half maart tot half juli zijn van belang. Van één van onze leden vernam ik dat er begin maart al op enkele plaatsen in Zwolle-Zuid baltsvluchtjes te zien waren. De zangactiviteiten zijn het grootst direct na zonopkomst maar duren nog voort tot in de ochtend. 's Middags en 's avonds is de zangactiviteit al een stuk minder. Als je met de inventarisaties mee doet, noteer dan iedere waarneming op een kaart met daarbij datum, gedrag (zang ed.), aantal en eventuele bijzonderheden. Wees erop bedacht dat kuif­ leeuweriken tijdens een baltsvlucht zich over grote afstanden kunnen verplaatsen. Zang­ waarnemingen die niet tegelijk (op één da­ tum) zijn verricht moeten minimaal 500 meter uit elkaar liggen om als twee broedgevallen aangemerkt te kunnen worden. Anders wordt verondersteld dat het hetzeldfde exemplaar kan zijn geweest.

Op dinsdagavond 17 mei wordt er een trai­ ning verzorgd voor personen die belangstel­ ling hebben om mee te werken aan de voor­ lichting bij de provinciale campagne 'De otter terug in Overijssel'. Deze avond krijgt men inhoudelijke informatie over ecologie van de otter, een overzicht van het beschikbare audiovisuele materiaal en documentatiemate­ riaal. Tevens wordt een datum geprikt om een excursie te houden naar he~ otterstation bij Leeuwarden. Gastdocenten voor deze avond zijn dhr. Hoeve van NBLF Overijssel en dhr. de Jongh, directeur Aqua Lutra Leeuwarden. Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Lokatie wordt nog nader bekend gemaakt. Wel wordt van de deelnemers gevraagd dat zij op verzoek van derden inzetbaar zijn bij voorlichtingavondjes (b.v. vrouwenorganisa­ ties, op recreatiebedrijven, scholen etc.). Opgave: z.s.ru. bij Natuur en Milieu erijs­ sel, 'lr038-217166.

Jeugdhoekje 1

Een doeblad voor kinder~n. Leuk voor thuis of voor de gidsen, om aan de jeugd mee te geven tijdens excursies. Even kopiëren en ze kunnen aan het w rk. Dit keer aandacht voor knoppen. ft

ti Femmy Mulder

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 63

Onderzoek aan het oranjetipje Zowel in 1992 als 1993 zijn door leden van de K.N.N.V gegevens verzameld over de verspreiding van het oranjetipje in en bij Zwolle. Voor beide jaren zijn de resultaten vastgelegd in artikelen die verschenen zijn in de Tureluur en TureluurlFritillaria.

Ook voor 1994 wordt uw medewerking wederom gevraagd. Het gedurende meerdere jaren goed vastleggen van de verspreiding van deze soort levert immers de nodige interes­ sante gegevens op, die bijv. van belang kan zijn voor het beheer van het groen in de stad. Landelijk wordt het onderzoek aan dagvlin­ ders gecoördineerd door de Vlinderstichting. In het laatste nummer van 'Vlinders' is een waarnerningsformulier toegevoegd. De gege­ vens die met bijgevoegd formulier worden ingeleverd bij ondergetekende, zullen worden doorgegeven aan de Vlinderstichting. Uw bijdrage aan het oranjetipjes-onderzoek draagt dan zowel bij aan een locaal als lande­ lijk onderzoek naar deze soort. Het ora~ie­ tipje, waarvan vooral de mannetjes opvallen door hun oranje vlekken op de voorvleugels, vliegt in april tot begin juni, met vaak een top in het begin van mei. De formulieren worden gaarne voor 1 september ontvangen. Piet Bremer Roelingsbeek 1 8033 BM Zwolle

Oproep Kuifleeuwerik inventarisatie! ! De laatste maanden verschijnen er regelmatig berichten in het nieuws over de achteruitgang van de Nederlandse natuur. Het gaat zelfs zo slecht dat vele planten en dieren op een rode lijst staan. Hun voorkomen in Nederland of zelfs West Europa staat op het spel. Allerlei oorzaken kunnen hier aan ten grondslag lig­ gen. Een vogelsoort die wel heel onopvallend in aantal sterk achteruit is gegaan is de kuifleeu­ werik. De sterke afuame en inkrimping van het Nederlandse areaal staat niet op zich zelf De terugtocht manifesteert zich in geheel Noord- en Midden Europa. Ook uit de Zuid­ europese landen, waar deze warmteminnende soort nog algemeen voorkomt, wordt een achteruitgang gemeld. Kwam de soort bij ons vroeger ook voor op heidevelden en in agrari­ sche gebieden, tegenwoordig wordt ze alleen nog aangetroffen op schaars begroeide plek­ ken nabij bebouwing (braakliggende veldjes, ruderale terreinen en andere schaars begroei­ de plekken). De oorzaak van de aantalsafha­ me is niet duidelijk maar er bestaan aanwijzin­ gen voor verminderde reproductie tengevolge van voedseltekort en/ofverstoring. Gelet op de biotoopkeuze lijkt er weinig te kunnen worden gedaan om de verdwijning uit ons land te kunnen voorkomen. Dit alles was voldoende aanleiding voor Vogelbescherming de kuifleeuwerik op de pas verschenen Rode lijst van bedreigde en kwets­ bare vogelsoorten te plaatsen.

Stand van zaken nu Sinds de jaren zeventig is de landelijke stand met 90% afgenomen. De afuame ten opzichte van de jaren zestig is vermoedelijk nog gro­ ter. De afhame heeft zich in alle delen van ons land voorgedaan, het minst echter in de duin­ strook. De Nederlandse populatie in 1991 wordt geschat op 400 -450 paren. Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 62

Maak een knoppenkalender van jouw boom! Dat doe je zo:

.

/ ----

- - - -- -_.~-----

-

Bekijk het uitkomen van knoppen.

c o o o

25

maart

21

29

31

2 6 april - - -

•

10

12

1"

Als je wilt weten bij welke temperatuur de

knoppen uitkomen, moet je buiten een ther­

mometer ophangen, bijvoorbeeld aan het

raamkozijn.

Het mooist is een thermometer die aangeeft:

IIF de laagste temperatuur

= minimum 1& de hoogste temperatuur = maximum Kijk elke dag op dezelfde tijd bij welk getal de staafjes staan.

Hoe bloeit jouw boom? Hoe komen de bloemen uit de knop?

Maak daarvan een striptekening met bloemen

die steeds verder opengaan.

11

11

Plak ze op;

teken ze na;

kleur ze;

ruik eraan;

voel ook eens.

In een trosje zitten heel veel kleine bloempjes:

~ peuter er één uit elkaar;

~ bekijk die onder een loep;

~ teken hem groot na.

Wie bezoeken de bloemen?

Wat zoekt het dier daar?

Wat heeft de bloem daaraan?

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 64

al 20 jaar natuurvoeding van biologisch en biologisch­ dynamische produkten, schoon­ ~

maakmiddelen, huidverzorging enz.

L E ( ( E R, G E ZON D, MIL I E U V R I END ELI J ( E N

BET A A L B A AR!!!

VAN DE REDACTIE Voor het eerst een eigen titel voor het geza­ menlijke blad van IVN en KNNV: Zwols Natuurtijdschrift. In de voettekst van de beide afgelopen nummers van TureluurlFritillaria stond het al te lezen. Dit blad is dus nummer drie van de eerste jaargang, maar de eerste aflevering met een nieuw jasje. Zoals in het colofon is te lezen, heeft Femmy Mulder bij het IVN de eindredactie overge­ dragen aan Joke Caljouw. Het was al geruime tijd de wens van Femmy om weer eens 'iets anders' te doen op het gebied van de natuur. Begrijpelijk, na zoveel jaren actief te zijn geweest voor de Fritillaria. De komst van het gezamenlijke blad was het moment om defini­ tief de knoop door te hakken. Femmy, bij deze hartelijk bedankt voor al hetgeen je in de afgelopen jaren voor het afdelingsblad van het IVN hebt gedaan. Heel fijn overigens, dat je onmiddellijk weer van je laat horen met de nieuwe rubriek 'het Jeugdhoekje'. Een prach­ tige mogelijkheid voor natuurlietbebbers om kinderen te laten genieten van de natuur. Voor je opvolgster Joke geldt natuurlijk een woord van welkom in de redactie. We hopen natuurlijk dat je het minstens zo lang doet als Femmy. Namens de eindredactie, Peter van Dam

Een nieuw omslag Het zal iedereen opgevallen zijn dat het omslag totaal anders is dan die van de vorige 2 nummers, die duidelijk een kruising waren van de omslagen van De Tureluur en Fritilla­ na. Beide besturen waren van mening dat een nieuw tijdschrift ook een nieuw 'gezicht' moet hebben. Aanvankelijk klopten we bij de Kunstacademie in Kampen aan met het ver­ zoek of studenten een nieuw ontwerp wilden maken. De directie liet ons vriendelijk doch duidelijk weten hier niet op in te kunnen gaan, gezien het grote aantal vergelijkbare verzoeken dat de academie jaarlijks bereikt.

De besturen stonden toen voor de keuze eigen leden te benaderen of professionele vormgevers. De keuze viel op het laatste en de opdracht ging naar Gerritsen en Ottink, grafisch vormgevers te Utrecht. Uit een drietal ontwerpen hebben de besturen hun keuze gemaakt. Uit de toelichting bleek dat de ontwerpers hebben gekozen voor organi­ sche vormen, zowel uit de zomer (de vlinder­ vleugel) als de herfst (het blad). De omtrek van deze vormen komen sterk overeen met de vorm van de Zwolse stadsgracht, die in het midden van het ontwerp terugkeert. Het kwart rechtsonder is bewust vrij gehouden omdat hier de adresticker is geplakt. We hopen dat de lezers het ontwerp net zo waarderen als de beide besturen. Gerrit Gerritsen

VAN DE VOORZITTERS KNNV Het afgelopen kwartaal kenmerkte zich door een groot aantal bestuurlijke activiteiten. Graag wil ik even terugblikken op de jaarver­ gadering van 8 februari j.l. Helaas uitte de groei in het ledenbestand zich niet in een grotere opkomst, die beperkt bleef tot 22 leden, waarvan 5 achter de bestuurstafel. Desondanks werd het een goede vergadering waar we vooral stil stonden bij de eerste veIjaardag van de samenwerking met het IVN. Over de eerste 2 nummers van het ge­ meenschappelijke tijdschrift reageerde de jaarvergadering als volgt: - men vond de kwaliteit minder geworden, vooral door het vrijwel ontbreken van artike­ len. Het bestuur deelt deze opmerking en heeft inmiddels met het IVN bestuur besloten op zoek te gaan naar een aantal leden die als redactiecommissie de kwaliteit gaan bewaken. - ook vond men het IVN excursie jaarverslag te lang. Hierover is met het IVN bestuur inmiddels de afspraak gemaakt dat voortaan in ieder nummer verslag zal worden gedaan van deze excursies. Deze nieuwe aanpak Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 65

komt zowel de lengte als de actualiteit ten goede. Ondanks deze opmerkingen vonden de leden dat we door moeten gaan met het Zwols Natuurtijdschrift. Verder kozen de leden Carla Luchtmeijer als bestuurslid, die we vanaf deze plaats veel succes wensen. Tot slot goed nieuws over Stadshagen. In het recent verschenen voorontwerp bestemmings­ plan blijkt de gemeente Zwolle rekening te hebben gehouden met onze opmerkingen. Zo is ons voorstel voor een groene long langs het Zwarte Water gedeeltelijk gehonoreerd en de brug over het Zwarte Water komt ten zuiden van de atletiekbaan waardoor 'onze' uiter­ waard grotendeels in tact blijft. Helaas staat er geen letter in het plan over compensatie van de natuurwaarden die op grote schaal verloren zullen gaan. Als Stadshagen voltooid is, heeft het de omvang van de stad Kampen!! Het bestuur zal in haar inspraakreactie met nadruk om compensatie vragen.

6. 7. 8.

9.

10.

11.

de vergadering ter inzage liggen. Op verzoek kan desgewenst een exemplaar worden toegezonden. Verslag kascommissie. Verkiezing nieuwe ~scommissie. Beknopt activiteitenprogramma 1994. Bestuursverkiezing. Hiervoor 'stellen zich beschikbaar: Elja van Dongen en Trudy Muller. Rondvraag. Sluiting om ± 22.00 uur.

Na het officiële gedeelte zal Roelof Visscher een 'geluidenquiz' organiseren. Vorig jaar stond de quiz reeds op het programma, maar was er te weinig tijd voor. Nu gaat het echter wel door en wordt er tijdens de quiz een drankje geserveerd. Wij rekenen graag op uw aanwezigheid.

Jaarverslag IVN 1993 1. Algemeen:

Gerrit Gerritsen

IVN - NIEUWS Jaarvergadering IVN afd. Zwolle Wij nodigen alle leden en donateurs uit op maandag 18 april a.s. voor de jaarvergadering 1994. U wordt verwacht in het gebouw 'de Mars' aan de Goertjesweg te Zwolle. Aan­ vang 20.00 uur. Agenda I. 2. 3.

4. 5.

Opening door de voorzitter. Presentie. Notulen algemene ledenvergade­ ring van 26 april 1993 (zie Fritillaria 93/3) Jaarverslag. (zie elders in dit blad) Financieel jaarverslag. Voor be­ langstellenden zullen er voldoende exemplaren voor de aanvang van

De opzet van een jaarverslag is de lezer

duidelijk te maken óf en in welke mate wij

erin zijn geslaagd om gestelde doelen te

bereiken; hoe het staat met de verenigingsak­

tiviteiten en niet te vergeten of er groei is

waar te nemen in ons leden- en donateursbe­

stand.

Het doel dat het IVN zichzelf heeft gesteld is het uitdragen van de natuurbeschermingsge­ dachte. Of we daarin in het achter ons ­ liggende jaar zijn geslaagd is moeilijk weer te geven. Het gegeven dat er telkenmale grote belangstelling bestaat voor onze Natuurgidsen-kursussen, maar ook b.V. vogelzang- of groenkursussen sterkt ons in het idee dat er zeer zeker belangstelling bestaat voor de natuur en het milieu rondom ons. Wel geldt ook hier het gezegde: "Een­ dracht maakt macht". Daarom werd in 1993 verdere samenwerking gezocht met het KNNV met het oogmerk om een aantal aktiviteiten gezamenlijk te verrichten. Het eerste resultaat heeft U reeds onder ogen gekregen, t.w. het gecombineerde vereniZwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 66

gingsorgaan, dat in den vervolge onder de naam 'Zwols Natuurtijdschrift' bij U in de bus zal vallen. Er wordt nog gezocht naar een aantal verfijningen in het geheel; in het ko­ mende jaar hopen we dat een en ander zijn definitieve vorm zal krijgen. Hierbij is uiter­ aard onze wens dat dit nieuwe verenigings­ blad een graag geziene en gelezen gast wordt. Een tweede reden voor het aanhalen van de betrekkingen tussen IVN en KNNV is het samen organiseren van b.V. thema-avonden. In 1993 is dit nog nauwelijks van de grond gekomen; ook hier zal 1994 duidelijke voor­ uitgang moeten tonen. Ook het wel en wee rondom Zwolle heeft onze aandacht gehad. Al dan niet in samen­ werking met andere 'groen'-organisaties werd aandacht besteed aan o.a. de nieuwe woon­ wijk Stadshagen, de aan te leggen golfbaan nabij de Wythmenerplas en het nog te realise­ ren Ecodrome. Ten aanzien van het laatstge­ noemde is aan de Gemeente verzocht om ruimte beschikbaar te stellen ten behoeve van groenverenigingen, welke kan worden benut als b.v. vergader-, dan wel opslag- of ten­ toonstellingsruimte. Met betrekking tot onze overige aktiviteiten wordt U verwezen naar de aparte artikeltjes, welke door de coördinatoren van de diverse werkgroepen zijn aangeleverd. Een woord van dank aan het adres van deze coördinato­ ren voor het vele geleverde werk is hierbij zeker op zijn plaats. Een nieuwe loot aan onze 'aktiviteitenboom' is de werkgroep Paddentrek, die met veel enthousiasme èn met behoorlijke resultaten van start is gegaan. 2. Bestuur:

Door het statutair aftreden van onze voorzit­ ter, de heer Han van Buuren en mw. Hillie Osinga zijn er wat problemen ontstaan bij de bezetting van de bestuursfunkties. Wij zijn beide afgetreden bestuursleden bijzonder dankbaar voor het vele werk dat zij, geduren­ de een fiks aantal jaren, voor het IVN hebben verricht. In de Algemene Ledenvergadering

van 26 april hebben we deze dank getoond

door het aanbieden van enige geschenken;

bovendien werden beide verheven tot 'ridder

in de orde der vergulde koperwiek'.

De voorzittershamer werd tijdelijk overgedra­

gen aan Bill van Kessel, omdat een ander (als

voorzitter aangezochte persoon) om zakelijke

redenen op het laatste moment zich moest

terugtrekken. Intussen zijn een tweetal dames

bereid gevonden om oriënterend in de be­

stuursvergaderingen aanwezig te zijn. Spoe­

dig in 1994 zullen zij aangeven of zij een .

bestuursfunctie zullen accepteren.

Op 31-12-'93 is de samenstelling van het

bestuur als volgt:

BilI van Kessel, secretaris,

wnd. voorzitter Wil van Marie, penningmeester Gerard Broekhoven, 2e secretaris RoelofVisscher, lid Jan Kuiters, lid vakature lid vakature lid 3. Bestuursvergaderingen:

In het verslagjaar heeft het bestuur llx verga­

derd. Twee vergaderingen vonden gecombi­

neerd met het KNNV plaats.

Bestuursvertegenwoordigers woonden ook de voor- en najaarsvergaderingen van het lVN-district bij; deze vinden normaliter te Wierden plaats. Het Dagelijks Bestuur, bestaande uit voorzit­ ter, penningmeester en secretaris bereiden de maandelijkse bestuursvergaderingen voor. 4. Leden-ldonateursbestand:

Ook in 1993 is het ons niet gelukt om de magische grens van 200 leden te bereiken of te overschrijden. Per 31-12-'93 hebben we een ledenbestand van 179. Tegelijkertijd staan er 81 donateurs bij ons te boek. Resultaten waar we best trots op mogen zijn. En toch ...... !? Vergelijkende cijfers over 1992 en 1993 tonen verrassende dingen: in 1992 meldden zich 31 nieuwe leden aan en 22 Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 67

donateurs; in 1993 waren dat er resp. 20 en 9. Het aantal bedankjes in het ledenbestand bedroeg in 19925 en in het afgelopen jaar 18. Voor donateurs waren de cijfers resp. 2 en 5. Nu zijn er voor de verschillende aanmeldin­ gen wel oorzaken aan te geven: In 1992 ging er weer een Natuurgidsencursus van start en dat geeft telkens weer een aanzienlijk aantal nieuwe leden te zien. Zo zijn óók vogelzang­ en groencursus dikwijls de oorzaak van een toename van leden- en donateursbestand. Veel moeilijker wordt het om de toename van de opzeggingen te verklaren. Is men uitgeke­ ken op het IVN of speelt óók bij ons de re­ cessie een rol? In ieder geval is het zaak de ontwikkelingen nauwlettend te volgen.

1--'--- ' -.__.,,-_._.. .... . _. iI

I

I

IVN-AFD. ZWOLLE AANTAL LEDEN

+

DO N ATE U[{ S

I

De verzending werd altijd verzorgd door Joke Logtenberg; in de loop van dit jaar is dat overgenomen door Joke Karssing. Behalve Joke is ook Ali Jansen gestopt met redactie­ werk. Door de samenwerking met het KNNV bestaat het gehele redactieteam nu uit Diet ter Stege, Hans Lindeboom en Carla Lugtmeijer (allen typewerk), BeUy Schellevis (illustra­ ties), Joke Karssing en Kor Koch (verzen­ ding) en Peter van Dam en Femmy Mulder (samenstelling en eindredaktie). 6. Jeugaktiviteiten:

*Kindematuurkursus in de wijk Westenholte. Er zijn dit jaar 2 kursussen gegeven, te weten in mei voor de 6 tlm 8 jarigen en in oktober voor 9 tlm 12 jarigen. Beide kusussen ston­ den o.l.v. Betty Schellevis. Zij werd geassi­ steerd door een IVN-er en enkele vrijwilligers uit de wijk. De thema's die behandeld zijn, waren: dierenweide; slootjesexcursie; bodem­ diertjes; afval; kijk-in-je-wijk spel; zaden en vruchten; paddestoelen; collage van bladeren. *Op verzoek van het WNF hebben Lidy Kuiper en Trudy Muller op zaterdag 24 april een excursie verzorgd in het Engelse Werk. Het onderwerp was bloemen en bomen. *Op 26 september hebben Karst en Femmy Mulder en Teuni Lindhoud een sloot- en plasexcursie verzorgd.

5. Interne publiciteit:

In 1993 is ons mededelingenblad 'Fritillaria' 4x uitgebracht met een oplaag van gemiddeld 300 stuks. In oktober hebben wij een geza­ menlijk blad uitgegeven met het KNNV, genaamd het Zwols Natuurtijdschrift De TureluurlFritillaria, met een oplaag van 500 stuks. De volgende zaken adverteren in ons blad: Boerengoed, Pastinakei, Slagerij Woolthuis, Krol Schoenen, Boekhandel Goedhart; Skal en ABN/Amro, Dalfsen. Daar zijn in oktober bijgekomen: Foto Voerman, Eringa Geluid en Jonker Sporting.

*Op 13 november was er een diersporenex­ cursie in het Engelse Werk. De kinderen werden rondgeleid door de kursist en van de Gidsenkursus. In het bezoekerscentrum konden de kinderen uileballen determineren. Ouders en kinderen konden meedoen aan een diersporenspeurtocht. Er waren die morgen ± 80 kinderen. Het merendeel had zich aange­ meld via het WNF en bovendien waren er 2 groepen van Scouting Kampen. *Verder heeft de jeugdwerkgroep een map met aktiviteiten gemaakt voor wijkvereniging Zwolle-Zuid en de Wip strik. In beide wijken draaien jeugdclubs o.l.v. stagiaires. Deze stagiaires waren in oktober uitgenodigd in de Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 68

• ••• Wat een kanjer van een camrecorder ! De Eringa Methode voor Vuleo Video-kopen is een (in)spannende aangelegenheid

geworden.

De ene aanbieding lijkt nog spectaculairder dan

de andere.

De verwarring is groot: Is nieuw beter? Moet ik

nog wachten?

Doet die Handycam nu echt wat ik wil ofwordt het

een handicap?

Bij Eringa:

Een uitgekiend assortiment, mensen die verstand

van zaken hebben. een aanspreekbare Technische

Dienst. Wat wilt u nog meer?

Een vreemde eend in de bijt

Toegegeven, bij Eringa Beeld & Geluid weten ze niet zo gek veel van vogels. Dat hoeft ook niet want dat weet u immers. Voor vragen met betrekking tot hifi en video kunt u wel bij ons terecht. Of het nu gaat om het vastleggen van de door u gespotte vogel of om het opnemen van de geluiden die het dier voortbrengt, bij ons vindt u het juiste gereedschap.

!ft

erlng

Zwolle: Oosterlaan 15 (nabij NS station), tel. 038-221333

Skai'

Internationale voorduu rza controle organisat' me produkt" re Merkhoudst temethoden. k er van het EK eunnerk voor b· I . O-keurmerk Prod k 10 ogische p d ' ' voldoue teil met het EKO-k ra uktiemethoden b' n aan de . eurmerk . 1Oiogische prod~~~?:aarden voor de

~

E«)

'-'

Fk'i

.L.-J \

V, gÇZ{)lfd V()(),

Voo, ".dm

i'if"~.'''"'"t..

.

EEN BET BEGINT

~~'l'~}~t~

If'IfIJ(de Iftttlflfri

ZIch nehten tot Sk aI Postbus 384 8000 AJZ'wol/eo

Nooter Hof en kregen daar het materiaal overhandigd. Tevens kregen ze de gelegen­ heid om een kijkje te nemen in de mediatheek van de Nooter Hof Veel materiaal is nl. te I en. 7. Stand:

In 1993 waren we op de volgende festivitei­

ten vertegenwoordigd:

Culturele dag - 16 januari - Het Anker

Westenholte.

Tuinvaria - 27 februari t/m 2 maart - Ijsselhal­

len Zwolle.

Oprichting IVN-afdeling - 27 april - Gemeen­

tehuis Raalte.

Open dagen Natuurmonumenten - 18 en 19

september - landgoed Eerde Ommen.

Infomarkt Scouting Overijssel - 25 september

- Ada's Hoeve Ommen.

Infoni8.rkt slotmanifestatie Knokken voor

knotten - 11 december - Bierton Zwolle

Het totaal aantal standdagen komt, evenals in

1992, op 10.

De volgende IVN-Ieden hebben hieraan

meegewerkt:

Ank Berkhout, Johan Bosrna, Gerard Broek­

hoven, Majelle Doom, Harry van Dijk, Rob

Hultink, Ali Jansen, Agnes Jonker, Joke

Logtenberg, Greet Meima, Trudy van Os,

Hilly Osinga, Fenna Westers en Derk Be­

rends.

Om organisatorische redenen moest voor het

eerst worden afgezien van deelname aan het

Straatfestival In Zwolle. De Blauw­

vingerdagen en de Familybeurs zijn evene­

menten waar we niet meer aan deelnemen.

Dit geldt nu tevens voor de Stoppelhaene in

verband met de oprichting van een IVN­

afdeling in Raalte.

aal bestaat uit artikelen van het landelijk IVN en eigen uitgaven. Verkoop vond plaats door met de kraam aanwezig te zijn bij verschil­ lende aktiviteiten. Verder werd materiaal verkocht tijdens de Waterrekreatiedag in het Milieuhuis op 5 augustus, bij de IVN-dierspo­ renexcursie in het Engelse Werk op 13 no­ vember en aan partikulieren. Omzet ± f 1500,­ De grootste afzet vond plaats via de Groen­ winkel van de Nooter Hof in Zwolle, VVV­ Zwolle en Stichting Het Overijssels Land­ schap. Omzet ± f2600,- De totale omzet van het afgelopen jaar bedroeg ruim f4100,­ In trek waren -meer dan 25 exemplaren verkocht-: sporenboekjes, zoekkaarten vlin­ ders, waterdieren en muurplanten, loepjes, fietsroutes Groene Schil en Nestkastjes hoe en waarom. Nieuwe artikelen in het assorti­ ment zijn Vademecum wilde planten en het bomenboekje. Ook zijn de Oecologische Flora's I t/m IV herdrukt en weer verkrijg­ baar, nummer V komt media ] 994 uit.

\,' ~~

~~,

9. Kursus vogelzang:

1993 was een jubileumjaar. Want de vogel­ zangkursus kon voor het vijfde achtereenvol­ gende jaar worden gegeven. We kwamen steeds bijeen in het Engelse Werk en het Spoolderbos. Dit jaar uitgebreid met het natuurontwikkelingsproject Uiterwaarden Engelse Werk. Dit project biedt de kursisten de kans ook een aantal weidevogels en hun In de stand werd voor ruim f 1200,- aan roep te leren kennen, zoals scholekster, kie­ artikelen verkocht.

vit, grutto, tureluur, diverse eendensoorten etc. 8. Depot IVN-afdeling Zwolle:

De voorraad verkoopartikelen, de kraam en de informatiepanelen zijn opgeslagen in het kantoor van Natuur en Milieu Overijssel in het Milieuhuis in Zwolle. Het verkoopmateri­

We begonnen weer half maart en gingen door tot medio juni, elke week op maandagmorgen van 9 tot 10 uur. Dit jaar werd voor het eerst met één groep ook op de zaterdagmorgen Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 69

gelopen, eveneens van 9 tot 10. Een mooie kans voor liefhebbers, die op de zaterdag zijn aangewezen. Kor Koch nam deze groep voor zijn rekening. We liepen dit jaar met zelfs totaal 4 groepen. Dat was weer een groep meer dan in 1992, toen we konden uitbreiden tot 3 groepen. Door een kleine verhoging van het aantal deelnemers per groep van 10 tot 12 of 13 hoefden we niemand teleur te stel­ len. Het totaal aantal kursisten was bij de start 50; twee trokken zich spoedig terug wegens verandering in hun arbeidssituatie. Gidsen waren Margriet van Kampen, Jellie Rijlaarsdam, Femmy Mulder, Kor Koch en Han van Buuren, die tevens coördinator was. De opkomst was steeds goed, alleen de zater­ dagmorgengroep had te maken met te veel absentie. Kor overweegt daarom het volgend jaar niet om 9 uur maar om 8 uur te beginnen.

Ook de afsluiting van de kursus met lange wandeling elders draagt daartoe bij. We lie­ pen dit jaar met de groepen gezamenlijk van Dalfsen naar Vilsteren over de mooiste weggetjes binnendoor. Een officiële beeindi­ ging van de kursus vond dit jaar voor het eerst plaats en wel op 22 november voor alle groepe!l samen. Voor de pauze had een eva­ luatie plaats van de voorbije kursus. Enkele gedane suggesties zullen zeker in het kursu­ splan voor 1994 worden opgenomen. Na de pauze werden de kursisten op de proef ge­ steld aan de hand van een tweetal ludieke vogelzangquizzen met echte prijswinnaars etc. Een heel gezellige avond, die door ieder­ een werd gewaardeerd. Behalve in ledental en geld profiteert onze IVN-afdeling ook anders van de Vogelzang­ kursus. Verschillende kursisten stromen door naar onze Natuurgidsenkursus enlof gaan deelnemen aan de aktiviteiten van de afdeling. Hetzelfde geldt ook voor de Wilde Planten­

De kursuskosten waren weer f40,- per per­ soon; voor leden van het IVN en KNNV f20,­ De meeste nieuwe kursisten, die nog geen lid waren van IVN of KNNV gaven zich bij "i:{kU~US. aanmelding direct op als lid of donateur. Al t;. met al konden we onze penningmeester een ~ ~, aardig saldo afdragen. ~ ~ ~~\ ,

-/ ) \ Cl ~

Aan het eind van de kursus moesten we van 9 " .~..c!~~~!1

~~~~~JA deelnemers afscheid nemen. Want, zoals bekend, kan men niet meer dan 3 seizoenen mee doen; dit omwille van de doorstroom. Merkwaardig, dat praktisch iedereen na 3 jaar nog wel zou willen doorgaan. Sommigen achten zich (nog) niet in staat op eigen benen met de vogels verder te gaan. En ieder heeft het als bijzonder waardevol ervaren 3 jaar lang vogels en hun zang van nabij te hebben Dat lukte in elk geval al wel voor 1993. leren kennen. En, al doende, ook dichter bij Wederom kon een kursus worden georgani­ seerd voor 3 groepen voor totaal 27 kursi­ de natuur te komen. sten. En ook dit jaar bestond de kursus uit Een follow-up voor hen, die in georganiseerd een aantal veldexcursies in het Engelse Werk verband door willen gaan met vogelen, is de en Spoolderbos, soms ook op andere terrei­ Vogelwerkgroep van het KNNV. Nader nen. In de periode eind april tot in juli werden overleg over mogelijkheden met het KNNV is totaal 6 excursies gegeven voor elke groep op resp. zaterdagmorgen, dinsdagmiddag en zeker gewenst. We mogen, na 5 jaar vogel­ zangkursus, wel stellen dat veel mensen door donderdagavond, telkens ongeveer 2 uur vogels meer tot de natuur komen. En daar durend. De deelnemers toonden zich enthou­ siast over de kursus. gaat het ons om! Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 70

Gidsen waren wederom Leen de Kleine, Roelof Visscher en Tiemen Stegeman ; Han van Buuren was coördinator. De bioloog Hans Swüste was ook dit jaar weer bereid de deelnemers op 3 avonden plantendeterminatie en bloembiologie te geven. Waarvoor we Hans veel dank zijn verschuldigd. De kursu­ skosten waren f40,-; leden IVN en KNNV t20,-. Ook de Wilde Plantenkursus leverde een aardige bijdrage aan de kas van de afdeling. En ook voor deze kursus wordt gezocht, op verzoek van deelnemers, naar een soort vervolg voor hen, die na afloop verder willen gaan. In samenwerking met de plantengroep van het KNNV zijn daarvoor mogelijkheden. Hopelijk kunnen deze in 1994 worden gerea­ liseerd. 11. Excursies 1993:

Er worden steeds meer excusies aangevraagd door particulieren. Dat kan zijn voor een gezellige morgen van de tuinclub of een personeelsuitstapje van één of ander bedrijf. Er wordt dikwijls gevraagd of daar een wandeling of een fietstocht bij gemaakt kan worden, onder leiding van een natuurgids. Dit jaar waren er 15 excursies op verzoek, waar­ bij samen ± 264 mensen betrokken waren. Dan waren er nog 10 excursies op verzoek van Natuurmonumenten. 3 keer op "De Colckhof" bij Heino, 7 keer op het "Land­ goed Eerde". Dan waren er nog 31 excursies georganiseerd voor iedereen die belangstelling heeft voor de natuur. Verschillende gebieden zijn verkend; van Zalk, tot "De Horte" van Arriën Koeland tot "De Dellen" bij Heerde. Maar ook dichter­ bij werden excursies georganiseerd zoals in het Engelse Werk en bij de Westerveldse Aa. Voor deze publieksexcursies is meestal grote belangstelling. Als het weer niet zo gunstig is, is het aantal gemiddeld 15, maar op een zonnige zondagmiddag komen er vaak 75 mensen.

Het aantal deelnemers aan de excursies door het hele jaar was ongeveer 1232 personen. Het aantal gidsen die zich hebben ingespan­ nen om al deze wandelingen te leiden is ongeveer 28, waarvan sommigen wel 3 of 4 excursies voor hun rekening namen. Hartelijk dank voor jullie grote inzet en ik hoop dat het komend seizoen met jullie medewerking weer net zo goed zal verlopen. 12. Natuurgidsenkursus 1992/93:

De kursuswerkgroep die de natuurgidsenkur­ sus organiseert, was als volgt samengesteld: Peter van Dam, docent, Wim Stel, Han van Buuren en Lenie van Eijsden (coördinator). De kursuswerkgroep vergaderde vier maal. Docenten. Naast Peter van Dam als hoofddo­ cent, heeft ook Gerard Beersma meerdere lessen verzorgd. Wim Stel was op elke kur­ susavond en bij de excursies aanwezig ter assistentie. De natuurgidsenkursus 1992/93 begon 15 september 1992 met 26 kursisten, waarvan 7 de kursus verlieten. Redenen hiervoor waren: andere beroepsopleiding, andere werkkring, andere kursus en persoonlijke redenen. Op 7 en 14 december 1993 werd de kursus afgesloten met een presentatie van de afstu­ deer-werkstukken. Op 11 januari 1994 ontvingen 17 kursisten tijdens en gezellige avond het diploma natuur­ gids; twee kursisten konden het diploma (nog) niet in ontvangst nemen omdat de werkstukken niet klaar waren. De kursisten hebben veel tijd en energie gestoken in de werkstukken die een grote verscheidenheid aan natuur-educatieve onderwerpen laten zien: beschrijving van natuurgebieden, natuur­ paden, fietsroutes, lesbrieven, om maar enkele te noemen. Werkelijk een aanwinst van infor­ matie-materiaal voor onze afdeling. Jammer dat er nog te weinig gedaan wordt met dit materiaal. Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 71

Zoals we in de vorige jaarverslagen ook steeds vermeldden, was de integratie in de afdeling van de natuurgidsen in spé onder­ werp van grote aandacht. Aan de hand van een activiteitenprogramma van de afdeling werden de kursisten gestimuleerd, deel te nemen aan lopende werkgroepen, publieksex­ cursies e.d. Ook het uitvoeren van praktijkop­ drachten behoorde hiertoe. Dat de integratie in de IVN-afdeling ook elders een punt van zorg is, blijkt wel uit het landelijk onderzoek en uit de richtlijnen die .IVN Amsterdam onlangs heeft opgesteld. We blijven streven naar steeds betere integratie. Een van de hoogtepunten in de kursus was de excursie naar Schiermonnikoog. Zo'n dag samen bezig zijn in de natuur is erg leerzaam en versterkt bovendien de groepssfeer en de onderlinge samenhang in de groep. In de volgende kursussen is het belangrijk om een dergelijke excursie al aan het begin van de kursus te organiseren. Nieuwe kursus op stapel

Reeds in september 1993 werden al brainstor­ mend plannen gemaakt voor een volgende natuurgidsenkursus. In december werd aan deze plannen verder vorm gegegeven: start eind maart 1994, uitbreiding docenten team, inhoud van programma's en taakverdeling. We zijn blij dat in 1994 weer met zoveel enthousiasme van een viertal docenten een nieuwe natuurgidsenkursus gaat lopen. Daarin zal door een gevarieerd programma nog meer geboden kunnen worden aan de toekomstige natuurgids. Want tenslotte betekent elke nieuwe natuurgids een verster­ king van de afdeling! 13. Paddenwerkgroep:

Begin 1993 werd er door leden van het IVN­ Zwolle een paddenwerkgroep opgericht. Zij wilden de trekkende padden aan de Fabrieks­ weg te Windesheim inventariseren om con­ crete informatie over de paddentrek te verza­ melen. Daarna zou men zich beraden of en wat er zou moeten gebeuren om de padden

tijdens hun trek bescherming te bieden. Er werd besloten geen doek te plaatsen of em­ mers in te graven. Dit eerste jaar wilde men een indruk krijgen van het aantal padden dat hier de weg oversteekt en vanuit welke rich­ ting de dieren trokken. In de voorbereidingstijd werd contact opge­ nomen met de KNNV en de NJN voor hun medewerking en hulp. Eerst werd er toestem­ ming gevraagd aan de wegbeheerder om 2 paddentrek-waarschuwingsborden te plaat­ sen. En aan de medewerker van Staatsbosbe­ heer werd toestemming gevraagd om de padden tijdens de inventarisatie meteen aan de goede kant van de weg te zetten. Padden vallen namelijk onder de Wet Beschermde Diersoorten en mogen niet 'gehouden' wor­ den. Ook aan de publiciteit werd de nodige aan­ dacht geschonken: De huis aan huis weekbla­ den ontvingen een berichtje en de lokale tv werd op de hoogte gebracht. Er werd een informatiebrief bezorgd bij de buurtbewoners en in het 'Plaatselijk Belang' werd een stukje geplaatst. Voorts kregen alle vrijwilligers (rond 40 mensen) een rooster, richtlijnen en een over­ zichtskaartje van het gebied. We telden in 4 weken 2600 padden, waaronder 250 dode. Met deze resultaten ging de Paddenwerk­ groep, bestaande uit 3 mensen, naar de ruil­ verkaveling Salland-West. In het gebied werden ruilverkavelingswerkzaamheden uitgevoerd, maar voor de Fabrieksweg was niets gepland. Toch stond men positief tegen­ over het zoeken van een oplossing. We moestem kontakt leggen met de gemeente Zwolle en met een deskundige van NBLF. Men kon het na diverse keren overleggen eens worden. Er moesten 5 buizen komen onder het wegdek en een beschoeiing in de sloten. De financiering van het project dat op f40.000,- wordt geschat, wordt waarschijnlijk door de ruilverkaveling Salland-West, de Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 72

provincie Overijssel en de gemeente Zwolle samen opgebracht. De gemeente neemt ook het beheer en onderhoud voor haar rekening. Een en ander kon niet voor de trekperiode van 1994 worden gerealiseerd, zodat de Paddenwerkgroep besloot een overzet-aktie te organiseren.

aangevuld te worden. Dankzij de ervaring van Agnes Neimeijer en de uitgebreide overdracht van Conny Snoep liep de organisatie goed en konden de kinderen en hun begeleiders weer van dit leuke educatieve spel genieten: "Ik vond dit nog mooier dan het schoolreisje" zei een van de kinderen. In totaal namen dit jaar 7 groepen met 262 kinderen deel.

14. Groenwinkel:

Een tiental IVN-ers helpen mee op zondag­ middagen in de GroenwinkeI. De Groenwin­ kel is in de zomermaanden (mei-september) altijd op zondagmiddag geopend. De groen­ winkelier(sters) zorgen dan dat de tuin ook open is. In de wintermaanden is de winkel alleen geopend op zondagen, wanneer er een tentoonstelling is. 15. Fietsroutes - natuurpaden:

Het rapen, vouwen en nieten van de laatste hoeveelheid heruitgaven van de 5 fietsroutes, tesamen de ster van Zwolle genoemd, is in het voorjaar 1993 afgerond. Dank aan de vele mensen die hebben meegeholpen. Helaas is één van deze mensen, Gerard Kok, plotseling in het afgelopen jaar overleden. Gerard zorg­ de met name voor onderdak en materiaal in een gebouw van Bouwbedrijf Moes. Hij zorgde voor een prettige sfeer.

Dank aan de werkgroepleden: Yvonne van de Berg, Majelle Doorn, Ali Jansen, Joke Kars­ sing, Agnes Neijmeijer voor hun inzet. 17. Groencursus:

Wegens geringe deelname, slechts 1 persoon,

heeft de groencursus in 1993 niet plaatsge­

had. Dachten we vorig jaar nog dat het voor­

jaar voor een dergelijke kursus misschien niet

het juiste jaargetijde was, dit jaar is gebleken

dat het najaar dit evenmin is. We overwegen

dan ook om de groenkursus uit ons kursus­

aanbod te schrappen.

het bestuur

Wildeplantenkursus 1994

Ook dit jaar is er weer een wilde plantenkur­ sus. De kursus bestaat uit een achttal veldex­ cursies in Het Engelse Werk, annex Spoolder­ bos in de periode eind april tot augustus. De De fietsroute "De Groene Schil" heeft meege­ bedoeling is om een aantal wilde planten te dongen naar de publiciteitsprijs 1993 van het leren kennen, hun bloei en groeiplaats en de Overijssels Landschap. Het boekje eindigde, relatie tot de omgeving. Groepen van onge­ mijns inziens, eervol in de middenmoot. veer acht deelnemers bestuderen o.l.v. IVN­ natuurgidsen de planten. Leden van het IVN Vanuit de natuurgidsenkursus zijn 2 werk­ en het KNNV hebben voorrang op aanmel­ groepjes bezig (geweest) met natuurpaden ding van niet-leden, mits zij zich aanmelden welke hopelijk in de toekomst gepubliceerd , tot uiterlijk veertien dagen na verschijning van zullen worden. De onderwerpen zijn: -heruit­ dit nummer van ons tijdschrift. Aanmelding gave natuurpad Westerveldse Aa, met name kan geschieden telefonisch onder no. 216015 getoetst op de toegankelijkheid voor rolstoe­ of 227375. Informatie wordt dan onder meer lers, -natuurpad landgoed Windesheim, een verstrekt over dagen en tijdstippen waarop de nieuwe route. Om financiële redenen is het excursies worden gegeven, waarna je je nog niet duidelijk wanneer deze twee worden voorkeur kunt geven omtrent de groepsinde­ uitgegeven. ling. Wij zullen met deze voorkeur zoveel 16. Het Kabouterpad:

Door een bijna nieuwe werkgroep werd dit jaar het Kabouterpad verzorgd. Eerst diende het materiaal hersteld, schoongemaakt en

mogJe; reken~~udenl'

~

/Jii.

'~~___....J

Namens de gidsen, Han v. Duuren

ZWols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 73

Afsluiting Natuurgidsencursus '921'93 Het was een heel bijzondere avond, die 11 de januari. Niet alleen dat het fantastisch was een certificaat in handen te krijgen als beloning voor, de inspanningen die je leverde om je kenms omtrent allerlei facetten van de natuur te vergroten, het markeerde ook het tijdstip w~arop je voortaan als gids anderen mag WIjZen op het vele boeiende om je heen. Wat de ~vond echter geslaagd maakte, was de mamer waarop de drie docenten het uitreiken van die waardevolle stukjes papier uitvoer­ den. De subtiele, positieve benadering van de verschillende cursisten was uniek. Net als in de lessen was ook de humor ruimschoots aanwezig. Hulde Peter, Wim en Gerard. En nogmaals dank voor de enorme berg informa­ tie die we van jullie hebben gekregen. Ook Lenie van Eijsden dank voor haar goede gastvrouw-kwaliteiten, die we die avond dankbaar ondergingen, Een avond om nooit te vergeten. Menke v. Gelder

Diplomering Zoals al in het voorgaande stukje werd geme­ moreerd door Menke van Gelder, is onlangs de Natuurgidsencursus van het IVN '92 / '93 afgesloten. Behaalde men een aantal jaren geleden het natuurgidsendiploma na een schriftelijk t~ntamen en een praktijkopdracht, tegenwoordIg is één van de voorwaarden voor het behalen van het diploma het maken van een afstudeerwerkstuk. Hiervoor kan een keus worden gemaakt uit allerlei onderwer­ pen met een natuureducatief karakter, bij­ voorbeeld een natuurpad, een lesbrief of een

handleiding voor natuurgidsen. Het was de tweede keer dat de natuurgidsencursus op deze manier werd beëindigd. Het cursusteam was verheugd over de resul­ taten. De kwaliteit van en de variatie in de werkstukken was groot: . - een lesbrief voor het basisonderwijs over spinnen; - een lesbrief voor het basisonderwijs met het thema 'Hoe kleine dieren leven" - het werkstuk 'Padden op pad - ~eg in de weg', waarin de oprichting en de eerste activiteiten van de paddenwerkgroep wor­ den beschreven; - een handleiding met het onderwerp 'Vleermuizen als excursiethema" - een handleiding voor het organi~eren van kampen voor de jeugd in het kader van beheerswerkzaamheden' - een handleiding voor he~ houden van excursies in de Duursche Waarden' - een natuurpad langs de Westerveldse Aa' - een natuurpad ophet landgoed Nijendal i~ Olst; - een natuurpad op het landgoed Windes­ heim; - een fietsroute 'met een gouden randje' in de omgeving van Ommen; - een fietsroute door waarden, broeken en maten bij Kampen; - een fiets- en wandelroute van Nijverdal naar Holten en weer terug. AI met al een hele lijst, waaruit blijkt dat het IVN zich mag verheugen over de komst van v~el actieve ~ensen. Dat blijkt overigens al UIt het excursIeoverzicht van het IVN, want veel namen van nieuwe gidsen prijken op het programma. Hun activiteit blijft gelukkig niet beperkt tot het leiden van excursies. Eén cursiste heeft inmiddels zitting genomen in het bestuur van de KNNV en een ander heeft zich kandidaat gesteld voor het JVN-bestuur. Zoals in de beide vorige nummers van dit blad al te lezen viel, heeft één van de cursisten zelfs een totaal nieuwe activiteit voor zowel IVN, als KNNV en NJN ontwikkeld: de Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 74

paddenwerkgroep. Tenslotte is het vermel­ denswaard dat twee cursisten in het docen­ tenteam van de Natuurgidsencursus zijn opgenomen. Maar wie zijn nu de gediplomeerde natuur­ gidsen, die zojuist de laatste Natuurgidsen­ cursus met succes hebben afgesloten? Hier volgen hun namen en let maar op, je komt ze vast overal tegen. Geert Hofinan Carla Luchtrneijer Hannah van Oene Jaap Snel Pau! Mertens Garko Luteyn Femmy van Dijk Jan Stevens

Pieter Afman Elja van Dongen Marij Feddema Menke van Gelder Paulien Buskennolen Everdien Sandennan Marian van Stratum Margriet Heuvc\ink Harric KorbeId

Inmiddels is de nieuwe Natuurgidsencursus alweer begonnen. De belangstelling is enorm en we zijn dus met een 'volle bak' gestart: 26 personen. We zijn er van overtuigd, dat het IVN kan uitkijken naar eind 1995, want dan hebben we er nn ......j·uTiit..llri nieuwe

~

J~W;,fÎi~~lirl\'IIi1','-, ,.-........... ~ ~.1~;J!': ':_'~- '

1 10

Jjl,~",:~:::~"'I;··,~~:::·· ~ ~

. _ J',.. ...1'"'" _.

"'~"-
~atuurgidsen,

I

lI1__r""~'Y~81

,

opg

Om alvast te noteren in uw agenda. Excursies op "De Colckhof' van Natuurmonumenten. De heer Veerbeek van Natuurmonumenten wil met natuurgidsen 'De Colckhot' verken­ nen. Op woensdagavond 6 april om 18.30 uur (half 7) gaat hij voorlopen met de liefhebbers. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Hubertsallee. Degene die zich hebben opge­ geven om een excursie te leiden, worden nog persoonlijk benaderd. Agnes Neimeijer

Zwolle Groenstad Sinds 1977 bestaat er een stichting in Zwolle, die zich Stichting Zwolle Groenstad noemt. Deze stichting stelt zich ten doel: minimaal instandhouding van het huidige bomenbestand en liefst een uitbreiding ervan. Zij inventari­ seert het bomenbestand en neemt bij eventue­ le leemtes contact op met de gemeente Zwolle, om deze leemtes op te vullen. De stichting heeft veel kennis over aantallen en diversiteit (kwaliteit-kwantiteit) van bomen binnen de gemeentegrens van Zwolle. Het IVN heeft de mensen welke zijn opgeleid om kennis der natuur over te dragen aan belang­ stellenden. Vanuit het bestuur van het IVN is het initiatief genomen om een samenwerking met de stichting m.b.t. bomenexcursies aan te gaan, hetgeen positief is beantwoord. Daarom gevraagd: IVN-natuurgidsen die, in samenwerking met de Stichting Zwolle Groenstad, een stadsbo­ men-wandelexcursie willen geven. De excur­ sies vinden in de loop van het vootjaar en zomer plaats. Deze excursies gaan met name over soorten jonge en oude bomen in de kern van de stad. E.e.a. heeft een experimenteel stadium, afhankelijk van de belangstelling van de Zwollenaren, haar gasten en de natuurgid­ . sen. In de eerste helft van mei zal er met mensen van de stichting (de heren Bremer en Mostert) worden gelopen. Exacte datum is mij (nog) niet bekend. Ook KNNV-ers en NJN-ers zijn natuurlijk hierbij van harte uitgenodigd.

Ter oriëntatie aanbevolen literatuur:

Bomen in Zwolle - uitgave Stichting Zwolle

Groenstad.

Groene Stadswandeling - uitgave IVN afd.

Zwolle e.o.

Deze literatuur is o.a. te verkrijgen bij de

Nooterhof en het VVV-kantoor.

Opgave en nadere inlichtingen:

Jan Kuiters 038-653319

'I!

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 75

KNNV - NIEUWS

rr ~

vereniging voor veldbiologie

Welkom nieuwe leden Sinds 1 januari 1994 hebben wij de volgende nieuwe leden verwelkomt.

Van de penningmeester In dit nummer vindt u weer de gebruikelijke

acceptgirokaart voor de contributie voor

1994.

Ik vraag u vriendelijk het verschuldigde

bedrag zo spoedig mogelijk over te maken.

Bedankt alvast voor de medewerking.

Kor Koch

90 jarig jubileum KNNV In zaal Urbana te Zwolle hoopt het bestuur op de middag van zaterdag 19 november het jubileum met leden en genodigden te vieren. Noteer deze datum vast in uw agenda. Tij­ dens deze bijeenkomst zullen er 2 belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden, en wel: - aanbieding van ons jubileumboek. De tekst is reeds geschreven en van diverse fondsen hebben we inmiddels bijna f 10.000,- subsidie toegezegd gekregen voor dit doel. - première van het diaklankbeeld 'Natuur en landschap in Zwolle'. Bij deze roepen we alle KNNV leden op vanaf heden de camera te richten op dit onderwerp. Een selectie van dit materiaal (alleen kleinbeelddia's kunnen we gebruiken) zal op 19 november getoond worden. De onderwerpskeuze is geheel vrij, als het maar opnamen zijn binnen de gemeentegrenzen van Zwolle. Het mogen zowel mooie opnamen zijn als kritische opnames van bijvoorbeeld Zwolse natuur die verloren is of dreigt te gaan, activiteiten van onze werkgroepen etc. De ingeraamde dia's (zonder glas) kunnen tot 15 oktober bij een van de bestuursleden worden ingeleverd. Gerrit Gerritsen

Mevrouw A. Lankman IIilsdijk 38 8051 KD HATTEM

De heer L. lIendrickx Kuijerhuislaan 25 8024 PC ZWOLLE

Mevrouw J.M. Hendrickx- Stevens Kuijerhllislaan 25 8024 PC ZWOLLE

De heer A. Vcrsteegde Thorbcckelaan 2-1 8014 AZ ZWOLLE

De heer Hl. Snel Zilvcrschoon 32 8265 IIB KAMPEN

De heer M. Braat Vogelwikke 7 8271 DP IJSSELMUIDEN

De heer J. Stevens Klompenmakersweg 54 8091 DT WEZEP

De heer W.B. van de Ree

Mevrouw D. ter Stege V. Middachtenmarke 15 8016 GD ZWOLLE

Oliviervan Noortstraat 29 8023 WJ ZWOLLE

Kor Koch

Weekend Vlieland Ook dit najaar organiseren we weer een weekend naar Vlieland. We hebben 'Twest Endt' 7, 8 en 9 oktober gehuurd. De prijs voor het geheel verzorgde weekend bedraagt /95,- p.p. Hierin is begrepen: 2 overnachtingen, de bootovertocht, fietshuur voor het hele weekend, 1 warme maaltijd, 2 x ontbijt en 2 lunchpakketten. Ook wordt er voor de nodige koffie en thee gezorgd. De kampeerboerderij ligt aan het eind van de Dorpsstraat en de tuin grenst aan het wad. Er is plaats voor 35 personen. We gaan vrijdags met de middagboot naar het eiland en zon­ dags met de laatste boot weer terug (onge­ veer 17.00 uur). Je kunt je opgeven bij Henk en Ans Selhorst, Huygensstraat 11, Zwolle, 'ZJ'534301. Denk en Ans Selhorst

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 76

Hommelproject

Excursieverslag

Het centrale thema van de (landelijke) KNNV is dit jaar hommels.

Zondagmorgen arriveerden we met 11 deelnemers (7 vr. /4 m.) bij het Vossemeer. Over de Roggebotsluis naar rechts en direct veel te zien. Grote zaagbekken (70), bergeen­ den, nonneljes (JO) en een paartje pijlstaar­ ten waren het opvallendst. Na een goed kwartier keek ik met de kijker iets meer naar links en zag een paar meter boven 't water een grote zilverreiger door m'n beeld vliegen. Direct de anderen ingelicht die snel kwamen terwijl de reiger aan de overkant tegen de rietkraag ging staan op het plaatselijk nog aanwezige ijs. Met 2 telescopen kon elke deelnemer de reeds met sierveren getooide vogel en gedeeltelijk gele snavel goed observeren.

Het project is in samenwerking met de Ne­ derlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN) en het Natuurhistorisch Genootschap Limburg. Het is de bedoeling dat als er binnen onze afdeling geïnteresseerden zijn die onder­ zoek willen doen naar de verspreiding van alle algemene soorten, dit laten weten aan de coordinator van de insektenwerkgroep. De soorten zijn: aard, akker-, boom-, steen-, tuin- en weidehommel. Van deze hommels komen goede tekeningen en een korte be­ schrijving op een zoekkaart. Deze zoekkaart wordt verspreid met Natura en andere bladen en is ook verkrijgbaar bij het bureau van de KNNV.

Het is de bedoeling om op 4 en 5 juni '94 (hommeldagen) de meeste waarnemingen te doen, zodat over dit weekend een zo com­ pleet mogelijk beeld wordt verkregen over de verspreiding van de hommels in Nederland. De waarnemingen kunnen worden ingevuld op de zoekkaart en die moet worden opge­ stuurd naar de Veldwinkel. Tijdens de excur­ sie op Zandhove (5 juni) kan er door belang­ stellende deelnemers waarnemingen worden vastgelegd. In het vOOljaar van '95 wordt het onderzoek herhaald, maar nu met als extra vraag: wan­ neer en waar komen de eerste hommels van het jaar te voorschijn (en welke soort). In het maartnummer van Natura '94 (nr.2, pag.45) staat een uitgebreide tekst over dit onderwerp. Vragen over dit project te richten aan de landelijke coördinator in de Veldwin­ kel, 'It 030-314797.

Jos Kloppenburg

Na enige tijd liep een aantal richting auto's en ook ik was dat van plan, nadat ik wederom nog even verder keek. Opnieuw een grote

tekening Peter van Dam

witte vogel in beeld vliegend, iets hoger dan de zilverreiger maar met een heel ondiepe vleugelslag en een andere snavel! Een lepe­ laar die er wel erg vroeg bij is dit jaar. Misschien is deze niet zo ver zuidelijk ge­ weest, evengoed blijft het een mooie waarne­ mmg. Op de parkeerplaats in het Roggebotzand (bos) eerst een koffiepauze genomen. In de toppen van enkele sparren zaten een paar Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 77

kruisbekken. Een mannetje liet zich goed bekijken.

Tijdens een korte wandeling in de buurt van de recreatieplas koppelde ik aan het geluid van een 'zangertje' aanvankelijk de glanskop wat achteraf een van de geluiden van de matkop betrof; foutje! Terug bij de 'P' hoor­ den we een vogel(zang) die we niet aan het geluid herkenden. Mede omdat er constant een groepje kruisbekken in de buurt was en het geluid mij vinkachtig leek hield ik het op een kruisbek, wat ook bleek nadat ik thuis de cassette nog eens naluisterde. Een vruchtbare excursie in de vootjaarszon. Jos Kloppenburg

Zonneveld 1991). Hoewel naar volledigheid is

gestreefd, zullen ongetwijfeld bijzondere

waarnemingen in dit overzicht ontbreken.

Aanvullingen blijven dan ook welkom!

Papegaaiekruid (Amaranthus retrotlexus)

Op rangeerterrein van Nederlandse Spoorwe­

gen. 21,55.52. 8.1989. KM, HV.

Groene streepvaren (Asplenium septentrionale)

Op sluismuur van Willemsvaart. 21.55.31.

1990. CK. Eerste vondst in Nederland. Na

droogJe in zomer van 1991 weer verdwenen.

Nadien is sluismuur ook gerestaureerd. Zie

Knotters & Bremer (1991).

Steenbreekvaren (Asplenium trichomanes)

Op muur van begraafplaats Kranenburg.

21.45.51. ?1986. AJD. In West-Overijssel komen maar enkele groeiplaatsen van deze soort voor. Stijf struisriet (Calamagrostis stricta)

In trilveen binnen park Aa-landen, 21.45.54,

1990, PB. Eén van de zuidelijkste groeiplaat­

sen van deze soort binnen Nederland.

In het Zwols Natuurtijdschrift is een waarne­ mingenrubriek voor vogels een steeds terug­ komend gebeuren. Een vergelijkbare rubriek voor wilde planten is minder zinvol, omdat het aantal waarnemingen daarvoor te gering is. Dat neemt niet weg dat juist voor een langere periode een overzicht van waarnemin­ gen van zeldzame en bijzondere soorten inte­ ressant kan zijn. De hier samengestelde lijst is gebaseerd op gegevens die mij als districtscoördinator voor FLORONdistrict Beneden-IJssel zijn doorge­ geven sinds 1989. Daarnaast is ook het pro­ vinciale archief (milieu-inventarisatie) op waarnemingen nagekeken. Ook zijn enkele gegevens afkomstig van de vegetatiekartering in het stadrandgebied van Zwolle (Schreurs &

Voorjaarszegge (Carex caryophyllea)

Op begraafplaats Bergklooster, 21.46.51,

5.1990, HB, PB. De soort komt in Overijssel

op verspreide plekken voor langs IJssel en

Vecht.

Gevlekte scheerling (Conium maculatum)

Aan begin van Toddenbeltpad, aan rand wijk

Aa-landen, 21.45.55,7.1993, PB.

Springzaadveldkers (Cardamine impatiens)

Op de verzwaarde oever van de Vecht. Hier

met basaltkeien aangevoerd vanuit het buiten­

land. In begin tachtiger jaren gevonden. In

1990 nog aanwezig, 21.57.22, PB.

Riempjes (Corrigola littoralis)

Bij hoofdkantoor PTT, tussen straatstenen

aan NS zijde, 2l.55.33, 1992, PB.

Groot warkruid (Cuscuta europaea)

Op oever van de Vecht bij Berkurn, 21.56.12,

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 78

1991, PB. Deze zeldzame soort komt naar Plat beemdgras (Poa compressa)

het oosten plaatselijk niet zeldzaam voor Rangeerterrein van Nederlandse Spoorwegen,

21.55.52,8.1989, KM, HV.

langs de Vecht (zie Heinen et al. 1993).

Beschubde mannetjesvaren (Dryoptcris pseu­

Liggende ganzerik (potentilla supina)

Op oever van tichelgaten van Windesheim,

Engelse Werk, op twee plekken, 21.55.42, 27.15.55, JK.

1989, PB, LK. Eerste vondst in Overijssel.

zie Tureluur 10 (2).

Voorjaarsganzerik (Potentilla verna)

Begraafplaats Bergklooster, op één plek,

21.46.51,4.1992, PB.

Kaal hreukkruid (Herniaria glabra) -Aalanden, tussen keien van vluchtheuvels, 21.45.53, 7.90, HB, PB. -Vechterweerd, bij Vecht, 21.57.21, 8.92, HB. -Wythemerplas, op rode mijnsteensplit, 21.56.43., 8.91, JK. domas)

Engelse alant (Inula britannica)

Oever van zandgat van Windesheim,

27.15.54/27.15.55,1992, JK. Deze zeldzame

soort weet zich langs de IJssel te handhaven,

maar staat op het punt definitief te verdwijnen Echt vlooienkruid vulgaris)

uit het Vechtdal (zie Heinen et al. 1993).

In ruigtevegetatie van zandgat bij Windes­

heim, 27.15.54, 1992, JK. In rivierengebied

Grondster (Illecebrum verticillatum)

zeldzame soort met enkele vindplaatsen in

Op rangeerterrein van Nederlandse spoorwe­ IJsseldal (vooral bij Deventer).

gen, 21.55.52, 8.1989, KM, HV.

Kandelaartje (Saxifraga tridactylis) Klein bronkruid (Montia fontana)

-Begraafplaats Meppelerstraatweg. Op graf Op door vee betreden plek bij kolk langs met steentjes, 21.55.24, 4/1988, PB. Vecht, 21.56.12,5/1985, HB

-Begraafplaats Bergklooser. Op enkele graven met steentjes, 21.46.51, 1990, PB. Distelbremraap (Orobanche reticulata)

Op IJsseldijk bij Oldeneel, 27.15.13, 8. 1992, Duitkruid (Scabiosa columbaria) HL. Deze bremraap is in Nederland vrijwel -IJsseldijk bij Engelse werk, 21.55.52, beperkt tot het IJsseldal en bereikt bij Kam­

8.1993. LdK, PB. pen haar noordgrens in Nederland.

-Begraafplaats Bergklooster, op enkele plaatsen, 21.46.51, 1990, PB. Blauwe bremraap (Orobanche purpurea)

IJsseldijk bij spoorbrug, 21.55.52, 1989, LK. Platte bies (Scirpus cariciformis)

Een uiterst zeldzame soort met enkele vind­ Langs binnendijkse IJsselarm bij Oldeneel in

plaatsen in het IJsseldal.

nat grasland, 27.15.13, 1990, JS. Tweede

recente vondst in Overijssel.

Madelief-fijnstraal (phalacroloma anuuum)

Wijthemerplas, in grasvegetatie met enig split, Zilte schijnspurrie (Spergularia salina)

21.56.43, ca. 10 ex., 8/1991. Een adventieve Spoolde, in wegberm naast verharding, o.a

soort.

met Stomp kweldergras, 21.55.31. 8.1991,

NJ, LJE

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 79

Moerasvaren (Thelypteris palustris)

Vogels Langs oude binnendijkse arm van de IJ ssel bij door Gerrit Gerritsen Oldeneel, 27.15.13, 1990, JS. Een binnen de

gemeente Zwolle zeldzame varensoort.

december 1993 tlm februari 1994 gebruikte afkortingen en Zannichellia (Zanniehellia palustris)

In plas van natuurbouwprojekt Engelse Werk, tekens () = overvliegende vogels v = vrouw 21.55.52, 7.93, PB.

m =man ad. = volwassen Literatuur

Bremer,P., 1990. De Beschubde mannetiesvaren (Dry­ juv. = onvolwassen opteris pseudomas) voor het eerst in Overijssel ca. = circa waargenomen. De Tureluur JO (2): 25 - 27.

Heinen,M.A., P. Bremer, 1. Brouwcr & AJ. D~ikstra. min. = minimaal 1993. Flora en fanna van het Vechtdal. Provincie ex. = exemplaar Overijssel.

Knotters,c. & P. Bremer. 1991. Asplenium septentrio­

nale (L.) Hoffin. in Zwolle; weer een nieuwe streepva­

ren voor Nederland.

Gorteria 17:135- 137.

Schreurs, J. & L.M.L. Zonneveld. 1991. Vegetatiekarte­

ring landinrichtingsprojekt 'Stad~Tand Zwolle'.

Van 35 waarnemers werden weer vele inte­ ressante waarnemingen ontvangen. Vooral de vorstperiode in de tweede helft van februari leverde naast schaatspret diverse aardige waarnemingen op van soorten als toppereend, ijseend en middelste zaagbek. Het aantal Waarnemers:

zeevogels was sowieso opvallend in het HB = Han Beeuwkes, PB = Piet Bremer, afgelopen kwartaal met waarnemingen van AJD = Bert Dijkstra, LJE = Leendertjan van roodkeelduiker, parelduiker, ijsduiker, jan der Ent, NJ = Niels Jeurink, IK = Joop Kleu­ van gent en grote zeeëend. ver, CK = Coen Knotters, LK = Leen de

Kleine, HL = Hendrikus van der Laan, KM = De eerste grutto's werden op 5 februari Karst Meijer, IS = Jan Schreurs, HV = Hen­ gezien maar moesten vervolgens weer wijken kjan van der Veen.

toen de vorst inviel. Na de vorst waren ze direct in recordaantallen aanwezig. Ook zeer Aanvullingen of nieuwe opgaven zijn welkom vroege waarnemingen van lepelaar en bij de FLORON district Beneden IJssel.

bontbekplevier. Evenals de vorige winter waren de aantallen scholeksters en bonte Piet Bremer kraaien weer opvallend groot. IJsvogels Roelingsbeek 1 8033 BM Zwolle bleven talrijk en nu maar afwachten hoe ze de vorstperiode hebben doorstaan. Appelvinken Zoogdieren lijken nog steeds talrijker te worden. door Peter van Dam

Hermelijn

190294 Boeierweg in Zwolle.

Een verkeersslachtoffer in prachtig wit win­

terkleed, vanzelfsprekend op het zwarte staart­

puntje na. PvD

Roodkeelduiker 0312 Spoolderhank (1) GG 2901 Vossemeer 1 PV 3001 Vossemeer I MvdBlHW 3001 Polder Dronthen 1 MvdBlHW Parelduiker 0912 Prins van Wijngaarden 1 WvdB [Jsdu iker 1812 Zwarte Water, Ruimzichtweg 1 BD Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 80

FOTO

voerman mcm

Natuurlijk aUes op het gebied van de fotografie: foto's, diamateriaal, fotolijsten, fototassen, jacks complete serie Sigma apolenzen

de fotO

Van Karnebeekstraat 7 - Tel. 038-216855 FOTOGRAFEN SINDS 1929

Dealer van: Kowa Swarovski Bausch & Lomb e.a. telescopen en verrekijkers prijs op aanvraag; ook van Leitz en Zeiss

voor grotere aantallen goedkopere prijzen clubleden korting mogelijk scherp geprijsd !!!

grote keus aan lenzen in opbouw!

Agfa

Das neue Bild vom Dia.

La nouvelle photo de vos diapos.

De nieuwe dia-afdruk. AGFA •

c::::::::;;=::n

boerengoed

Af T ES vcx::J:<. BIC][ 0: ; 1:==rH: 'It...J:D\I I EF<EN zoals:

VER Z E H D I H G /

B E Z 0 R GIN G

D OOR

WEDERVERKOPERS/BEZORGERS

tel .: 05205 - 7556

Postadres: postbus 30102 8003 CC Zwolle

ooithuis SCHARRELSLAGERIJ

G E H E E L IN

H EDE R L A H D I

DIVERSE

G rat i . op

PLAATSEN.

cat alo q u s aanvraaq

GENIET MEER

I\N UW WANDELIN

MET

* Een goed milieu * Met scharrelvlees doen we er wat aan!!!! Dealervan:

Birkenstock - Wolky - Clarks

Mephisto - Bufflox - Ecco - JJ

Roodhalsfuut

Toendrarietgans

1701 Bosjessteegplas 2 MH 2001 1 GG

1902 Kampereiland, Rechterveld 25 SD

Taigarietgans Geoorde fuut 0301 Vossemeer 1 SD 1501 Noorddiep 1 SD

Jan van gent 2901 Blankenham 1 gewond ex. HD

1902 Kampereiland, Rechterveld 85 SD

Kolgans 0602 Melmpolder 6500 SD ]502 Vossemeer 3250 SD 1902 Kampereiland, Rechterveld 8570 SD 2602 Polder Mastenbroek 39900 JL

Aalscholver 2002 IJssel Kampen - monding 362 GGIEJG

Grauwe gans 3112 Mandjeswaard 128 GG

Roerdomp 2712 Vossemeerdijk 1 SD

Canadese Gans 0901 IJssel, Werven GGIEG

Grote zilverreiger 2201 Duurse Waarden 1 HR 2401 Polder Dronthen 1 MB 0502 Polder Dronthen 1 SDIPV 2702 Vossemeer 1 KKlJK

Brandgans 0602 Melmpolder 60 SD

Roodhalsgans 25]2 Zwolle (1) BZ

Blauwe reiger 2301 Roggebotsluis 22 FvdB 2002 IJssel Kampen - monding 30 GGIEJG

Casarca 0101 tlm 1601 Zuiderwaardkolk v MB/SD

Lepelaar

2002 Ketelmeer-Oost ] GGIEJG 2002 Bomhofsplas 1 HvV 2702 Bomhofsplas 1 BD

2702 Ketelrneer (1) KK/JK: dit is een nieuwe vroegste datum voor de IJsseldelta

Bergeend Kleine zwaan 1612 Prins van Wijngaarden 123 WvdB 1612 Veldiger Buitenland 75 WvdB 1812 Wapenveldse Broek 221 JL 2312 IJssel, Hoenwaard 800 WvdB 2512 Vecht, Marshoek 141 EGIBZ 2512 Vecht, Hessum 120NN 2612 Polder Oosterwolde 339 SD 2612 Polder Dronthen 245 SD 0401 Polder Dronthen 178 SD 0502 Staphorsterveld, Conradsweg 440 WvdB 0502 Polder Dronthen 428 SDIPV 1202 Vecht, Diffelen 16 PM ] 502 Polder Dronthen 230 SD 2002 Ketelrneer - Oost 83 GG 2802 Polder Oosterwolde 726 JL 2802 Polder Kamperveen 773 JL

0502 Vossemeer 55 BvdH 1502 Ketelrneer - Oost 77 GG 2702 Vossemeer 25 JK

Mandarijneend 2102 Hezenberg 24 WvdB 2102 Horsthoekbeek 136 WvdB

tekening Peter van Dam

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 81

Smient 2512 Vecht, Marshoek 540 NN 3012 Drontermeer 1460 PV 0101 Noorderkolk 1100 HvV 2002 Bosjessteegplas 1000 GG

Wintertaling 2502 LangenhoIte 98 HvV

1412 Vecht, Marshoek 40 JS 0612 Vossemeer 119 WvdB 91 MB 1401 1502 " 204 SD

Zwarte wouw 0701 Zwolle - Zuid (1) LvdW Rode wouw

Pijlstaart 1502 Vossemeer 102 SD Toppereend 2812 Vossemeer v SD 2002 IJssel Kampen - monding 2v GG/EJG 2602 Ketelmeer 3v JL Eidereend 0301 Ketelhaven v SD 2301 Ketelhaven v HvV 2901 Ketelhaven v PV 0502 Vossemeer v SD/PV 0802 Vossemeer 1 FvdB

IJseend 1902 IJssel Kampen - monding 1 SD/PV 2002 IJssel Kampen - monding 1 GG/EJG Grote zeeëend 2602 Ketelmeer m JL

Brilduiker 0801 Vecht, Hessum 9 NN 0901 IJssel, Marle 11 GG/EJG 0901 IJssel, Hoenwaard 30 GG/EJG 0301 Vossemee,r 124 SD 2702 Vossemeer 40 JK Nonnetje

0512 Zalk 1 HWlMvdB

Blauwe kiekendief ] 812 Kampereiland v SD 2312 Zwolse Dijk m WvdB 0801 Vossemeer v SD/PV 0901 Raarlerberg 2v BD 150 I Kattenwaard v PV/YRIBE 1801 Kadoelen 1 FvdB 1202 Bentinckswellen m EB 1202 Ketelmeer - Oost 2v SD/YR/JNIPV 1802 Vossemeer v SD 2002 Polder Mastenbroek v GG/JG 2002 Langenholte m RvV Havik 1812 Vreugderijkerwaard 1 GG 1812 IJssel, De Zande 1 GG 0901 Wapenvelderbroek 1 GG/EJG 1501 Kampereiland 2 SD 2801 Langenholte v HvV 0202 Dalfserveld v BD 1202 Ketelmeer Oost 2 SD/YRI/JNIPV 1702 Zwolle, Goertjesweg 1 TI/JvV 1902 Zwolle, Turnhoutsweg 1 LK Ruigpootbuizerd 2812 Dalfsen 1 JS 0801 Kampereiland 1 SD/PV 1202 Vecht, Marshoek 1 JS

2812 Vossemeer 26 SD

Middelste zaagbek 2512 Wythmenerplas v lli 2101 Vossemeer v PV 1202 IJsselmonding m SD/YR/JN/PV 1202 Vossemeer v SD/YR/JN/PV Grote zaagbek 1112 Ketelmeerdijk 210 FvdB

Smelleken 1001 Marshoek m BD Patrijs 1202 Diffelen 6 PM Waterral 0301 Vossemeer 1 SD 2801 Langenholte 1 HvV Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 82

Kraanvogel 2802 Hattem ('s nachts grote groep) JL Scholekster 1812 IJssel, Kampen 6 00 0401 Polder Dronthen (3) SD 1501 IJssel Zwolle - Kampen 2 00 1501 IJssel Kampen - monding 20 PV/YRIJBE 2201 Polder Mastenbroek 1 SDIMBIPV 2301 Engelse Werk 1 00 2901 IJssel, Spoolde 400 3101 Cellemuiden 6 FvdB 0502 IJssel Zwolle, Zalk 18 00 0602 Melmpolder 2 SD 1202 IJssel Zwolle-Zalk 67 00 1202 IJssel Kampen - monding 29 SD/YRIJNIPV Bontbekplevier 2602 Ketelmeer (1) JL 2702 Spoolderhank (1) 00 Goudplevier 1812 Haerst 41 HvV

Grutto 0502 IJssel, Marle 25 FvdB 1202 IJssel Zwolle - Zalk 1500 2802 IJssel Zwolle - Zalk 2494 00, een nieuw februarimaximum voor de IJsseldelta 0103 IJssel, Hoenwaard 45 IS Wulp 2612 Polder Kamperveen 120 FvdB 3012 Drontermeer 120 PV 0901 IJssel, Hoenwaard 100 OOIEJG 160 1 IJssel, Hoenwaard 193 JL 1801 Bomhofsplas 40 FvdB 2301 IJssel, Harculo 215 JL 0202 Bomhofsplas 53 HvV 0602 Genemuiden 24 FvdB 1202 IJssel, Harculo 150 LM 1802 Sekdoorn 27 FvdB Witgatje 0101 Kampen, De maten 1 SD 0801 Polder De Broeklanden, Oldebroek 1 BvdH 2001 Polder Mastenbroek 1 GG 2002 Dalfsen 1 JH

Kemphaan 1201 Vecht, MarshoekmBD 0602 IJssel, Scherenwelle 1 00 1202 IJssel, De Zande 2 00 2702 IJssel Zwolle - Zalk 14 KK

Stormmeeuw 3112 Mandjeswaard 1000 00

Watersnip 3012 Reveweg 1 PV 2001 Vecht, Varsen 4 PM 1702 Polder Benoorden de Willemsvaart 100 1902 IJssel Kampen - monding 3 SDIPV 2402 IJssel, Hoenwaard 1 IS 2502 Langenholte 1 HvV

Kerkuil 1012 IJsselmuiden 1 MB 0112 tlm 0101 Zwolle, Zwarteweg 1 HR 0902 Engelse Werk 2 LK

Houtsnip 0112 Dalfsen 1 AG 0612 Oldebroekse Heide 2 WvdB 0702 Oldebroekse Heide 1 WvdB 1702 De Horte 1 JH 1902 Langenholte 1 HvV 2002 Arriën 1 PM 2202 Lemelerberg 1 FvdB

Holenduif 1501 Park Engelse Werk min. 12700

Bosuil 2212 Polberg 12 WvdB 2401 Engelse Werk 1 WvdB 2401 Zandhove 1 WvdB Ransuil 0101 Kampen 6 SD 0501 Kampen 6 MB 2501 Zwolle, Wip strik 1 BZ 3101 Zwolle, Kamperpad 1 LK 0102" " 1 LK

1802 Engelse Werk 1 HW

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 83

Velduil 2302 Dalfsen, Kanaaldijk 1 PHlMH I.Jsvogel 06 J2 De Hezenberg 1 WvdB 1812lJssel, De Zande 1 HR 1812 Zwolle, Stadskolk 1 BD 2512 Wythmenerplas 1 JH 0701 Harculo 1 FvdB 0801 Revebos 1 FvdB 0901 Ganzendiepsluis 1 MB/SD 1501 Ganzendiepsluis 1 PV!YRJJBE/SD 1701 Wythmenerplas 1 MH 0502 Roggebotsluis 1 SD/PV 0802 De Horte 1 JH 0802 Zwolle, Hanekampbrug 1 LM: daar ook op 2112,0501, JOOl, 1402, 1702 GG en 2802 HvV 1502 Vossemeerdijk 1 SD 1702 De Horte 1 JH 1702 Vossemeer 1 FvdB 1802 Roggebotsluis 1 SD 2002 Zwolle, KleineVeerwegg 2 GB 2302 Dalfsen, Hagenweg 1 JH Groene specht 2712 Polberg, Wapenveld 2 WvdB 0602 Eerder Achterbroek 1 PM J202 Stekkenkamp 1 PM 1902 Petrea 1 WvdB 2002 Ommen 1 PM

2702 Polberg, Wapenveld (2) WvdB Veldleeuwerik 0602 Onderdijkse polder 140 GG 0602 Polder Hoog Zalk 70 GG Waterpieper 0612 IJ-ssel, Spoolde 2 WvdB 1312 Hasselt 8 WvdB 1612 Hasselt 12 WvdB 1812 Zwarte Meer West 5 SD 2112 IJssel, Hoenwaard 12 WvdB 0401 Kampen, Buitendijksweg 1 SD 1501 Kampereiland, nesweg 1 SD 1601 Pijperstaart 1 SD 2301 Dalfsen, Kanaaldijk 7 JH 1702 IJssel Kampen - monding 7 SD!YRJJNIPV 1902 " " 2 SD/PV Oeverpieper 0512 Ketelhaven 1 JL Grote gele kwikstaart 0612 Berghuizer papierfabriek 1 WvdB 1412" , , 1 WvdB 1101 Dalfsen, Koesteeg 1 NN I501lJssel, Spoolde 3 GG 2201" ,,1 NN 3001 Zwolle - Zuid 1 IK 2002 Berghuizer papierfabriek 1 WvdB

Zwarte specht 0602 Lemelerberg 2 LM 0602 Eerder Achterbroek 3 PM 1202 Beerzerweg 1 PM 2302 Boswachterij Ommen 1 PM verder 12 waarnemingen van in totaal 15 ex. uit 9 gebieden op de Noord ­ Veluwe WvdB/BvdH Kleine bonte specht 1001 Oldebroek 1 BvdH Kuifleeuwerik 2202 Zwolle - Zuid 1 JK Boomleeuwerik 2602 Eperholt (1) WvdB

tekening Peter van Dam

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 84

I~T~~.V.

tmldntdraat 4. 8f>1:J X'W ZWf>11e f):J8-~If).ü:J

4t ruim 16 jaar bekend in Zwolle en om;trel'en. Wij bieden u alles op het gebied van de: ~lJl.?l"§~-'

Vele bekende merken zoals:

n

Mistral Tiga Alpha

Hifly

d .....

-lip

Oaastra Neilpryde

NorthSails

Simmet Style

111

MISTRAL

etc.*. ~NI

&

~fI«)WI3C)4I:?1)g:>f)IJT

U kunt ook bij ons terecht voor

repamtie en onderhoud van ski,s

U hebt de keus uit een groot assortiment ski,s en snowboards U kunt ook altijd langs komen • voor een goed advies

.h~

• '\Il..If:t7IfIJ~I)()IJT

~t..~ aswtrtim~nt ~ ~

~

Al geruime tijd hebben wij een groot van vliegers en onderdelen ~/ Al vanaf99,-lruntu kennismaken ~. met de vliegersport. (ç*,~ wij hebben verschillende bekendemerken ,::: produktie vliegers. Kom gerust een keer langs voor een goed advies of kom gewoon eens kijken

... '...... ''''-~.3e-_ • ent

'''-12.le /13.30-17_ Do: koopavoDd

Witte kwikstaart 0312 Engelse Werk 1 GG 0712 Zwolle - Zuid 1 FvdB 1412 Polder Dronthen 2 GG 0601 Kampen, Flevoweg 1MB 1501 IJssel Zwolle-Kampen 15 GG 0602 Melmpolder 1 SD Roodborsttapuit 2702 IJssel Zwolle - Zalk 1 HR 2802 De Dellen 3 WvdB

Zwartkop 2412 Zwolle 2 HvV Tjiftjaf 0101 Kampen 1 SD 1802 Kampen 1 ringvangst JN/SD

Vuurgoudhaantje 0212,0512 en 2112 Zwolle 2 GG 0412, 0812, 3012, 0402 en 1902 Zwolle 1 GG

Baardmannetje 1912 Bentinckswellen 2 LK 1501 Ketelmeer, oostoever 15 PVNRlJBE

Ekster 2501 Dalfsen, Ankummeres 40 NN 2501 Dalfsen, Geroer 96 NN In beide gevallen ging het om slaapplaatsen

Kauw 3012 Drontermeer 600 PV Zwarte kraai 1102 Polder Mastenbroek c. 300 SD Bonte kraai 0512 Ketelhaven 72 JL 1112 Ketelmeerdijk 10 FvdB 2512 Vecht, Hessum 1 NN 2612 Ketelmeerdijk 32 FvdB 2101 Vossemeerdijk 28 PV 0802 Ketelmeerdijk 25 vdB 1702 Vossemeerdijk 65 FvdB 2002 Pijperstaart 1 GG/EJG Raaf 2002 Wezepse Heide 2 HR verder 16 Wffi. van de Noord - Veluwe van steeds 2 ex. en 1 wrn. van 4 ex. WvdB

Keep 2201 IJsselmuiden 1 SDIMB

Witkopstaartmees 1102 IJsselmuiden 1 MB Zwarte mees 0202 Zwolle 4 GG

Putter 0412 Hasselt 40 FvdB 1401 Zwolle, Brinkhoek 60 HvV Sijs

Boomklever 0602 Kampen, stadspark 2m SD

0602 Boswachterij Staphorst 120 JK 1002 Zwolle, Kamperweg 150 LK

Klapekster 0101 Vilsterense Veld 1 HR 0901 Haarlerberg 1 BD 3001 Lemelerberg 1 JH 0602 Lemelerberg 1 LM 2802 Oldebroek se Heide 1 WvdB verder 10 waarnemingen van steeds 1 ex. van 8 gebieden op de Noord - Veluwe WvdB

Barmsijs 1712 Hattem 1 JL 1812 Hattem (1) JL 0301 Hattem (1 ) JL 1401 Zwolle, Wipstrik 1 WvdB 1901 Heerde 1 WvdB 2001 Hattem 1 JL 1202 Hattem (1) JL 1602 Zwolle (1) GG

Zwols Natuurlijdschrift - nummer 3 - 85

Kruisbek

AGENDA Ook dit kwartaal kwamen weer veel waarne­

mingen binnen. De tabel betreft waargenomen

aantallen, opgeteld per decade.

IVN

decade 1 dec 46 jan 182 feb 118

2 3 113 33 47 157 13 99

KKlWvdB/SD/PVIGGINN/HWIJKlBD/Bvd H/MB Goudvink

0301 Roggebotplas 8 SD

1102 Roggebotse Bos 6 MB

2402 Zwolle, Park Weezenlanden 2 YV

2402 Oldebroek 2 BvdH

2502 1 BvdH

2702 " 1 BvdH

Appelvink

Er kwamen 29 waarnemingen binnen van in

totaal ] 89 ex. De maandtotalen van dec. t/m

februari waren respectievelijk 48, 73 en 68.

De grootste groep werd dit kwartaal waarge­

nomen in Zwolle, Park De Weezenlanden

waar op 2502 32 ex. in haag beuken foura­

geerden GG.

NN/GG/Jl/JK/FvdBIBZlBvdH/MB/SD/PV/F M Waarnemers YR Yvonne Rabc/ JEE J. Beverwijk! IS Ineke San­ tinglLvdW L. v.d. WaJJYV Yvonne Veldhuis/ TI Tim Idema/JvV John van VlietJBvdH Benno van de Hoek/SD Symen DeuzemanlJN Jan Nap! FvdB Fam. van de BerglEG Erwin Gontbeek! m Jan Hullen/NN Nico Noordhof/LM Leo Muilwijk! GO (n.lrrit Gcrrit­ sen/EJG Erik GerritscnIHR Henk RensinklPV Pietcr VogelaarlKK Kor Koch/HW Hennan Weekamp/JL Jan Lok!JK Jos KloppenbnrglLK Lody Kragtl HvV Henny van VilsterenIMH Martin Heinen/OB Gerard Beer­ sma/IID Hans Dekkers/MvdB Martin van de Berg! PM Panl MertenslWvdB Wim van den BergblBD Bert DijkstraIBZ Ben ZwinseimanIMB Michel Braad

fP tfU

Zaterdag 9 april

,

.

t..

~

-~~

Paddenoverzetaktie - 1994 - Fabrieksweg ­ Windesheim. Excursie voor kinderen met hun ouders. Deze excursie wordt verzorgd door de jeugdwerk­ groep. Tijdstip: half 9 's morgens. Plaats van samenkomst is aan het einde van de Fabrieks­ weg, daar waar doek en emmers zijn ge­ plaatst. Jullie moeten je wel van te :voren opgeven. Maximaal aantal deelnemers IS 30. Je kunt je opgeven bij Femmy Mulder, '!II' 038-547960. Zaterdag 9 april IVN-excursie in Het Engelse Werk. Tijd: 14.00 u. Plaats: Bij het bezoekerscentrum het Nieuwe Werk. Gidsen: Dick de Roos en Joop Wiessenberg. Zondag 10 april Fietstocht langs de IJssel. Tijd: 9.00 u. Plaats: Uitspanning Het Engelse Werk. Gidsen: Jos Kloppenburg, Carla Luchtmeijer en Hans van Dooremolen. Zondag 10 april IVNINM-excursie op landgoed De Colckhof. Tijd: 14.00 u. Plaats: De parkeerplaats aan de Hubertsallee. Gidsen: Everdien Sanderman en Ine Leussink. Zaterdag 16 april Roeiboot excursie op het Zwarte Water. Tijd: 14.00 u. Van te voren aanmelden bij Arie Driesprong, tel. 05293-2926. Gidsen: Johan Bosma, Hilly Osinga en Arie Driesprong.

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 86

KNNV

27, 28 en 29 mei veldwerkcursus/kamp

Zondag 10 april

Stinze- en andere vootjaarsplanten zijn er o.a. te vinden op het landgoed Dickninge. Dit landgoed ligt aan de Reest bij De Wijk en staat bekend om de grote hoeveelheden holwortel en bosanemoon die juist nu in bloei staan als er nog geen blad aan de bomen zit. Dat er nog veel meer te genieten valt zult u zeker merken als de heer H. van der Laan ons rondleidt. Hij kent elk hoekje op Dickninge en weet er veel over te vertellen. Vertrek vanaf P+R (IJsselallee)om 9:00 uur en ongeveer 13.00 uur weer terug.

Op 27, 28 en 29 mei wordt er voor de zesde maal een veldwerkcursus/kamp geoganiseerd omtrent het determineren/inventariseren van vleermuizen in Salland. Onder leiding van verschillende deskundigen wordt in kleine groepjes op de fiets 's nachts een groot gebied op vleermuizen geïnventariseerd, dit alles met behulp van vleermuisdetectors. Dit jaar wordt Salland nader bekeken op het voorkomen van vleermuizen. Voor deelname is geen specifie­ ke deskundigheid vereist. Organisatie: Zoog­ dierenwerkgroep Overij ssel, Veldwerkgroep V.Z.Z. Kosten f 35,= all in. Opgave z.s.m. bij Natuur en Milieu Overijssel, 11'038-217166.

Dinsdagavond 19 april

Zaterdag 28 mei

Steeds meer vrijwilligers zetten zich in voor de bescherming van weidevogels in Overijs­ sel. Vreemd genoeg is de deelname in Zwolle beperkt. Graag willen we daar verandering in brengen. Erwin Booij, coördinator in dienst van de SCLO, gaat ons vanavond uitleggen hoe we weidevogels een handje kunnen helpen. Om 20.00 uur begint de dialezing in de Oosterkerk.

Vroeg uit de veren vandaag want om 6:00 uur wacht Jan Lok ons op, op het landgoed Molecaten bij Hattem. Daar staan de vogel­ geluiden en vooral de zang centraal. Omdat een groot aantal vogelsoorten juist bij dage­ raad vocaal actief is moeten wij er ook zo vroeg bij zijn. Vertrek uit Zwolle bij P+R (lJsseiallee) om 5:30 uur. Per auto naar Molecaten en verzamelen aan het wegje naar de herberg (niet er pal voor!).

Zaterdagochtend 7 mei

Tussen Elburg en Noordeinde ligt de polder Oosterwolde, voor veel Zwolse natuurlief­ hebbers een onbekend gebied. Toch heeft deze polder een grote reputatie, vooral op ornithologisch gebied. Zo was het nog niet zo lang geleden een bolwerk voor de kemphaan. Inmiddels is er veel verloren gegaan maar Staatsbosbeheer zet zich in om in een deel van de polder de oude glorie te herstellen. Adrie Hottinga zal ons tijdens een wandeling over de herstelplannen vertellen. We maken kans op bruine kiekendief, grote karekiet en in sommige jaren broedt hier zelfs )lelduil en grauwe gors. Vertrek P + R achter het NS station om 7.30 uur; rond de middag zijn we terug.

Zaterdag 4 juni

Gewestelijke themadag georganiseerd door de afdeling Epe/Heerde te Wapenveld. Het thema is FLORON (plantenonderzoek). Vanaf 9:30 uur is de zaal in 't gebouw van de Stichting SSCW 'De Nachtegaal', aan de Nachtegaalweg in Wapenveld geopend. Het programma: 10:00 uur - de opening. 10: 10 uur - Inleiding door Piet Bremer (regionaal coördinator FLORON ). Wat hebben KNNV en FLORON aan elkaar? 11 :00 uur - Inleiding door Egbert de Boer. Flora van een deel van de Veluwe. 11 :45 uur - Inleiding door een vertegen­ woordiger van het Waterschap. Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 88

Actuele beheersvonnen. Mogelijk volgt 's middags een excursie (beken en watergangen). ]2:30 uur - Nuttigen van zelf meegebrachte lunch met daarbij soep. 13:30 uur - Start van 2 a3 excursiegroepen op evenzovele interessegebieden (planten, vogels, geologie?), naar o.a. het Kloosterbos en/ofPetrea. 16:00 uur - Einde excursies. In principe kunnen wij per fiets gaan omdat de afstand niet zo groot is. We vertrekken dan onderaan de oude IJsselbrug (als die tenminste niet is afgesloten i.v.m. renovatie!) om 9:00 uur. Vooraf aanmelden is noodzake­ lijk omdat de afdeling EpelHeerde wil weten of Zwolle komt en met hoeveel. Doe dit uiterlijk 26 mei bij Jos.

name de weiden zijn interessant vanwege de vele soorten planten die er voorkomen en in deze tijd bloeien (echte koekoeksbloem is daar een van). Deze trekken op hun beurt weer o.a. vlinders aan zoals de zilveren maan. De Veerslootslanden liggen 4 km. ten noord­ oosten van Hasselt en is een restant van voorheen uitgestrekte blauwgraslanden (15 ha.). In dit gebiedje zijn verschillende soorten zeggen te vinden, daarnaast komt hier Spaanse ruiter voor en enkele orchidet}-::~()()r­ ten (waarschijnlijk nu uitgebloeid). Adfd/Ji:i­ vlinder en zilveren maan zijn hier ook te zien. Jeroen Bredenbeek uit Hasselt, zeer bekend in en met deze gebieden zal deze excursie lei­ den. SBB vraagt per deelnemer f 2,- voor betreding van hun terreinen. We vertrekken om 8:00 uur uit Zwolle (P+R) en zijn onge­ veer rond 't middaguur weer terug.

Zondag 5 juni:

2e helft juli

Willem Hurkmans leidt deze ochtendexcursie op 't landgoed van Zandhove (Hollewands­ weg). Als insektenkenner zal hij de deel­ nemers laten ervaren dat het lang niet alle­ maal 'bijters en stekers' zijn. Er zitten boven­ dien vele mooie soorten tussen zoals bij de vlinders, hommels en zweefvliegen. Kom bij voorkeur per fiets naar de eerste rotonde bij Zandhove waar Willem ons op­ wacht om 9:00 uur. Omdat hij bij 't opstellen van dit excursieprogramma niet voor 100010 kon garanderen of hij dan beschikbaar is, is het raadzaam om bij een van de bestuursleden navraag te doen. Bij aanhoudende regen zal de excursie zeker niet doorgaan!

In de tweede helft van juli van dit jaar wordt in samenwerking met de Vlinderstichting nog een veldwerkdag georganiseerd omtrent vlinders. De bedoeling is om in een nog nader te bepalen gebied in Overijssel de vlinderstand op te nemen en zo mensen enthousiast te maken voor het werken met vlinders. Nadere infonnatie hieromtrent volgt nog.

Zondag 19 juui Vanochtend bezoeken we twee bijzondere gebieden en wel de Stadsgaten en de Veer­ slootslanden, beide terreinen zijn van SBB. Stadsgaten ligt 2 km. ten oosten van Hasselt, aan de weg naar de Lichtmis. Het zijn verlan­ de, in 't verleden uitgeveende, trek- of petga­ ten met tussenliggende zetwallen. Het bestaat thans uit veenweiden (trilveen) en elzen­ broekbos en is tamelijk voedselarm. Met

16, 17 en 18 september Muizenkamp Op 16, 17 en 18 september wordt een veld­ werkcursus/kamp georganiseerd omtrent muizen. Onder leiding van diverse deskundi­ gen worden 3 maal per avond/nacht verschil­ lende uitgezette life-traps langsgelopen en van de gevangen muizen gegevens genoteerd. Dit jaar worden, nog nader te bepalen gebieden in Noordwest Overijssel onderzocht. Voor deelname is geen specifieke deskundigheid vereist. Organisatie: Zoogdierenwerkgroep Overijssel, Veldwerkgroep V.Z.Z. Kosten /35,= all in. Opgave z.s.m. bij N.M.O. 'lt038-217166.

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 89

Zondag 17 april

Zondag 8 mei

IVN-excursie op landgoed Soeslo. Tijd: 14.00 u. Plaats: Parkeerplaats voor het huis Soeslo . Gidsen: Han van Buuren en Hilly Osinga.

Vogelfietsexcursie naar de tichelgaten te Windesheim. Tijd 19.30 u. Plaats: IJsselcen­ traleweg bij de spoorwegovergang. Gidsen: Martin van den Berg, JosKloppenburg, Theo Walbeek en Hans van Dooremolen.

Zaterdag 23 april Zondag 15 mei

Geologische fietstocht. Tijd: 9.00 u. start bij uitspanning Het Engelse Werk (Café Kri­ sman) 9.15 u. spoorwegovergang op de Gelderse Dijk te Hattem, ter hoogte van IJsselstein. Gids: Jan Kuiters De tocht is ± 30 km. en duurt ± 4 uur. Zondag 24 april

IVN-excursie op landgoed Dickninge. Tijd: 14.00 u. Plaats: Aan het einde van de oprij­ laan v.h. landgoed. Gidsen: Hilly Osinga en Trudy Muller. Zaterdag 30 april

IVN-excursie te Vilsteren. Tijd: 14.00 u. Plaats: Restaurant De Klomp in Vilsteren. Gidsen: Wim van Bruggen, Arie Driesprong en Pieter Heun. Zondag 1 mei

Vogelexcursie. Tijd: 7.00 u. Plaats: Bezoe­ kerscentrum Het Nieuwe Werk in het Engelse Werk. Gidsen: Jos Kloppenburg, Kor Koch en Carla Luchtmeijer. Zaterdag 7 mei

Het Nijenhuis te Heino. Tijd: 14.00 u. Plaats: Bij de ingang van het landgoed. Gidsen: Jo Bouwhuis en Annemieke Leussink. Zaterdag 7 mei

IVN-excursie Westerveldse Aa. Tijd: 14.00 u. Plaats: Bij de Griftbrug bij de Maaslaan. Gidsen Carla Luchtmeijer en Greet Meima.

Het Engelse Werk. Tijd: 09.00 u. Plaats: Bezoekerscentrum Het Nieuwe Werk. Gid­ sen: Hilly Osinga en Teuni Lindhoud. Zondag 15 mei

IVN/NM-excursie op landgoed de Colckhof Tijd: 14.00 u. Plaats: Op de parkeerplaats aan de Hubertsallee. Gidsen: Agnes Neimeijer en Everdien Sanderman. Zaterdag 28 mei

IVN-fietsexcursie Het Zalkerbos. Tijd: 9.00 u. Plaats: Onderaan de IJsselbrug - Zwolse kant. Gidsen: Dick de Roos en Lidy Kuiper. Zondag 29 mei

IVN-excursie zand over de vuilstort Wester­ veld. Tijd: 14.00 Plaats: Parkeerplaats aan het einde van de Urksteeg. Gidsen: Geert Hof­ man, Menke van Gelder, Greet Meima en Pieter Heun.

DE Ddft1'STORE. ,,~

;.:' y

het adres Iloor:

jacks spijkerbroeken bodywanners wax coats baseball jacks schoeisel overalls

commando truien camouflage kleding regen kleding vlaggen messen baretten slaapzakken etc.

DI. 0014'51011 Vechtstraat •108_Zwolle "ZO_544315 h-_______. ____ _ _ _ __ d ~é

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 87

de KNNV

het IVN

Koninklijk Nederlandse Natuurhistorische

Vereniging

Vereniging voor veldbiologie

Vereniging

voor

Natuur- en Milieueducatie

AFDELINGSBESTUUR

AFDELINGSBESTUUR

voorJ:itter

Gerrit Gerritsen Julianastraat 40 801 9 AX Zwolle 11' 0 38 - 228122

voorl:Ïtter

, 'acature

penningmeester en ledenadministratie

KorKoch Breestuk 53 805 1 VZ Hattem 11' 05206 - 43158

penningmeester tentoonstellingen

Wil van Marle Kievitshaar 6A 7707 Rl' Balkbmg 11' 05230 - 49246

secretaris

Kees Mackaai.i De Kade 8 8 191 VZ Wapenveld 'Ir 05206 - 79097

secretar is I vice-voonitter

Bill van K essel Boerhaavelaan 77 8024 BH Zwolle 11' 038 - 533677

coördinator lezingen en excursies

J os Kloppenburg van Pallandtrnarke 67 8016 CS Zwolle 'Ir 038 - 656783

2e secretaris

Gerard Broekhoven C8Illpanulastraat 32 80 13 TX Zwolle 'Ir 038 - 21 297 1

pr I cursussen

Carla LuchtmeUer van Keppelmarke 11 8016 GH Zwolle 11' 038 - 650018

lid j eugdelubslfietsroutesl natuurpaden

Jan K uiter s Hazenveld 10 8017 LZ Zwolle 11' 038 - 65331 9

pr I cursussen

Bert Dij kstra K. Onneslaan 2 8024 CN Zwolle 11' 038 - 546912

lid groeneursusseu/ contacten met leden

Roelof Visscher Weidesteenlaan 2 1 8042 NX Zwolle 11' 038 - 227375

Tel. contactadres

Hilly Osinga 038 - 549429

11'

Contributie KNNV f 40,- per jaar, jnel. toezending van Natura, het landelijke tijdschrift van de KNNV; f 10,- voor huisgenootlcdcn; 0 5,- voor regionale leden.

Contributie IVN Voor donateurs minimaal fl 5,- per jaar; voor leden (actief) f25,- per jaar. [nel. toezending van Mens en Natuur. Wijzigingen m.b.t. het donateurslidmaat­ schap schriftelijk (loorgeven aan Cecs Piersma, Bruiulecuwstraat 13, 772 1 AW Dalfsen, 11' 05293 - 2335.

Zwols Natuurtijdschrift - nummer 3 - 90

o o

gezamenlijke uitgave van KNNV afdeling Zwolle en IVN afdeling Zwolle e . o .