Port Betaald Port Payé Zwolle Holland

Port Betaald

Port Payé

Zwolle

Holland

Werkgroepen Dit blad is het gezamenlijke tijdschrift van het IVN en de KNNV, beide afdeling Zwolle. In de loop van 1993 werd besloten de afdelingsorganen, respectievelij k Fritillaria en De Tureluur, binnen het kader van de onderlinge samenwerking samen te laten gaan in Het Zwols Natuurtij dschrift. Het blad verschij nt 5 keer per jaar met een oplage van 600 exemplaren.

Zowel IVN als KNNV hebben werkgroepen. Hieronder volgt een overzicht van de coördina toren.

IVN Excursies Cursussen algemeen Vogelzangcursus

Jaargang 4 - nummer 5 - december 1997 Wilde plantencursus

Eindredactie: Groencursus

Namens het IVN Joke Caljouw - Huibertplaat 53 8032 DJ Zwolle - " 4540579 ( inleveradres voor al het materiaal van het IVN) Namens de KNNV Peter van Dam - Tesjeslaan 37 8042 HH Zwolle - tf 4220912 ( inleveradres voor al het materiaal van deKNNV)

Natuurgidsencursus Kabouterpad Jeugdwerkgroep Stands (tijdelijk) Depot PR-werkgroep Paddenwerkgroep

D1ustraties: Karin van de Riet, (tenzij anders vermeld)

KNNV

Typewerk: Diet ter Stege Karin Janze Carla Luchtmeijer

Plantenwerkgroep

Verzending: Robert Giesen

Zoogdierenwerkgroep

Druk:

Natuurbescherming

Freek Veldman IJsselmuiden

Agnes Neimeijer 0572 - 391955 Elja van Dongen tf 038 - 3762696 Hannah van Oene " 038 - 4654657 Elja van Dongen " 03 8 - 3762696 Roelof Visscher " 038 - 4227375 Greet Meima " 038 - 4228018 Femmy Mulder " 038 - 4547960 Fenna Westers " 038 - 4224387 Hans Lindeboom " 038 - 4600701 Teuni Lindhoud tf 038 - 4657772 tf

Vogelwerkgroep

Gerrit Gerritsen " 038 - 4228122 Bert Prins tf 038 - 4537280 vacature

Insectenwerkgroep

Bert Dijkstra tf 038 - 4546912 Gerrit Gerritsen "038 - 42281 22

Voor het volgende Zwols Natuurtij dschrift moet de

kopij zijn ingeleverd op 5 januari '98. Lever de tekst

zo 'kaal' mogelijk in: dus zonder vet, cursief,

onderstreept, bijzondere lettertypes, kaders, enz. Bij

voorkeur op een virusvrije floppy, 3,5 inch, in Word

Perfect (tlm 6.1 ). De kopij mag natuurlijk ook

geschreven worden ingeleverd.

Zwols Natuurtijdschrift

4e jaargang - nummer 5 - 134

Het Oranjetipje in Zwolle de resultaten van vijf jaren waarnemen Piet Bremer 1. Inleiding 1.1 Boe het begon In het maart nummer van de Tureluur van 1992 werd voor het eerst aandacht gevraagd voor het oranjetipje. Dit verzoek kwam niet bij toeval uit de lucht vallen. Aan de vlinder is door de Vlin derstichting vanaf 1990 speciaal aandacht be steed, met name aan de verspreiding; eerst in de Achterhoek (I990), daarna de gehele provincie Gelderland (1991), het rivierengebied (1993) en landelijk in 1994 (Veling 1995). Het Zwolse on derzoek paste in deze reeks, maar er waren ook andere redenen om met een onderzoek te begin nen. De belangrijkste was om te weten te komen in hoeverre een stad als leefgebied kan functioneren voor deze dagvlinder van kleinschalig cultuurlandschap. Aanvullend speel de de vraag op welke wijze de positie van de soort in de stad kan worden behouden dan wel versterkt door bepaald beheer of maatregelen. Daarnaast is informatie verzameld over vliegtij den en bezochte plantensoorten. ~----

----------------

~----

1.2 Het leven van een Oranjetipje Van het oranjetipje is het mannetje de opvallen de verschijning met de heldere oranje vlekken aan de bovenzijde van de vleugels. De wijfjes hebben deze vlekken niet en lijken in de vlucht eerder op een iets kleinere uitvoering van de koolwitjes. Bij mannetje en wijfje is de onderzij de van de achtervleugels groen bespikkeld. Het leven van de vlinders is van korte duur. De vlin ders vliegen vanaf april tot soms in het begin van juli. In dit korte leven planten de dieren zich voort. Courtney & Duggan (1983) vermeldden 37 soorten Kruisbloemigen waarop eieren ge legd kunnen worden, maar veruit het belangrijkst zijn de pinksterbloem en look zonder look (Ve ling 1995). Per plant worden meestal één, hoog uit twee eieren gelegd op de bloemsteeltjes en vaak in de buurt val\. bomen, struiken of ruigte (Berg 1989). Deze eieren komen kort na het leggen uit. De nog piepkleine rupsjes hebben zo' n 3 weken nodig om zich vol te eten naar een volwassen rups van ca 3 cm en richten zich daar bij op knoppen en vruchten (Smeenk 1994). Voor het verpoppen wordt in juni een hogere vegetatie opgezocht, die niet gemaaid wordt (Berg 1989). --------

-,---

--~~~--~---

Tabel 1. De gedurende vijf jaar verzamelde gegevens betreffende het oranjetipje samengevat in 12 parameters. T = totaal aantal dieren, G = gemiddelde over vijf jaren

(al) aantal waargenomen vlinders (a,) idem gecorrigeerd voor aantal waarnemers (b) percentage wijfjes (c) aantal locaties (d) gcm. aantal vlindersllocatie (al:c) (e) tuinbindingl) (t) begin vliege~) eind vliegen

top vliegtijd3)

(g) vliegtijdsduur (dagen) (h) aantal deelnemers (i) gem. aantal/waarnemer (a:h)

1992 1993

1994 1995

1996 T

62

246

270

106

129

155 2 19

3

279 22 62 4

270 24 47 6

147 10 25 4

179 14 27 5

62 17.4 14.6 53 59 10 6

80 20.4 24.5 43 33 22 11

70 23.4 1.6 5.2 40 25

82 25.4 28.5 5.1 34 18 6

83 14.4 10.6 5.1/53 58 48 18 7

11

G

813

18 5 76

45

1) tuinbinding betreft het percentage dieren dat in de tuin van de waarnemers is waargenomen. 2) 17.4= 17 april 3) 5.2 = twee decade in mei ----


---------

------~-

--

- - - - - --

~

----


Meestal gaat het om houtige gewassen, waarbij de pop op ongeveer 30 cm hoogte komt de hangen. Deze pop blijft hier tot het volgend jaar als op een zonnige vOOijaarsmorgen de vlinder de pop verlaat. Oranje tipjes hebben een voorkeur voor vochtige terreinen, vooral graslanden (met pinksterbloem) in de luwte van bos, singels en houtwallen, maar daarnaast ook voor parken. 14 % van alle waar nemingen die gebruikt zijn voor de Atlas van de Nederlandse dagvlinders (Tax 1989) had betrek king op het stedelijk gebied. 300

vertoont voor al de vijf jaren een opvallende ge lijkenis. Het eindresultaat is weergegeven in fi guur 2. In de eerste jaren werd opgemerkt dat Zwolle-Zuid nog amper was gekoloniseerd. Na vijf jaren kan dit beeld worden bijgesteld. In een groot deel' van Zwolle-Zuid kunnen oranjetipjes worden waargenomen, uitgezonderd de jongste

index/aantal dieren - ~~

--- - -

--- -- ~

250 200 150 100 50

o

1990

- - ' -_

1991 -

_

-'I _ _ _ ___l __ n

1992

1993

landelijke index

____ u

_

_

.L....- _ _ _

1994

___1--._

1995

___ .

1996

-11- aantallen in Zwolle

Figuur 1. Het aantal waargenomen dieren per jaar in Zwolle in de periode 1992 - 1996 en de landelijke index (naar van Swaay & Plate 1996)

2. Resultaten 2.1. Aantallen In het eerste jaar werden relatief weinig vlinders waargenomen. Juist 1993 en 1994 waren de topjaren met meer dan 240 exemplaren per jaar. In figuur 1 is het totaal aantal waargenomen die ren per jaar tegen de tijd uitgezet. In deze figuur is ook de index weergegeven zoals gepubliceerd door van Swaay & Plate (1996). Alleen voor 1996 is geen index-waarde bekend. Opvallend is het gelijke verloop van beide curven, alleen de aantalsveranderingen zijn groter. Het percentage wijfjes blijkt in alle jaren laag te zijn. Het laagste percentage werd bereikt in het startjaar 1993 (2 %), de top in 1994 met 24 %. (tabel 1). 2.2. Verspreiding Het aantal opgegeven locaties varieert in de vijf onderzoeksjaren van 19 tot 62 (tabel 1). Het aantal waargenomen vlinders per locatie Zwols Natuurtijdschrift

Figuur 2. De verspreiding van het oranjetipje in en aan de rand van Zwolle in de periode 1992 - 1996.

wijken als Ittersum- en Oldenelerbroek. Uitzon deringen hierop lijken de jongste wijken, waar beschutting, beplanting en waardplanten verre van optimaal aanwezig zijn. In de figuur is ook het deel van Zwolle aangeduid waar geen vlin ders zijn waargenomen; de industrieterreinen de Voorst en Marslanden en de wijken Diezerpoort, Kamperpoort en het middeleeuwse centrum. Een concentratie van waarnemingen treedt op in de Aa-landen en Engelse Werk / Spoolderbos. In de figuur zijn ook de waarnemingen in de zone rondom de stad weergegeven. De meeste waarnemingen hebben betrekking op de omgeving van de Agnietenberg, Langenholte en Westerveld. Niet in de figuur aangegeven zijn waarnemingen in het Zalkerbos, bij Windesheim en de centrale Harculo.


20 15

2.3 Tuinbinding Het percentage waarnemingen dat gedaan werd in de eigen tuinen van de waarnemers (hier aan geduid als 'tuinbinding') varieert van 62 tot 83 %, met gemiddeld 76 % (tabel 1). In de directe omgeving van waarnemers is de kans op een waarneming het grootst, te meer daar op mooie voorjaarsdagen ook KNNVers en IVNers graag in hun tuinen vertoeven en de vlinders zien vlie gen. Uit dit percentage mag niet geconcludeerd worden dat het oranjetipje sterk aan tuinen ge bonden is. Wel dat tuinen een onderdeel vormen van het leefgebied. 2.4. Bloembezoek Diverse waarnemers hebben gedurende de vijf jaar genoteerd welke bloemen bezocht werden. Niet altijd is duidelijk of het hier om bloembe zoek ging om nectar te zuigen (voeding) of slechts om te rusten. Het laatste zal waarschijn lijk vaak het geval zijn geweest. Tabel 2 geeft aan dat het oranjetipje het vaakst op look zonder-look is waargenomen. Alle overige l3 soorten zijn slechts één of enkele malen opgege ven.

10

5

o

30

20 10

o

20 ~=~~

15

10

1_19941

5

o

20

15 10

Tabel 2. Lijst van plantensoorten die bezocht zijn door oranjetipjes. In deze tabel wordt niet aange geven in hoeverre sprake was van bloembezoek (aktief nectar verzamelen), dan wel rustende exem plaren. Soort

Look-zonder-look Pinksterbloem Judaspenning Paardebloem Zandraket Longkruid Aubretia Geranium Narcis Dagkoekoeksbloem Avondkoekoeksbloem Kardinaaalsmuts Madeliefje Reigersbek


aantal waargenomen dieren

24 6 3 2 2

5

o

12

10

8

6

4

2

o

!

~

~

~

v m

!

~

~

~

~

m

Figuur 3. Het aantal waargenomen dieren per dag voor vijf seizoenen

2.5 Vliegtijd

Het aantal waargenomen dieren per dag varieert

tussen de jaren. De eerste vlinders worden tus

sen 14 en 25 april waargenomen, de laatste tus

sen 24 mei en 14 juni. De tijd waarin gevlogen

wordt duurt per jaar tussen de 33 en 59 dagen,

en scheelt dus bijna een factor twee (!).


Voor elk seizoen is een top in vliegen aan te ge ven, maar opvallend is dat naast een top altijd sprake is van een tweede, kleinere top (figuur 3). De top valt nogal verschillend per jaar; van eind april in 1993 tot eind mei in 1996.

na ruim twee weken hun korte leven er op zat. Dat verklaart dat eind mei/begin juni, met droog weer en hogere temperaturen, nog maar weinig oranjetipjes werden waargenomen. De vliegtijd over het etmaal is weergegeven in figuur 5.. Het oranjetipje kan worden waargeno men (meestal vliegend) tussen 7 uur 's ochtends en 8 uur 's avonds, met de top in de eerste helft van de middag.

Oranjetipje

Oranjetipje in Zwolle

Aantal locatieS/dieren

percentage

50 c

10 40

o 23 25 27 21

1

3

5

7

9

11

f3

17 18

21 23 25 27 29 31

- MEI

Tijd _

15

aantal locaties

_

aantal dieren/dag

temperatuur I neerslag

20 ~ /

-----~-

I

-

7-8 8-9 9·10 10-1111-12 12-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 8-7 7-8

::.\F~J

5

o

I

J

l1W

rT

23262720135791113151719212325272931

- MEI _

neeralag

_

temperatuur

Figuur 4. A. Het aantal locaties en aantal waargenomen dieren per dag in 1994. B. De gemiddelde temperatuur per dag en neerslag in mm per dag in april /mei 1994. De gegevens zijn ont leend aan de KNMI maandoverzichten. De neerslag gegevens zijn verzameld in Zwolle, de temperaturen zijn geïnterpoleerd van opgaven van de meetstations Eelde en de Bilt.

De relatie tussen weersomstandigheden per dag en het vliegen van de vlinders in nader uitgewerkt voor 1994. De verdeling van de vlin ders over de dagen wordt sterk beïnvloed door goede weersomstandigheden, nl. zonnige dagen met temperaturen hoger dan 13 oe en geen of weinig neerslag. Dit effect is te zien in figuur 4 (a,b). De piekwaarden van 11 tlm 14 mei komen overeen met een droge periode met relatief hoge temperaturen tussen twee regenperioden. De figuur lijkt er op te wijzen dat veel tipjes uit hun poppen kropen in de laatste dagen van april en Zwols Natuurtijdschrift

uren van de dag _

percentage

_

aantal exemplaren

Figuur 5. Vliegtijd van het oranjetipje over de dag gezien. 3. Discussie 3.1 Aantallen De sterke overeenkomst tussen aantallen in Zwolle en de landelijk index laat zien dat per seizoen gereageerd wordt op landelijke schaal werkende factoren. Het mag duidelijk zijn dat dit vooral met weersomstandigheden te maken heeft, zoals ook in figuur 4 geïllustreerd is voor 1994.

1991 kende een zeer natte juni maand met bijna elke dag regen. Dit verklaart het lage aantal voor 1991 omdat al die nattigheid niet alleen de le vensduur van de volwassen dieren negatief be invloede, maar eveneens de levenskansen van de rupsen. Mei en juni 1992 waren beide zonnig en warm en gunstig voor de soort. Dit had een gun stig effect op het aantal rupsen dat in staat was zich te verpoppen; dus op aantal volwassen die ren in 1993. Het vliegjaar 1993 werd gekenmerkt door voor het oranjetipje gunstig weer. Ook 1994 kan als gemiddeld jaar worden omschreven met afwisse lend warme, droge en minder gunstige perioden. Daarentegen kende 1995 voor de perioden van 4e jaargang. - nummer 5 - 138

i Tabel 3. Het ~taal aantal waargen~men vlinders (gecorrigeerd v~or het verschillend aant~-- - , I waarnemers per jaar) en weersomstandigheden per seizoen (gerekend vanaf 20 april tlm 31 mei; I gebaseerd op overzichten van het KNMI waarbij de maximum temperaturen per dag zijn geïnter poleerd). jaar

aantal dieren

1992 1993

1994 1995 1996

155 279 270

dagen max> 16°C droog

147

9 11 10 7

179

2

eind april tlm mei een hoge neerslag. Ook juni 1995 was voor een belangrijk deel kletsnat met zelfs enkele dagen aanhoudende regen. 1996 kende weinig warme dagen; slechts twee dagen met een maximum temperatuur hoger dan 16 ° C in eerdergenoemde periode.

Voor de in tabel 3 bijeengebrachte gegevens is nagegaan of er (statistisch gezien) correlaties bestaan tussen de aantallen per jaar en de weersomstandigheden. De correlatie tussen aan tallen en aantal dagen met temperatuur hoger dan 16°C is positief, maar statistisch niet signifi cant De correlaties met totale neerslag en aantal regendagen zijn zoals verwacht negatief, maar wederom statistisch niet significant, wat vooral een effect is van het aantal waarnemingsjaren (vijf jaar is veel, maar voor dit soort berekenin gen heb je minstens 10 jaar en liefst nog veel meer jaren nodig !).

3.2 Verspreiding! tuinbinding In eerdere rapportages werd meer dan eens be weerd dat de verspreiding van waargenomen vlinders sterk bepaald wordt door de woonplaats van de waarnemers. Voor een verspreidingson derzoek is het wenselijk zo veel mogelijk gebie den gelijkmatig te bezoeken. Dat is gemakkelij ker gezegd dan gedaan. Waarnemers zijn een belangrijk deel van hun tijd in of bij hun woning aanwezig. Het is dan begrijpelijk dat de meeste waarnemingen in tuinen worden gedaan. Wie Zwols Natuurtijdschrift

neerslag

61

62 49 134 60

aantal regendagen mei juni 12 12

14 16 18

echter figuur 1 ziet kan anderszijds concluderen

dat de gemiddeld 24 % waarnemingen buiten de

eigen tuin (nog altijd 195 waargenomen dieren)

een redelijk beeld geeft van de spreiding in en

aan de rand van de stad.

De verschillen binnen de stad zijn in verband te brengen met de groene structuur van de wijken. Juist in de wijk met de. meeste waarnemingen komt een ecologisch verantwoorde groenstruc tuur voor met als' as het dal van de Westerveldse Aa (met bosjes, randen en gras- en hooilanden) met daar aangekoppeld een netwerk van beplan ting met grasveldjes met overal look-zonder look. Veel wijken rondom het stadscentrum zijn arm aan groen of het groen ligt geïsoleerd in de stad. Op een aantal plaatsen zouden wel tipjes te verwachten zijn als het leefgebied voor vlinders in het algemeen zou worden verbeterd (zie 3.6). Genoemde relatie wordt statistisch nog eens be wezen door de relatie te berekenen tussen het percentage verharding in 21 wijken (en enkele parken) en het aantal locaties met waargenomen vlinders (om precies te zijn het maximum aantal locaties op 50 ha; dit om de factor oppervlak tussen de wijken niet te hoeven meenemen in de berekeningen). Er blijkt, zoals dat in statistische termen heet, een negatieve correlatie te bestaan (figuur 6); het komt er op neer dat in wijken met veel verharding de kans kleiner is om een oran jetipje waar te nemen.

4e jaargang - nummer 5 -139

•

12

•E 10

•z

•

20

'"

10

60

40

percentage verharding

Figuur 6. De relatie tussen het percentage verharding (o.a gebaseerd op Kaales 1997) en het maximum aantal locaties met oranjetipje op 50 ha per wijk. E = Engelse Werk/Spoolderbos, Z = Zandhove (beide buiten berekening gehouden). Tussen verharding (x) en maximum aantal locaties op 50 ha per wijk (y) bestaat de volgende vergelijking: y = 6,9 - 0,06x (r = 0,41, P < 0,05; ofwel de relatie is significant en (0,41)2 = 16 % van het maximum aantal locaties wordt door percentage verharding verklaard). ..~ i't~1 ..1 ".. 1..

3.3 Bloembezoek Tax (1989) vermeldt dat de lijst met nectarplan ten klein is. Het oranjetipje vliegt vrijwel uitslui tend op pinksterbloem en look-zander-look. Hij vermeldt ook nog 17 andere soorten, waarvan de namen niet worden genoemd. Courtney & Duggan (1983) vermeldden zelfs 37 soort Kruis bloemigen. Het Zwolse onderzoek heeft zich slechts zijde lings op het bloembezoek gericht. Op de formu lieren was ruimte om informatie hierover op te nemen, maar veel waarnemers zullen niet alle plantensoorten kennen. Look zonder look scoort het hoogst. Dit sluit ook goed aan bij het relatief grote aandeel van deze soort in de stad; veel in de beplanting en ook in tuinen, vaak spontaan vanuit de gemeen telijke beplanting. Enkele waarnemingen betref fenjudaspenning, een lilabloeiende kruisbloemi ge met ronde, platte hauwtjes. Het is goed mo gelijk dat tipjes ook in Zwolse tuinen op judas penning leven, zoals bijv. in Almelo is vastge steld (Smeenk 1990). In het Zwolse onderzoek is hieraan te weinig aandacht besteed. Zwols Natuurtijdschrift

..

•

~...

.. t U tt t

~

. IJ

u.

iA

r

..

.. ..

(

1.·.·.I:! ".. tl't .." , "

,

"...

..

t

tu I t ~}.'--") t •

.. .. . ).:. Figuur 7. De verspreiding van het oranjetipje in Overijssel en aangrenzend gebied na 1985 (weergege ven per kwart uurhok, naar van Swaay & Plate 1996).

:t." . ti

3.4 Vliegtijd Tax (1989) geeft een vliegtijd aan van begin april tot uitlopend in begin juni. Het gaat hier om ee~ groot aantal dieren (om precies te zijn 10950; dus 13 x zoveel als in de Zwolse studie) en betreffende heel Nederland, waarbij voor te stellen is dat in het warmere zuiden de vlinders eerder vliegen dan in het noorden van ons land. Tax vermeldt (1989) een topvliegtijd tussen 1 en 20 mei. Onze gegevens, als ze voor vijf jaren worden samengenomen, stemmen daarmee overheen. 4e jaargang - nummer 5 -140

Figuur 8. Het voorkomen van het oranjetipje land schapsecologisch gezien. gebied met sterk open karakter, marginiaal tot ongeschikt voor het oranjetipje. //1// = belangrijke leefgebieden veronderstelde relaties: I kolonisatie Aa-landen vanuit Agnietenberg e.o 2 relatie met Westerveld 3 toekomstige kolonisatie Stadshagen 4 kolonisatie Zwolle-zuid vanuit Zandhove 5 mogelijk relatie van Zwolle-zuid met IJsseldalNeluwe

3.5 De verspreiding landschapsoecologisch gezien Figuur 7 geeft de recente verspreiding, zoals die gepubliceerd is in Vlinders, het tijdschrift van de Vlinderstichting (van Swaay & Plate 1996). Voor de omgeving van Zwolle zijn er duidelijke overeenkomsten met eerdere verspreidings kaarten betreffende waarnemingen tot en met 1980 en voor de periode van 198 1 tot en met 1986 (Tax 1989). Vanuit Zwolle geredeneerd is er een aaneengesloten verspreidingsgebied richting het oosten, het Vechtdal. Dat geldt niet naar het noorden en westen, waar uitgestrekte poldergebieden enerzijds te open zijn, anders zijds ook wat waardplanten en biotoop betreft voor de rupsen niet zo geschikt zijn. Naar het zuiden toe komt de soort vooral voor in de over gangsgebieden van de· Veluwe, waar zowel pinksterbloemen als besloten landschap Zwols Natuurtijdschrift

aanwezig zijn. Deze positie van Zwolle betref fende deze vlindersoort is ook weergegeven in figuur 8, waar ook mogelijke relaties zijn aangegeven van de stad met de directe omgeving. Een aantal aannemelijke relaties heeft betrekking op de herkomst van de soort en de nieuwe stadswijken waar zich in het verleden oranjetipjes hebben gevestigd. De relatief grote populatie van de Aalanden zal ontstaan zijn uit de aangrenzende populaties van de Agnietenberg en gebieden verder naar het oosten. Mogelijk bestaat er ook een verband tussen Aalanden en omgeving van Westerveld. De vestiging in Zwolle-Zuid zal waarschijnlijk hebben plaatsge vonden vanuit het zuiden, met mogelijk Zandhove als belangrijk leefgebied, van waaruit vlinders de wijk hebben bevolkt. De afstanden zijn zeer kort voor vestiging. Oranjetipjes zijn in staat over grotere afstand zich te verplaatsen. Dit is in Flevoland gebleken waar vlinders al tot de westrand van de polders zijn doorgedrongen en kilometers door ongeschikt gebied hebben gevlogen (met beperkte beschutting in de bermen) (Bremer 1992). Ook tijdens het Zwolse onderzoek stelde één van de waarnemers waar dat dieren trekgedrag vertoonden. 3.6 Aanbevelingen voor beheer en inrichting Zwolle kent een voorbeeldig groenbeleid met veel aandacht voor de natuur in de stad door de wijze van beheer (bijv. laat maaien van bermen, uitzaai wilde planten) en inrichting (bijv. aanleg nieuw bos, parken). De aanwezigheid van het vele groen heeft een duidelijk positief effect op het oranjetipje. Toch is er geen reden tot zelfvoldaanheid. Op een aantal punten zijn nog verbeteringen mogelijk omdat het inzicht over beheer en vlinders de laatste jaren is toegenomen. Een opvallend gegeven is dat grote delen van de stad voor het oranjetipje niet geschikt lijken. Dat dit voor een centrum geldt met een hoog percentage steen en asfalt is te begrijpen. Dat geldt minder voor enkele wijken die het nodige groen hebben zoals bijv. Dieze Oost. Ook ontbreken bijv. waarnemingen uit het park de Weezenlanden. In de goede delen van de stad is sprake van veel groen met ook veel look zonder-look in de beplanting. In hoeverre het oranjetipje hier gebruik van maakt is in ons 4e jaargang - nummer 5 -141

terd. Een andere maatregel kan zijn aan de rand onderzoek niet nader onderzocht, maar waar schîjnlijk speelt het een belangrijke rol Look van graslanden voor enige beplanting te zorgen; eventueel in de vorm van bijv. solitaire struiken, zonder look staat veelal op plaatsen die niet ge maaid worden zodat de verpopte rupsen met waar de rupsen zich rustig kunnen verpoppen. rust worden gelaten. Bij graslanden waar eieren Vijf jaar lang zijn waarnemingsformulieren toe

gelegd worden op de pinksterbloem ligt dit an ders. Hier wordt de grasmat in de loop van juni gevoegd aan de Tureluur en daarna aan het

Zwols Natuurtijdschrijf Per jaar zonden tussen

of juli gemaaid. In Zwolle liggen pinksterbloem rijke graslanden o.a in de parken van de 10 en 25 mensen hun gegevens op. De vol Holtenbroek en Westerveldse Aa. De rupsen . gende KNNVers en lVNers (en soms kinderen

van leden) worden voor hun medewerking be

moeten hîer op tijd in ruigere vegetaties aanwe zig zijn om niet met het maaien (dan als pop) te dankt: B. Achterkamp, 1. Bredenbeek, G. Brok,

verdwijnen in een opraapwagen. Een groot deel F. Bouwkamp, H. Beeuwkes, P van Dam, T.B. van de rupsen is voor half juni verpopt, dus ruim Doomebosch,1. van Dijk, A1. Dijkstra, S. Dijk voordat in juli veel hooilanden worden gemaaid. stra, N. Driessen, fam. Gerritsen, fam. Goos, M. De rups kan zich voor het verpoppen' soms vele Goutbeek, F.W. Groen, A van Herwijnen, P. meters verder' verplaatsen om zich in de ruige Hollander, W Hurkmans, TJ. de Kogel, H.H. terreindelen of houtige beplanting te verpoppen' van der Laan, D. van Lente, H. Kas, S. Koch, (Tax: 1989), maar deze vegetaties moeten dan M. van der Lichte, C. Luchtmeijer, N. Maas wel aanwezig ·zijn. Op sommige plaatsen zijn Dijkstra, G. Meima, A1. Mijnheer, F. Mulder, aangrenzend de graslandjes ruigten en beplanting F.M. Pettinga-Smid, H. Prins / B. Prins, W aanwezig. Elders zijn ze niet of weinig aanwezig, Prummel, H. Rensink, D.E. Rooswinkel, W. van zoals in het Aapark, de Weezenlanden en park Santen, K. Stel, Stichting Milieuraad Zwolle, Y. Velthuis, M.W. Veenstra, H.1. van Vilsteren, 1. Holtenbroek. van Vliet, 1.E. de Vries en WM.C.C. Willems. Literatuur

Het voorstel aan de groenbeheerders van Zwolle is dan ook in of aan de randen van de graslanden bij maaien enkele stukjes te laten staan, maar wel zodanig dat in het daaropvolgende jaar een an der stukje ongemaaid blijft, zodat er dan eigen lijk sprake is van eenmaal maaien in de twee jaar. Door deze maatregel kan op diverse plaatsen de positie van het oranjetipje verder worden verbeZwols Natuurtijdschrift

Berg, M., 1989. Onderzoek naar het voortplantingsbiotoop

van het Oranjetipje (Anthocharis cardarnines) in de Achter

hoek. Natura 86(7): 166 - 167.

Bremer, P., 1992. Het Oranjetipje met stip genoteerd. De

Tureluur 12(2): 22

Bremer, P., 1992. Vlinders in het Nieuwe Land. Vlinders

7(4): 22 - 27.

Bremer, P., 1995. Het Oranjetipje in Zwolle in 1994.

Zwols Natuurtijdschrift 2(1): 3-6.

Courtney; S.P & A.E. Duggan. 1983. The population biolo

gy ofthe Orange Tip Butterfly, Anthocharis cardamines, in

Britain. Ecological Entomology 8: 271 - 281.

Kaales, M., 1997. Broedvogels in het centrale stadsdeel van

Zwolle in 1996. Zwols Natuurtijdschrift 4(2): 43 - 51.

Smeenk, H., 1990. Judaspenning is soms waardplant van

het Oranjetipje. Vlinders 5(1): 10 -11.

----------, 1994. Het Oranjetipje. Vlinders 9(2): 17.

Swaay, C.van & C. Plate. 1996. Dagvlindermonitoring: het

Oranjetipje. Vlinders 11(4): 18 - 19.

Veling, K., 1995. Oranjetipjes, niet alléén op

Pinksterbloem en Look-zonder-look. Vlinders 10(2): 17 19.

Tax, M.H., 1989. Atlas van de Nederlandse dagvlinders.

's GravelandJWageningen.


Broedvogel-inventarisatie -Soeslo- 1997 In de winter van '96/'97 heeft Martien Knigge, hfd. beheerplanning bij 't Overijssels Landschap, mij gevraagd een broedvogel-inventarisatie uit te voeren op Soeslo. Tevens heb ik dit onderzoek gebruikt als eindopdracht van mijn opleiding 'Natuur- en Landschapsbeheer' bij 't Vanck in Apeldoorn.

Soeslo (40 ligt zo'n 2 km ten zuidoosten van Zwolle, tegenover het buurtschap Wijthmen, aan de rand van het IJsseldal op enkele dekzandkop pen (5 km van de huidige IJsselloop). Rond de dekzandopduikingen zijn door de IJssel afzet tingen gevormd bestaande uit leemárme tot.lemi ge zandgronden met een kleidek van ong. 30 cm dik en -in 't noorden- uit zware, kalkloze rivier kleigronden. Hierdoor is 't gebied zeer rijk aan gradiënten van hoogteligging, van bodemvoch tigheid en van bodemvruchtbaarheid. Deze ver scheidenheid is terug te vinden in de verschillen de gebruiksvormen op het landgoed (bouw- / grasland, wei- / hooiland, opgaand bos / hakhoutbos). Op 't landgoed zijn enkele stukjes met bos te vinden waar de zomereik overheerst. Daarnaast komen hier voor: lijsterbes, ruwe berk, zwarte els en een onderbegroeiing van braam. In het recente verleden zijn plaatselijk nieuwe stukjes bos en houtsingels aangeplant met o.a. zomereik, zwarte els en lijsterbes. Tegenover het landhuis staat een klein aantal bomen van formaat met natuurlijke holten. De lanen bestaan uit zomer eik, beuk, zwarte els, lijsterbes, éénstijlige mei doorn, gewone vlier en plaatselijk staat paarde kastanje en robinia (ps. acacia). Op natte plaat sen staat naast enkele genoemde soorten ook es met riet en lisdodde. Zwols Natuurtijdschrift

Vanwege het geringe formaat van het landgoed, kon het in z'n geheel prima te voet geïnventari seerd worden. Ik heb geïnventariseerd op: 23-2, 12-3, 17-3, 31-3,14-4,30-4,26-5 en 11-6 gedurende 2 tot 3 uur. Soort

territoria onderz.gebied

wulp holenduif houtduif Turkse tortel heggemus roodborst merel zanglij ster kleine karekiet bosrietzanger spotvogel tuinfluiter grasmus zwartkop tjiftjaf fitis grauwe vliegenvanger bonte vliegenvanger koolmees pimpelmees boomklever boomkruiper winterkoning vlaamse gaai zwarte kraai kauw spreeuw ringmus vink

4-5 2 3

totaal:

136-155

territoria Soeslo

3-4 4-6 4-5

1-2 2 2 0 3-4 3-5 3-4

I I

I I

3-4 2 7-9 3-4 6-7 21-22 8-9

3-4 0 7-9 3-4 5-6 19-20 6-7

I

I

4-5 6-8

3-4 4-6 3 2 5 10 1-2 4 7-8 lO-ll 3 5

I

3

3 5 'lO 1-2 4-5 7-8 11-12 3 5

117-135

Toelichting Territoriumgedrag van de wulp vond voorname lijk plaats op de graslandpercelen ten westen van Soeslo. Deze waren alleen vroeg gemaaid, zo bleek bij mijn bezoek op 26 mei, wat ongetwij feld van negatieve invloed is geweest. Er waren nog maar enkele volwassen vogels aanwezig, met name in het nog lange gras op Soeslo. Pul len heb ik niet kunnen ontdekken. 4e jaargang - nummer 5 -143

In twee eiken- en beukenlanen ten zuiden van het tuinencomplex waren twee territoria van de holenduif. Twee van de drie territoria van de houtduif bevonden zich in het op rabatten gele gen eiken(hakhout)bos. De derde was in de klei ne bospercelen aan 't begin van de Heinoseweg, ten noorden van Soeslo, waar ook het enige ter ritorium van de Turkse tortel was. De heggemus prefereert op Soeslo duidelijk de lanen met struikbeplanting (o.a. 't toegangsweg je), terwijl de roodborst meer dekking nodig heeft van bijvoorbeeld takkenbossen (rondom de tuin) of bramen. Ondanks ogenschijnlijk veel gunstige broeden schuilmogelijkheden zijn bei de soorten karig vertegenwoordigd. De territoria van de merel waren in twee laan gedeeltes met struikbeplanting, het stukje bos aan 't begin van de Heinoseweg en in het eiken(hakhout)bos. De laatstgenoemde lokatie was ook de enige waar de zanglijster een vaste post had (ook vrouwtje aanwezig). In een klein nat hoekje verscholen achter bomen in 't centrale deel van Soeslo was het enige terri torium van de kleine karekiet. De bosrietzanger houdt het liever wat minder nat en kwam voor in de strook langs de Heinoseweg / Soeslopad (els, es en lisdodde) en in de struikbeplanting langs het toegangswegje. Min of meer datzelfde beeld gaf ook de grasmus. Niet zelden zaten de man netjes op nog geen 10 meter van elkaar te zing en. Af en toe was dat aanleiding tot kleine scher mutselingen, waarmee ook de vrouwtjes van beide soorten zich leken te bemoeien.

De spotvogel had één territorium aan de oost rand, net buiten 't landgoed en in 't zuiden rond om een boerderij met struiken boombeplanting. De westkant van het landgoed lijkt wel geschikt voor deze soort maar hij kwam hier niet voor, misschien een kwestie van tijd? De tuinfluiter leek niet echt een voorkeur te hebben en kwam verspreid voor, als er maar een redelijke struikbeplanting aanwezig was. Naast de aanwezigheid van struiken heeft de zwartkop ook graag wat hoger loofhout in de buurt, een biotoop dat wat meer overeenkomt met dat van de (bos)merel. Zoals uit bovenstaand overzicht is af te lezen is de tjiftjaf de meest succesvolle broedvogel met rond de 20 territoria. Dit was ook de meest ver spreide soort. Alleen in de laangedeeltes zonder onderbegroeiing (struiken) ontbrak hij, maar dat gold voor vrijwel alle soorten behalve de holen duif en boomkruiper. De fitis was duidelijk minder vertegenwoordigd hoewel hij eveneens verspreid en naast de tjiftjaf voorkwam. Pas uitgevlogen jongen (3), ... nou ja... uitgevlogen, ze hadden 't nest verlaten, flad derden schuin voor mij uit het hoge gras langs een houtwal de dekking in, gestimuleerd door de continu alarmerende oudervogels. De grauwe vliegenvanger hield zlch op rondom de bebouwing van Soeslo met bomen van enig formaat, waar zich maximaal 3 vogels ophielden die regelmatig met elkaar in de clinch lagen. De bonte vliegenvanger hield zich alleen daar op waar nog een nestkast hing (3 plaatsen). Gebak kelei met koolmezen en met soortgenoten bleef dan ook niet uit. De bonte vliegenvanger is hier afhankelijk van de weinige nestkasten die er nog hangen uit de tijd voordat het landgoed (excl. bebouwing) overgegaan is naar de Stichting Het Overijssels Landschap. De koolmees doet 't desondanks wat beter (min der slecht), misschien omdat hij ook meer tijd heeft in het voorjaar om natuurlijke nestholtes op te zoeken. De pimpelmees blijft echt achter met 3 territoria.



Ook de boomklever en in iets mindere mate de boomkruiper zijn gering vertegenwoordigd. Vrijwel al deze kleine holenbroeders waren te vinden rondom de bebouwing op Soeslo, daar waar de oudste bomen en laanbomen zijn en de weinige nestkasten iets ten zuiden daarvan. De winterkoning was de op twee na talrijkste broedvogel. Deze soort is nog sterker dan de roodborst afhankelijk van een dichte onderbe groeiing of takkenbossen e.d. voor zowel nestgelegenheid als dekking. Het is daarom niet verwonderlijk dat zijn terriatoria met name te vinden was rondom de tuin, de lanen met dichte onderbegroeiing en de eiken(hakhout)bossen met bramen. Vooral vroeg in het seizoen waren er regelmatig 'grensconflicten'. Er was maar één lokatie waar zich regelmatig één of twee Vlaamse gaaien ophielden en ook onmiddelijk alarmeerden als je die plek benader de. Een nest heb ik niet kunnen vinden. Dat ging veel gemakkelijker bij de zwarte kraai, temeer omdat de mannetjes zich overduidelijk lieten ho ren en vooral, voordat het broeden begint, het vrouwtje in de directe nabijheid was. In het ei kenbos en in een van de lanen heb ik resp. 2 nes ten en 1 nest gevonden die bezet waren. Een 4e territorium bevond zich aan het begin van de Heinose weg in een bosperceel. De kauw bleek totaal afhankelijk van de grotere natuurlijke hol ten in de oudere beuken tegenover het landhuis achter de vijver en vermoedelijk onder pannen of in nissen boven op het gebouw.

paartje nestelde tegen de gevel in een klimop.

Bevindingen

Soorten die ik. wel heb waargenomen in het on

derzoeksgebied maar er (vermoedelijk) niet heb

ben gebroed zijn: buizerd (3 ex.), scholekster,

grutto, kievit, boerenzwaluw, graspieper, witte

kwikstaart, ekster, kneu en rietgors.

Soorten die je hier wel zou verwachten als broedvogel maar (dit jaar) niet present waren zijn: braamsluiper, matkop, grote lijster en wie lewaal. De wielewaal kwam hier in het recente verleden zeker voor, maar of het toen om een broedgeval ging is mij niet bekend. Het maaitijdstip van de omliggende percelen is te vroeg voor de wulp om het legsel uit te broeden danwel de jongen in veiligheid te brengen. Mo gelijk waren de dan al aanwezige jongen uitge maaid omdat ze geen toevluchtsoord hadden, er zijn geen grasstroken gespaard gebleven. Na tuurlijke holtes zijn beperkt aanwezig, maar de vraag is of je op een landgoed kunstmatig moet ingrijpen (nestkasten). Verzwakte en/of dode bomen van enige omvang geschikt voor bijvoor beeld de grote- en kleine bonte specht om er hun nestholte in uit te tl/Ikken ben ik weinig tegeng ekomen. Wel heb ik oude holtes van spechten gevonden (nu bezet door spreeuwen) en een wandelaar vertelde mij dat. de kleine bonte specht wel recentelijk gebroed heeft, maar dit seizoen heb ik geen enkele specht gehoord noch gezien.

De spreeuw concentreerde zich op het landhuis en verspreid in 4 lanen met natuurlijke holtes (afgebroken tak/oud spechtenhol) waarvan er in het toegangswegje 3 bezet waren. De ringmus hield zich op in en om de tuin en langs het Soeslopad, waar een dichte struikbe planting is, met aan weerszijden grasland. Tot slot was van de vinkenfamilie maar één ver tegenwoordiger, de vink, die graag naast flinke struiken ook oudere bomen prefereert. Hier zijn dat weer zomereiken en beuken. Het merendeel was te vinden rondom het landhuis, waarvan één Zwols Natuurtijdschrift

Het voormalige eik.enhakhoutbos biedt in de toekomst wellicht mogelijkheden als deze bomen 'gebreken' gaan vertonen en er zodoende meer natuurlijke holtes komen. De beheerder (OL) zal moeten afwegen of dit 'niets doen' op 't landgoed Soeslo gewenst is. J05

Kloppenburg


Van de IVN-bestuurstafel

het Ecodrome verhaal

De kogel is dan nu door de kerk: de onderhan delingen die het IVN voerde met het Ecodrome zijn afgebroken. Elders in dit blad kunt u lezen hoe een en ander vanaf het begin gelopen is. Voor de lopende Natuurgidsencursus, alsmede voor onze Groendoeners hebben we vervangen de ruimtes kunnen vinden. Althans voor het lo pende siezoen. Daarmee is duidelijk dat de kou nog niet helemaal uit de lucht is. Op langere ter mijn zullen we moeten blijven uitzien naar ge schikte accomodaties, waar we voor cursussen, vergaderingen en dergelijke terecht kunnen.

In onze ledenvergadering van februari 1997, maar ook bij onze uitvraag naar vrijwilligers voor het Ecodrome is toegezegd dat we uitvoering verslag zouden doen over het reilen en zeilen rond deze kwestie. Dit schrijven is als zodanig bedoeld.

Ten aanzien van de vacature IVN-voorzitter kan gezegd worden dat we in gesprek zijn met ie mand die in principe niet ongenegen is deze taak over te nemen. Binnen niet al te lange tijd zal hij zijn beslissing kenbaar maken. We hopen, neen, eigenlijk rekenen we erop dat we de voorzitter vacature uit ons vacature-overzicht kunnen schrappen. Waar we ons binnen het bestuur nogal dikwijls mee bezighouden is de vraag op welke wijze we meer kunnen betekenen voor onze leden en donateurs. Het idee leeft dat teveel personen binnen het IVN zich onvoldoende betrokken voelen bij onze vereniging. We proberen vaak om de oorzaak hiervan boven water te krijgen, m/!,ar het lukt ons niet. Als u ook de mening toegedaan bent dat het IVN meer voor ons allen zou kunnen betekenen, dan zouden we graag uw opvattingen kennen. U kunt uw ideeën altijd kwijt bij een van onze bestuursleden. Wij zien reikhalzend naar uw tips uit. Het volgende nummer van het ZNT valt pas begin 1998 bij u in de bus.' Een uitgelezen mogelijkheid om u allen bij deze prettige kerstdagen en een goede jaarwisseling toe te wensen. namens het bestuur,

Het Ecodrome verhaal is er een voor de lange adem, hetgeen moge blijken uit onderstaande opsomming van data: gesprek met wethouder Janssen over de stand van zaken rond Ecodrome en beschikbaar zijn/blijven van Nooterhof accomodaties. 21-04-97: schrijven ontvangen van de Gemeente dat vanaf 17-05-97 geen gebruik meer kan worden gemaakt van gebouw 'De Mars'. 25-04-97: eerste gesprek met Dhr. Jaep van Dijk de (Directeur Ecodrome), over voorwaarden waaronder het IVN gebruik zou kunnen maken van Ecodrome faciliteiten. 07-05-97: tweede (vervolg) gesprek met Dhr. van Dijk 10-05-97: uitvraag onder onze leden / donateurs naar vrij~nrgers voor Ecodrome; op 23 05-97 sluiting van deze uitvraag. 26-05-97: overleg met de oud-voorzitters Han van Buuren en Bill van Kessel 27-05-97: schrijven ontvangen vim de Gemeente met bericht dat tot 01-06-97 gebruik gemaakt kan worden van 'De Mars' 27-06-97: officiële opening van het Ecodrome 30-06-97: schrijven gericht aan J. van Dijk, waarin het IVN-standpunt over gebruik van Ecodrome-ruimte nader wordt uiteen gezet 30-06-97: schrijven gericht aan wethouder Janssen met verzoek weer gebruik te mogen maken van gebouw 'De Mars', nu de sloop van de Nooterhof gebouwen voorlopig van de baan is 25-07-97: tweede brief verzonden aan J.van Dijk omdat nog geen antwoord was ontvangen op ons schrijven van 30-06-97 21-03-97:

Gerard Broekhoven

secretaris


Daarnaast werd in onze bestuursvergaderingen van 04-11-96, 07/04, 06/05,23/06 en 07/07/97 aandacht aan deze zaak geschonken. 4e jaargang - nummer 5 -146

Na deze opsomming van data wil ik iets nader ingaan op enkele onderdelen:

vastgestelde vergoeding zou worden toegekend, menen we ruimschoots de IVN behoefte aan vergader- I cursusruimte kunnen dekken.

a. Gesprekken met J. van Dijk Mede naar aanleiding van onze bovengenoemde In het eerste gesprek voerde Van Dijk aan dat uitvraag heeft het bestuur nog overleg gehad met de twee oud-IVN voorzitters, Han van het Ecodrome een zakelijk ingestelde onderne ming zou worden, waarbij niet viel te ontkomen Buuren en Bill van Kessel. Beiden maakten zich zorgen over de gehele gang van zaken. Op hun aan het opstellen van een flink aantal voorwaar den/regelingen. De huur b.V. voor vergader-/cur verzoek heeft het bestuur hen beiden susruimten zou op f 125,- per dagdeel komen "bijgepraat" . (excl. BTW), maar dit zou kunnen worden "te Niet onvermeld mag in deze uiteenzetting blijven dat onze voorzitter Henk Schuurman te kennen rugverdiend" door inzet van vrijwilligers op di verse werkterreinen. Voor de deelnemers aan de gaf zijn functie te willen opgeven, waardoor het Groendoeners cursus zou het IVN echter abon toch al niet voltallige bestuur er met een man nementen moeten aanschaffen tegen een prijs minder voor kwam te staan. Overigens was de van bv. f 35,- per stuk. Toch konden we onze Ecodrome-kwestie niet de enige reden voor wensen uitvoerig ter tafel brengen en er over Henk Schuurman om als voorzitter te bedanken. discussiëren. Het gesprek verliep in een goede sfeer in de trant van "we komen er samen zeker c. Hoe staat het nu verder met wel uit". De IVN-delegatie bestond overigens uit het Ecodrome? Henk Schuurman, Elja van Dongen en Gerard Broekhoven. In het tweede gesprek stelde 1. van In een brief van 30-06-97 heeft het IVN aan Dijk zich veel zakelijker, en vooral veel harder Jaep van Dijk laten weten dat: we van Ecodrome-accomodaties m.i.v. op. Overeengekomen werd dat het IVN de be september a.s. gebruik willen maken t.b.V. de langstelling zou peilen onder leden/donateurs om Natuurgidsencursus en voor de Groendoeners als vrijwilliger in het Ecodrome op te treden. de verkoop van IVN en KNNV uitgaves, Met deze vrijwilligers zou het Ecodrome con alsmede fiets~ en wandelroutes in het tracten af willen sluiten; met het IVN (als orga verkooppunt binnen het Ecodrome kan plaats nisatie) zou tevens een contract moeten worden vinden op de voorwaarden zoals besproken opgesteld. Ten aanzien van de aan te schaffen tussen Mw. F. Westers .(IVN) en Mw. A. jeugdabonnementen voor Groendoeners bleef Hendriks (Ecodrome) Van Dijk onwrikbaar op zijn standpunt staan. De het IVN ook graag opbergruimte voor IVN-afvaardiging was gelijk aan die van het eer Groendoeners en kabouterpad beschikbaar ste gesprek. gesteld ziet b. Onze vrijwilligers-uitvraag Deze uitvraag werd tot al onze leden (215) en donateurs (110) gericht. In totaal werden 83 reakties ontvangen. Dit betekent een antwoord percentage van 25.5% Gelet op vroegere erva ringen absoluut geen slecht resultaat! Van de genoemde 83 reacties waren er 25 positief, waarmee bedoeld is dat deze zich in één of andere vorm aanmeldden voor vrijwilligerswerk. Omgerekend naar beschikbaar gestelde uren zouden dat er ruim 6800 per jaar zijn. Uitgaande van het gegeven dat voor elk vrijwilligersuur een Zwols Natuurtijdschrift

het IVN kan akkoord gaan met het afsluiten van een contract met de vrijwilligers, echter we willen als IVN organisatie geen contract tekenen het IVN wil eventuele meer-opbrengst van vrijwilligersinzet contant terugontvangen op dezelfde wijze ais waarop we die contant hadden moeten bijpassen' indien deze vrij",illigersuren niet toereikend zouden zijn geweest voor de te batalen huur het IVN kan niet akkoord gaan met de aanschaf vanjeugdabonnementen à f35,-; wij stellen voor een aanschaf van een twintigtal passe-partout abonnementen à f 20,-, welke onder beheer komen van de IVN-coördinator het IVN gaarne voor 15 juli het Ecodrome standpunt hierover wil vernemen 4e jaargang - nummer 5 -147

Op 25-07-97 brengen we in een vervolgbrief ons schrijven van 30-06 in herinnering. Gelet op het gegeven dat de officële opening van het Ecodro me en de daarmee gepaard gaande PR aktivitei ten veel tijd zullen hebben gevraagd, stellen we onze definitieve beslissingsdatum op 15 augustus 1997. Deze datum is inmiddels verstreken. Binnen het bestuur was reeds afgesproken dat, mocht het Ecodrome niet akkoord kunnen gaan met onze voorwaarden, dan wel de eindtermijn zou over schrijden het IVN de banden met het Ecodrome hierover verbreekt. Dat is dan nu het geval. Dat betekent dat het IVN op zoek gaat naar ander vergader-/cursusruimtes. We realiseren ons daar bij dat deze beslissing van ons financiële offers vraagt. We zullen ons als bestuur beraden hoe we hiermee om moeten gaan. We willen van deze gelegenheid in ieder geval gebruik maken van de mogelijkheid om allen, die zich bereid hebben getoond om als vrijwiliger aan de slag te gaan, te bedanken voor hun berei dwilligheid. Maar ook zij, de deze stap niet wilden/konden nemen bedanken wij voor de di kwijls zeer acceptabele redenen, die aangaven wat hen tot deze stap had gedreven. Tenslotte hopen we dat deze uitvoerige uiteenzetting u voldoende inzicht geeft in de handelswijze die tot deze besluiten heeft geleid. namens het bestuur, Gerard Broekhoven secretaris IVN

"Even voorstellen ... Mijn naam is ". Hans de Jong, ik voorspel niet het weer." Maar ik ben door het bestuur b~naderd om het voorzitterschap (tijdelijk? tot aan"de ledenverga dering?) op me te nemen. Na enig aarzelen, eisen stellen, arbeidsvoorwaarden-overleg etc. u kent dat wel, heb ik mij bereid verklaard deze eervolle functie op mij te nemen tenzij er na de oproep in het ZNT nog betere kandidaten beschikbaar komen. Al vele jaren ben ik lid van de Zwolse afdeling de ene keer wat actiever dan de andere, hoogte punt in dit opzicht was het voeren van het secre tariaat, maar dat is al lang geleden. (Zou dit misschien een vorm zijn van de mid-life crisis? Terug naar die goede oude tijd?) Hoe het ook zij het werk van het IVN vind ik belangrijk genoeg om er weer wat meer tijd in te stoppen. De bekende oproep "Een beter milieu begint bij jezelf' slaat pas aan als men weet wat dat milieu inhoudt. Mijn dagelijks brood (met beleg) scharrel ik bij elkaar als leraar economie aan volwassenen. Daarnaast ben' ik bestuurder van Natuur en Milieu Oveiijssel en het Waterschap Groot Salland. Dit laatste hoogst waarschijnlijk dankzij uw stem zie het ZNT van juni? Ik hoop dat wij samen een nuttige - en vruchtbare tijd tegemoet gaan. Hans de Jong

IVN De algemene ledenvergadering van het IVN wordt op 9 februari 1998 georganiseerd in de Oosterkerk. Aanvang 20.00 uur. Gerda Meulman

Zwots Natuurtijdschrift

4ejaargang - nummer 5 -148

Na deze opsomming van data wil ik iets nader ingaan op enkele onderdelen:

vastgestelde vergoeding zou worden toegekend, menen we ruimschoots de IVN behoefte aan vergader- / cursusruimte kunnen dekken.

a. Gesprekken met J. van Dijk Mede naar aanleiding van onze bovengenoemde In het eerste gesprek voerde Van Dijk aan dat uitvraag heeft het bestuur nog overleg gehad met de twee oud-IVN voorzitters, Han van het Ecodrome een zakelijk ingestelde onderne ming zou worden, waarbij niet viel te ontkomen Buuren en Bill van Kessel. Beiden maakten zich zorgen over de gehele gang van zaken. Op hun aan het opstellen van een flink aantal voorwaar den/regelingen. De huur b.v. voor vergader-/cur verzoek heeft het bestuur hen beiden susruimten zou op f 125,- per dagdeel komen "bijgepraat" . Niet onvermeld mag in deze uiteenzetting blijven (excl. BTW), maar dit zou kunnen worden "te rugverdiend" door inzet van vrijwilligers op di dat onze voorzitter Henk Schuurman te kennen verse werkterreinen. Voor de deelnemers aan de gaf zijn functie te willen opgeven, waardoor het Groendoeners cursus zou het IVN echter abon toch al niet voltallige bestuur er met een man nementen moeten aanschaffen tegen een prijs minder voor kwam te staan. Overigens was de van bv. f 35,- per stuk Toch konden we onze Ecodrome-kwestie niet de enige reden voor wensen uitvoerig ter tafel brengen en er over Henk Schuurman om als voorzitter te bedanken. discussiëren. Het gesprek verliep in een goede sfeer in de trant van "we komen er samen zeker c. Hoe staat het nu verder met wel uit". De IVN-delegatie bestond overigens uit het Ecodrome? Henk Schuurman, Elja van Dongen en Gerard Broekhoven. In het tweede gesprek stelde 1 van In een brief van 30-06-97 heeft het IVN aan Dijk zich veel zakelijker, en vooral veel harder Jaep van Dijk laten weten dat: we van Ecodrome-accomodaties m.i.v. op. Overeengekomen werd dat het IVN de be september a.s. gebruik willen maken t.b.V. de langstelling zou peilen onder leden/donateurs om Natuurgidsencursus en voor de Groendoeners als vrijwilliger in het Ecodrome op te treden. de verkoop van IVN en KNNV uitgaves, Met deze vrijwilligers zou het Ecodrome con alsmede fiets~ en wandelroutes in het tracten af willen sluiten; met het IVN (als orga verkooppunt binnen het Ecodrome kan plaats nisatie) zou tevens een contract moeten worden vinden op de voorwaarden zoals besproken opgesteld. Ten aanzien van de aan te schaffen tussen Mw. F. Westers .(IVN) en Mw. A. jeugdabonnementen voor Groendoeners bleef Hendriks (Ecodrome) Van Dijk onwrikbaar op zijn standpunt staan. De het IVN ook graag opbergruimte voor IVN-afvaardiging was gelijk aan die van het eer Groendoeners en kabouterpad beschikbaar ste gesprek. gesteld ziet b. Onze vrijwilligers-uitvraag Deze uitvraag werd tot al onze leden (215) en donateurs (110) gericht. In totaal werden 83 reakties ontvangen. Dit betekent een antwoord percentage van 25.5% Gelet op vroegere erva ringen absoluut geen slecht resultaat! Van de genoemde 83 reacties waren er 25 positief, waarmee bedoeld is dat deze zich in één of andere vorm aanmeldden voor vrijwilligerswerk Omgerekend naar beschikbaar gestelde uren zouden dat er ruim 6800 per jaar zijn. Uitgaande van het gegeven dat voor elk vrijwilligersuur een Zwols Natuurtijdschrift

het IVN kan akkoord gaan met het afsluiten van een contract met de vrijwilligers, echter we willen als IVN organisatie geen contract tekenen het IVN wil eventuele meer-opbrengst van vrijwilligersinzet contant terugontvangen op dezelfde wijze als waarop we die contant hadden moeten bijpassen indien deze vrijwilligersuren niet toereikend zouden zijn geweest voor de te batalen huur het IVN kan niet akkoord gaan met de aanschaf van jeugdabonnementen à f 35,-; wij stellen voor een aanschaf van een twintigtal passe-partout abonnementen à f 20,-, welke onder beheer komen van de IVN-coördinator het IVN gaarne voor 15 juli het Ecodrome standpunt hierover wil vernemen 4e jaargang - nummer 5 -147

Op 25-07-97 brengen we in een vervolgbrief ons schrijven van 30-06 in herinnering. Gelet op het gegeven dat de officële opening van het Ecodro me en de daarmee gepaard gaande PR aktivitei ten veel tijd zullen hebben gevraagd, stellen we onze definitieve beslissingsdatum op 15 augustus 1997. Deze datum is inmiddels verstreken. Binnen het bestuur was reeds afgesproken dat, mocht het Ecodrome niet akkoord kunnen gaan met onze voorwaarden, dan wel de eindtermijn zou over schrijden het IVN de banden met het Ecodrome hierover verbreekt. Dat is dan nu het geval. Dat betekent dat het IVN op zoek gaat naar ander vergader-/cursusruimtes. We realiseren ons daar bij dat deze beslissing van ons financiële offers vraagt. We zullen ons als bestuur beraden hoe we hiermee om moeten gaan. We willen van deze gelegenheid in ieder geval gebruik maken van de mogelijkheid om allen, die zich bereid hebben getoond om als vrijwiliger aan de slag te gaan, te bedanken voor hun berei dwilligheid. Maar ook zij, de deze stap niet wildenIkonden nemen bedanken wij voor de di kwijls zeer acceptabele redenen, die aangaven wat hen tot deze stap had gedreven. Tenslotte hopen we dat deze uitvoerige uiteenzetting u voldoende inzicht geeft in de handelswijze die tot deze besluiten heeft geleid. namens het bestuur, Gerard Broekhoven secretaris IVN

"Even voorstellen ... Mijn naam is ... Hans de Jong, ik voorspel niet het weer." Maar ik ben door het bestuur b~naderd om het voorzitterschap (tijdelijk? tot aan ''de ledenverga dering?) op me te nemen. Na enig aarzelen, eisen stellen, arbeidsvoorwaarden-overleg etc. u kent dat wel, heb ik mij bereid verklaard deze eervolle functie op mij te nemen tenzij er na de oproep in het ZNT nog betere kandidaten beschikbaar komen. Al vele jaren ben ik lid van de Zwolse afdeling de ene keer wat actiever dan de andere, hoogte punt in dit opzicht was het voeren van het secre tariaat, maar dat is al lang geleden. (Zou dit misschien een vorm zijn van de mid-life crisis? Terug naar die goede oude tijd?) Hoe het ook zij het werk van het IVN vind ik belangrijk genoeg om er weer wat meer tijd in te stoppen. De bekende oproep "Een beter milieu begint bij jezelf" slaat pas aan als men weet wat dat milieu inhoudt. Mijn dagelijks brood (met beleg) scharrel ik bij elkaar als leraar economie aan volwassenen. Daarnaast ben' ik bestuurder van Natuur en Milieu Oveiijssel en het Waterschap Groot Salland. Dit laatste hoogst waarschijnlijk dankzij uw stem zie het ZNT van juni? Ik hoop dat wij samen een nuttige - en vruchtbare tijd tegemoet gaan. Hans de Jong

IVN De algemene ledenvergadering van het IVN wordt op 9 februari 1998 georganiseerd in de Oosterkerk. Aanvang 20.00 uur.

Gerda Meulman

tWóts Natuurtijdschrift

4e jaargang - nummer 5 • 148

Vacaturebank nr

vacature

1

coördinator fietsen wandelroutes

2

coördinator stand

3

vrijwilligers jeugdnatuurclub

4

voorzitter IVN Zwolle e.o.

Adl. Jan Kuiters was voorheen coördinator. Het werk bestaat uit het maken van nieuwe wandel- en fietsroutes en het controleren van oude routes. f

Ad2. Derk Berends heeft dit jaren voor zijn rekening genomen. Het houdt o.a. in het regelen van het vervoeren van de stand naar een tentoonstel lingsruimte, externe contacten met aanbieders van standruimte en contact met Fenna Westers over waar de stand geplaatst wordt en wie de stand bemant. Ad3. Femmy Mulder zoekt vrijwilligers om b.V. een jeugdclub te starten voor jongere kinderen. Voor inlichtingen kan contact worden opgenomen met Femmy Mulder. Ad4. Voor informatie over de functie van voorzitter kunt U zich vervoegen bij het bestuur.

Even zakelijk ... ! Regelmatig ontvangt de ledenservice van het landelijk bureau een verzoek voor een kort algemeen tekstje over het IVN. Bijvoorbeeld voor de achterkant van een folder of in het afdelingsblad. Het nu volgende stukje tekst is hiervoor goed te gebruiken. Het IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie is een vereniging van vrijwilligers en beroepskrachten die streeft naar meer natuur en een betere kwaliteit van het milieu.

Correct gebruik naam IVN Om te voorkomen dat de verkeerde/oude naam van het IVN wordt vermeld op afdelingsbladjes, in folders, in persberichten etcetera, staat hierbij de correcte naam: IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie.

IVN op Internet Het Landelijk Bureau van het IVN heeft nu ook z'n eigen homepage op Internet (www.ivn.nl). Hierop staat allereerst informatie over het IVN, de consulentschappen en het Landelijk Informatiepunt NME. Ook staan de laatste excursiegegevens vermeld en wordt informatie gegeven over de natuurvakanties voor jongeren. En natuurlijk onze nieuwste producten en boeken. Internet-surfers kunnen direct reageren via e-mail of rechtstreeks via het net bestellen of bijvoorbeeld een vakantieweek reserveren. Tenslotte geeft de IVN-site ook andere handige of nuttige webadressen, van bijvoorbeeld de IVN-afdelingen met een eigen website. Kom eens langs op www.ivn.nl.

Nieuwe uitgave 'weidevogels herkennen' Wist u dat de wulp nog maar heel onlangs weidevogel is geworden en wat het betekent als een tureluurmannetje met .trillende, omhooggestoken vleugeltjes om zijn dametje draait? Dat en nog veel meer bijzonders over onze weidevogels vindt u in het boekje 'Kijk op weidevogels' dat onlangs van de pers is gerold. Een handig, smal boekje, zo in de borstzak te steken, van 32 pagina's dat kenners en nog te worden kenners op het juiste vyeidevogelspoor zet. Alle weidevogels in een oogopslag te herkennen dankzij fraaie tekeningen en korte bondige teksten. Veel informatie en een boekje dat niet alleen in de lente als de grutto en de kievit en al die andere hun lentefeest vieren, uiterst bruikbaar is. Tekst: Jan van Gelderen; tekeningen: Remko van Reijssen. Formaat: 10,5 x 22 cm. Uitgave IVN en KNNV. Prijs V" IVN-Ieden f 7,95, voor niet-leden f 8,95. ~

Verspreid over Nederland heeft het IVN zo'n 180 plaatselijke afdelingen en elf provinciale consulentschappen. Meer dan 16.000 leden zetten zich actief in voor de natuur en het milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten voor jong en oud, zoals: excursies, cursussen, tentoonstellingen en lezingen. ff~ie_~, 0'an.?"



Betty bedankt I

Uitgetekend I

~~t!o '~ber '91 stapte ik met 1ll1Jn .. tek ' . '1 a novéln enmgen Fntl r

~ ~

\toipnen. Ze kropen om en door de getypte teksten v~fihnmr. Mulder. Slechts een typemachine en een ntjespilmaakten voor een groot deel het blad. Ik h isde mee naar het ZNT. De professionele uitstra ling vruilet !i\flschrift stimuleerde mij .om nog beter p mijn tek~n te letten. Letterlijk en figuurlijk eg ik alle ruimte om het ZNT te verfraaien.Het ee een g~ gevoel bij de spanning: "past het p 'e ~ a:tek~rof "vindt iedereen dit wel leuk", enz. ~d'f(OUWde mij toe een artikel alleen te lezen er tekening bij staat! Als alle leden dit 'g~ wordt het ZNT van A tot Z gele principe

ciJ tie

~

ple ier en de uitdaging is in al die jaren gebleven m~ ... Na zo~AI seizoenen voorjaarsbloemen, water 'e , paddestoel~tergasten enz., enz. heb ik het 1 ~et eeii'fierhaling wordt. Even de pen neerleggen. 1!lgd zal ik met een andere spanning openen! . ~éils ik als mijn opvolgster veel inspiratie en cre . iteit, d + het kijkgenot en het tijdsc~: Excelsi r.

\~

Sinds jaar en dag tekent Betty Schellevis de illustra ties van het ZNT, dit tot volle tevredenheid van beide besturen. Toen ik verschillende mensen vroeg: "Hoe veel jaar tekent Betty eigenlijk al voor ons" kreeg ik als antwoord: "Ik weet het niet, maar wel heeUang." Betty wist het goede antwoord: al zeven jaar! Nu heeft ze aangegeven ennee te willen stoppen. Wie nu denkt dat ze tekenen niet meer leuk vindt, heeft het mis. Zelf zegt ze dat ze wat 'uitgetekend' is. Bijna alle vogels, planten, vlinders, vruchten, bomen, bladeren, padde stoelen, kevers en schelpen heeft ze getekend. Wie herinnert zich niet Teuni op de fiets met twee emmers padden, de dubbele schaatsenrijder? Ze hoefde het niet gezien te hebben. Wat in haar hoofd zat, kwam er via de pen weer uit. Betty zal zich niet vervelen, want voor het IVN is ze nog actief betrokken bij de Groen doeners en het gidsen. Met Betty en een klas school kinderen door het bos lopen is een ervaring op zich. Ze hangen aan haar lippen. We hopen dat je deze akti viteiten nog lang zult blijven voortzetten. Namens het KNNV en IVN Betty bedankt.

SChoUevis-Guld.m......

Trudy Muller reikt Betty een boeKenDon


Gerda Meulman

Uil

u.midden van de Groendoeners.


Rozenbottel 1.

Pluk buiten een bloem van de roos. Kleur de bloem hiernaast. Trek pijlen naar:

2.

- bloemblad

- groene bol

(dat wordt de rozenbottel)

- steeltje

Pluk buiten een rode bottel van de roos. Snijd de bottel open met een mes. Teken hiernaast wat je in de bottel ziet. Trek pijlen naar:

3.

- blaadje - bottel - pitten

Zet een kring om het goede antwoord. Het verschil tussen de groene bol onder de roosbloem en de bottel is:

4.

de bol onder de roosbloem

de bottel

voelt hard / zacht is klein / groot smaakt zoet / zuur is wel/niet rijp

voelt hard / zacht is klein / groot smaakt zoet /zuur is wel/niet rijp

Hoeveel pitten zitten er in een bottel? Plak alle pitten uit een bottel in de tekening hiernaast. Een bottel heeft _ _ pitten.

/ Zwols Natuurtijdschrift


Van de redactie

Verslag landelijke IVN-dag

Enkele weken geleden werd ik gebeld door Betty Schellevis, jarenlang illustratrice van ons blad. Ze vertelde me, dat ze had besloten te stoppen met het tekenwerk voor het Zwols Natuurtijdschrift. Ze vond dat ze het al zo lang deed en voelde zich een beetje 'uitgetekend'. Ik kon niet veel anders doen dan zeggen dat ik het jammer vond, maar er alle begrip voor had. Zeven jaar is wel een erg lange tijd.

Gedreven door de wens om weer wat meer tijd te besteden aan het IVN en jeugdsentiment (van mijn vrouw) hebben wij deelgenomen aan de landelijke IVN-dag. In mijn ver~lag zou ik het achterwege kunnen laten, maar"ik blijf eerlijk, wij zijn met de auto gegaan omdat wij 's avonds nog familie wilden bezoeken verspreid over de Drechtsteden en zo goed is het openbaar vervoer nu ook weer niet.

Na de telefoon neergelegd te hebben, pakte ik het laatste nummer van het ZNT. Hoezo, uitge tekend? Ik zie een boom waar vacatures aang roeien, nooit gezien op Westerveld. Ik zie een computerschijfje met krioelende virusjes: weten we eindelijk eens hoe die monstertjes eruit zien ...

Om niet teveel uit de toon te vallen verzamelden ook wij ons bij het Centraal Station van Dor drecht. Voordat we ook maar iets konden on dernemen werden we al als IVN-ers herkend en meegetroond naar de gratis bussen. Dat herken nen was mij een raadsel, de vermomming was perfect en bestond uit grauw groenig jasje, zwa re bergschoenen, klein rugzakje met bruine bol letjes en thermosfles en een kleine verrekijker. De door het IVN gecharterde boten lagen keurig op de invasie van bijna 500 IVN-ers te wachten. Langzaam begon ik te begrijpen waarom onze vermomming zo snel was doorzien. Volgende keer maar met pak en stropdas. De ruim twee uur durende tocht over o.a. de Dordtse Kil ver veelde mij geen momént, als plattelander van Over de IJssel kijk je daar je ogen uit. Enkele sprekers hadden de ondankbare taak om ons on der het varen nog wat wijzer te maken. Regel matig moesten zij hun verhaal onderbreken om dat we zware slagzij maakten door een plotse linge beweging onder de pasagiers richting pa trijspoorten, omdat een min of meer bijzondere vogel, zoals wilde eend, aan bak- of stuurboord werd waargenomen.

Ik grijp nog verder terug, jaargang 4, nummer 3. Op bladzij 80 wordt stemmen voor het Water schap echt leuk met het potlood op een waterle liebied en op de pagina ernaast is het Zwolse logo fantastisch beworteld en beloverd. Uitgete kend???

~ ~

~ ~_

. .n" . .

• ~

~1.: ~lAt.lIo ~

....

/.A.. _ -:' /'

~ '/ -

,.'

.

~. ~

~

,.

"

~~

/

~ ). r -:::::,

~

":.L.

Betty, zo zou ik nog wel een flinke poos door kunnen gaan. Maar zo je weet, worden we altijd zo overspoeld met copy dat ik me moet beper ken. Heel hartelijk dank voor al het werk dat je verzet hebt en vooral ook voor de goede samen werking. Karin van de Riet, waarvan we de laatste tijd al verschillende malen tekeningen in het ZNT ge zien hebben, heeft toegezegd het werk van Betty over te nemen. We hebben hier alle vertrouwen in. Veel succes, Karin! Joke Caljouw Zwols Natuurtijdschrift

Er was keus uit drie verschillende programma's: - een natuurbouwproject - een film over de Biesbosch - bezoek aan het Waterwinningsbedrijf Als rechtgeaard IVN-er en techneut koos ik (in overleg met mijn gemalin) voor het Waterwin ningsbedrijf Een bijzonder interessante lezing over de waterwinning en voorziening van drink water voor o.a. Rotterdam was ons deel. Omdat de tijd toch goed besteed moest worden hebben 4e jaargang - nummer 5 - 152

we daarna het prachtige Biesbosch Museum aangedaan in 12 minuten en 34 seconden. Ik raàd u aan om er enkele uren voor uit te trekken. In galop over het Griendpad en met zweet voor de kop terug in gestrekte draf naar de boot. Op de terugreis weer twee lezingen met als onder werp water. De introductie van ons nieuwe IVN-thema voor de komende jaren: 'Water Na tuurlijk'. Het geren naar de patrijspoorten was inmiddels wat verminderd, maar de frisse buiten lucht, het draven en vliegen over glibberige griendpaden en het heerlijke najaarszonnetje zorgden voor een wel zeer rustig gehoor. Al met al een hele leuke dag. Volgende keer ook doen!!!

Hans de Jong

Excursie Dwingelderveld 13 september De hele week regen en onweersbuien, maar die zaterdag was het mooi weer! Via het pad dwars de heide over richting radiotelescoop en via de bosrand en het ven weer terug. Een behoorlijke tippel! Veldleeuweriken, tapuit, graspiepers en wulpen boven de hei, met in de verte een langstrekkende donderbui met mooie wolkenpartijen en bliksemschichten. Naast het pad op een gegeven moment heel veel ronde zonnedauw en even verderop een enkele klolqesgentiaan. Ach ja, we zijn breed georiënteerd op dergelijke excursies zullen we maar zeggen! Bij de plas o.m. groenpootruiter, dodaars, en watersnip, wintertaling, slobeend meerkoeten. Op de terugweg zorgden juveniele geelgorzen voor enig denkwerk, maar ook daar kwamen we samen wel uit mede dankzij onze wandelende vogelencyclopedieën Kor en Jos. Kortom: wie niet mee was heeft wat gemist!

Kario vld Riet


Verslag van de publieksexcursies georganiseerd door het IVN in de zomer van 1997 15 juni

'Molecaten' geleid door Wim van Bruggen, Teuni

Lindhoud en Garko Luteyn. Het was een koude zon

dagmiddag. Er waren 54 mensen naar het fraaie ge

bied gekomen. De deelnemers kregen veel te horen

over de rijke historie van het landgoed en het ontstaan

ervan. De gidsen hebben natuurlijk ook aandacht be

steed aan de planten, zo wezen ze o.a. op

vingerhoedskruid, dolle kervel, varens, mossen en

verschillende bomen. Wim schrijft in z'n verslag:. "Het

is misschien beter om op zondagmiddagescursies 3

gidsen in te zetten. Nu was het weer nog niet echt

mooi en toch een grote opkomst." Deze ervaring had

hij ook al in Vilsteren, waar 80 mensen kwamen. Op

'Het Nijenhuis' kwamen 70 mensen op een zondag

middag. Vrijwillige bijdrage opgehaald van f97.--.

29 juni

'De Colckhof thema landgoedbeheer met Gerda

Meulman en Hans de Jong. Deze excursie is niet door

gegaan vanwege zware regenval en hevige onweers

buien. Het was oo.verantwoord om onder de bomen te

lopen. Ondanks het slechte weer kwamen er 12 perso

nen. Gerda, Hans en Agnes hadden een paar dagen

ervoor alles goed voorbereid. Dat was op zich al een

leerzame wandeling en 'misschien nuttig voor een vol

gende keer.

5 juli

'Junne' bij Ommen. Natuurgids' was deze zaterdag

middag Arend Spijker uit Ommen. Het was prachtig

weer en er deden 15 mensen mee. De gids en deelne

mers hebben genoten van een fijne wandeling. Onder

weg kwam men langs veel aangeplant naaldhout: gro ve den, lariks, douglas. De loofbomen zoals

vuilboom, krent en lijsterbes waren duidelijk door

vogels verspreid. Veel rivierduintjes met natuurlijk

veel konijnenholen, ook heeft men een grote mieren

hoop bewonderd. Wat een bedrijvigheid met die rode

bosmieren. Op de helft van de route komt men ineens

in een heel ander gebied. Men staat dan voor een dode

Vechtann, met meteen weer heel andere vegetatie z0 als elzen, wilgen, bitterzoet en gele lis. Op het eind

van de excursie zag men nog een grote bonte specht

van dichtbij, wat op veel mensen een grote indruk

maakte; sommigen hadden nog nooit zo'n vogel

gezien.


17 augustus 'Sloot en plas' -excursie met Teuni Lindhoud en Betty Schellevis. De deelname van het publiek aan dit evenement bleef, ondanks of door de zeer zomerse temperatuur beperkt tot slechts 4 deelnemers; 3 kinderen en I volwassene. Desondanks bleven gidsen en deelnemers twee volle uren enthousiast en hadden een leuke middag. De vangst bestond uit

watervlooien, éénoogkreeftje, poelslakken, schaatsenrijders, waterspringstaarten, eikapsel van bloedzuiger, slingerwormen, watermijten, zwemwantsen, 1 steenvlieglarve en 1 haftenlarve. Als je al die beestjes wilt onderzoekeq. en leren kennen heb je ook wel twee uren nodig. 24 augustus Er stond gepland: fietstocht langs waterhuishouding Salland, geleid door Hans de Jong en Jan Kuiters. Deze tocht is niet doorgegaan omdat Hans onverwacht verhinderd was. Jan wilde liever niet deze tocht alleen leiden vanwege het speciale thema.

'!f(J-wut." ~

Gerda Meulman en Agnes Neimeijer hebben als alternatief een fietstocht naar 'het Zalkerbos' georganiseerd. Het was zeer warm; 30°C, toch kwamen er 22 mensen naar Krisman. Tijdens de fietstocht hebben we een paar keer gestopt om naar planten te' kijken. Onder aan de brug bij het oorlogsmonument zagen we gelijk al veel soorten zoals: jacobskruiskruid, knoopkruid, hopklaver, honingklaver, akkerwinde en haagwinde naast elkaar, harig wilgenroosje en gewoon wilgenroosje, vogelwikke, kaardedistel, smeerwortel, pastinaak en wilde peen. Ook bij een houtwal hebben we gekeken. We hebben de prachtige rode bessen van de Gelderse roos bewonderd. Aan de els zaten zwarte elzenproppen, groene elzenproppen en de katjes voor het voorjaar al weer. Zwarte eindknoppen van de es werden bekeken en verder meidoorn, hazelaar en

wilg. Zwols Natuurtijdschrift

Het standbeeld bij Zalk van een bever kreeg volop aandacht. De laatste bever van Nederland is bij Zalk gevangen in 1825. Toen het Zalkerbos ingewandeld. De meeste deelnemers waren hier nog nooit geweest en waren dan ook vol bewondering voor dit mooie gebied. De gidsen hebben gewezen op de scherpe bocht in de IJssel, de rivierduintjes met het eikenhak hout en de houtwallen als linten door het landschap. Er staan hier nog veel iepen met hun scheve bladvoet. En hop slingerde overal tussendoor en overheen. De vruchten van de sleedoorn werden geproefd en ver volgens werd gevraagd naar de bijnaam (nI. bekken trekker) vanwege z'n wrange smaak. Het was een war me, maar leuke middag. Het geeft echt voldoening als je mensen vol bewondering ziet staan kijken naar din gen waar ze jarenlang aan voorbij zijn gelopen. Ook nog een vrijwillige bijdrage opgehaald.

31 augustus 'Den Berg' bij Dalfsen met Jo Bouwhuis, Hé van der Steen en Agnes Neimeijer. Het was mooi wandelweer, niet meer die tropische temperaturen. Er kwamen 35 personen, waaronder 5 kinderen. De groep is gesplitst. De gezinnen met kinderen zijn met mij (Agnes) mee gegaan. Dat kwam goed uit, want we zagen gelijk al een grote klis met de vruchten vol met weerhaakjes. Dat was natuurlijk leuk speelgoed voor de kinderen. Eén van hen vond ook nog een mooie veer; een beetje groenig. Ik dacht dat het voo een groene specht zou kunnen zijn.We roken stinkzwammen en na enig zoe ken vonden wij ze ook; mét volop duivelseieren in de buurt. Ik heb m'n ei doorgesneden en de verwonde ring was groot bij het zien van zo'n 'paddestoel in de dop'. Onderweg zagen we veel schuur- en krabplek ken van reeën. Sommige jonge 'boompjes waren daardoor afgestorven. Deze omgeving' leent zich bijzonder goed voor een excursie want het is zeer afwisselend. Zo heb ik gewezen op de rechte lanen van de Franse landschapsstijl. In de gracht de zaaddozen laten zien van de gele lis: niemand had ze ooit gezien. Verder groeide daar nog: wolftpoot, bitterzoet, tandzaad, waterzuring, wederik, engelwortel en bereklauw. Verder zijn we nog langs een maisakker gelopen en (als contrast met de rechte lanen) een houtsingel met besdragende struiken. Het publiek genoot zichtbaar van de prachtige omgeving, de mooie zichtassen en de spiegeling in de gracht. Als waardering een vrijwillige bijdrage opgehaald van f 42,50. Een journalist van de regionale radio uit Nieuwleusen had de zaterdagmiddag voor de excursie nog een gesprek met mij. Ik mocht rechtstreeks in de uitzending 5 min. vertellen waarom mensen naar 'Den Berg' moesten komen. Ik was erg zenuwachtig, maar de tijd vloog om; weer een ervaring rijker. 4e jaargang - nummer 5 - 154

gigantische mammoetboom en d~ grote lariksen. De kegels die eronder léJgkIllieten zich goed bekijken. Via de pad4enpoel en het nieuw geplante bos is de groep teruggewan.deld. Het IVN heeft zich ook deze middag weer van de goede kant laten zien; de gidsen kregen veel waardering van het publiek.

Verslaggeving excursies op aanvraag Ook de afgelopen zomer werden weer natuur gidsen gevraagd voor andere activiteiten dan de publieksexcursies. Op verschillende manieren zijn vrijwilligers actief geweest. Dat blijkt uit het volgende verslag. 22 juni

Verzoek van het NNON. Men wilde graag onder lei

ding van natuurgidsen een bomenroute door de stad.

Er kwamen 40 deelnemers, het was mooi weer. Greet

Meima en Harry van Dijk hebben deze tocht verzorgd.

Zwollenaren verbaasden zich over groene plekken in

het centrum, waar ze geen weet van hadden.

Meulman, Herma. Jaspers, Betty Schellevis en Jo Bouwhuis. Een week lang zijn we elke middag van I tot 3 uur op 'De Colckhof geweest om de kinderen allerlei herfstverschijnselen te laten zien; verschillende soorten bladeren, galappeitjes, mossen, varens en natuurlijk paddestoelen. Er zijn altijd een paar kinderen die zitten te klieren in zo'n groep, maar de meesten doen enthousiast mee. Hêi valt mij op dat vooral de leerkrachten er veel van opsteken! Het kost veel tijd, maar het geeft ook veel voldoening.

In het volgende nummer van ZNT komt nog een verslag van de paddestoelenexcursies onder leiding van de kenner bij uitstek: Bert V.d. Ree. Het was weer een jaar met veel activiteiten. Door al deze excursies hebben we veel mensen weten te bereiken. Mensen die al belangstelling hadden, maar door de natuurgidsen extra zijn gestimuleerd om nog meer op onderzoek uit te gaan. Dit alles was niet mogelijk geweest zonder de inzet van al onze enthousiaste gidsen. Heel hartelijk dank hiervoor.

26 juni

Een verzoek van een school uit Oosterwolde. Groep 8

Agnes Neimeijer logeerde in Ommen en de kinderen hadden een och

tend natuureducatie op de Lemelerberg. Hetregende

erg en iedereen kwam aanfietsen in regenpak. De leer Waarnemingen egelnesten krachten waren hard en zeiden: "niet zeuren, we gaan gevraagd . gewoon de natuur in". We hebben dezelfde opdrach

ten gedaan als op 5 juni voor die andere school en De Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoog wisten tot het eind van de ochtend de kinderen te

dierbescherming (VZZ) ontvangt graag melding boeien. Medewerkers waren Jo Bouwhuis, Herma

en van (nesten van) jonge egels. ltet aantal jong Jaspers, Greet Meima en Agnes Neimeijer.

en per worp en het tijdstip waarop egels hun jongen krijgen lijkt binnen Europa, zelfs binnen 23 augustus

Een verzoek van de reformatorische gemeente uit Nederland, te verschillen.

Zwolle. Men had een weekend in Oud Leusen met 12

kinderen en enkele volwassenen. Op zaterdagavond

vroegen ze of er een paar natuurgidsen mee wilden

gaan als assistentie. Jo Bouwhuis en Arie Driesprong

hebben met de groep een wandeling door het bos

gemaakt en hen gewezen op allerlei bijzondere

natuurverschijnselen. Daarna hebben ze weer de

sporendoos gebruikt en de zakken met allerlei

natuurlijk materiaal. Dit is de afgelopen zomer al zo

vaak van pas gekomen. Jo en Arie wisten de kinderen

te boeien tot het al bijna donker was.

De VZZ wil meer inzicht krijgen in de mate waarin het grote aantal egels dat sterft gecom penseerd kan worden door de geboorte van jon gen. Omdat nesten van jonge egels meestal slechts bij toeval ontdekt worden doet de VZZ hierbij een oproep om deze waarnemingen aan hen door te geven. Een gratis meldingsformulier is verkrijgbaar bij de Vereniging voor Zoogdier kunde en Zoogdierbescherming, Emmalaan 41, 3581 HP UT RECHT, tel. (030) 2544642, De laatste week van september had een school uit fax (030) 2518467, Heino een natuurprojekt met als thema: herfst. Een e-mail: [email protected]. onderwijzer vroeg aan het IVN daarbij te assisteren.

Gidsen waren: Teuni Lindhoud, Greet Meima, Gerda



Cursus 'Natuurbescherming

door Natuurmonitoring'

Waddenweekend Vlieland 26-27-28 september 1997

De natuurbeschermingscommissie (NBC) van de KNNV geeft deze cursus op zaterdag 31 januari

Dit keer weer Vlieland, na Ameland in '95 en Schier in '96. Heel vroeg op, kwart over zes opgehaald en op naar het Noorden. Vanaf kwart voor acht begon alles in Harlingen binnen te druppelen bij de 'Ferry Terminal ' - wat klinkt dat groot! Een rustige overtocht, waarbij de één nog eens wat wegdommelde en anderen elkaar weer vonden na het vorige Jaar. Onderweg div. soorten meeuwen, aalscholvers, steenlopers en zeehonden op een bank.

1998.

Enkele leden van de NBC houden inleidingen over de volgende onderwerpen: doelgericht inventariseren, voorbereiding en verslaglegging. inventarisatietechnieken voor planten met de nadruk op de toepassing van de Tansley methode (een vrij gemakkelijk toepasbare methode om gegevens te verzamelen over de mate van voorkomen van planten). toepassing van de inventarisatie-gegevens in de praktijk t.b.V. de interpretatie van de natuurkwaliteit. Daarnaast is er tijd ingeruimd om praktische er varingen met natuurbeschermingswerk te verne men. Dit onderdeel wordt verzorgd door de na tuurbeschermingswerkgroep van de afd. Noord west-Veluwe i.s.m. de Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe. De nadruk zal daarbij liggen op de activiteiten t.b.V. de bescherming van de randmeren.

Op de kade stonden Henk en Ans ons al op te wachten; gauw de fietsen gehaald en richting 't Westend - helemaal aan het eind van de Dorpsstraat. Een leuke binnenkomer die Dorpsstraat met al z'n monumenten - het is een Beschermd Dorpsgezicht! Aangezien er nog druk werd schoongemaakt schoot de koffie er bij in en vertrokken we maar richting Noordzeestrand waar al gauw de kreet "Jan van Genten!" weerklonk. Die hadden we vorig Jaar op Schier gemist. Een schitterend gezicht als ze vissen ontdekt hebben en zich onophoudelijk in de zee storten. Verder die eerste dag o.m. groenpootruiter,

tureluur, scholekster, eidereend, rotganzen, graspieper, kneu, sperwer, goudhaantjes. Aan de Noordzeekust nog: kleine jager, 'een duiker, grote stem en steenlopers. 's Avonds in groepjes in de diverse eetgelegenheden gegeten. Erg gezellig.

. Uiteraard is er volop gelegenheid om met elkaar van gedachten te wisselen over de onderwerpen die aan de orde komen en om ervaringen uit te wisselen. Kortom, een interessante en leerzame dag! Alleen KNNV-leden (géén regionale) kunnen

aan deze dag deelnemen, waaraan overigens

geen kosten zijn verbonden.

Neem wel een eigen lunchpakket mee!

De dag wordt gehouden in het Centrum voor

Natuur- en Milieu-educatie, Aristotelesstraat

603 te Apeldoorn (wijk: Zevenhuizen); aanvang

9 :30 uur, einde ca. 16:00 uur. I.v.m. de organi satie is opgave noodzakelijk! Doe dit bij Jos De tweede dag zoals gewoonlijk vroeg op en voor het Kloppenburg, uiterlijk op II januari! ontbijt richting Noordzeekant waar we een prachtig plekje hadden met uitzicht over de Noordzee en op Terschelling. Ook nu weer Jan van Genten, maar ook J05 Kloppenburg rosse grutto, kleine jager en een zeekoet aan de Zwols Natuurtijdschrift


vloedlijn die zich tot op een anderhalve meter liet benaderen - uitgeput? Na het ontbijt naar de wadkant, gewoon de dijk oplopen achter de kampeerboerderij. 's Middags weer naar de Noordzeekant met onderweg tapuit, witte kwikstaart en gekraagde roodstaart. Vanaf het Noordzeestrand weer Jan van Genten, diverse kleine jagers, middelste zaagbekken en een vrouwtje zwarte zeeëend. Heerlijk weer, en na een lange wandeling over het strand in de stralende zon door de duinen weer verder gefietst naar een andere duinovergang. Onderweg een hele discussie over een bruine kiekendief die op een buizerd leek of (volgens Wanda) "een buizerd die voor kiekendief speelde". Volgens mij hadden we het gewoon over twee verschillende vogels die allebei daar in de verte rondvlogen / zweefden. Ook nog een noordse

stormvogel. Verder maar weer, richting Kroonpolders. Letterlijk! Echt de 'Kroon' op deze dag, met goudplevieren in de zon, vliegende kluten tegen een strakblauwe hemel dus dan een witte wolk en bij de volgende zwenking ineens weer zwart, een fantastisch schouwspel! Verder zilverplevieren (waarvan nog een enkele in zomerkleed), kleine strandlopers, bontbekplevieren, bonte strandlopers, rotganzen en lepelaars (vnl. juveniele) en nog een paapje onderweg. De Chili smaakte 's avonds prima.


Zondag, wat gaat zo'n weekend altijd weer snel!, 's ochtends vroeg weer naar de Noordzeekant. Met o.m. kleine en grote jager aan het werk c.q. voorbijvliegend. Vasthoudende types, die jagers. Na het ontbijt via de wadkant weer richting Kroonpolders. Daarvoor onderweg al: keep, kneu, paapje, groenling, en 'een' gors. Allemaal in of rondom een klein groepje struiken naast de weg. Bij de Kroonpolders weer de al eerder genoemde soorten en ook: mannetje blauwe kiekendief, bruine kiekendief, slechtvalk en bij het weggetje waar vogels geringd werden nog een bonte vliegenvanger. De roodpootvalk en de juveniele zeearend die er de week ervoor rondgevlogen hadden"hebben we helaas niet gezien maar je kunt nou eenmaal niet alles hebben! Al met al was het een heerlijk weekend met zalig weer en een hele leuke groep - al misten we wat 'oude bekenden'. Volgend jaar wordt het weer Vlieland werd eensgezind besloten en de kampeerboerderij werd meteen besproken. Ans en Henk, ook dit keer weer hartelijk bedankt voor de voortreffelijke organisatie van e.e.a. !

Karin vld Riet


WAARNEMINGEN juni tlm augustus 1997 door Gerrit Gerritsen

_ (-~.

.......(c~~,

1[1~ ,,-_;_,_<'~:-\

;- :i.Jf7:if\ , ' 4 \ 1_,

:

l~'t(y

gebruikte afkortingen en teken)

= overvliegende vogels ad. = adult/volwassen = exempla(a)r(en) ex. juv. = juveniel/onvolwassen m = man n = naar (vliegrichting) p = paar saw = stroomafwaarts sow = stroomopwaarts teIT. = territoriaal/territorium = vrouw v z = zang

Kwakken werden uit 2 natuurgebieden gemeld en oeverzwaluwen broedden dit jaar talrijk met een grootste kolonie van 148 nesten. De kuif leeuwerik broedde weer in Zwolle-Zuid. Hoewel boomvalken op de meeste vaste plaatsen tot

broeden kwamen, werd een laag broedsucces gemeld.

()

Van de soorten met een * achter de naam zijn alle binnengekomen waarnemingen gepubliceerd. Vanl(ie overige soorten is een selectie gemaakt. Ook niet-gepubliceerde waarnemingen worden uiteraard in het archief van onze VWG opgesla gen. Van 37 vogelaars ontving ik deze keer weer vele interessante waarnemingen; iedereen weer harte lijk bedankt daarvoor. De afgelopen periode was voor een deel nog broedseizoen maar tevens de start van het trekseizoen van roofvogels, steltlo pers en sterns. Het was in meerdere opzichten een bijzonder broedseizoen. De kwartelkoning, een van de zeldzaamste broedvogels in onze re gio, beleefde met 11 zangposten een topseizoen. Ook werden er 14 zangposten gemeld van de kwartei, waarvan 5 uit het SBB-reservaat in de Molenpolder. De potentie van dit reservaat werd in ieder geval duidelijk en in de (nabije) toekomst gaat de waterstand ook nog omhoog. Misschien keren watersnip en kemphaan dan ook weer terug als broedvogels; dit jaar riep er al een porseleinhoen. Ook werden er 4 zangpos ten van sprinkhaan(riet)zangers gemeld, vooral in de Usseluiterwaarden. Er bestaat een kans dat kwartel, kwartelkoning en sprinkhaanzanger in 1997 in onze regio talrijker waren tengevolge van verdrifting door oostelijke winden. Volgend jaar weten we of 1997 een uitschieter was. Zwols Natuurtijdschrift

Exoten blijven zich uitbreiden. Dit jaar werden er 2 broedgevallen van zwarte zwanen en 3 van Indische ganzen gemeld. Begin augustus telde ik alleen in Zwolle al 750 Nijlganzen Voor het eerst werden in juni groepjes (tot 17 ex.) Cana dese ganzen gemeld en in augustus trok er al een groep van 34 brandganzen langs Zwolle. Hoe wel niet alle vogelaars even gemotiveerd zijn om waarnemingen van exoten in te sturen, vraag ik ze het toch te doen. Zo kunnen we de ontwikke lingen tenminste blijven volgen. Ook waren er al weer volop trekwaarnemingen. Ooievaars verbaasden met 3 grote groepen over

Zwolle. Van de roofvogels werden de volgende aantallen gezien: wespendief (19), zwarte wouw (2), grauwe kiekendief(l) en visarend (18).

Van de strandlopers werden alleen kleine in re delijke aantallen gezien; de aantallen bontjes en krombekken vielen tegen. Ruiters werden in gro te aantallen gemeld, vooral groenpoten en wit gatten. Van de draaihals werden 2 najaarstrekkers ge meld. De grootste verassing was een rode ibis, die vast ontsnapt moet zijn. 4e jaarpang - nummer 5 -159

Dodaars

*

0508 Bomhofsplas I GG 2008 Koppelerwaard 1 GP 2408 Scherenwelle 1 GG 2408 Koppelerwaard 4 GG

Fuut 0508 Bomhofsplas 23 GG

Roodhalsfuut

*

2308 Vogeieiland 2 juv. JK/KK

Geoorde fuut *

0506 Engelse Werk 2 HW 0806 Zwarte Meer I SD/AvdBlFdR 1506 Zwarte Meer West 2 SD/AvdB 2106 Duurse Waarden 3 WG 2306 Engelse Werk 3 GG 1207 Zwarte Meer 13 nO FdR 1807 Engelse Werk 2 saw JT 0408 Vossemeer I MB 0908 Harculo 2 GG 1008 Zwarte Meer West 3 SD/AvdBlFdR 1508 De landjes 1 MB 2608 Vosserneer I SD/JN

03 en 0406 Koppelerwaard 2 GP/GG

Knobbelzwaan 2408 Ketelmeer-Oost 355 GG

Roerdomp

*

0706 Polder Oosterwolde 1 SD/AvdB 0806 Zwarte Meer West 2 SD/AvdBlFdR 1306 Veldiger Buitenland lz m

Zwarte zwaan *

Kwak *

07 en 0806 Engelse Werk 1 GG 2707,3007,1008 en 1308 Wiessenbergskolk 1 KKlIdK 01 en 3008 Schellerwade I GG 0808 Vecht, Vilsteren ad. met 8 juv. BE

1006 en 1707 Duurse Waarden lz WG 0708 Zwarte Meer lz FdR

Taigarietgans 0108 Sekdoornse Plas 1 GG

Grote zilverreiger * 0708 Vosserneer 1 SD

Purperreiger * juni Jutjesrie! 2 nesten, geen eieren m 2807 en 0608 Scherenwelle 1 GG 1506 Polder Mastenbroek (I) GG 2008 Langenholte 1 GG

Ooievaar * 0406 WilsUIll I GP 0606 Staphorsterveld paar op nest GG 0606 Staphorsterveld 1 n W GG 06 en 2006 Staphorsterveld 1 GG 0806 Iutjesriet 2 op nest m 2806 Brinkhoekweg 2 WvB 3006 Windesheirn 2 GG juJilaug. Hoenwaard 2 IS 1807 Brinkhoekweg 3 WvB 2007 Hasselt 2 HvV 0608 Oldeneierbroek 3 BDI 1008 Wiessenbergskolk 1 KK 1508 Kampen-Zuid I SD/AvdB

1608 Oldenelerbroek 1 BDI

1708 Westenholte 75 n W BZ

2408 Aa-landen 90 n Z mA

3108 Oldeneierbroek (42) BDI

Kolgans 0606 Bomhofsplas p.+ 6 juv. GG 2206 Sekdoornse Plas 13 GG 2107 Engelse Werk IS GG 0108 Sekdoornse Plas 41 GG 0808 Engelse Werk 15 GG

Indische gans * 0406 Vecht, Dalfsen paar -I; 3 pulli NN 0406 Vechterweerd 2 NN 0606 Bomhofsplas 3 GG 2207 en 2608 Bomhofsplas 4 GG 0508 Bomhofsplas ad. + 3 juv., mogelijk het broedgeval van Dalfsen van 0406 GG 0808 Vecht Dalfsen, paar met 5 kleine pulli BE 0808 Engelse Werk paar + 4 juv. GG Samengevat: in 1997 min. 3 broedparen in regio Zwolle

Canadese gans

*

0806 IJssel Zwolle-Wilsum 12 BZ 0806 IJssel, Anilia 11 GG 1506 Milligerplas 17 GG 23,24 en 3107 Engelse Werk 4 ad. + paar met 8 juv. GG 2208 Gennerdijk 6 IdK 2408 Spooldersluis 6 EJG

Brandgans Rode ibis *

1707 Poppen allee 1 JH

0808 Engelse Werk min. 6 GG 2608 Bomhofsplas 34 n ZW GG 3108 Gelderdijkse Waard min. 7 GG

Lepelaar * 2204 Hengforderwaarden 1 WG 02,04,06 en 0906 Engelse Werk I HWIKK 0306 Wilsum (l) GP


Roodhalsgans 1206 Vecht, Dalfsen I NN


Nijlgans 0108 Sekdoornse Plas 190 GG 0508 Bomhofsplas 557 GG Casarca* 0606, 0508 en 0608 Bomhofsplas 2 GGILM 2207 Bomhofsplas 3 GG 2608 Bomhofsplas I GG

Bergeend

0307 Zwolle m BOl 1307 Oldenelerbroek (2) BOl 1407 Oldenelerbroek (1) BOl 0708 Ommen I n Z ER 0908 Zwarte Meer West I SD/AvdB/JN 1108 Wythmenerplas 1 JH 1208 Harculo I n W JvD 1608 Oldenelerbroek 1 BOl 1708 Aa-landen (2) HvV 3108 Oldenelerbroek (m) BOl

0606 Bomhofsplas p + 6 pulli GG 1306 Hasselt p+4 pulli JB

Zwarte wouw *

Mandarijneend *

0206 Oldenelerbroek (1) BOl 0706 Zwarte Meer West 1 nNO SD/AvdBlFdR

0108 Wiessenbergskolk v GG 03 en 0608 Wiessenbergskolk 6 KK 1008 en 1708 8 KK 1408 3 JdK 2408 7KK 2708 2 JdK 3008 II GG Smient 0406 Jutjesriet 2p JB 2708 Zwarte Meer west 10 SD

Krakeend 1508 De Zandjes 34 MB Wintertaling 1706 Zwarte Meer West v SD Zomertaling * juni Langenholte I broedgeval HvV 0106 Schellerwaard m GG 0706 Engelse Werk 1 GG 2406 e.a. data Koppelerwaard 3v2m GP

Slobeend juni Langenholte 3 broedgevallen RvV 2506 Engelse Werk v + 7 juv. GG 3108 Engelse Werk 50 GG Krooneend

*

2806 Zwarte Meer m+v FdR Ol en 1008 Wiessenbergskolk m GGIKK 1808 Koppelerwaard m GP

Tafeleend 0306 Veldiger Bnitenland 3m2v JB Kuifeend

Z

W<WÛ IDOUW

Bruine kiekendief Broedgevallen: Langenholte 1 RvV Prins van Wijngaarden I HvV Waarnemingen: 2506 Molenpolder 2 WG Grauwe kiekendief * 1706 Kampen v n ZW JvdW Havik * juni Gennerbroek wsch.broedgeval GG 0606 Westerveld I WH 1706 Staphorsterveld 1 GG 0207 De Horte 1 broedgeval HR 2107 Zwolle, Oude VeerwegpaarGG 2207 Bomhofsplas 1 GG 2407 Erfgenamenbos alarmerend ex. HR 2807 Vreugderijkerwaard I GG 2807 Scherenwelle 1 GG 0808 Vogelei1and I GG 2408 Ketelmeer Oost 2 GG

juni Langenholte 3 broedgevallen RvV

Sperwer Wespendief * 1105 Hengforderwaarden 4 WG 0806 Veldiger Buitenland 1 n Z JB 1006 De Horte I JH . 2106 Rechterense Veld 1 JH

Zwols Natuurtijdschrif't

2407 De Relmhorst I broed geval HR

Buizerd Broedgevallen : Langenholte 2 HvV


Visarend *

2608 Engelse Werk I WG 2708 Zwarte Meer juv. SD 2808 Zwolle, Veemarkt ad. n Z GG 3008 en 3108 Zwarte Meer I FdR 3108 Tichelgaten Windesheim 1 HR

2205 Duurse Waarden I WG 0808 Vogeleiland 1 GGIlID 1408 Zwarte Meer West I JN/SDIMB/AvdB 1508 Vossemeer 2 MB 1708 Windesheim 1 LM 2108 Zwarte Meer west I SD/AvdB 2308 Vogeleiland I KK 2308 Duurse Waarden I LM 2408 Vogeleiland I HO 2408 Zwarte Meer west I GGIEJG 2608 Vossemeer I JN/SD 2708 Zwarte Meer west 2 SD 3008 en 3108 Zwarte Meer I FdR 3108 Zwarte Meer 3 PvD

Slechtvalk * vanaf 2507 Harculo m JvD 01 , 02, 03, II en 2208 Harculo v JvD

Kwartel

*

0106 Jutjesriet p 18 0606 Bethmenerberg z PvD 03-1006 Langenholte 2z HvV 1306 Regge, Archem lz HRE 1306 Molenpolder lz GG 1506 Polder Mastenbroek lz GG 1606 Molenpolder 5z PB 17, 19, 22 en 2506 Molenpolder 2z WGILM 1706 Molenpolder lz HvV 1706 Staphorsterveld 2z GG 1706 Haersterbroek Iz GG 2906 Zwarte Meer Iz FdR

Waterral * 0706 Polder Oosterwolde 1 SD/AvdB 1907 Langenholte I HvV 0608 Scherenwelle I GG 2408 Zwarte Meer West Iz GG

Poneleinhoen * 1606 Molenpolder Iz PB 0307 Veerslootslanden m 18IPB

Kwartelkoning * Portret van de visarend, die enige tijd verbleef in het roofvogelasiel 'Oe Oehoe' in Nieuwleusen (foto van dia: Peter van Dam)

Boomvalk * BroedgevaIlen: Kampen I RH Schellerberg I HRlJvD Zandhove I (mislukt) HRlJvD Colckhof I (mislukt) HR Territoria: Tichelgaten Windesheim 1 JvD Kampereiland I SD Waarnemingen: 0606 De Wieden I WH 07 en 1006 Aa-landen I WH 0806 Veldiger Buitenland I 18 1506 Weezenlanden I HR 2206 Sekdoom ad. GG 2306 Helmhorst ad. GG 1407 Westeroevers I 18 2607 Schelle I HR 1108 Wythmenerplas I n Z GG 1408 Genne-Overwaters I n W 18 1608 Hasselt I 18


juni Hoenwaard lz IS 0306 Scherenwelle Iz GP

0506 Langenholte 3z HvV 1306 Molenpolder Iz GG 1606,2106 en 2206 Duurse Waarden lz WG 1806 Molenpolder lz LM 2206 Roetwaard lz WG 0207 en 0507 Roetwaard 3z WG 15.07 Langenholte lz HvV 1907 Buitenwaarden Wijhe Iz WG

Kleine plevier 1506 Koppelerwaard p + pulli GG

80ntbekplevier * -

.~- ____ 0108 Sekdoomse Plas I GG 0508 Bomhofsplas I GG 2208 Gennerdijk I JdK

Goudplevier 2008 Haatland 650 SD/AvdB 2008 Vossemeer 150 SD/AvdB 2108 Kampereiland 325 SD/AvdB


Kievit 2608 Vossemeer 3500 SD/JN Kleine strandloper ... 0106 Roggebotsluis 2 SD/AvdB 0306 Engelse Werk 3 LM 0606 Bomhofsplas I GO 2207 Bomhofsplas 7 GO 0708 Vossemeer 1 SD 0808 Engelse Werk I GO 2008 De Zandjes 2 SD/AvdB Krombekstrandloper ... 2207 Bomhofsplas 1 GO Bonte strandloper ... 0108 Engelse Werk min. 1 GO 0908 IJssel, Windesheim 1 GO 2608 Bomhofsplas 2 GO Watersnip 2006 Staphorsterveld 1 balts GO

2307 Engelse Werk (3) GG 2407 Engelse Werk 2 + (1) GO 28 en 3107 Engelse Werk (I) GO 0608 Scherenwelle 2 n W GO 0608 IJssel, WiIsum 1 GG 0708 De Zandjes 2 MB 0808 Vogeleiland I GG 0808 Engelse Werk 2 GG 0908 IJssel, Windesheim 3 GG 1\, l2 en 1708 Zwarte Meer West I SD/JNlFdR/AvdB 1408 Zwarte Meer West 3 SD/JNIMB/AvdB 1608, 1708 Wiessenbergskolk 1 JdKIKK 19 en 2108 Zwarte Meer West 4 SD/AvdB/JN 2008 Zwarte Meer West 2 FdR/SD/AvdB 2208 Engelse Werk 1 GG 2408 Zwarte Meer 1 n Z GG 2408 Wiessenbergskolk 2 KK 2608 Vossemeer 4 JN/SD 2608 Zwarte Meer West 2 SDlFdR 2608 Bomhofsplas 1 GO 3108 IJssel, Windesheim 2 GG

Do.ruiter ... Grutto 0806 Engelse Werk 666 op slaapplaats GO Rosse grutto ... 2008 De Zandjes 1 SD/AvdB Regenwulp 2207 Bomhofsplas 336 op slaapplaats GO

2107 Engelse Werk 1 GO 2207 Bomhofsplas 2 GO 2407 Engelse Werk 1 GG 1508 De Zandjes 1 MB 1708 Zwarte Meer 1 SD/AvdBlMB 19 en 2108 Zwarte Meer 2 SD/AvdB/JN 2008 Zwarte Meer 4 FdR/SD/AvdB 2008 De Zandjes I SD/AvdB

Zwarte ruiter ... 2006 Bomhofsplas ad. GO 2608 Zwarte Meer west 1 SDlFdR

Kleine mantelmeeuw 0606 Bomhofsplas 17

Groenpootruiter ...

0708 Vossemeer ad. + juv. SD/AvdB 0908 Vossemeer 5 LM 1508 Vossemeer 3 MB

9G

Reuzenstern ... 1907 Oldenelerbroek I SDI 2207 Bomhofsplas 1 GO 2007, 3007, 0608, 1608 en 1708 Wiessenb«gskolk 1 KKlJdK 2707,1008,2408 en 3008 Wiessenbergskolk 2 KKlGO 2807 Scherenwelle min. 1 n W GO 3107 Engelse Werk 1 GO 0108 Hattem 1 saw GO 0508 Bomhofsplas 5 GO 07 en 2608 Vossemeer 2 SD 09,15,16 en 2108 Zwarte Meer West 2 SD/AvdBlFdR 1008 Zwarte Meer West I SDlFdR/AvdB 1508 De Zandjes 3 MB 2208 Engelse Werk (l) GO 2408 Koppelerwaard 2 GO 2608 Bomhofsplas 1 GO

Witgatje ... 2006 Staphorstervelil2 GO 2006 Bomhofsplas 2 GO 2506 Oldenelerwaard (1) GO 2207 Engelse Werk I GG


Zwarte stem Polder Oosterwolde I broedgeval SD 0806 Bentinekswellen 4 nesten op vlotjes GG

Zomertortel * 0207 Tichelgaten Windesheim lz HR 2007 Koppelerwaard (2) GP 0608 Scherenwelle 2 x 1 n N GO

Kerkuil * juli Hoenwaard paar met 4 jongen IS 1508 Zwarte Meer West 1 SD/AvdB Bosuil * 2807 Herfterlaanjuv. ER

Draaihals * 2906 Beekmanpad 1 z BOl . 2308 Brug Westenholte 1 ROG


Groene specbt *

2707 De Horte m+v ER

Kleine bonte specht 0208 Soeslo I HR

Kuifleeuwerik *

*

1997 OldeneIerbroek paar met 3 jU\'. BDI

Oeverzwaluw

1206 Staphorst, Oude Stroom kolonie met 22 nesten m 1206 Staphorst, Bult Hoeve 7 nesten m

1506 Milligerplas 148 nesten GG

2006 Bomhofsplas 35 nesten GG

Buidelmees * 0506 Zwarte Meer I FdR 0706 Zwarte Meer 3 SD/AvdBlFdR 0806, 1108, 1208,2708 Zwarte Meer 4 SD/AvdB/JNlFdR 2106 Roetwaard I WO 0607 Zwarte Meer 5 SDlFdR 1307 Zwarte Meer 2 FdR 0908 Zwarte Meer 3r F d R . , 0908, 1608,3108 Zwarte Meer 6 SDlFdR/JN/AvdB 1008 Zwarte Meer 3 SDlFdR/AvdB 1108 Zwarte Meer Ir FdR 1708 Zwarte Meer 9 MB 19 en 2108 Zwarte Meer 8 SDIAvdB 2408 Zwarte Meer 3 GG

Gele kwikstaart

2006 Bomhofsplas Iz GG

2208 Engelse Werk 52 GG

2808 Vossemeer 20 OP

Witte kwikstaart

1008 Wiessenbergskolk 39 KK

Blauwbont *

juni Langenbolte I broedgeval HvV

Paap *

2006 Stapborsterveld v+2 jU\'. GG

0307 Veerslootslanden Iz m

2006 en 0307 wscb. zelfde paar

0407 Laag-Zuthem I HR

2807 Lierderbroek I HR

Bovenstaande 2 WTn. zijn binnen 2 km afstand van elkaar

gedaan; mogelijk is er sprake van een broedgeval GG

0608 Koppelerwaard I GG

1708 Zuthemerbroek 2 LM

2108 OldeneIerbroek 2 BDI

2408 Rechterveld 6 EJG

2808 Engelse Werk I GG

3108 Zwarte Meer West 3 SD/AvdB

Tapuit *

Buidelmees langs het pad naar de vogelhut bij de Oostvaardersplas sen (foto van dia: Peter van Dam)

Wielewaal * juni Hoenwaard Iz IS 0506 Molenpolder 2z GG 2206 Vecht, De Tempel m GG

1508 IJsseldijk I MB

2008 Diezerdijk I GG

2408 Zwarte Meer I EJO

2808 Vossemeer 2 OP

3108 Zwarte Meer West 4 SD/AvdB

3108 Soestwetering 2 GG

Sprinkbaanzanger*

0106 Schellerwaard Iz GG

1306,0107 Oldenelerwaarden Iz GGIBDI

1806 Langenbolte Iz GG

2107 Engelse Werk Iz GG

Snor * 0806 Polder Oosterwolde I SD/AvdB


Raaf· 2106 Abbertbos 2 SD 2206 Roggebotzand 2-4 SD 3108 Vilsterse VeId 2 JH

Kruisbek * 2106 Abbert 4 SD 2206 Roggebotzand 25-30 SD 2207 Nijendal 10 WO 1008 Abbert 23 SD/AvdB 1108 De Harte c 8 JH Appelvink * 2306 Veerallee 3 GG 2007 Veerallee 2 GG


Groene specht • 2707 De Horte m+v ER Kleine bonte specht • 0208 Soeslo I HR KuiReeuwerik • 1997 Oldenelerbroek paar met 3 juv, BOl Oeverzwaluw 1206 Staphorst, Oude Stroom kolonie met 22 nesten JB 1206 Staphorst, Bult Hoeve 7 nesten JB 1506 Milligerplas 148 nesten GG 2006 Bomhofsplas 35 nesten GG

Buidelmees • 0506 Zwarte Meer 1 FdR 0706 Zwarte Meer 3 SD/AvdBlFdR 0806, 1108, 1208,2708 Zwarte Meer 4 SD/AvdB/JNlFdR 2106 Roetwaard I WG 0607 Zwarte Meer 5 SDlFdR 1307 Zwarte Meer 2 FdR •• 0908 Zwarte Meer 3r FdR 0908, 1608,3108 Zwarte Meer 6 SDlFdRlJN/AvdB 1008 Zwarte Meer 3 SDlFdRlAvdB 1108 Zwarte Meer Ir FdR 1708 Zwarte Meer 9 MB 19 en 2108 Zwarte Meer 8 SDIAvdB 2408 Zwarte Meer 3 GG

Gele kwikstaart 2006 Bomhofsplas lz GG 2208 Engelse Werk 52 GG 2808 Vossemeer 20 GP Witte kwikstaart 1008 Wiessenbergskolk 39 KK Blauwbont • juni Langenbolte I broedgeval HvV

Paap· 2006 Staphorsterveld v+2 juv, GG 0307 Veerslootslanden Iz JB 2006 en 0307 wsch, zelfde paar 0407 Laag-Zuthem I HR 2807 Lierderbroek 1 HR Bovenstaande 2 wrn, zijn binnen 2 km afstand van elkaar gedaan; mogelijk is er sprake van een broedgeval GG 0608 Koppelerwaard I GG 1708 Zuthemerbroek 2 LM 2108 01denelerbroek 2 BOl 2408 Rechterveld 6 EJG 2808 Engelse Werk 1 GG 3108 Zwarte Meer West 3 SD/AvdB Tapuit • 1508 IJsseldijk 1 MB 2008 Diezerdijk 1 GG 2408 Zwarte Meer I EJG 2808 Vossemeer 2 GP 3108 Zwarte Meer West 4 SD/AvdB 3108 Soestwetering 2 GG Sprinkbaanzanger • 0106 Schellerwaard lz GG 1306,0107 Oldenelerwaarden lz GGIBDI 1806 Langenbolte lz GG 2107 Engelse Werk lz GG Snor· 0806 Polder Oosterwolde 1 SD/AvdB


Buidelmees langs het pad naar de vogelhut bij de Oostvaardersplas sen (foto van dia: Peter van Dam)

Wielewaal • juni Hoenwaard lz IS 0506 Molenpolder 2z GG 2206 Vecht, De Tempel m GG

Raaf· 2106 Abbertbos 2 SD 2206 Roggebotzand 2-4 SD 3108 Vilsterse Veld 2 JH Kruisbek • 2106 Abbert 4 SD 2206 Roggebotzand 25-30 SD 2207 Nijendal 10 WG 1008 Abbert 23 SD/AvdB 1108 De Horte c 8 JH Appelvink • 2306 Veerallee 3 GG 2007 Veerallee 2 GG


Geelgors * 0407 Den Alerdinck lz HR 2307 De Gunne lz HR

fi:t'f~~

.

AGENDA

Waarnemers

LM Leo Muilwijk / JH Jan Hullen / HW Herman Weekamp / JB Jeroen Bredenbeek / HvV Henny van Vilsteren / HR Henk Rensink / BD Bert Dijkstra / GG Gerrit Gerritsen / WG Wil Gerrit se / EB Erwin Booij / WH Wim Helder / FdR Frank de Roder / JS Jos Scholten / NN Nico Noordhof / WvB Wim van Bruggen / PB Piet Bremer / SD Symen Deuzeman / MH Martin Heinen / RH Herman Hazelhorst / KK Kor Koch / IN Jan Nap / MB Michel Braad / MK Maarten Kaales / KvdR Karin van de Riet / AvdB Andrea van de Berg / IT Jan Tuin / RH Herman Hazel horst / JvdW Jan van der Winden / HRE Herman Reimerink / JBA J. Barkmetjer / BE dhr. Beu vink / BDI Ben Dielissen / EJG Erik Gerritsen / IS Ineke Santing / JvD Jan van Dijk / BZ Ben Zwinselman / ER Evert Ruiter / PvD Peter van Dam

Beste natuurvrienden, hieronder vinden jullie het excursieprogramma en de dialezingen voor het winterseizoen. Voor alle duidelijkheid: elk KNNV- en IVN-lidldonateur kan hieraan deel nemen. De excursies worden door de KNNV samengesteld, de dialezingen gezamenlijk door de KNNV en het 1VN. Wij doen ons best om het zo goed en gevarieerd mogelijk te maken, evengoed zijn suggesties altijd welkom. Veel natuurplezier! Zondag 14 december Op deze ochtend gaan we per fiets via de IJsselcentra le Harculo (slechtvalk!?), Herxen en Wijhe naar de Duursche Waarden. Door de aanleg van nieuwe fiets paden kan er grotendeels over en langs de dijk gefietst worden. In de Buitenwaarden bij Wijhe zijn nieuwe slenken gegraven met ondieptes, wat ongetwijfeld in teressant is voor diverse (water)vogelsoorten. We fiet sen terug door Lierder- en Molenbroek, ten oosten van de Soestwetering. Wij vertrekken om 8:30 uur bij de spoorwegovergang van de IJsselcentraleweg (Zwolle Zuid) en hopen daar rotld 12:30 uur weer terug te zijn. Vergeet de kijker en de vogelgids niet!

Dinsdag 13 januari Als het goed is kunnen we op deze avond d<; beloofde dialezing van natuurfotograaf en afdelingslid Paul van Gaalen tegemoet zien. Deze gaat over het natuurschoon en 't landschap van Chili. Paul laat ons kennismaken met het zuidelijk deel van Chili 'Patago nië' , 40 0 zuiderbreedte. Hopelijk komt er nu niets tus sen! Zaal Oosterkerk, aanvang 20:00 uur.

Zaterdag 17 januari De nieuwjaarsexcursie zal plaats vinden op de Noord Veluwe, namelijk De Dellen. Dit landgoed is zo'n 400 ha. groot en bestaat uit loof- en naaldbos, afgewisseld met heide en vennetjes en oude beuken- en eikenla nen. We zullen kijken en luisteren naar alles wat we tegenkomen. Neem dus bijv. een vogelgids, bomen gids en kijker mee. Vertrek P+R (station-IJsselallee) 9:00 uur en rond 12:30 uur terug.



Dinsdag 10 februari Voor deze avond is elk KNNV-lid (afd. Zwolle) van harte uitgenodigd voor de jaarlijkse ledenvergadering. Om helemaal op de hoogte te komen van het wel en wee van onze afdeling en eventueel van gedachte te wisselen met zowel andere leden als bestuursleden is het zeker zinvol wanneer ook u / jij komt. Na het offi ciële gedeelte en de pauze kunnen weer natuurdia's / video's van eigen leden bewonderd worden. Hebt u leuke plaatjes, neem deze dan mee! Zaal Oosterkerk, 20:00 uur.

Zondag 15 februari

de Haas ons ook een stukje proeven van de cultuur aldaar. Zaal Oosterkerk, 20:00 uur.

Zondag 8 maart Vandaag is nog de mogelijkheid om in excursiever band een laatste blik te werpen op onze wintergasten (vogels). Ook kunnen de eerste zomergasten / door trekkers al verwacht worden. Om hiervan een en ander te zien te krijgen brengen we een bezoek aan het Vos semeer / Ketelmeer en het nabij gelegen bosgebied ' Rog gebotzand' . Neem kijker en vogelgids mee! Vertrek P+R om 8:30 uur, we verwachten rond 't middag-uur terug te zijn .

••

Q~'&'annen

(k,nockmdxulk~~)

Na een jaartje overgeslagen te hebben is het weer de hoogste tijd om de winterkenmerken van bomen en struiken te bekijken. Waar kan dat beter dan op de begraafplaats Kranenburg onder leiding van de heer W(illem). Vlaanderen. Er staan natuurlijk ook soorten die niet (al) hun blad of naalden in de herfst laten val len, zoals enkele naaldboomsoorten. Door deze 'bon te' verzameling, waaronder ook exoten, en de enthou siaste manier van de kennisoverdracht, is dit altijd een boeiende excursie. Dus met z'n allen met Willem naar de knoppen! Om 9:30 uur verzamelen op de parkeer plaats bij de hoofdingang van Kranenburg, gelegen ten noorden van Berkum, te bereiken via de Oude Meppeierweg en bordjes 'crematorium' volgen. Duur excursie ong. 2 uur.

Dinsdag 24 februari Op deze avond kunnen we een indrukwekkende diale zing verwachten. Het onderwerp is namelijk de voor jaarsvogeltrek in Israël met veel roofvogelsoorten. De heer R. de Haas heeft dit schouwspel vast weten te leggen op dia en zal de plaatjes ondersteunen met een zeer enthousiast verhaal. Doordat het hier een berg achtig gebied betreft kunnen met name de roofvogels op gelijke hoogte als de waarnemer bekeken en gefo tografeerd worden omdat de vogels tussen de bergke tens / -passen door vliegen. Tussendoor laat de heer Zwols Natuurtijdschrift

Dinsdag 17 maart Voor deze dialezing-avond zijn wij nog op zoek naar een spreker (volgende Z!'lT).

Dinsdag 21 april Voor de laatste dialezing van dit seizoen hebben we drs. N.A. van der Cingel uit Paterswolde uitgenodigd. Hij maakte deel uit van een KNNV -reis naar West Turkije en dat is ook het thema van deze avond. Twee jaar geleden hadden we een lezing over de KiziIirmak delta, maar de lezing van nu bevat vooral andere in grediënten zoals de geologie. Zo zijn er fraaie kalk- en basaltformaties met indrukwekkende structuren in een boeiend landschap. De specifieke flora (o.a. orchidee en) en een stukje cultuur ontbreken evenmin. Kortom, wie geïnteresseerd is in een 'ander' stukje Europa, mag' deze lezing niet missen. Zaal Oosterkerk, aan vang 20:00 uur.


de KNNV

het IVN

Koninklijk Nederlandse Natuurhistorische

Vereniging

Vereniging

voor

Natuur- en Milieueducatie

Vereniging voor veldbiologie

AFDELINGSBESTUUR

AFDELINGSBESTUUR

voorzitter

Gerrit Gerritsen Veerallee 33 8019 AD Zwolle "038 - 4228122

voorzitter

vacature

penningmeester en ledenadministratie gironr.998242

KorKoch Breestuk 53 8051 VZ Hattem "038 - 4443158

penningmeester gironr. 124197

Elja van Dongen

Pr. hene1aau 24

8091 AT Wezep

"038 - 3762696

secretaris

Caria Luchtmeijer vao Keppe1marke 11 S016 GHZwoI1e "038 - 4650018

coördinator lezingen en excursies

pr I cursussen

JUlI KIoppenbllrg

vm p.UUJdtmme 67 S016 CS ZwoUe " 038 - 4656783

Robert Gieten MiddeIstekamplaao IS 8042 HO Zwolle "038 - 4216733

IVNWezep

I secretaris

lid eursuswerkgroep Natourgidseoeursus

lid coördinator Zwols Natourtijdschrift

Gerard Broekhoven Campaoulastraat 32 8013 TX Zwolle "038 - 4212971 TrudyMuHer

Loezekamp 10

8014 EP Zwolle

"038 - 4650942 Gerda Meulman

KruImate 52

. 8014 KD Zwolle

"038 - 4652391

lid wnd. voorzitter

Hans Undeboom Kortenhorststraat 9

SOlS BW Zwolle

"038 - 4600701

lid

vaeature

Tel coatadadres

Gerda Meulman

"038 -4652391

C........ IVN Contributie KNNV f 40,- per jaar, inel. toezending vao Natnra, het laodelijke tijdschriftvao de KNNV; f 10,- voor huisgenootleden; fI5,- voor regionale leden.


, Voor doaó:urs minimaal fI7 ,50 per jaar; voor leden • (acIid) 00,- per jaar, inel. toezending vao Mens en Natuur. Wijzigingen m.b.!. het donateurs- en lidmaat schap schriftelijk doorgeven aau Cees Piersma, Polhurweg 12, 7721 DXDiIlfsen," 0529 - 432335.


indien onbestelbaar verzenden aan: I. V. N. Postbus 272 8000 AG Zwolle

.

gezamenlijke uitgave van KNNV afdeling Zwolle en IVN afdeling Zwolle e.o

.

Port Betaald Port Payé Zwolle Holland

Recommend Documents