Plan van Aanpak Jouliette
14 april 2014
Een coproductie van
[2]
Inhoud Begrippen en ideeën
3
1
4 4 5 6 6 7
Jouliette 1.1 Missie en visie 1.2 De instabiele economie 1.3 Ongebruikt menselijk kapitaal 1.4 Ontwikkelingen 1.5 Idee achter Jouliette
Bijlagen
15
© 2014, Procap adviseurs en projectmanagers en In de Tussentijd. Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Procap adviseurs en projectmanagers en In de Tussentijd.
[3]
Begrippen en ideeën
De energieke samenleving: volgens het Planbureau voor de Leefomgeving een samenleving van mondige burgers met een hoge reactiesnelheid, leervermogen en creativiteit. De echte energieke samenleving: een samenleving die gebruikt maakt van duurzame energie en menselijke arbeid(svreugde) om een duurzame samenleving vorm te geven. Waarbij een hoge veerkracht, zelfontplooiing en leervermogen centraal staan. Dit door eigen initiatieven te ontplooien en gedachten over de maatschappij uit te werken. One Planet gedachte: One Planet Thinking (OPT) is een gezamenlijk ontwikkeltraject van Eneco, WNF en Ecofys. Het doel is om inzicht te krijgen in de manier waarop bedrijven hun waardeketens zodanig kunnen verduurzamen dat hun activiteiten op termijn minder negatieve impact hebben op de menselijke gezondheid, de kwaliteit van ecosystemen en de beschikbaarheid van grondstoffen. Circulaire economie: in een circulaire economie worden producten, componenten en grondstoffen hergebruikt, waardoor hun waarde zoveel mogelijk behouden blijft. Bernard Lietaer: een Belgisch econoom, schrijver en professor. Hij is bekend geworden als auteur van het boek "The Future of Money: Beyond Greed and Scarcity". Lietaer toont aan dat lokale gemeenschappen baat hebben bij het maken van een aanvullende, lokale eigen munt. Deze lokale munt circuleert dan aanvullend op het bestaande officiële muntsysteem.
[4]
1
Jouliette
1.1
Missie en visie
Missie: Wij verbinden duurzame energieopwekking met het versterken van de lokale economie.
Bezit is in steeds mindere mate belangrijk, omdat tegenwoordig veel gedeeld wordt. Tijd, ervaring en toegankelijkheid hebben tegenwoordig de overhand. Dit wordt ook wel ‘collaborative consumption’ genoemd. Mensen kunnen (en moeten) meer met minder. Een trend van minder consumeren en meer gericht op een waardevolle, duurzame en evenwichtige manier van leven is zichtbaar. Desondanks zijn grote delen van onze economie nog steeds gestoeld op uitputting van mens en milieu in plaats van het delen zoals bij ‘collaborative consumption’ het geval is. Dit leidt tot verspilling en vervuiling. Om dit tegen te gaan moeten we naar een circulaire economie, waarin gedacht wordt in waardeketens. Deze economie gaat zo efficiënt en effectief als mogelijk om met grondstoffen en productieprocessen. De focus ligt hierbij minder op product-marktcombinaties, maar op productservicecombinaties. Dit heeft tot gevolg dat verhoudingen tussen producent en consument veranderen. Waar voorheen veelal sprake was van enkelvoudige relaties is tegenwoordig vaak sprake van meervoudige relaties. Belangrijke trend is de transitie van verbruik naar gebruik.
Daarnaast heeft de overheid inmiddels twee ontwikkelingen in gang gezet: -
Een energietransitie;
-
Een transitie naar de participatiesamenleving.
Om deze ontwikkelingen verder te helpen is het nodig dat de overheid een initiator en facilitator wordt, in zoverre dat zij dit nog niet is.
In de Tussentijd en Procap gaan aan deze ontwikkelingen een bijdrage leveren. Wij onderscheiden hiervoor drie belangrijke impulsen: geld, energie en sociale cohesie. Overheden moeten leren van
[5]
lokale initiatieven en daarop gepaste actie ondernemen, zorgen voor focus en de ontwikkeling niet afremmen, maar juist aanjagen.
Hoe leveren In de Tussentijd en Procap die bijdrage? Dat doen wij middels Jouliette. Samen hebben wij Jouliette ontwikkeld. Jouliette is dé manier om de twee (bovengenoemde) beleidsontwikkelingen samen te brengen en te laten accelereren. Jouliette heeft de volgende doelen: -
stimuleren van de energietransitie en dus het verkleinen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen;
-
versterken van de sociale structuur/gemeenschapsleven;
-
creëren en het vergroten van het gevoel van eigenaarschap van lokale gemeenschappen;
-
creëren van werkgelegenheid in het veld van duurzame energie;
-
stimuleren van de échte energieke samenleving;
-
stimuleren van lokale duurzame initiatieven;
-
mobiliseren van arbeid (lees: ongebruikt menselijk kapitaal) t.b.v. duurzame initiatieven;
-
dichterbij brengen van de circulaire economie.
Op dit moment zijn er nog geen voorbeelden bekend van een instrument als Jouliette. De manier waarop Jouliette werkt, wordt in paragraaf 1.4 uitgelegd
1.2
De instabiele economie
Tegenwoordig trekt de overheid zich steeds meer terug. Waar de overheid vroeger dankzij het Keyniaanse beleid een aanjager en afremmer kon zijn van de economie, is zij tegenwoordig steeds meer een speler aan de zijlijn. Dit betekent dat de invloed van de overheid op (economische en maatschappelijke)
ontwikkelingen is afgenomen. Met name door de grote schuldenlast kan de
overheid niet altijd meer interveniëren. Dit maakt de economie minder stabiel. Jouliette is een manier om toch invloed uit te oefenen en zodoende stabiliserende effecten te hebben voor de (lokale) economie. Doordat de overheid minder kan doen voor de maatschappij in de huidige economische context, is het van belang bepaalde ontwikkelingen te ontkoppelen van de economische omstandigheden. Jouliette doet dit door het energievraagstuk te verbinden met maatschappelijke initiatieven. Het stimuleert daarmee de ontwikkeling van de echte energieke samenleving. Dit zorgt voor groei en stabiliteit van de (lokale) economie aan de ene kant en maatschappelijke verandering
[6]
en diversiteit aan de andere kant. Belangrijk is om te begrijpen dat mensen zorgen voor zichzelf, hun nakomelingen én elkaar. Hiervoor ontwikkelen ze (innovatie) manieren om de samenleving in hun eigen voordeel te gebruiken én bij te dragen aan de ontwikkeling van deze samenleving. De echte energieke samenleving doet dit op een intelligente wijze, gericht op aanpassing aan de voortdurend veranderende omgeving; zoals organismen in een ecosysteem. Hoe dit werkt volgt uit de volgende paragrafen.
1.3
Ongebruikt menselijk kapitaal
Via kleine veranderingen in het heden kan Jouliette grote veranderingen teweeg brengen op de (middel)lange termijn. De manier waarop is doordat Jouliette mensen in beweging zet. Dit is ook een doel van Jouliette. Het moet het ongebruikte kapitaal, analoog aan het werk van Bernard Lietaer, activeren. Er is namelijk sprake van ongebruikt kapitaal in de vorm van arbeid(svreugde). Stel, iemand heeft de behoefte om meer te betekenen voor de maatschappij, maar die wordt niet vervuld omdat daar geen euro’s tegenover staan. Door het invoeren van een alternatief betalingssysteem, kan op ‘kosteloze’ wijze wel voorzien worden in het faciliteren van die behoefte. Jouliette kan die functie vervullen. Jouliette is namelijk een complementaire betaal/ruileenheid. Zo wordt voorzien in die behoeften, waar het huidige monetaire systeem dat niet kan. Dit leidt volgens Lietaer dan ook tot een hoger niveau van welvaart en welzijn. Het brengt mensen in beweging, terwijl het de overheid minder kost.
Hierin ligt de kracht van Jouliette, het heeft een accumulatieve werking en kan exponentieel groeien, want het stimuleert mensen en organisaties die andere behoeften hebben dan alleen geld. Zij mobiliseren hun ongebruikte kapitaal ten behoeve van de (duurzame) samenleving. Zie paragraaf 1.4 voor de werking hiervan.
1.4
Ontwikkelingen
Zoals gezegd brengt Jouliette twee beleidsontwikkelingen, die door de overheid in gang zijn gezet samen; die van de duurzame energietransitie en die van de participatiesamenleving. De overheid ziet hierbij een rol voor zichzelf. De overheid wil onder andere optreden als facilitator. Ze wil dat verbindingen gelegd worden tussen onder meer burgers, organisaties en ondernemers.
[7]
Daarnaast zet de overheid in op een participatiesamenleving. Burgers kunnen bepaalde lacunes die de terugtrekkende overheid creëert overnemen, waarbij het weer vanzelfsprekend wordt om elkaar te helpen. Decentralisatie van de zorg en zorg op maat zijn andere uitingen om invulling te geven aan de participatiesamenleving. Op economisch vlak kunnen ook nieuwe lokale economieën gestimuleerd worden. Dit is een vorm van participatie op lokale schaal. Jouliette is een vehikel dat een verbinding legt tussen burgers en organisaties (waaronder overheden en ondernemers) en zo beide ontwikkelingen helpt/ondersteunt.
1.5
Idee achter Jouliette
Jouliette is zoals gezegd het middel om duurzame energieopwekking te verbinden met het versterken van de lokale economie. Het idee is dat particuliere initiatieven en projectvoorstellen/initiatieven van maatschappelijke organisaties en ondernemers ten behoeve van de lokale samenleving aanspraak kunnen maken op energie (met als naam Jouliettes) in plaats van een subsidie in de vorm van geld. Om aanspraak te kunnen maken op Jouliettes worden de initiatieven beoordeeld op hun impact door een panel. Niet elk idee kan namelijk gehonoreerd worden vanwege de beperkte hoeveelheid beschikbare energie (Jouliettes). En daar ligt de kracht van Jouliette. Vanwege het gegeven dat elk jaar de energieopbrengst onzeker is stimuleert Jouliette menselijke inventiviteit. Degenen die energie oftewel Jouliettes ontvangen voor hun initiatieven kunnen die weer
gebruiken om hun
energierekening te betalen, producten en/of diensten van andere ondernemers of bedrijven te betalen of om deze energie bijvoorbeeld te verhandelen op een beurs. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat 1kWh1 gelijk staat aan 1 Jouliette.
Jouliette waardeert ‘ongebruikte kapitaal (lees: arbeid)’ wel, dat maakt Jouliette voor mensen en organisaties interessant. Als dit eenmaal doordringt in de samenleving en de initiatieven hun waarde bewijzen, zullen meer mensen willen aanhaken en zich willen inzetten. Jouliette stimuleert de participatiesamenleving dus enorm. Mensen willen er weer bij horen. Als dat eenmaal bereikt is, is er een ontwikkeling in gang gezet die niet meer gestopt kan worden. Daar komt ook het moment dat de inventiviteit gestimuleerd wordt, want ideeën zullen beter moeten worden doordat de hoeveelheid ideeën groeit en de waarde van de Jouliettes toeneemt door de schaarste ervan. 1 Op dit moment wordt alleen nog elektriciteit opgewekt voor Jouliettes. Op een later moment kan daar ook biogas bij komen.
[8]
De filosofie hierbij is dat hiermee de energieke samenleving een gezicht krijgt. Het is gestoeld op de idee van de circulaire economie en One Planet gedachtegoed.
Inzet Jouliettes Honorering •Energie (Jouliettes) voor gehonoreerde ideeën
Idee / Initiatief •Een idee / initiatief wordt ingediend
•Verkregen Jouliettes kunnen gebruikt worden voor bekostigen energierekening
Figuur 1
1.5.1 Basis werking Jouliette: Jouliette als stimulans voor de energieke samenleving Om tot uitvoering van het idee te komen moet een duurzame energiebron beschikbaar gesteld worden. Dat kunnen verschillende partijen doen zoals een gemeente, provincie, NGO of een bedrijf die maatschappelijke en duurzame doelen wil combineren met zakelijke belangen. In deze uitleg wordt de aanname gedaan dat een gemeente een windmolen financiert/subsidieert en beschikbaar stelt voor Jouliette. Dit is een eenmalige investering.2
Uitgangspunt is dat de energieleverancier de molen in beheer neemt. Gezien de maatschappelijke relevantie van Jouliette en de zakelijke kansen die het project levert stelt moet dit kosteloos mogelijk zijn. De leverancier onderneemt twee acties: a) verkoopt een deel van de opbrengst ten behoeve van het beheer en onderhoud van de windmolen en
opdat
bij
einde
levensduur
een
nieuwe
windmolen
aangeschaft
kan
worden.
b) stelt de rest van de opgewekte energie beschikbaar als Jouliettes ten behoeve van duurzame activiteiten.
2 Een deel van de energieproductie wordt verkocht en wordt opzij gezet zodat bij einde levensduur er voldoende geld is om een nieuwe bron aan te schaffen, oftewel onafhankelijkheid wordt gecreëerd.
[9]
c) na honorering van een projectplan (idee/initiatief) maakt de leverancier Jouliettes over naar de betreffende partijen.
Een aparte panel beoordeeld welke ideeën/initiatieven in aanmerking komen voor Jouliettes. Dit levert de volgende relatie op:
-
Energieleverancier
De energieleverancier levert Jouliettes aan
gehonoreerde ideeën/initiatieven3 -
Gehonoreerde ideeën/initiatieven kunnen de
ontvangen Jouliettes vervolgens gebruiken om te voorzien in hun energiebehoefte en leveren die in bij de energieleverancier.
Gehonoreerde ideeën/initiatieven
Figuur 2
3 Een leverancier kan de opgewekte elektriciteit niet opslaan. Dit betekent dat de opbrengst op de markt gebracht wordt. Jouliettes betreft dus geen echte energie, maar een soort van munt dat energie representeert.
[10]
1.5.2 Uitbreiding Jouliette: Jouliette als ruilmiddel Jouliette maakt het ook mogelijk om de lokale economie te versterken. De Jouliettes zijn dan vergelijkbaar met een alternatieve munt, ze kunnen onderling verhandeld worden. Oftewel voor de uitwisseling van diensten en producten wordt de Jouliette als ruilmiddel ingezet. Dit versterkt dus de lokale economie alsmede de
Jouliettes inleveren bij de energieleverancier: hoe werkt dat? Omdat de energieleverancier de opgewekte energie niet kan opslaan wordt een Jouliette gezien als een korting. Het inleveren van 10 Jouliettes betekent dat de energieleverancier 10 kWh minder in rekening brengt op de energierekening.
saamhorigheid. De ondernemers en bedrijven kunnen de Jouliettes weer gebruiken om hun energierekening te betalen.
De onderlinge relaties zien er in figuurvorm als volgt uit:
Energieleverancier
-
De energieleverancier levert
Jouliettes aan gehonoreerde ideeën/initiatieven -
Gehonoreerde ideeën/initiatieven
kunnen de ontvangen Jouliettes vervolgens gebruiken om te voorzien in hun energiebehoefte en leveren die in bij Bedrijven / ondernemers
Gehonoreerde ideeën/initiatieven
Figuur 3
de energieleverancier OF de Jouliettes uitgeven voor bepaalde diensten/producten bij bepaalde
bedrijven/ondernemers. -
Bedrijven kunnen de ontvangen Jouliettes vervolgens inleveren bij de energieleverancier en gebruiken om te voorzien in hun energiebehoefte.
[11]
1.5.3 Uitbreiding Jouliette: de beurs Vervolgens
is
er
uitbreidingsmogelijkheid.
nog
een
Aangezien
een
Jouliette altijd hetzelfde waard is (1kWh) en de energieprijs schommelt, kan het interessant zijn om Jouliettes te verhandelen voor een bepaalde
prijs.
Hier
komt
de
circulaire
economie van Jouliette in aanraking met de monetaire economie. Vervolgens kunnen alle relaties als volgt weer gegeven worden zoals in de figuur hiernaast. Ook kunnen organisaties tijdens de beurs bieden op de Jouliettes om betrokkenheid te tonen, dan wel betrokken te geraken
bij
de
gehonoreerde
ideeën
/
initiatieven. Dit als vernieuwde vorm van R&D en/of
sponsoring.
De
pijl
tussen
de
energieleverancier en de cirkel staat voor transacties van Jouliettes en energie.
Figuur 4
In figuur 4 wordt duidelijk dat Jouliette de verbindende factor is tussen de verschillende actoren. Zij hebben allen een gemeenschappelijk middel (Jouliette) en doel (versterken lokale economie en stimuleren opwekking duurzame energie) waardoor zij een relatie met elkaar hebben en zo willen samen werken. Partijen komen samen om een maatschappelijke behoefte in te vullen. Dit gegeven vormt een van de pijlers van Jouliette. Op deze wijze stimuleert Jouliette de energieke samenleving om de benoemde doelen te behalen. Het wordt hiermee een punt van focus. Het zorgt dat de oorspronkelijke enkelvoudige verhoudingen meervoudige worden en het zorgt voor een gemeenschappelijk belang. Hierin zit de meerwaarde van Jouliette ten behoeve van de beleidsontwikkelingen.
[12]
Figuur 5
1.5.4 Belanghebbenden: Jouliette is voor: -
Overheden die werk (willen) maken van de Energieke samenleving en een impuls willen geven aan de lokale economie/samenleving;
-
Energiebedrijven en netwerkbedrijven die werk (willen) maken van duurzame energie, de transitie en een positieve impact willen hebben op de circulaire economie;
-
Bewoners / maatschappelijke organisaties die duurzame initiatieven willen ontplooien met behulp van een alternatief systeem;
-
Bedrijven die in (willen) zetten op duurzaamheid, nieuwe manieren van zaken doen zoeken (Nieuwe Business Modellen) en alternatieve betalingsvormen (fiscaal) interessant vinden.
[13]
De volgende voordelen zijn er voor voornoemde belanghebbenden: Voordelen voor een energieleverancier: -
Meer klanten, want alleen Jouliettes inwisselbaar bij hem;
-
Nieuwe manier van zaken doen exploreren en exploiteren;
-
Klantenbinding;
-
Duurzaam initiatief, oftewel marketingtechnische mogelijkheden.
Voordelen voor creatieve initiatieven: -
Levert een bijdrage aan verduurzaming van de maatschappij;
-
Creativiteit wordt beloond in energie, minder afhankelijk van geldinkomsten en geld;
-
Ontkoppeling van economische omstandigheden en duurzame groei maatschappij.
Voordelen voor een overheid: -
Maatschappelijke initiatieven worden gestimuleerd een bijdrage te leveren aan de lokale samenleving/maatschappij, vaak hun eigen woonomgeving. De energieke samenleving komt tot leven;
-
Meer duurzame energie;
-
Ontkoppeling van economische omstandigheden en duurzame groei maatschappij.
Voordelen voor de markt (bedrijven): -
Levert een bijdrage aan het versterken van de lokale economie;
-
Klantenbinding en binden van eigen personeel;
-
Mogelijkheid tot uitkeren loon in Jouliettes.
Daarnaast geldt in het algemeen: het is iets nieuws wat meerdere doelen dient, men kan zeggen “Wij zijn de eersten om…”. Hierbij worden relaties aangegaan die duurzaam zijn en die bovendien betekenisvol zijn. Dit leidt tot energie en opwinding onder de deelnemers.
1.5.5 Faciliteren Jouliette Om Jouliette te kunnen laten werken, moeten er een aantal randzaken geregeld zijn. Het gaat om de volgende zaken: a) Bijhouden transacties: De transacties zullen verlopen via een onlinebetalingsplatform, wat in principe gelijkenis toont met een bankrekening. De exacte wijze waarop moet nog vormgegeven worden.
[14]
b) Beoordelen initiatieven en bepalen waarde van initiatieven: Alle ingediende ideeën/initiatieven worden beoordeeld door een samengestelde panel die tevens een richtlijn opstelt voor wat de waarde er van is – wat van waarde is – van bepaalde type ideeën/initiatieven. Dit panen wordt ondersteunt door een kennisinstelling die (op wetenschappelijke
wijze)
bepaalt
wat
de
maatschappelijke
waarde
is
van
de
ideeën/initiatieven. Dit wordt de maatschappelijke waarde wig genoemd. Het plan (of de plannen) met de hoogst mogelijke maatschappelijke waarde per Jouliette, wordt uiteindelijk gehonoreerd. Hierdoor worden initiatiefnemers gestimuleerd betere plannen in te dienen, waardoor Jouliette kan accumuleren en accelereren.
[15]
Bijlagen In onderstaande matrix staan de mogelijke investeerders en participanten voor het concept van Jouliette benoemd. Daar waar er een groen vakje is, is er een mogelijke relatie. Participanten kunnen bij die partijen Jouliettes inleveren in ruil voor een dienst/product of ontvangen juist Jouliettes van investeerders. Andersom kunnen de investeerders uitbetalen in Jouliettes of dus een dienst/product leveren.
[16]
Financieel plaatje Kosten Per jaar Annuiteit afl. bouwkosten en financiering € 30.000,00 Onderhoud € 150.000,00 Pacht € 35.000,00 Vervanging gespreid over 15 jr € 350.000,00 Vergoeding Procap / In de Tussentijd 0,01 ct/kwh€ 75.000,00 Totaal € 640.000,00 Verschil kosten opbrengsten Uitgangspunten: Aantal vollasturen Kosten onderhoud Rente Kosten bouw en fin. Etc Kosten nieuwbouw over 15jr (2% infl.)
€
€ €
Opbrengst Verkoop opbrengst 7500MW Subsidie 7500MW
9 ct/kwh 7 ct/kwh
€
560.000,00 > is omgerekend 6200MW vrij voor Jouliettes
2500 hr 2 ct/kwh 5% 3.750.000,00 5.047.006,27
Per jaar € 675.000,00 € 525.000,00
€
336.467,08
1.200.000,00
